I rm
GHIEEXTE EN HET ABROMHSSE.IIEM SATEK.
No 4.
1877.
T W E E-E N-D ERTIOSTE J A. AR G- A N G
13 JAN U A RI.
ZATERDAG
S
Historische Tentoonstelling
van Friesland.
12.
4
!4
4
4
4
4,
f-
5 a
SMIhlli COIKAV
e-
nieuws- en advertentie blw vm he
fl
,50
,00
i
nen.
Afbeeldingen
van
van
en
Lee-
D
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende franco
in te zenden.
30.
DO,
r-
or
Z2
‘4
50
)4
en
ig-
te
ed.
m.
's
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7'/2 Cents. Bij abonnement is de prijs be
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
Regeering.
Rechtswezen.
Krijgswezen.
Kerk en Kerkwezen.
Armwezen en liefdadige gestichten.
Handel en Nijverheid.
Onderwijs en Wetenschappen.
Schoone kunsten.
Zeden en gewoonten.
Merkwaardige gebeurtenissen.
en Hollanders
II
lo
te
Verzameling, wier belangrijkheid niet ophoudt
met den laatsten dag van haar bestaan, maar
die aanleiding zal geven tot nasporingen en stu
diën over Friesland’s Historie en, over veel van
’t geen daar is geschied, een nieuw licht zal doen
opgaan.
5 60
6,554
7,17
7,58 v
8,43
9.—
door
9,15
door
9,31
9 51
leekeningen
door
door
10 14
J -
t
,50,
bruikt tot nut of tot het tentoonspreiden
weelde, en tusschen voorwerpen van kunst,
,eur
15.
d
me
len.
en
H- -
v.
ke
l'JS
es,
'jf-
;el.
te
en boetseerkunst. Drijfkunst. Inlegwerk. Schil
der- en graveerkunst. Kunstbeschermers. Schrijt-
en knipkunst.)
15. Zeden en gewoonten. (Afbeeldingen van
huizen (uit- en inwendig). Huisraad. Uurwerken.
Keukengereedschappen. Bekers. Zilveren kin
derspeelgoed. Gezelschapsspelen. Volksvermaken.
(Harddraverijen en hardrijderijen, hardzeil- en
kaatsparlijen, enz). Uilspanniógslokalen. Gezel
lige vereenigiugen. Rookgereedschap, tabaksdoo-
zen, enz. Loterij. Almanakken Oude kinder
prenten of zoogenaamde heilingen. Straal liedjes.
Dag- en weekbladen. Spotprenten. Familie- en
adelbrieven. Familieportretten. Manslijldrachten
en sieraden, idem van vrouwen. Kinderkleede-
Letterdoeken en dameshandwerken. Trouw-
Huwelijk. Kraamkamer en doopplechtig-
Dienstboden. Nieuwjaarsdag. Hooge
van professoren. Handschriften
van beroemde krijgs-
sporen en
om
IHTDEPERS.
De N. Rott. Cour, wijdt onder het opschrift
sGevaar voor achteruitgang” een tweetal artike
len aan de ontwerpwet op ’t lager onderwijs.
Zij bespreekt die punten, welke volgens haar min
der goed zijn dan de bepalingen van de bestaande
wet.
Ten eerste betuigt zij haar spijt dat het kwee-
kelingenstelsel niet wordt verlateu. Wel wordt
het eenigszins getemperd door de minimum leef
tijd van 16 jaar, maar daarentegen wordt aan
kweekelingen verlof gegeven geheel op zich zelf
als onderwijzer werkzaam te zjjn, en ten tweede
wordt de termijn verlengd, waarop het kwee-
kelingschap een einde nemen moet.
In art. 15a wordt gezegd dat zij, die in een
gewone school uitsluitend onderwijs geven in een
of meer der niet verplichte vakken, ook in die
vakken geen examen behoeven te hebben afge
legd. Dit artikel kan aanleiding geven tot grove
misbruiken, daar dergelijke personen dikwijls in
alle vakken les kunnen geven, mits gezorgd worde
dat zij op een gegeven oogenblik bij bezoek
van den schoolopziener, enz. hun opdracht
niet overtreden.
Art. 16, alin. 1, sluit de school voor kinderen
beneden zes jaar. Deze bepaling is op zichzelf
uitstekend, maar het is zeer de vraag of de
meeste onzer platte-landsgemeenten bewaarscho
len zullen oprichten om als voorbereiding voor
de lagere school te dienen. Daar zullen dus de
kinderen vóór hun zesde jaar van onderwijs ver
stoken zijn een welkome gelegenheid voor ’t
bijzonder onderwijs. De N. R. C. wenscht dat
artikel zoo geamendeerd te zien, dat de bepaling
alleen zal gelden als er voldoende gelegenheid is
tot het genieten van openbaar voorbereidend on
derwijs.
In ’t ontwerp worden de vergelijkende exa
mens afgeschaft. De N. R. C. is voor het be
houd, onder erkenning echter dal er vele argu
menten tegen in te brengen zijn. Maar in elk
geval moet de wet een waarborg geven voor ’t
opmaken van een goede voordracht en dit geschiedt
niet, daar de voordracht wordt overgelaten aan
burgemeester en wethouders »in overleg met den
dislrict-schoolopziener.” Als men denkt aan den
onlwikkelingsgrond en de zedelijke zelfstandig
heid der personen die in de overgroote meerder
heid der gemeenten met den burgemeester het
dagelijksch bestuur uitmaken, aan de meeste
waarin willekeur, persoonlijk gunstbejag en on
gepaste invloeden ook van de kerk en pa
storie zich kunnen doen gelden, dan kan men
zich niet tevreden stellen met deze bepaling.
In elk geval moet den schoolopziener een be
slissenden invloed worden toegekend. De school
opziener wordt door zijn ambt en maatschappe
lijke positie binnen de grenzen gehouden en hij
staat bloot aan ontslag als hij zich in deze niet
onpartijdig houdt. Gevaar van kwade practijk
blijft bestaan, maar dat gevaar wordt tot een
minimum gebracht. Zeer bedenkelijk acht het
blad art. 27, waar de zelfstandigheid der onder
wijzers wordt beperkt in de keuze der school
boeken. Bij klachten besluit de plaatselijke school
commissie in overleg met den schoolopziener.
Gaat de onderwijzer voort met ’t gebruiken van
een afgekeurd boek dan kan hij door ’t dag. be-
gluur voor ontslag worden voorgedragen. De
markten, wagen.
Gilde-penningen,
-brieven, enz. enz.
van vroegeren tijd.)
13. Muntwezen. (Voorwerpen, tot de geschie
denis van het muntwezen in betrekking staande.
Friesche munten tot en met de achttiende eeuw
14. Schoone kunsten. (Letterkunde. Tooneel.
Tooneelspelers. Muziek. Bouwkunst. Beeldhouw-
ren.
kistjes,
heden.
leeftijd. Begrafenissen.
Deze rubriek zal worden verdeeld in a. Fries
land in het algemeen, b. Hindeloopen en c. Ame
land.)
16. Landbouw en veeteelt. (Afbeeldingen van
boerderijen. Antieke voorwerpen tot het boeren
bedrijf behoorende. Penningen.)
17. Merkwaardige gebeurtenissen. (Prenten,
teekeningen, penningen, enz.)
De Historische Tentoonstelling in Amsterdam
had haar rijken schat in elf afdeelingen ter be
zichtiging gesteld en wel als volgt
le afdeeling: platte gronden en kaarten.
2e
3e
4e
5e
6e
7e
8e
9e
10e
He
Amsterdammers in ’t bijzonder
in ’t algemeen, hebben met loflijke vrijgevigheid
aan de Gomm. voor die Tentoonstelling afgestaan,
wat voor haar doel geschikt was. Kostbare stuk
ken werden haar toevertrouwd, want men be
greep het gewicht der zaak en ook dat de eer der
hoofdstad in den uitslag der zaak was betrok
ken.
De groote vraag, met het oog op de Friesche
Tentoonstelling, is nu: shoe zal de Commissie
haar roepstem overal, waar die niet vergeefs be
hoeft gehoord te worden, brengen?” en: szullen
overal mannen zijn, die voorwerpen helpen op
als zij die vinden, moeite willen doen
tijdelijken afstand daarvan ten behoeve
de Historische Tentoonstelling van Friesland, te
verkrijgen
Wij hopen dat de Commissie zoo gelukkig zal
zijn die hulp te vinden en dat ook buiten Fries
land wonenden, die in ’t bezit zijn van kaarten,
portretten, medailles, kleinodiën, boeken, enz., in
’t kort van iets, dat betrekking heeft op Fries
land’s verleden, bereid mogen zijn, dat naar
Leeuwarden op te zenden, ten behoeve van eene
De termijn voor de inzending van voorwerpen
voor die Tentoonstelling is verlengd tot ultimo
dezer maand.
Laat de medewerking van hen, die in ’t bezit
zijn van zoodanige voorwerpen, tot nu toe te
wenschen over?
Zijn er, naar men vermoedt, wel genegen zoo
danige voorwerpen lijdelijk af te staan, maar die
dit verzuimen
Wij weten bet niet, maar hopen vurig, zooals
wij vroeger reeds in een onzer Nummers zei
den, dat de Tentoonstelling suecès hebbe, omdat
het aan zoo velen genoegen geeft, zich le bewe
gen tusschen dingen, door het voorgeslacht ge-
van
tusschen voorwerpen van kunst,in
de uitgebreidsle beteekenis van het woord
omdat wij cns door zulk eene Tentoonstelling
door de voorvaderen laten toespreken en met hen
leven in ’t openbaar en in hunne woning.
Dat Friesland zulke voorwerpen in menigte be
zit, is niet te betwijfelen.
’t Zou echter kunnen zijn, dat veel achterwe
ge bleef, wat op zoodanige Tentoonstelling niet
gemist mag worden, omdat velen, die in ’t bezit
zijn van voorwerpen van historische waarde, dit óf
vaak zelf niet weten, óf, uit onbekendheid met
*l geen volgens het veel omvattend programma ver
langd wordt, aarselen met de aanbieding daar-
A M
van, uit vrees, dal, ’t welk in hun bezit is, op be
doelde Tentoonstelling niet op haar plaats zou zijn.
Om in onzen kring althans aan de laatsten de
gelegenheid te,geven op de hoogte te komen van
’t geen de Commissie op de Histur. Tentoonstelling
vertegenwoordigd wenscht te zien, laten we hier
in zijn geheel nog eens volgen, het door haar
gegeven programma, dat de vijftien volgende af-
deelingen omvat:
1. Geologie. (Geologische toestand der pro
vincie, Geologische kaarten. Mineraliën, enz.)
2. Topographic. (Kaarten der provincie en
gemeenten. Loop der stroomen en wateren
(Middelzee, enz). Platte gronden van steden.
Gezichten op en in steden en dorpen.)
3. Voorwerpen in terpen, veenen enz. gevonden.
A. Regeering. (Portretten van Friesche Stad
houders en hunne gemalinnen. Portretten van
provinciale en gemeentelijke regeeringsleden, be
ambten en hunne familiën. Naamlijsten, wapens,
bekers, penningen en zegels, herinnerende aan
de vorstelijke regeering, zoomede aan die der
provincie, steden, grietenijen en waterschappen.
Sleutels van steden. Afbeeldingen van vorstelijke
gebouwen en lusthoven, van gebouwen ten dien
ste van provinciale en gemeentelijke regeeringen
(mt- en inwendig). Insignia, kleederdrachten door
regeeringsleden en beambten gebruikt. Platen,
en penningen van voor de geschie
denis van vorstelijke personen en regeeringsleden
en de geschiedenis der regeering merkwaardige
gebeurtenissen.)
5. Rechtswezen. (Portretten van rechters en
rechterlijke beambten en hunne familieleden. In-
I signia bij 't uitoefenen van ’t gerecht gebruikt.
Folter- en executie-werkluigen. Afbeeldingen van
gebouwen der rechterlijke macht en van gevan
genissen. Portretten en regenten van gevange
nissen. Herinneringen aan rechtsplegingen. Pla
ten, teekeningen, penningen enz.)
6. Krijgswezen. (Wapens, harnassen, unifor
men. Afbeeldingen en plattegronden van ver
sterkte gebouwen en stinsen. Doelens, Schutte
rij. Trommels en fluiten, bekers en glazen, vaan
dels en schutterstukken. Afbeeldingen van merk
waardige gebeurtenissen in betrekking lot het
krijgswezen. Portretten
helden en hunne familiën, van commandanten der
schutterij. Insignia en onderscheidingsleekenen,
Platen, penningen, enz.)
7. Zeewezen. (Afbeeldingen van havens. Por
tretten van zeehelden en hunne familiën. Scheeps
journalen. Afbeeldingen van de gebouwen der
admiraliteiten van Dokkum en Harlingen. Voor
werpen door deze gebruikt. Herinneringen aan
Tjerk Hiddesz. de Vries, Auke Stellingwerf en
andere bevelhebbers ter zee. Schippers- en vis-
schersgilden en hnnne penningen. Modellen van
schepen en scheepskameelen. Zeevaartkundig on
derwijs.)
8. Waterwerken. (Afbeeldingen of modellen
van sluizen, dijken, enz., vroeger bestaan hebbende,
nog bestaande of in aanbouw zijnde. Portretten
van waterbouwkundigen. Onderscheidingen hun
bewezen. Platen van overstroomingen, enz
9. Kerk en kerkwezen. (Portretten van gees
telijken, predikanten en hunne familiën. Afbeel
dingen van kerken (uit- en inwendig). Platte
gronden. Afbeeldingen van belangrijke voor
werpen in of aan de kerk zich bevindende. Avond-
maalbekers, kannen en schalen. Kleine klokken
of afbeeldingen van klokken. Doopvonten. Af
beeld ngen en platte gronden van kloosters. Kerk
sieraden. Kleederen van geestelijken, bullen, ze
gels (kerkelijke zegels), penningen, enz.
4 0. Armwezen en liefdadige instellingen. (Af
beeldingen van gast- en weeshuizen, banken van
leening, kerkelijke en gemeentelijke armen-instel-
lingen. Stichtingsbrieven. Portretten van regen
ten en begiftigers en hunne familiën. Antieke
kleederdrachten. Penningen.)
11. Onderwijs en wetenschappen. (Hooger
onderwijs: Franeker Akademie en Athenaeum.
Portretten
geleerden. Kleederdrachten van professoren
pedellen. Afbeeldingen van de Akademie.
Lager onderwijs Katheder, plak en school
boekjes uit vroegeren tijd. Afbeeldingen van
scholen. Penningen
Handel en nijverheid. (Afbeeldingen van
reeds bestaande of nog op te richten beursen,
Maten, gewichten. Gilden
-meesterproeven, -blazoenen
Fabrieken en fabriekswezen
