GEMEENTE EN HET ARRONDISSEMENT SNEER,
NIEUWS- EN ADVERTENTIE BLAD VOOR DE
zaterdag
1877.
No. 50.
23 JUNI.
BOTER EN RAAS.
T W E E-E N-D E R T 1G 9 TE JAARGANG
MULTATULI
ALS VORMER VAN ONZE JONGELINGSCHAP.
A
I
o
f
1
A
A
'te
Sa
i
i
syi:i;kij$ coirot.
I
ie
t
1
De Tentoonstelling
voor geschriften over die bereiding
BI.V E y LAWO.
1
es
IF
1
k
r.
'i
S,
8,
den
aar
hater-
i
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden fi.franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende franco
in te zenden.
3
2
i,
9
3
R
'ht
lie
ar
at
er
u-
e-
0
l-
s
s
!S
!S
e
k
v
•t
Ie
ie
l-
t-
b
1.
d
1.
De mannen van karakter zijn
het geweten der menschheid.
Emerson.
Multatuli’s Werken.
Helöize. Bloemlezing uit Mul-
tatuli’s Werken. (Funke, Am
sterdam 1876. ƒ2,50,511 Blz.)
waardig onderwijzer zal zich van het ant-
van den leerling
trachten af te maken met de schoonmaaksters
uitvluchten:
Geen
woord op categorische vragen
ADVERTENTIÊN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7'/a Cents. Bij abonnement is de prijs be
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
Dinsdag is te Amsterdam de algemeene verga
dering der Maatschappij van Weldadigheid ge
houden. Er waren 14 afgevaardigden, 71 stem
men vertegenwoordigende, aanwezig.
Uil *t verslag van den secretaris bleek, dat de
resultaten van den landhouw in 1876 niet gun
stig waren geweest. Ook de veeteelt gaf een
ongunstig resultaat; 't verlies bedroeg ƒ4112.
D§ houtteelt was vry bevredigend en de fabriek
matige arbeid leverde goede resultaten op, vooral
In de Haagsche kroniek van 't Hand, worden
onderscheidene staaltjes meegedeeld van de harte
lijke deelneming die wijlen onze Koningin altijd
in ’twel en wee van den Haag toonde. «By al
dien ernst, voegt de schrijver er aan .toe ont
breekt echter de tegenstelling niet en ten be
wijze hoe zonderling zich de droefheid uiten kan
leest men in ons advertentieblad «Tot mijn in
nig leedwezen moet ik berichten, dal ik een aan
tal vlaggeslokken en rouwwiropels te huur en te
koop heb.” Op dezen ongeleiterden past Bil-
derdijk’s vermaning «Bataven, kent uw spraak
en heel haar overvloed 1” Maar zoogenaamd be
schaafden blijken ook nog dikwijls weinig over
de beteekenis der woorden na te denken an
ders toch zou men in het Vaderland van eeni-
ge dagen geleden niet hebben gelezen »De heer
en mevrouw X hebben de eer het overleden
bekend te maken van hun zoon”, enz.
De Tentoonstelling van melk- en zuivelberei
ding, te Hamburg van 28 Februari tot 5 Maart
jk gehouden, heeft in Europa en ook in Amerika
veel attentie getrokken en zij verdiende dal ook
in de ruimste mate.
Al wat er uit verschillende Rijken te zien en
vooral te proeven was, vond men in zestien zalen.
Drie van deze waren bestemd voor kaas, tien voor
boter en drie voor Voorwerpen tot de bereiding
gebruikt en
handelende.
Elk bezoeker kon zich, tegen geringe vergoe
ding, van den smaak der tentoongestelde boter
en kaas overtuigen en voor tien cents kreeg men
zekere hoeveelheid daarvan, met brood naar be
lieven.
Meest alle Ryken van Europa en ook Amerika
hadden boter en kaas gezonden en onder deze
verdient het eerst genoemd te worden Finland,
terwijl ook Denemarken, Zweden, de Pruisische
provinciën Sleeswyk-Holstein, Mecklenburg, Prui
sen en de Russische Oost-Zee provinciën de eer
Tiele leverde een treurig staaltje van Nederlandsch-
professorale tegenspraak. Hij verweet mij myn
bron (die hij zeide heel goed te kennen) verzwe
gen te hebben, ofschoon ik man en paard ge
noemd had: Alphonse de Candolle, Histoire de
la Science. Hij weet ons verval aan de onbekend
heid van onze taai. Dit is een uitvlucht. Zijn
eigen werken over de West-Aziatische godsdien
sten worden aangehaald door Friederich von Hell-
wald in zijn Cullurgeschichtc. -
Multatuli werd overgezet in Vier talen. Cremer,
Constant ijn, Johan Gram, van der Linde en an
deren vonden vertolkers in Duitschland en Belgie.
Prof. Kern is wel bekend bij den heer Brockhaus
te Leipzig. De heer de Goeje is geen vreemde
ling voor de Revue critique d’ histoire et de lit—
térature. De heeren G. J. Mulder, R. Dozij,
Harting, Hugo de Vries, Huizinga, en anderen
vonden in het buitenland waardeering, al schre
ven zij ook in hun moedertaal.
De aanmerkingen van den generaal-ingenieur
Delprat op de mathematische ketterijen van
heer von Kaven worden door dezen hoogleer:
wel degelijk' gelezen. Storm ’Buijsir.g’s Wat
bouwkunde, wordt in het Deutsche Bauhanabuch
en in de Deutsche Bauzeitungmet lof genoemd.
De Nieuwe Militaire Spectatór ontsnapt niet aan
de aandacht der Duitsche krijgskundige schrijvers.
Maar ons regeerstelsel gaat aan een nog groo-
ter euvel maak. Men ’vordert zelfs niet van een
onzer geachte sprekers, dat hij een tachtigste van
het Staatsbeleid hebbe, noodig ,om te regeeren.
Men vordert slechts, dat hij de belangen van hon-
deidduizend gegoede kiezers en hunne' gezinnen
verdedigen zal tegen de rechten van ruim drie
mïllioen niet-kiézers in het moederland en van
vijf- en twintig millioen inboorlingen in het Oos
ten. Hij is een soort van blank-officier. Hij be
hoeft niet te denken. Alleen verlangt, men, dat
hij nu en dan zijn mond eêns open doe 1’
«De uitdrukking verving de conceptie”, zegt
Comle. «Het gekakel is in de plaats van T las
tige denken gekomen,” luidt een Aan Multatuli’s
grafschriftjes op den heer Thorbecke.
R. v. E. (Wordt vervolgd)
sen en de Russische Oost-Zee provinciën de
eener bijzondere vermelding verdienden.
De tentoonstellers uit die landen hadden hunne
eigene catalogus-en, waarin te vinden was al
de geëxposeerde voorwerpen, de plaats waar zij
gefabriceerd waren, eene uitvoerige beschrijving
van elk product, de wijze van fabrikatie, de boer
derijen welke de voorwerpen hadden geleverd,
dé naam der boerin die de boerderij bestuurde,
het aantal melkkoeien er gehouden, tot welk ras
die behoorden, de melk-opbrengst per koe en per
jaar, de wijze van voeding in den zomer en in
den winter, enz.
Met smaak was alles tentoongesteld, bloemen
waren niet gespaard en elk land presenteerde zich
door de nationale kleuren.
De Nederlandsche zuivelbereiding was er ver
tegenwoordigd door 19 inzendingen, bevattende
129 nommers.
Van dit getal werden er door de Jury 14 aan-
gewezen als «hoog fijn”, 32 als »goed”, 27 als.
«middelmatig”, 30 als «ordinair” en 2 Ms‘»slech‘t.”
Wat de manier van «uitstalling” betrofde
,v Nederlandsche producten waren zonder éénheid,
zonder eenig toezicht hier en ginds neergezet, en
wat b(jeen was, vertoonde niet alleen geen smaak
maar stond zelfs smakeloos, zoodat daarvan veel
niet gezien en wat wel getien werd,- dikwerf een
ongunstig woord uitlokte.
De Hollandsche Maatschappij van Landbouw,
die voor tien van hare nummers den naam van
«hoog fijn”, voor twee dien van «fijn”, en voor
nog twee dien van «goed” ontving, trok, door
de achteiooze plaatsing hare producten, zeer wei
nig attentie.
Heeft Nederland dan niet geëxposeerd zooals
het kon en behoorde?
Die vraag moet beantwoord worden met: neen.
Voor de kaai kon het de vergelijking met an
dere Rijken wel doorstaan, maar voor de boter
van andere Landen moest het de «lag slryken.
Heeft onze bolet nog goeden naam, dan dankt
zij dien aan onzen bodem en is het daarenbo
ven een teren op den ouden roem, maar al s
Nederland niet zijne beste krachten inspant, als het
wetenschap en practijk niet samen doet gaan,
dan kon de tijd wel eens nabij wezen, in wel
ken het zich door het Buitenland overvleugeld
ziet.
Wetenschappelijke ontwikkeling moet ook voor
de boerderij de eisch zijn, en bij hoe weinige on
zer landbouwers wordt de zuivelbereiding op we
tenschappelijke gronden gedrevenDie boerde
rijen in hel Buitenland bezoekt, bespeurt al spoe
dig hoi» verre men ons, bijv, in Duitschland, voor
uit is. In Denemarken, Zweden, Ierland en ook
in Zwitserland komt meer en meer de methode
van Dr. Schwarz by de boterbereiding in gebruik,
*t zij door steeds rondom de van gegalvaniseerd
ijzer of blik vervaardigde bakken stroomend wa
ter te brengen, ’t zij door toevoeging van ijs,
de temperatuur der te roomen gezette melk op
4 a 6 graden Celsius te brengen en te houden.
Daardoor verkrygt men niet alleen meer room,
maar de qualiteit der boter wordt er ook door
verhoogd.
’I Was vooral Graaf von Schlieffen, aan wien
ook de Keizers-prijs werd toegekend, die door zij
ne producten de eer van wetenschap en practijk
ophield. Hij heeft op zijne goederen eene mei-
kerij-school en een melk-proefstalion opgericht,
en de leiding daarvan opgedragen aan den be
kwamen Dr. Wilhelm Fleischemann.
Moge dan ook in ons Land het boeren-bedryf
meer en meer het voordeel geven, dat de we
tenschap, door de practijk geijkt, er van trekken
kan, en dat vooral de vrouw in dezen de behulp
zame hand reike.
Nederland neme een voorbeeld aan Finland;
Van Rijks-wege zijn daar elf scholen voor meis
jes opgericht, om, zoowel wetenschappelijk als prac-
lisch, het kaas- en botermaken te leeren, terwijl
twee uit de schatkist bezoldigde wandel-leerares-
sen, de boerinnen onderricht geven.
En met goed gevolg?
In ’l Gouvernement Wassa hebben sints de
oprichting van genoemde scholen, reeds 40 boer
derijen-het Schwarz-systeèm ingevoerd en in het
dorp Ewijarwy werd in 1870 op ééne boerderij
meer boter gemaakt, dan tien jaren vroeger door
al de boerderijen van het kerspel samen.
«De waarheid ligt in 't midden. Men moet
weten te geven en te nemen. Multatuli is heftig,
enz.” Was Jezus soms parlementair, toen hij de
wisselaars uit den stempel joeg? Waren Juve
nalis, Tacitus, Dante, Luther, Las Casas niet hef
tig Multatuli is de Las Casas onzer koloniale
Staatkunde. De waarheid kan niet in ’t mid
den liggen als Het Vaderland verklaart
«Het Nederlandsche Volk verlangt bovenal
waarheid,” en als Multatuli het verleugend noemt,
of als de Droogstoppels een standbeeld oprichten
voor den heer Thorhecke en Multatuli zegt «De
eenige weg ter onsterfelijkheid is Golgotha. Wie er
langs anderen weg tracht te komen, is een infa
me smokkelaar.” De waarheid kan niet in 't
midden liggen, als onze ministers, volksvertegen
woordigers en Indische regeeringsleden eene eer
stellen in hunne betrekking, terwijl Multatuli de
aanneming daarvan eerloos acht en hen Droog
stoppels, dievenbazen, laffe boeleerders om de
volksgunst noemt. Door laf gemodder tusschen
de waarheid en de leugen, het licht en de dui
sternis, het recht en het belang, zijn wij in den
ellendigen toestand gekomen, waarin wij nu ver-
keeren, en door karakterloos gemodder van de
onderwijzers zouden wij in dien ellendigen toestand
blijven.
Multatuli vindt reeds meer en meer aanhan
gers voor zijn bestrijding van het kerkgeloof. Zijn
aanvallen tegen onze koloniale staatkunde komen
te recht op het looden schild van de schaamte
looste oneerlijkheid en meineedigheid. Misschien
zal de bladziekte in de koffie meer vermogen.
Maar ik geloof dat zijn ontleding van ons re-
geerstelsel den minsten bijval onder eerlyke lie
den vindt. Het rust dan ook (om niet van het
ouzedelijke te spreken) op een algemeen gebrek:
verkeerde methode. Men heeft zich verbeeld, dal
regeeren slechts bestaat in waarborgen tegen
éénhoofdige willekeur. Maar regeeren bestaat ook
in vooruitzien en zelfopoffering. Tachtig dorps-
beroemdheden, die ieder een tachtigste van Ri-
chelieu’s genie of Curtius’vaderlandsliefde hebben,
zijn niet in staat een Richelieu of Curtius voort
te brengen. «Werd Amerika ontdekt door een
Congres Men heeft de statistiek toegepast
waar zij niets bewijst. Zoo heeft zelfs Quetelet
in zijn Physique Sociale den gemiddelden leeftijd
willen vaststellen, waarop een mensch zijn beste
blijspel en zijn beste treurspel maakt. Tegen
over zulk een voorbeeld behoef ik mij nog min
der dan anders te schamen, dat ook ik in een
gelijke fout ben vervallen. Bij gelegenheid van
den driehondersten verjaardag der Leidsche Hoo-
geschool'heb ik in den Nederlandschen Spécta*
tor een opstel ^geplaatstOns wetenschap qèrval.
waarin ik de volken wetenschappelijk getanfieerd
heb naar het aantal buitenlandsche leden, die zij
geleverd hadden aan de academiën van Parijs
Londen, Berlijn en St. Petersburg. Ik heb toen
niet ons land te laag geplaatst, maar Zwitserland
te hoog en ben onbillijk geweest jegens Frank
rijk. Door het bezigen van een verkeerde me
thode zag ik voorbij, dat één Lavoisier, die de
scheikunde schept, een land nog meer vooruit
stuwt en het nog meer lot sieraad strekt dan
twintig Bernoulli’s en Euler's. Eén Multatuli be-
teekent vrij wal meer voor den roem en de ont
wikkeling van zijn volk dan twintig doctoren ho
noris Causa der Leidsche universileit, die over
de Javaansche tijdrekening en Javaansche legen
den geschreven hebben. Binnen vyftig jaren riep
Frankrijk de drie hoogste der zes abstracte we
tenschappen in hel leven Scheikunde, levensleer,
leer dei samenleving. Voeg daarbij de ontdek
king van Ampère, omtrent elektro-magnetisme.
Zulk een aandeel in de wetenschap laat zich niet
in cijfers brengen door de statistiek. Men had
mij kunnen slaan A plate couture, maar de heer
