GEMEEME Bl HIT ARRONDISSEMENT SNEER.
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR DE
1
1879.
VIE R-E N-r> ERTIG8TE J
No. 39.
R G A N G
r-
14 M E I.
WOENSDAG
d.
t—
00
TWEEDE KAMER.
S V E E K E R
9IR A A '1'.
eid
het
r
zegemijkste wijze werkzaam kunnen zijn.
den
B 1 N N K X' 1> A X
i n
16
r
'l«
s,
e
'ES
den
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden ƒ1.-—; franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffendefranco
in te zenden.
ne
n-
ict
be
tol
50
11.
1de
dat
>or
le,
:ht
Naar de N. Rot. Crt. verneemt, heeft de heer
Oppedyk van IJlst, wegens zwakheid van lichaams
gestel zich ongenegen verklaard om eene candi
datüur voor de Tweede Kamer in ’l district Sneek
te aanvaarden.
zoo ook zijn kleederen,
De Liefde nooit weer
zich later, zooals bekend, tegen
M
>i.
t
s
i
e n
Ook de kitsvereeniging Vooruitgang te Bols
ward heeft met algemeene stemmen tot candi-
daat gesteld voor de Tweede Kamer hel aftre
dend lid de heer A. Muens.
Te Arnhem zal, te rekenen van 1 Juni a.s.,
gedurende den geheelen tijd der tentoonstelling
dagelijks een blad verschijnen, om in bevattehj-
ken vorm en eenigszins uitvcerig het publiek
met de verschillende étalages op de hoogte te I
brengen.
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7‘/a Cents. Bij abonnement is de pry» be
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen by den
Uitgever.
Itraëls schildei ij >de Pannekoekbaksler” is de
zer dagen, naar de Spectator meldt, in openba
re veiling bij Christie and Manson te Londen voor
1610 quineas (zegge f 20,000) aan een liefheb
her verkocht. Zij is oorspronkelijk betaald met
f 3600.
zijn handen gewasschen,
’s morgens verklaard dat
bekeuren zou en i
den veldwachter De Bruijn uitgelaten.
Zijn schuld is dus wettig ^en overtuigend be
wezen. Van mooid op De Liefde is hij bij ge
brek aan bewijs vrijgesproken. Van de beide
anderen is bewezen en bekend, dat zij met mes
sen op de plek geweest zijn Zij hebben bekend
De Liefde vermoord en de lijken en sporen van
het bloed weggemaakt te hebben, wat latei aldus
bevonden is. Zij zyn dus schuldig aan den dood
van De Liefde. De bedreigingen zyn wel bewe
zen, maar, de omstandigheden en den ruwen
aard der personen in aanmerking nemende, is
geen voorbedachten rade aangenomen De daad
kan in hartstocht bedreven zijn.
Met het oog op de vroegere vonnissen, zijn i
zij veroordeeld als boven gemeld en elk in een
derde der kosten, vernietiging der wapens en i
aanplakking van hel extract-vonnis te Voilenhove, I
Zwolle en Arnhem.
S N E E K, 13 Mei.
Naar wy vernemen heeft de heer Mr. L Reit-
sina zijn ontslag ingediend als lid van den Ge
meenteraad alhier.
Rede, uitgesproken door den heer J. Visser,
in.de verKddejinjj van Volksonderwijs”,
van Woensdag avond jl.
(Vervolg en Slot.)
Nog meer blijkt het nut der vereeniging, wan
neer wij lelten op onze landgemeenten, hier en
daar, naby en verre. Wat al bekrompenheid
en nietige uitvluchten tegen het juist en liberaal
toepassen der wet wat al belachelijke vrees
voor kosten en geldelyken druk der gemeenten,
alsof het onderwijs niet de hoogste zorg eischte,
en het geld, daaraan besteed, geen honderd
voudige vrucht opleveide in de betere zedelyke
en verslandelyke kracht ook van den boer 1
W»t ui vernederingen, den onderwijzer bereid 1
Wat al tegenwerking van het Openbaar O., wan
neer de meeste leden van den Raad voorstanders
zijn van Chr. N. O. Onthouding van de noo-
dige hulp en hulpmiddelen, knoeierij en behen
dige ondermijning van der onderwijzers gezag en
eer, venoordeeling van hunne beste pogingen
ziedaar zooveel middelen, om ter willen van eene
onverzoer.lyke richting in den godsdienst een*
druk uit te oefenen, die deo moedigsten en sterk-
sten eindelijk moet verlammen. Ik behoef U
slechts op de ons meest nabyliggende gemeente
In de gemeente Tietjerksteradeel, waar een
hoofdelyke omslag van f 65900 wordt geheven,
worden de inkomsten, die voortvloeien uit bezol
digingen of beroepen, slechts voor gedeelte,
die beneden de f2500 slechts gedeeltelijk
last. O. a. komen van sommen van f 100
f 200 slechts 20 pet. en van f 700 lol f 900
pet. in aanmerking.
j dan rnillioen genieten, gedeeltelijk door school
verzuim, een gebrekkig onderwijs. Ik behoef de
jaarlijksche opgave van gevangenen en militairen
I slechts aan te halen om U te bewijzen, dat er
onder deze een groot aantal zijn, die weinig meer
dan een beetje lezen en schrijven geleerd heb
ben, velen geheel niets. En welk lezen en schrij
ven is het dan nog? Misschien weinig heler daa
niets! Kan hel een volk welgaan, wanneer
een gedeelte niet behoorlijk ontwikkeld is? -
Bij eene andere gelegenheid heb ik in deze ver
gadering daarover mijne meening gezegd. Nu
meen ik te mogen zeggen, dat de slecht ontwik
kelden de veile hoop voor de socialistische drij
vers zullen zijn. Hier heeft eene vereeniging
van belangstellende burgers, niet van vakmannen,
een ruim veld, om een vcor de maatschappij
zeer nadeeligen, en voor de menschheid walgelykea
toestand te doen ophouden.
Let ik verder op het doel, dat de eerste stich
ters van de Friesehe vereeniging, de moeder van
de tegenwoordige Nederlandsche, beoogden, dan
heeft onze vereeniging nog een anderen plicht
te vervullen. Voor een kwart eeuw was Fries
land geenszins de landstreek, waarop de dry vers
van hel Chr. Nat. onderwys zoo bijzonder hunne
aandacht gevestigd hadden Slechts in enkele
steden vond men scholen vau die partij, maar
verre van bloeiend. Nauwelijks echter begon ook
hier de orthodoxe geestelijkheid te begrijpen, dat
er een vooideeiige jacht geopend kon worden
tegen de gruwelijke Staatsschool, of de bijzondere
scholeu verrezen als paddestoelen, en dreigden
'hier of daai die der tegenpartij te overvleugelen.
In dien nood riep Jlu. Beijma thoe Kiogma, ge
steund door Mr. van Blom schoolopzieners
eenige welgezinde onderwijzers te zamen om
vereenigd door geschriften, couranten-artikels, dien
vooruitgang te stuiten, de aanvallers met kracht
af le weren, of hunne pogingen le verydelen.
Rel ledental was gering en had tegenstanders
machtig en groot, ook onder hen, wier werk en
plicht het was de openbare school zooveel mo
gelijk te beschermen. Tot rechten bloei kwam
zij nimmer; maar zij hield vol, gesteund door
haren vurigen aanvoerder. Maar wat gebeur
de? Daar werden de leden eensklaps verrast
door de mare, dat de vereeniging niet meer eene
Friesehe maar eene Nederlandsche zou zijn, aan
gevoerd door de meest aanzienlijke mannen en
voorstanders van het openb. onderw. in Neder
land. Bevordering van een goed algemeen volks
onderwijs in hel geheele vaderland en daaronder
bescherming van het openbaar onderwys tegen
tegenstanders van alle richtingen, ziedaar hare
leus. Krachtig werd zij bestredenzy heeft
aanvankelijk overwonnen en giootendeels verkre
gen, wat zy wenschle. Maar de tegenparty Is
ze minder werkzaam geworden? Kan ze minder
kracht ontwikkelen? Sedert zy een driester, on
beschaamder opperhoofd heeft gekregen, is ze
dadelijk veel gevaarlyker geworden. Zij ontziet
zich niet de openbare school erger dan kroegen
en bordeelen te noemen, en het onderwys te
schelden als goddeloos en onzedelijk. Vroeger
noemde ze beide slechts godsdienstloos of voor
bereidend voor moderne richtingen. Meent niet,
mijne Heeren I dat hel gezond verstand onzer
natie in haar geheel tegen zulken onzin protest
zal aanteekenen. Godsdienst, al bestaat ze ook
in vormdienst en autoriteitsgeloof, is nog by een
goed deel des volks de grondtoon, waaruit ieder
stuk van maatschappelijk belang wordt gespeeld.
De geestelijkheid componeert; de menigte speelt
en zingt met luide en ruwe toonen, wat dichter
en componist hebben gegeven. De geschiedenis
levert treffende voorbeelden, dal zulk eene party,
behoorlykaangeveerd, eindelyk kan zegepralen.—
Niet dat ze licht en waarheid aou kunnen ver-
Zaterdag namiddag deed het gerechtshof te
Arnhem uitspraak in de zaak van de broeders
Gerrit en Klaas Nieuwenhuis en Arend Jonkman/
beschuldigd van den moord in den nacht van 16
- op 17 October II. le Voilenhove op Bastings en
De Liefde gepleegd.
Gerrit Nieuwenhuis was beschuldigd van moord
op de beide veldwachters en van diefstal van een
geweer ten nadeele van Lassche. Arend Jonk
man en Klaas Nieuwenhuis van moord op De
Liefde.
Een talryk publiek was ook nu in de zaal te
genwoordig en verbeidde de uitspraak met zicht
bare spanning.
Te 3’/, uur was de voorlezing van hét breed
u gemotiveerde vonnis afgeloopen. Gerrit Nieuwen
huis is schuldig verklaard aan diefstal en man
slag op Bastings en veroordeeld lot 25 jaar tucht
huisstraf. De beide anderen, Klaas Nieuwenhuis
en Arend Jongman, schuldig aan manslag op De
Lielde, elk 20 jaar.
Bij het afrest is aangenomen, dat de diefstal
van. het geweer overtuigend bewezen is, Voorts
dal de wond van Eastings^ ■door een1-schot hagel
■E' is veroorzaakt, dat bewezen is dat Gerrit met
geweer en hagel op de plaats geweest is en dat
deze dit ook bekend heeft. Hij heeft *s nachts
en,
ert
•n
'ie-
m.
ch.
te
le
76
ru
le wijzen, om U te overtuigen, hoe het rader-
wetk der orthodoxie gedreven wordt om het O.
O. ten onder te brengen.
Daar, en in zooveel andere gemeenten, vooral
ook in liet zuiden des lands, is Volksonderwijs
de eenige degelijke tegenstander tegen al die
bekrompenheid en domperij Door die vereeniging
bijna alleen kan de moed wakker, de oogen open
gehouden, en bet volk, dat wil en durft booren,
van iets beters onderricht worden. Dat kunnen
geen enkele personen, dat kan alleen eene ver
eeniging, sterk door eendracht, krachtig door het
goede doel, dat ze beoogt. Zij alleen kan waardig
staan legen de listen van eene heerschzuchtige
schaar, die niet het heil van het geheel, maar
slechts zich zelve zoekt
Zonder hare vroegere meer politieke bedoelingen,
bij verkiezingen, geheel uit hel oog te verliezen,
kan ze dus op die wijze meer van een paeda-
gogischen aard zijn en dan niet minder nuttig
werken.
Kan ze in hare afdeelingen daarmede vereenigen,
en hier kan ze hel zeker, het houden van
populaire voorlezingen en bijdragen over onderwer
pen van opvoedkundigen aard voor iederen
belangstellende vrij opengesteld, dan zou ze op de
al dwalingen onder het volk verbreid, omtrent
de behandeling hunner kinderen, zouden daardoor
bestreden; wat al onverschilligheid en onbe
zonnenheid, in zake van het schoolgaan weg
genomen kunnen worden I De kinderen verwil
deren en worden onbedenkelijk brutaal. is eene
algemeene klacht. Zou de vereeniging niet kun
nen medewerken, dat ouders leerden begrijpen,
dat dit juist de vruchten zyn van den hoogmoed
en de zinnelijkheid dezer dagen, die beide maar al
le onverstandig voedsel gegeven wordt door eene
slappe tucht en te ruim toegeven aan derj geest
des tijds? Zeker kan xe 't! Onder onze leden
zijn er genoeg mannen van het woord, wien het
zou gelukken in den geest en naar de bevatting
des volks le spreken. De oogst kan groot zijn!
Nog iets anders, en misschien nog van meer
gewicht, heeft de vereeniging in hare macht.
Hare statuten wijzen met nadruk op het tegen
gaan van schoolverzuim, een gebrek, dat de goe
de werking van het onderwijs veelzijdig belem
mert. Het is waaronze Afd. heeft in den laat-
sten lijd daarvoor weinig positiefs en ingrijpends
verricht. Maar hier ter stede heerscht die ziek
te, dank zij de goede maatregelen van de
heeren onderwyzers, in zeer geringe male; al
tyd echter nog te veel, om die zaak verder aan
het toéval over te laten. Het Bestuur wil ook
gaarne doen, wat in zijn vermogen is en zou
met blijdschap den eenen of anderen wenk in
dezen van de Leden ontvangen. Hier treedt
volksonderwijs bovendien op een terrein, waarin
ze te nuttiger werkzaam kan zijn, omdat ze ge
legenheid heeft by de invoering van de nieuwe
wet op krachtige maatregelen tegen den kinder
arbeid aan te dringen. Achtte de Wetgever den
leerplicht ontijdig en daarom onraadzaam, de
vereeniging kan, zoo niet door stoffelijke, dan
toch door zedelijke middelen, veel goeds bewer
ken, en ook hierdoor haar recht van bestaan
handhaven. De toetreding tot lid veronderstelt
reeds hartelyke genegenheid vóór en toewijding
aan het onderwijs. Waardoor kan die beter ge
toond worden, dan door de jeugd in de school
brengen en er lang te houden.
Meent men echter, dal Sneek om die reden
de medewerking van de vereeniging wel zou kun
nen missen, in andere oorden van ons vaderland
is ze dringend noodig. Wanneer toch de statis
tiek en hel onderzoek hierin niet bedriegen, dan
zyn nog 30000 kinderen iusschen 6 en 12 jaar
verstoken van alle onderwijs, en misschien meer
Het debat over art. 1 der kanalenwet is jl. Vrijdag
geopend en de discussie over het eerste onderdeel
betreffende het kanaal van Amsterdam door de Geidersche
Z 4—.Vallei naar de Boven-Waal aangevaugen. De heer
Roëll hield een zeer uitvoerige rede ter bestrijding. Hij
betoogde dat de regeering zich geplaatst had op een
eenzijdig locaal terrein niet op een algemeen standpunt en
niet getracht had de vele nationale belangen rtet bet
Amsterdamse!) belang le vereenigen. Zoowel nopens de
uitvoerbaarheid als de kosten bestond groots onzekerheid,
en handel en nijveiheid in de streek, waardoor thaus
de Keulsche vaart loopt, zouden zeer benadeeld worden.
Die vaart moest in elk geval verbeterd worden Voorts
-wees bij op de ouverdedtgbaatheid van het kanaal en
vroeg inlichtingen aan den minister van oorlog. Ziju
conclusie was alsnog bij de regeering aan te dringen
om een staatscommissie te benoemen tot onderzoek, terwijl
hij tevens bij de Kamer er op aandrong om zich bij
groot en twijfel omtrent dit kanaal te onthouden
Het debat over het kanaal door de Geidersche vallei
is gisteren (Maandag) voortgezet.
De beer Leuliug stond het krachtig voor, als nuttig
en noodig, terwijl verbetering der Keulsche vaart slechts
weinig minder zou kosten. Hij bestreed het betoog van
den lieer Roeit, die zich zijns inziens te zeer op Utrechtscb
standpunt had geplaatst.
De heer van Kerkwijk daarentegen vond vooral in de
tegenwoordige benarde financiëele omstandigheden het
kansal door de Geidersche vallei onooodig en betoogde
dat het zeer moeielijk bevaarbaar zou zijn en den handel
van Amsterdam niet zou verlevendigen. Hij stond voor
de verbetering van de vaart Amsterdam—Rotterdam,
die vooreerst ruim voldoende zou ziju voor de behoeften
van de hoofdstad.
De heer van Wassenaar is voor *t nieuwe kanaal,
maar tegen het geheele ontwerp, op grond van
fi uanciëe'en toestand-
De he-r Froger verdedigde het nieuwe kanaal op
technische gronden en in bet belang der defensie.
De beer Meinesz cveuzoo, met bet oog op de voor
deelen voor den bandek
Heden voortzetting
