Mil's- B I III Klim>8LW fM DE
UIILKVIKKMJir lliliiHIIISSIIiniSnik
a
rgi
1
li.
I
No. 46.
A C H T-E N-O ERTIGSTE
RG A N
1883.
f.
ZATERDAG
9 JUNI.
I
9
)0
i-
de
ver-
hooreude d_'<d
wa
riL-
Cts.
2e
00
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden ƒ1.franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
in te zenden.
?e
0,
to
11
3s
00
>er
5
1:
i-
;n
i-
g
t;
P
r
gels „Ei ziet, hoe schoon, hoe lieflijk is ’t, dat
zonen vah ’t zelfde huis als broeders samenwo-
non, waar ’tfte/ctevuur nooit wordt gebluscht”,
tot eene ware bespotting heeft gemaakt,
dat zou, als de toeleg dier drijvers gelukte, ook
weldra op maatschappelijk en staatkundig ge
bied gelden.
Of voor 't gelukken van dien toeleg werkelijk
gevaar bestaat?
Men moet wel ziende blind en
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Centai
voor eiken regel meer 7’;', Cents. Bij abonnement is de prijs be*
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
Een ernstig woord,
dat niet alleen stemt tot nadenken, maar naar
wij hopen ook tevens tot krachtig handelen
zal aansporen, is zeker niet ongepast aan den
vóór-avond van den aanstaanden verkiezings
strijd, die zooveel ten goede of ten kwade kan
uitwerken voor de toekomst van ons dierbaar
vaderland.
Rooskleurig schijnt die toekomst niet. Een
geest van reactie, sedert jaren reeds door ker
kelijke drijvers van verschillende richtingen aan
geblazen, waart rond in ons vaderland en be
dreigt al meer en meer onze vrijzinnige staats
instellingen, waarop wij, Nederlanders, terecht
zoo fier waren en welke ons zoo dikwijls door
onze naburen werden benijd.
Nederland, het land dor vrijheid bij uitne
mendheid, het land van burgerlijke, maatschap
pelijke en godsdienstige vrijheid, dreigt te wor
den overgeleverd in de handen van kerkelijke drij
vers, die ook in don Staat don baas wonschen
te spelen, zooals zij dat in de Kerk doen.
Want dat hot streven daarheen gericht is,
blijkt zonneklaar. „De Staatsalinacht moet ge
broken worden”, wordt met de noodige pathos
openlijk verkondigd, maar men verzwijgt na
tuurlijk zeer voorzichtig, welke „almacht” men
daarvoor in de plaats zou willen stellen. Toch,
al wordt het niet gezegd, do toeleg blijkt dui
delijk genoeg, de toeleg nl om op de puinhopen
van het omvergeworpen moderne staatsgebouw*
den triomf te vieren van het oude kerkgezag.
Welke daarvan de treurige gevolgen zouden
zijn, daarnaar wordt niet gevraagd. Wij moe
ten de macht in handen hebben, on daarom
dood aan het liberalismeStrijd, strijd tot het
uiterste, met alle geoorloofde en ongeoorloofde
middelen, tegen den geest van vooruitgang, die
ons gezag ondermijnt! Strijd tegen don moder
nen Staat, die ons wel onze godsdienstige en
kerkelijke vrijheden waarborgt, maar zich niet
wil buigen onder ons juk
Nederland moet alzoo onder de plak van
kerkelijke drijvers, en welk eon dorado dat zou
worden voor onze burgerlijke, maatschappelijke
en politieke vrijheden, evenzeer als voor het
door zoovelen zoozeer gewaardeerde vrije gods
dienstig loven en de onderlinge verdraagzaam
heid, daarvan levert de allertreurigste toe
stand, waarin de Ned. Herv. Kerk in de laatste
jaren verkeert tengevolge het drijven en verket
teren door diezelfde mannen, het waarschuwend
voorbeeld. Wat daar sedert dien tijd een ware
parodie geworden is: christelijke liefde en
draagzaamheidwat dóór de bekende Psalmre-
En nu ten slotte nog een kort woord tot U,
mannen van den vooruitgang, wien onze bur
gerlijke, politieke en godsdienstige vrijheid, onze
vrijzinnige staatsinstellingen lief en dierbaar zijn.
Sluit u aanéén! Vergeet alle oneenigheid en
verdeeldheid en strijdt als één man voor uw
vrijheidlievend beginsel, dat ernstig bedreigd
wordt.
Er is periculum in mora voor de liberale par
tij in geheel ons land, maar vóóral in óns hoofd
kiesdistrict, dat zeker voor de liberale zaak ver
loren gaat, als niet alle mannen van de vrijzin
nige richting, geheel doordrongen van het ge
wicht van den ophanden zijnden strijd, hun plicht
doen.
Nog wappert de vrij heids vlag in het noorden
van alle bastions, waarvoor de reactionairen tot
nu toe telkens werden teruggeslagen; nóg is hier
geen enkele bres geschoten in het bolwerk van
geschilderde som voor onderwys ten behoeve van de intel-
lectueele ontwikkeling onzer natie te besteden bedraagt nau
welijks één vierde van 't geen voor vernieUngswerktuigen enz’
I wordt uitgegeven,
en ultramontanen stemden
voor.
Zou dus dat „redding door bezuiniging”, ook
slechts een verkiezings-manoeuvre kunnen zijn
En is dat schetteren tegen en schelden op do
„tyrannie” én geldvermorsing der liberale partij,
door de organen van anti-revolutionairen en ul
tramontanen, geen leelijke insinuatie, geen mid
del van verdachtmaking, waarmee men de volg
zame gemeente opzweept tegen alles wat libe
raal heet? Vooral de laatsten moesten zich
daarvoor schamen.
Er is een tijd geweest, de herinnering aan
het jaar 1853 zou de tegenwoordige woordvoer
ders der ultramontanen een blos van schaamte
op de wangen moeten jagen, als zij hun copio
afleveren, waarin telkens op zoo’n ergerlijke wij
ze gefulmineerd wordt tegen de liberalen en de
liberale partij er is een tijd geweest, waarin
die woordvoerders een anderen toon aansloegen
en een andere houding aannamen tegenover de
liberale partij, toen deze het vrijzinnig beginsel
„de vrije kerk in den vrijen Staat” niet maar
alleen voor de protestanten, maar ook voor onze
Katholieke landgenooten wenschte toegepast te
zien. De thans door hen aangespuwde liberale
partij heeft daarvoor gestreden en geleden, maai
baat beginsel heeft gezegevierd: aan onze ka
tholieke medeburgers werden gelijke rechten toe
gekend. Wij releveeren de geschiedenis van
het treurige jaar 1853 hier niet om de katholie
ken daarmee aan den plicht der dankbaarheid
te herinneren; de liberale partij handelde vol
gens haar beginsel en heeft daarvóór geen dank
noodig nog véél minder is het ons doel of
streven, daardoor ook maar één enkele stem van
uit hun kamp naar het onze te dóen overgaan
van zulke hulp zijn wij niet gediend;
maar wij meenden bij deze gelegenheid toch eens
met een enkel woord te moeten protesteeren te
gen de leelijke insinuaties, door de ultramon.
taansche pers in den laatsten tijd tegen de liberale
partij gebezigd.
zijn, als men dit nog wilde ontkennen. Ja, daar- hun weelde-artikel, de bijzondere school, door
voor bestaat veel gevaar, dreigender dan ooit te den Staat bekostigd wordt. En wanneer men i
voren. - I
De kerkelijke partijen, uitstekend georgani
seerd en gedisciplineerd door hare leiders beide
blindelings het gegeven consigne volgende; beide
in onnatuurlijk verbond innig vereenigd tegen
alles wat liberaal heet, kunnen, zooals in den
laatsten tijd bij herhaling gebleken is, een macht
ontwikkelen, te sterker naarmate zij vaster aan
eengesloten zijn tegenover de uit den aard der zaak
minder goed georganiseerde en vaak nog door
inwendige verdeeldheid verzwakte liberale par
tij.
Wel wist deze zich tot nu toe hier in het
noorden in hare posities te handhavenwel sloot
ook zij de gelederen steeds vaster aanéén en
liief zij fier haar vaandel omhoog als het de
groote strijd van beginselen gold en den dubbe
len aanval der kerkelijke reactionairen bij de
Juni-verkiezingen moest worden afgeslagenwèl
kon het vrije Noorden, waar onze vrijzinnige
staatsinstellingen niet het minst gewaardeerd en
geliefd zijn, tot nu toe de belagers daarvan te
rugwijzen met de fiere woorden
Zij zullen het niet hebben, het vrije Nederland,
Die kerkelijke drijvers, ’t zij Roomsch of Prote
stant,
maar de strijd werd telkens zwaarder en de over
winning op sommige punten steeds moeilijker,
want de vijand kwam steeds met meerdere strijd
krachten den aanval vernieuwen. Daarbij ge
bruikt hij vaak een taktiek, die, zij moge dan
minder loyaal en eervol zijn, toch bijzonder ge
schikt is, om onverschilligen en malcontenten
aan zijn zijde te lokken, de taktiek namelijk
van verdachtmaking en valsche voorstelling van
feiten. Vooral op de bekende kregeligheid van
de beurs wordt steeds behendig gespeculeerd. De
liberalen worden als ware geldvermorsers afge-
schilderdde anti-revolutionairen daarentegen
poseeren als mannen van bezuiniging. Dat doet
effect bij de groote hoop en bij die velen,
die vaak niet ernstig genoeg nadenkende
over ’tgeen door den een of anderen phrasen-
maker met de noodige pathos verkondigd wordt
do waarde van bestuur of regeering af
meten naar het totaal-bedrag, ’t welk zij
op hun belastingbiljet vinden uitgetrokken, zon
der daarbij de vraag te stellen, of de goedkoop
ste regeering wel altijd de beste is en of de gel
den, uitgegeven ten behoeve van de intellectu-
eele en materieele ontwikkeling der natie, niet
honderd-, duizendvoud hun rente afwerpen.
Maar ook afgescheiden daarvan al dat
alarmeerend geschreeuw van anti-revolutionaire
ztijde over bezuiniging, is bovendien niets dan
leugeneen leugen, die dadelijk in al
haar naaktheid aan ’t licht zou komen, zoodra
’t haar gelukt zou zijn zelf het roer in handen
te krijgen.
Waarop willen de hoeren bezuinigen? De
bezuiniging moet plaats hebben op het school
wezen. En hoe moet daarop bezuinigd worden
Let wel opHet is van algemeene bekend
heid, dat de anti revolutionairen eischen, dat
zich nu plaatst op het standpunt van
ging, dan ligt de vraag voor de hand: wat zal
duurder zijn en dus ons land meer kosten, de
thans bestaande staatsschool, ofwanneer zij hun
zin kregen en «Jus niet alleen de „echte” Gere
formeerden (model Kuyper) en de Katholieken,
maar ook de liberalen in de Herv. Kerk, de
Doopsgezinden, Remonstranten, Lutheranen, Chr.
Afgescheidenen, Israëlieten en andere aanhan
gers of niet-aanhangers Van de verschillende
kerkgenootschappen, hun school of schooltje
moesten hebben Want dat zou toch ’t gevolg
worden, tenzij wat niet onmogelijk wasde
geschiedenis van vroeger heeft het geleerd
de tegenwoordige „gemoedsbezwaarden”, later
gesloten ooren hadden voorde „gemoedsbezwaren”
van hen, die van een andere „leere” waren, maar
kleiner in getal dan zij. Dit echter nog daar
gelaten en ook zonder zelfs nog te spreken over
de treurige gevolgen, welke zulk een toestand
van verdeeldheid in kerkelijke kleuren onder
het opkomend geslacht, voor de toekomst van
ons vaderland na zich zou slepen blijven wij
ons bepalen bij de finantieele zijde en herhalen
de vraagwat :zou het land meer kosten, de
thans bestaande staatsschool, of het stichten in de
verschillende plaatsen van ons land van stellen scho
len, onderwijzers met de aankleve van die Wij
brachten dit punt alleen ter sprake, om aan te too-
nen en duidelijk in ’t licht te stellen, dat zeer ze
ker, als de kerkelijke partijen eenmaal aan het
roer kwamen, do kosten voor ’t schoolwezen
althans niet zouden inkrimpen, maar daarente
gen belangrijk stijgen.
Maar, de leiders en drijvers dor kerkelijke
partijen weten dat zelf ook heel goed, zij j
weten echter ook, dat men ouder het motto „bo- I
zuiniging”, dadelijk geopende ooren en volg-
grage „stemmers” vindt, en, rekening houdende
met de tijdsomstandigheden, treden ze op met
de klankrijke leus„redding door bezuiniging
De tijden zijn gedruktde schuld van
de liberalenprediken zij de belastingen
hoog de schuld van de liberalener
heerscht algemeene ontevredenheidalweer
de schuld van die geld vermorsende, vrijheiddoo-
dende liberalen! Weg met hen! Wij zul
len u redden. Een anti-revolutionair kabinet,
gestoffeerd met enkele leden der Katholieke
partij en gelukkige tijden zullen weer aan
breken
„Hierbij kan de vraag gesteld worden: zoo
lazen we dezer dagen zeer terecht in Oostergo
is het de anti-revolutionairen en Katholieken ernst
met hunne leuze Of strooit men de kiezers
zand in.de oogen Het is toch al bijzonder
toevallig, dat terwijl de anti-revolutionairen altijd
met het woord „bezuinigen” schermen, de an
tirevolutionaire partij in de 2e Kamer nooit
krachtig heeft geprotesteerd tegen de hooge oor-
i logs-budgetten, waarop dan toch in de eerste
plaats nog al iets te bezuinigen viel En
i Op de staatsbegroting voor dit jaar staat uitgetrokken
voor Onderwys f9,353,089,30voorOorlog en Marine f34,661 455 70
Dus die, zoo stak aangevochten.en als zoo verbazend uoóg ari
anti-revolutionairen
I altijd, als één man,
bezuini- j
PW
OEEKER COIRAA
a
I-
i
I
o.
!!1
i.
