0
MIMS- ffl ilHtfflfllW W 8
ffiffiïK S H 1WWMBW SUB
H
l
figsisisaM
c
1883.
A C II T-E N-D E R T I G S T E J A A
No. 62.
I'
3
Jaarmarkt of Kermis
4 .A. TJ <3- U T U S.
w
u I T DE PERS.
■M
A
Wanneer de grondwet
een voorwerp van
van blijft overgelaten
ADVERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7 I!2 Cents. Bij abonnement is e prijs be
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
De vraag: „Mag en moet de antirevolutio
naire partij saamwerken met Rome?” wordtin
een, in het jongste nommer van de Standaard
opgenomen schrijven aan jbr. mr. De Savornin
Lohman, lid der Tweede Kamer, door dr. Gra-
vemeijer van Oosthem ontkennend beantwoord.
Dr. G. verzekert dat hij, een beslist gerefor
meerde, in deze meening niet alleen staat onder
zijn partijgenooten, daar vele gereformeerden bij
de jongste verkiezing voor de Provinciale Staten
van Friesland niet op den anti-revolutionairen
caudidaat stemden, wijl zij verontwaardigd waren
over het samengaan der anti revolutionairen met
Rome. „En”, zoo lezen wij voorts in dezen
open brief, „die gereformeerden handelen aldus
uit beginsel. Zij meenen, dat de roomschen
zich nog steeds scharen onder de banier van de
roomsche kerk en haar wil volgen. De Paus
is hun hoofd, wiens wenk zij volgen, zoodat
vele gereformeeiden tot welke ook ik be
hoor het niet met u eens zijn, waar u schrijft
dat de roomschen hier nimmer de staatsrech
terlijke beginselen zullen toepassen, maar wel
met u instemmen, dat de natuurlijke mensch
met de beginselen der kerkleer in geheime, in
wendige verstandhouding staat (ja bemerkt de
wedergeborene niet nog gedurig een paap in
zijneigen hart?), een reden te meer om als
christen tot u te spreken (en alzoo te bandelen):
„mét Rome begeer ik geen bondgenootschap,
zelfs niet tegen anarchie en ongeloof!”
Wat de antirevolutionaire partij dan ook in
Rome wint, zal zij, meent de briefschrijver, in
Friesland in gereioimeerden verliezen. 1
1 en
vervolgens uitsluitend aan deze geabonneerden
franco per post te doen toekomen.
Wordt het vereischte getal abonné’s niet ver
kregen, het genoemd Weekblad, met 1884, te
veranderen in een Maandblad.
Wordt het minimum-cijfer der abonnementen
bereikt, dan zal het blad gratis onder de niet
geabonneerden verspreid worden, als de af-
deelingsbesturen den daarvoor bepaalden prijs
willen betalen.
Do discussien over artikel 194 der grondwet,
’t welk handhaving der openbare school voor
schrijft, waren zeer belangrijk.
i ’t Hoofdbestuur had voorgesteld, dat „Volks-
i onderwijs” zou verklaren: wij wenschen dat
artikel in de grondwet te behouden.
Er waren die in dat „wenschen” eene veel te
flauwe uitdrukking zagen van den prijs dien zij
I op ’t behoud van dat artikel stelden.
De heer Kerdijk meent, zocals bekend is,
dat het artikel eene wijziging kan ondergaan,
waardoor de confessionnelen en R. Catholieken
zouden bevredigd zijn en hot gewijzigde artikel
dan in de grondwet kon blijven.
De heer van der Meulen uit Bolsward verde
digde het door het hoofdbestuur geformuleerde
voorstel van Bolsward, Groningen, Leens en
Overmaasche dorpen. Hij zet uitvoerig de be-
teekenis van art. 194 uiteen. Wordt dat prijs
gegeven, dan zal het gevolg zijn, dat het volks
onderwijs wordt overgelaten aan particuliere
krachten en een groot deel des volks zal van
onderwijs verstoken blijven. Sommigen, waar
onder ook de redacteur van het Volksblad, wil
len de openbare school handhaven, maar niet
aan het grondwetsartikel vasthouden. Maar, in
dien men het behoud van de openbare school
wil, hoe kan men er dan tegen zijn, dat dit be
houd ook door de Grondwet verzekerd worde,
en hoe kan men meenen aan de wenschen van
andere partijen voldoening te geven, indien men
de Grondwet wijzigt met de bedoelling om toch
alles te laten zoo als het is
De heer Koekebakker uit Steenwijk, ziet niet
in, waarom het beginsel juist in de grondwet
geschreven moet worden,
bepaaldehet onderwijs is
Staatszorg; de regeling er -
aan de wet, zou men ruimte houden voor verbete
ringen die nu onmogelijk zijn.
De heer Kerdijk verdedigt breedvoerig zijn
standpunt: onwankelbare trouw aan het beginsel
der openbare school, maar van erkenning der
noodzakelijkheid om de grondwet te wijzigen,
indieu inderdaad de meerderheid des lands dat
wil.
Hij betwistte voorts de m eening, dat behoud
van het grondwetsartikel voldoende zou zijn tot
bescherming der openbare school. De aan die
school vijandige partijen verklaren zich volko
men bevredigd door een regeling in hun geest
met behoud van het grondwetsartikel. Ook
weet men bij ervaring hoe veel kwaad eene on
gunstig gestemde regeering aan de school doen
kan, ondanks de grondwet en de schoolwet. Hoe
men wetten uitleggen kan, weet ieder sedert men
gezien heeft dat uit de woorden „een ieder”
der gemeentewet ongestraft gelezen kan worden:
niemand. Men moet propaganda maken, meer
dan tot dusver geschiedt, vooi' de beginselen der
schoolwet, maar niet voor den hopeloozen strijd
tegen eene wassende meerderheid.
De heer ter Haar zegt, dat de strijd tegen de
school is een strijd tegen den modernen staat.
In dien strijd zichzelf zwakker te maken door
een grondwetsartikel los te laten, kan nooit de
Zondag hield de vereeniging „de Dageraad”
hare gewone jaarlijksche vergadering te Amster
dam. Uit het jaarverslag bleek, dat de vereeni
ging steeds in bloei toeneemt en op een welvol-
bracht jaar kan terugzien. Ook liet tijdschrift
„de Dageraad” wordt in steeds ruimer kring ge
lezen en verspreid. De rekening en verantwoor
ding van den penningmeester werd onveranderd
goedgekeurd. Sedert de laatste vergadering is
het ledencijfer weder met een 30tal toegenomen.
Aan de beurt van aftreding als bestuurslid
waren de hh. B. H. Heldt, F. Domela Nieuwen-
huis, H. F. A. Peijpers, J. J. Severijn, J. Schip
pers en W. F. E. Wijnen, welke beide laatsten I
niet voor eene herbenoeming in aanmerking
wenschten te komen. Herkozen werden de hh.
Heldt, Nieuwenhuis, Peijpers en Severijn, ter
wijl gekozen werden de hh. P. O. F. Frowein.
en Perelaer. Tot afgevaardigden bij hot a. s.
internationaal vrijdenkers-congres werden be
noemd de hh. P. O. F. Frowein, dr. H. Har-
togh Heijs van Zouteveen, dr. II. C. Muller, S,
E. W. Roorda van Eijsinga en mr. L. Zegers
Veeckens. Tevens werd besloten tot het hou
den van eene feest-vergadering op 30 Aug. a.s
daags vóór de opening van het congres, waarin
verschillende bekende vrijdenkers uit het bui
tenland als sprekers zullen optreden.
verkrijgen van de
Mocht het gebeuren, dat onze Nederlandsche I
landverhuizers Suriname in plaats van Noord-
Amerika als hun nieuw vaderland verkiezen I
dan zullen veel werkkrachten behouden blijven,
die anders voor ons land verloren gaan.
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden fl.franco per post f 1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
in te zenden.
De met gouden, zilveren of bronzen medaille
bekroonde inzenders op de internationale ten
toonstelling te Amsterdam, zullen allen, naar
men bericht, eenvoudig een bronzen medaille
ontvangen, waarbij een diploma wordt gevoegd,
vermeldende welke nominale waarde aan het
stuk gehecht mag worden. De Arnh. Ct. vraagt
of het niet beter zou zijn medailles te vervaar
digen op de wijze, die de suikerbakker s toe
passen bij ’t nabootsen van gouden en zilveren
munten
Vervolgens wijst dr. G. er op, dat een geloo-
vige, vóór hij gaat stemmen, overeenkomstig
het agendum in de Stand, van 12 Juni jl., het
aangezicht zijns Gods zoekt om ’s Heeren zegen
over den dag der verkiezingen af te smeeken.
Nu kan die geloovige alleen zegen afsmeekeu
voor die mannen, „die waken zullen voor de
„ontkerstening der natie en die roepen zullen
„voor de eere onzes Gods”, en dr. G. vraagt
of men daaronder ook roomschen kan rekenen,
die den Paus als hun hoofd belijden in plaats
van Jezus Christus.
De heer Savornin Lohman, onmiddellijk zijn
antwoord op dit schrijven latende volgen, zegt
o. a., dat z. i. een Christen voor gelijk recht
van Joden, Roomschen en Atheïsten strijden
kan en moet, wat de heer Gravemeijer in zijn
bovenbedoelden brief sterk betwijfelt,
De heer Lohman toch is overtuigd dat het
vooral de staatsbemoeiing is, „die ons, christenen,
voor het ware lijden onbekwaam gemaakt; die
ons van belijders en getuigen tot heerschers ver
laagt die van de vierde eeuw af de christelijke
kerk bedorven heeft en onze Nederduitsch-
Hervormde kerk doen ontaarden tot hoe hard
het woord klinken moge, ik wensch oprecht te
zijn tot de karikatuur eener christelijke kerk.”
Niet op hoop van wederkeerig dienstbetoon,
zou de heer L. een roomsche voor het lidmaat
schap der Staten stemmen, noch omdat of on
danks hij roomsch is, maar eenvoudig op grond
van geschiktheid en vooral indien hij zeker was
dat die roomsche als kiezer voor de Eerste Ka
mer iemand zou helpen benoemen die aan het
onrecht bij uitnemendheid in Nederland een ein
de zou wenschen te maken. Bovendien acht
schrijver het onbillijk om steeds iemand van
protestantsche zij te weren, alleen omdat hij
roomsch is, terwijl menig protestant, ook wat de
opvatting van het staatsrecht betreft, z. i. verre
beneden vele roomschen staat.
Ten slotte gelooft de heer L. niet dat de eigen
lijke roeping van Provinciale Staten is om voor
„die ontkerstening der natie te waken en te
roepen voor de eere Gods,” waar mannen moe
ten worden gekozen met die roeping, bidt de
heer Lohman niet voor do roomschen, omdat
„hun inroepen van aardsche machten er toe
medewerkt tot het verspreiden der meening,
niet, dat de overheid God, maar dat God de
overheid noodig heeft 1 Maar is er, helaas
niet menig protestant, ja menig gereformeerde,
die hetzelfde gelooft?”
Op de Algemeene Vergadering„Volksonder
wijs”, jl. Maandag te Amsterdam gehouden,
zeide de heer J. van Gilse, lid van ’t hoofdbe
stuur, waarnemende het voorzitterschap, spre
kende over de algemeene verschijnselen, die op
het gebied van lager onderwijs zijn waar te
nemen, dat het geen verwondering kan baren,
indien het straks uit te brengen jaarverslag niet
rooskleurig genoemd mag worden. Men heeft
slechts den blik te wenden naar de Tweede
Kamer, om dat verschijnsel te verklaren. De
zelfde liberale meerderheid, welke in 1878 de
herziening der schoolwet van 1857 tot stand
bracht, is door hare verdeeldheid en machte
loosheid oorzaak dat de uitvoering dier wet is
toevertrouwd aan de handen van den Minister
Heemskerk. Gevallen als voorgekomen zijn te
Aduard, te Oost- en West-Souburg, waar het
schoolbezoek voor kinderen boven de 12 jaren
wordt afhankelijk gesteld van het betalen van
schoolgeld, de treurige beslissing in zake het
iucendent-Poppink, en eindelijk de betreurens-
waardige intrekking van het wetsontwerp op
den kinderarbeid, voor welk ontwerp deze ver-
j eeniging nog ten vorigen jare zoo krachtig in
de bres is getreden, al deze verschijnselen
verklaren het, wanneer de algemeene toestand
op onderwijsgebied niet bemoedigend genoemd
mag worden. Ook Volksonderwijs ondervindt
daarvan de uitwerking, maar zooveel te ernsti
ger rust dan ook op hen, die o verblijven, de
plichten om, als een vast aaneengesloten pha
lanx, voor de belangen van het volksonderwijs
te blijven opkomen en strijden.
Ten aanzien van de uitgave van het Volksblad
voor ’t onderwijs is besloten
„de leden der Vereeniging in de gelegenheid
te stellen om, voor zoovelea zij liet blad bij
voortduring wenschen te ontvangen, zich vóór
1 October e. k. bij inschrijving (buiten hunne
contributie als leden of begunstigers der Ver-
VERGADERING
van den Gemeenteraad van Snees.
op Maandag 6 Aug. 1883, ’s namiddags 6 uur,
Punten van behandeling:
1. Resumtie der Notulen.
2. Mededeeling van ingekomen stukken, enz.
3. Benoeming van een leeraar aan het Gym
nasium.
4. Idem van een onderwiizeres aan school no. 1.
5. Onderzoek der geloofsbrieven van de her
kozen raadsleden.
6. Wijziging der verordening op de heffing
van schoolgeld voor het lager onderwijs in deze
gemeente.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente Sneek. maken bekend, dat de
op welke geene bedelaars, rijfelaars, hazardspe-
lers of loterijen met kaartjes om koek, glas- en
aardewerk of andere voorwerpen zullen worden
toegelaten, alhier zal i n g a a n op Dinsdag den
14 Augustus 1883, des morgens 8 uur, en ein
digen op Vrijdag den 24 Augustus daaraan-
i1 volgende, des morgens 8 uur, en dat vóór den
26 dier maand, alle kramen, disschen, tenten
enz zullen moeten zijn afgebroken en wegge
rei md.
Tevens wordt hierbij herinnerd aan art. 15
van de algemeene Politie-verordening, waarbij
is bepaald, dat niemand eene tent, kraam of iets
dergelijks op den voor den openbaren dienst be
stemden grond mag opslaan, dan overeenkomstig
de aanwijzing van den Marktmeester en na vol
doening van het marktgeld.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
J. van DRIESSEN.
De Secretaris,
J. W.BENNEWITZ.
Het Hbl. meldt, dat bij het dagehjksch bestuur eeniging) daarop te abonueeren
- van Amsterdam en zijne technische ambtenaren i 2--- -
I plannen in studie zijn tot overbrugging van het verkregen worden, het blad ^gedurende 1884
IJ. Die plannen houden rekening met de nood
zakelijkheid, die ontstaan zal, wanneer dit denk
beeld mocht worden uitgevoerd, om voor de
scheepvaart tusschen Handelskade en Noordzee-
kanaal eene nieuwe verbinding te maken.
Naar het N. v. d. D. verneemt, zijn eenige
Friesche landbouwers voornemens zich in Suri
name te vestigen. Zij hebben zich tot den heer
Mackintosh gewend tot het
noodige inlichtingen.
issagssassss
■s®*wa
E 1*. Xfc.% t A W.
3
I
SHEERER COI RA
eemgmgj uaarop ie uuuuuuöieü, ,en, bijaldien
i 2000 abonnementen a f 1 of wel 1000af 1,50
ft'
