No. 28.
E E N-E N-V EERTIGSTE
J A A RG A N G.
1886.
EN
I,
am.
ren-
ir te
IIJ -
tigd
U I T DE PERS.
Bl V A EX L A.\
00
I
lan
ding
het
ver
rat
zal
;le-
jnt
cht
de
94
lU3
1,20
ko-
i in
353
ran
eld
er-
in
L
ril.
las
an
men klaar zijn, en wat dan niet klaar is, komt
er nooit.
dien eisch een anderen stellen, waarin voor ons
j de belofte eener betere verhouding tusschen
openbaar en bijzonder onderwijs is begrepen
Niets is, volgens het blad, logischer dan de
vraag der kerkelijken om de grondwet ielijke
sanctie van een subsidiestelsel, wanneer da libe
ralen zij ’t ook in termijn van de wijdst
mogelijke strekking, de neutrale school tegen
den mogelijken boozen zin van den gewonen
wetgever beveiligd willen zien.
Gelijke rechten of gezwegen van krenking
van godsdienstige overtuiging evenals van sub
sidie en schoolgelden, óf zoowel van het een als
van het ander gewag gemaakt. Hier ligt voor
beide partijen het hart van de quaestie. De
een wil zeker zijn van de neutrale, de andere
van de bijzondere school beiden opdat
krenking van godsdienstige overtuigingen te ont
gaan zij.
De Amst. had graag beide punten aan den
gewonen wetgever willen overlaten, maar nu de
eisch eenmaal van liberale zijde is gesteld, zul
len zij ook aan verplichte schoolgeldheffing of
subsidie van bijzonder onderwijs, misschien wel
aan beiden, moeten gelooven.
Daarna betoogt het blad dat het van deze
twee kwaden moetende kiezen, aan subsidieering
den voorrang geeft, daar hiervoor gemakkelijk
vaste regelen kunnen worden gesteld.
Ook dr. Bronsveld wijdt in de „Kroniek” van
zijn Stemmen de aandaóht aan den strijd. Hij
noemt het amendement der rechterzijde een
r o o m s c h voorstel en ’t verbaast hem dat anti
revolutionairen er toe medegewerkt hebben.
Wordt dit amendement tot wet verheven, dan
zou het niet lang duren of het lager onderwijs
in Limburg of Noordbrabant zou grootendeels
worden betaald uit de staatskas, terwijl juist
het Program als eisch steltgeen onderwijs van
overheidswege.
Ook dr. Bronsveld vestigt het oog op de
aanstaande verkiezingen en hij meent dat allen,
die tot dusver medewerkten om een anti-revo-
lutionair te verkiezen, thans van gedachten
zullen veranderen.
„Wat mij betreft zegt hij ik ben den
schoolstrijd op politiek terrein moê, en hoop
hem voortaan hoe langer hoe meer op paedago-
gisch terrein voort te zetten. Gelukt sommiger
toeleg om de vereeniging voor chr. nat. ond.
op de aanstaande algemeene vergadering open
lijk vast te hechten aan de „gereformeerde”
legertros dan treden wij uit en onttrekken
onzen steun aan scholen, wier leiders nog iets
anders beoogen dan christelijk onderwijs te geven
aan onze kinderen. Aan gelegenheid tot arbei
den aan ’t waarachtig heil onzer kinderen zal
het toch niet ontbreken.
De Standaard zegt:
Bracht men de helderste koppen en invloed-
rjjkste mannen van onze vier staatkundige par
tijen een tijdlang bij elkander, om in ruggespraak
met hun geestverwanten op breede schaal de
zaak der Grondwetsherziening in het algemeen
in overweging te nemen, dan kon er uitzicht
komen, niet enkel óp een schriel vergelijk in
zake art. 194, en ook niet enkel op een schraal
herzien van enkele andere artikelen, maar op
het vinden van een degeljjke en deugdelijke
regeling van rechten, die voor de politieke ont
wikkeling der natie een nieuw ,tijdperk van
bloei en veerkracht openen kan.
Misschien is het hiervoor nóg niet te laat.
Mits men, na mislukking van de nu aanhan
gige plannen, niet weer wachte, tot de zaak
Als de zaak in het Parlement komt, moet
Croll heeft ontkennend geantwoord, waarop zijn
afdeelingschef hem te kennen gaf, dat hij daar
van mededeeling zou doen aan den minister van
binnenlandsche zaken.
üit geschied zijnde, werd de heer Croll bij den
minister ontboden, die den ambtenaar alsnog af-
vroeg of hij bij zijn weigering bleef volharden.
De heer Croll handhaafde zijn besluit en ont-
ving toen de mededeeling, dat de minister hem
van zijn betrekking had ontheven.
Het hoofdbestuur van den bond voor algem.
stemrecht heeft besloten een volksbeweging in
het leven te roepen onder de leuze: naar den
Konmg. Door dat hoofdbestuur of door een
commissie door het hoofdbestuur aan te wijzen
zal namelijk een adres, waarbij algemeen stem
recht wordt verzocht, „met passend vertoon” den
Konmg worden aangeboden.
Niet onaardig is de mededeeling van den
Haagschen kroniekschrijver in de Arnh. Ct.
dat de heer Domela Nieuwenhuis na zijn standje
in Den Haag met den heer Van Raaij, niet
alleeQ over straat durfde gaan uit vrees voor
zijn verbitterde „partijgenooten.” De heer Do-
la Nieuwenhuis werd dien avond naar huis
geleid door... een eerewacht van twee politie
agenten, die den apostel der sociaal-democratie
moesten beschermen tegen zijn eigen „vrienden”.
„Ziedaar Nemesis in hare volle humoristische
kracht aan ’t werk, roept de schrijver uit. De
zoo wakker uitgescholden politie ingeroepen om
den weldoenden burger tegen de onwillige bur
gers, zijn volgelingen, den goeden herder tegen
de weerspannige schapen de hand boven het
hoofd te houdenZulk een contrast doet de
wezenlijke waarde der beweging, maar vooral
die van den snorkenden aanvoerder, die al op
ruiende en stokende zich in den regel zoo fraai
buiten schot weet te houden, aan het licht
treden.”
Te Enschede bestaat er ernstige vrees voor
rustverstoring tengevolge van werkstaking.
Nadat aan de werklieden in de stoomweverij
van de firma btroink Co. kennisgegeven was
dat de patroons genoodzaakt waren de loonen
te verlagen, hetwelk voor het grootste gedeelte
by andere firma s reeds heeft plaats gehad, wei
gerden die werklieden den arbeid voort te zetten
en verheten de fabriek. Des avonds hadden er
op verschillende plaatsen der stadsamenscholin
gen plaats van fabrieks-arbeiders, waarbij zich
als gewoonlijk vele nieuwsgierigen aansloten.
Ofschoon het aan uitingen van ontevredenheid
niet ontbrak, mocht de politie er in slagen de
menigte te bewegen rustig uiteen te gaan
De wevers hebben in de fabriek van den
heer Scholten, ongeveer 300 man, den arbeid
gestaakt. De houding der werkstakers heeft W
nemen van krachtige maatregelen van voorzorg
noodzakelijk gemaakt. De politie is versterkt
en de schutterij onder de wapenen geroepen
Patrouilles doorkruisen de stad,
Naar Zutfen is om militaire hulp geseind, en
De brooddepóthouder De Jager in Den Haag,
wiens beide kinderen bij een brand onlangs zoo
droevig omkwamen, heeft wegens „gemoedsbe
zwaren geweigerd het geld aan te nemen, dat
door de welwillende tusschenkomst van de
vereeniging „l’Union fait la Force” met een
tooneelvoorstelling was bijeengebracht, om hem
de schade, door het verbranden van zijn huis
geleden, zooveel mogelijk te vergoeden. De
genoemde vereeniging heeft nu aan den burge
meester verzocht een goede bestemming voor
dit geld aan te wijzen.
Door de synodale commissie der Chr. Geref.
kerk is een adres aan de Tweede Kamor ver*
zonden, het verzoek inhoudende, het voorstel
der regeering omtrent art. 168 der Grondwet
te verwerpen, dat artikel zelf te verwijderen, en
de nnantieeie betrekking tusschen den Staat
en sommige in het rijk bestaande kerkgenoot
schappen zoodanig te regelen, dat bevoorrechting
van het eene kerkgenootschap boven het andere
ophoude, door aan geen enkel kerkgenootschap
subsidie of restitutie toe te kennen.
Het voornemen bestaat, den heer W. J. Hof
dijk, die eerlang zijn 70en verjaardag viert, op
dien dag een welverdiende hulde te brengen.
In een vrijdag avond te Amsterdam gehouden
gewone vergadering van de Amsterd. afd. der
Vereeniging tot bevordering van Fabriek- en
Handwerksnijverheid in Nederland, waarvoor
de heer A. A. Beekman uit Zutfen een voor
dracht hield over de drooglegging der Zuiderzee,
door hem reeds in verschillende steden van
Nederland gehouden, en waarbij ook de hh.
Buma en van Diggelen, daartoe uitgenoodigd,
tegenwoordig waren, herinnerde de heer Buma
o. a., dat noch hij, noch de heer Van Diggelen
zich in deze belangrijke zaak in technische of
nnantieeie ^aangelegenheden hadden begeven,
doch dat zij alleen stonden op het standpunt
van algemeen belang dat dit grootsche werk tot
stand kwam.
Nog in deze maand zou andermaal een ver
gadering van belangstellenden worden bijeenge
roepen om een vereeniging te stichten, die eenïge
huizende guldens zou trachten bijeen te brengen
ten einde een technisch onderzoek voor de° in
dijking, met het oog op landbouw, handel en
scheepvaart, in te stellen. De commissie moest
dan alle bezwaren in details nagaan en daarvan
rapport uitbrengen.
Mocht dat gunstig zijn, dan eerst deden zich
andere vragen voor als die van geheele of par-
tieele indijking en drooglegging, en of het werk
door particulieren of van staatswege moest wor
den uitgevoerd enz. De heeren Buma en Van
Diggelen weerlegden krachtig de bewering van
den heer Beekman, dat het noordelijk deel der
Zuiderzee geen kleigronden kon bevatten. Uit
ae ervaring kon de heer Van Diggelen verklaren
dat er van den Ovenjsselschen kant wel degelijk
klei was, hetgeen de heer Buma verzekerde èn van
den Frieschen kant èn van de gronden in het zoo
genaamde Wielinger meer.
De heei Beekman zeide niet uit ervaring, maar
op physische gronden vast overtuigd te zijn dat
het noorder deel der Zuiderzee geen klei kan
bevatten, omdat het water hier te veel in be
weging is, zoodat geen kleibeslag’ kan bezinken.
Overigens was hij ook een voorstander der
drooglegging, die zelfs de sociale quaestie voor
ons land tot oplossing zou brengen.
Gelijk uit de mededeeling in de St. Ct. blijkt
is den heer C. Croll eervol ontslag gegeven uit
zijn betrekking.
Woensdag jl. was de termijn van schorsing
verstreken. Toen de heer Croll zich dienten
gevolge aan het ministerie aanmeldde om den
actieveu dienst te hervatten, werd hij ontboden
bij den referendaris, chef der afdeeling waarbij
werkzaam is, en die vroeg of hij bedankt had
voor zijn lidmaatschap van den centralen raad
van den sociaal-democratwchen bond. De heor
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden /l.—francc per post f 1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
in te zenden.
ADVER1ENT1ÊN van 1 tot 4 regels,gewone letter, 40 Cents
voor eiken regel meer 71/, Cents. Bij abonnement is de prijs be
langrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den
Uitgever.
De Standaard gaat na wat er geschieden
moet als de verschillende voorstellen tot wijzi-
gmg van art. 194 der Grondwet, mochten
worden verworpen. Het blad zou het ’t veiligst
achten om dan de verdere, behandeling der
grondwetswijzigingen tot na de Juni-stembus te
verschuiven.
Dan kon het kabinet met goed fatsoen den
uitslag der verkiezingen afwachten en in Oct.
kon dan beproefd worden of er met de nieuwe
Kamer iets te vorderen viel.
De Haagsche correspondent van 'tHand. is
minder pessimistisch gestemd. Vooral het debat
van., Donderdag jl. schijnt zijn hoop op een
schikking verlevendigd te hebben. Hij schnjfto a.:
„A.ls wij’ ons niet bedriegen, is er thans een
meerderheid in de Kamer, die het eens is over
hetgeen de Grondwet in zake het onderwijs
moet bevatten. Die meerderheid is, naar het
ons voorkomt, samengesteld uit de besten van
alle partijen. Van de linkerzijde noemen wij
de vijf voorstellers van het amendement, waarbij
zich de heer Borgesius en ook de heer Gleich-
man aansluiten. Zij hebben waarschijnlijk de
meerderheid der linkerzijde achter zich. Van
de rechterzijde noemen wij de heeren Lohman
met het grootste deel der anti-revolutionairen.
eindelijk en dit is het zwakste punt
slechts weinige katholieken die den heer Schaep-
man zullen volgen. Maar hoe dit zij, er is een
meerderheid, dat gelooven wij zeker, die het
in beginsel eens is. Die meerderheid moet het
nu ook eens worden over de formuleering. Het
groote vraagstuk mag niet afstuiten op een
quaestie van redactie. Niemand zal daarvan
<e verantwoordelijkheid durven op zich nemen.”
Ook de Amst. meent, dat de kans op Grond
wetsherziening nog niet is vervlogen, maar het
blad schijnt te verwachten dat de liberalen meer
zullen moeten geven dan tot dusver door hen
aangeboden is, wil de zaak haar beslag krijgen.
Steeds duidelijker treedt het h. i. aan den dag,
uat de liberalen, die regeling van het onderwijs
door den gewonen wetgever tot hun leus heb
ben gekozen, een fout begingen, door als derden
Gisc ia de Grondwet te willen doen opnemen;
gelegenheid voor een ieder om voor zijn kinde
ren onderwijs te ontvangen, zonder dat hunne
godsdienstige overtuigingen gekrenkt worden.
4ulk onderwijs acht het blad wel noodig en in
een land als het onze bepaald onmisbaar, maar
daarmede 18 met gezegd, dat het in de Grond-
S fe^vaarbdrgd zijn. Wil men den
schoolstrijd buiten de'Grondwet houden, dan
lent men zooveel vertrouwen in de natie en
nare toekomstige vertegenwoordiging te stellen
oat men dit punt niet afzonderlijk vermeldt.
Yewaagt men er eenmaal van, dan kan het
e uitblijven of de kerkelijken spitsen de
ooren en vragen, waarom wilt gij, voorstanders
▼an de openbare neutrale school, juist zulk een
mrmule opgenomen zien Wij weten maar al
- «oed, zeggen zij, en niet geheel ten onrechte, i
«at gij onder een schoolwaar de godsdien- 1
st ov®rtuigingen niet gekrenkt worden, ver- i
«aat. Voor u is de huidige toestand volkomen 1
tZrtW;°rf-end aan dien eisch- En Jui8t die
oestand, dien gij gewaarborgd wilt zien, is de
bron van allen strijd.
fiï’ d^e tot heden uw eigen school
hioiri^u e S °i) staata" gemeentekosten onder
maat de erkenning van het recht op een onder-
eiHni s rT«-die dch°01 wordt gegeven, laat
Iverovnn 1 ei®* aan den gewonen wetge- nogmaals in de Tweede Kamer opderolkome.
over, waarom zouden dan wij niet tegenover - -
H
8
18
i
30-
8
Jo-
z.
rho-
tlens
1. -
iten,
.pril
ds-t
I.
hui-
lem.
turn.
vd..
r, 87
"1
1
istra
eu
en
perl.
J, 78
ved.
drik
van
i.
4=
OEEKER COURANT.
simis- n mwffliHiiB m n
