MLlHS til IDIWWIHLIII Ml! Ill
«mBRUMKamM
- Wj
No. 68
1889.
VIE R-E N-V EE RTI G«T E J A. A R G A N G.
is
Z A. T E It I>v <4
24 A. U O U «S T U JS.
SNEEKER COURO
ill.
t
eel
ZÜ
BIN .V t .V LAV D.
U 1 T
6
aai
i’ll I*
doctor
iaukt“
■j
i
r
lo.
10.
'S<
t a
Bij deze Courant behoort als bijblad Feuil-
leton-uummer 43.
De Eerste Kamer der Staten-Generaal is
ter vergadering bijeengeroepen tegen Maandag
den 26en dezer, des avonds te acht uren.
wel
den
deu-
ha»
borsl
ded
itiscb
lenda
ui
en
L
de
d:
ta
in,
15
30
45
45
15
do x
n de 1
deal
arme J
ro
oi-
elk
TS,
le
en
I
ie
le i
ar I
oo I
ir.
er
in,
do
tal
lie
hij
vaal
laar
ver*
naar
na^|
H'
50.
jer
11 B
0
ADVERTENT1ËN van 1 tot 4 regels,gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7 */a Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den Uitgever.
prei
.noiiie]
blJ
P
>12
76
Ï1
15
oor
i 36
oor i
3 56 I
oor
JU
oor
9 25
oor
9 41
9 53
overwonnene is toegestaan.
Wij ontveinzen ons het bedenkelijke van dé
De meeste liberale bladen hebben eenige dagen
laten voorbijgaan, voor zij him oordeel over de
I wijzigingen deden kennen, welke de minister
k van binnenlandsche za'
1 t‘ ontwerp heeft gebracht.
zeer omvangrjj ce verslag, dat de woorden
en
12 j
10.
'lens
Lilt i
lilies, I
zou i
jiuai
1 zou
en!
.-eek j
het I
ver* I
da 1
11
IN
IU8
ooi
an-
Te Amsterdam is Zondag middag in Frascati
een openbare vergadering gehouden ten bate van
leerplicht. Zij was belegd door de afdeelingen
I en II van „Volksonderwijs", door de kies-
„Amsterdam" en door 38 vak- en
W11UO1U V V. 4 eenimunen. Als sbreker trad od de
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden ƒ1.franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave ol redactie betreffende, franc/}
in te zenden.
Een aantal vereerders van J. A. Alberdingk
Thijm hebben het plan opgevut een gedenksteen
te plaatsen in het huis waarin de geleerde
letterkundige leefde, werkte en overleden is, en
tevens een gedenkpenning te laten slaan ter
herinnering aan dit feit
De commissie heeft thans een rondschrijven
verspreid, waarin zij haren laudgenooten ver
zoekt haar plan geldelijk te steunen.
het ontwerp gelijk het thans is gewijzigd I wil men
aannemelijk is geworden voor C_ 7‘... j
De wijze waarop de verrekening tusschen het i door de liberalen zal zijn verwacht;
j
feld billijker dan bij de thans vigeerende wet.
opl 'idingsmethode en de
hetiing.
air
50
|n (Donderdag) in de Kamer aaugevangen.
F TAa hppr Vuil Houten hrnrriint ntet d«
30.1
TWEEDE KAMER.
Het algemeen debat over de schoolwetsherziening is gisteren
De heer Van Houten begrijpt niet de drang tot behandeling
van het ontwerp door de rechterzijde De katholieken kunnen
slee ts financieel verliezen door mbsidiéeriDg der byiondero
scholen, daar in Limburg en Noordbrabant de openbare scholen,
volgens den heer De Bmijn, zVA katholieke sectescholen.
Alleen de vermeerdering van het geestelijk gezag op die scholen
kan de katholieken dus leiden. En de auti-revoluüonaiien
vinden hun beginselen belichaamd in het ontwerp, zooals
„Maririx’ en de vereeniging van onderwijzers der bijbelscholen
hebben aangetoond. De regeering beroept zich wel op de
stemmen van de linkerzijde, opgegaan tot een compromis, maar
vergeet te voldoen aan de conditiën die gesteld zijn leerplicht
en paedagogisch goed ingerichte openbare scholen. De zaak
kbmt nu neer op vermeerdering van den belastingdruk. Twee
hoofdgrieven ontwikkelt spr. tegen het ontwerp: le. dat staats
geld zal gebruikt worden om propaganda te maken Voor
bijzondere leerstelsels, en 2e. dat openbare scholen zullen
leeggepompt worden ton bate der bijzondere. Voorts betoogt hij
dal subsidieering als systeem is ongrondwettig, dat rechtsgelijk
heid tusschen openbaar en bijzonder ouderwijs Ónmogelijk is, dat
de openbare school geen moderne secteschoolis, maar de meest
bruikbare bij een gemengde bevolking, dat door de aanneming
van staatsgeld de vrfihfeid van het bijzonder onderwijs zal
verkoi t worden. Einde van den schoolstrijd is niet noodig.
Die strijd whb voordeclig voor het openbaar en het bijzonder
onderwijs en veibroedeide katholieken en protestanten Voor
spr. ligt in de neutraliteit van de school het beginsel van den
neutralen staat, waartegen de rechterzijde zich verzet.
ï)e heer De Beaufort wijst er op dat het onzeker is, of niet
neder een ontwerp zal worden ingediend, aantastende den
aard of het karakter der openbare school, daar èn de heer
Mackay èn de heer Keucbenius vroeger dat karakter gods
dienstloos hebben genoemd. Spr. bestrijdt het subsidiestelsel,
waarbij geen waarborg bestaat voorgoed bijzonder onderwijs
en wijst op den grooten druk van het ontwerp voor vele
gemeenten
De heer Schaepman vetklaarde dat de redevoeringen bewij
zen dat men wel is vooibereid. Ten stelligste ontkent hij dat
de scholen in Limburg en Noordbrubant katholieke scholen
zijn. Er ontbreekt zeide hij het religieus karakter dat
7 wjj verlangen: wij willen onze kinderen katholiek maken in
r' hart en nieren. Bovendien, wy willen geen al haukelijkheid van
gen eentebestureu, maar vrije scholen Wel degelijk is het ont
werp voor de katholieken aannemelijk.
De heer Schaepman kwam ook nog op tegen de onderschei
ding tusschen leeken en geestelijken. De katholieken schatten
het leekenouderwys zeer hoog en zullen leeken-onderwijzers
i niét aan de deur zetten. In strijd met den heer Van Houten,
zul spr. elke poging om den schoolstrijd te beëindigen, zonder
zijMUiginsel prijs te geven, steunen.
De heer Van der Feltz betoogde, dat het ontwerp nadeelig
zal zyn voor hel gehalte van het openbaar onderwijs en dat
door toevoeging aan de cischen van kerkelijke zijde de school
strijd niet geëindigd zal zijn.
De heer Gleichman, coneiliant gezind, wenscht meer waar-
borgen iu het belang van het openbaar onderwijs. Hy vraagt
pertinent of de regeering verdere eisehen der anti-revolutio-
1 nalren zal toegeven? Zoo ja, dan zou hy er tegen zijn
Heden voortzetting.
gevolgen dezer wet geenszins. Of de Christelijke
scholen, vooral op deil duur, door deze wet
zullen toenemen, weten wij niet. Wij durven
het niet voorspellen. Wat onrecht en onder
drukking vermogen, heeft op zeer merkwaardige
wijze de schoolwet van 1878 geleerd Vooral
do Christen tiert het best onder den druk!
Maar dat onrecht en die onderdrukking houden
ml op.
Deze opmerking is natuurlijk geéne beden
king tegen de wet. Integendeel. Indien onrecht
en verdrukking ons aansporen tót Werkzaamheid,
dan is die wet, welke het best aan dat onrecht
en die verdrukking een einde maakt, voor ons
de gevaarhjkste. Toch moeten wij haar aanne
men, omdat wij niet het kwade mogen laten
bestaan, opdat het goede er uit voortkome.
Met vasten tred, overtuigd van ons goed recht,
overtuigd ook van onzen plicht gedaan te hebben,
door aan de beëindiging van den schoolstrijd to
hebben meegewerkt, gaan wij den nieuwen toe
stand tegemoet.
Maar indien die nieuwe toestand niet komt;
indien de Eerste Kamer het tegenwoordige
mocht willen bestendigen; welnu, wij zullen er
ons niet door uit het veld laten slaan. Uit
staatkuudig oogpunt zullen wij het ten diepste,
ten allerdiepste betreuren, overtuigd als wij nog
steeds zijn, dat, zonder oplossing van den school
strijd, ons land ten verderve gaat. Maar als
Cnristenen zullen wij ons troosten met de schoone
zinspreuk
Crescit sub pondere palma! (De palm groeit
het best onder de verdrukking.)
De christelijk historische kiezersbond Marnix
heeft een adres aan Z M. den Koning gericht,
tor zako het aanhangige sehoolwetsontwerp. De
bond verzoekt daarin dat het ontwerp niet zal
worden aangenomen gelijk het daar ligt. Hij
wenscht de bepaling „billijk" schoolgeld om
schreven te zien en wel in dier voege dat voor
ieder schoolgaand kind geheel of bijna geheel
de kostende prijs van het onderwijs en wat
daartoe behoort, zal worden geheven, terwijl aan
on- en minvermogenden de noodige ondersteuning
zal worden verstrekt tot betaling van hot school
geld der werkeljjk en getrouw schoolgaande
kinderen. De ouders behouden volle vrijheid
wat de keuze der school betreft. Jaarlijks
zouden de namen der aldus begunstigde ouders
bekend moeten worden gemaakt. Voorts wjjst
„Marnix" op het ongewijzigd laten van art. 33,
op de noodzakelijkheid van onverwijlde grond
wetsherziening, bepaaldelijk van art. 192, als
mede op den ondragelijken vaccinedwang.
Aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal
is kennis gegeven van den hoofdinhoud van dit
adres.
i lid van den gemeenteraad te Brielle. In eeü
I geestige improvisatie bestreed hij de regeering,
waar deze het nog geen tijd achtte om in deze
wet leerplicht op te nemen. Hij werd herhaal-
dehjk toegejuicht.
De voorzitter, de heer Hugo Muller, onderwierp
daarha de volgende motie aan het oordeel der
vergadering: „de Volksvergadering, 18Augustus
1889 te Amsterdam bijeengekomen, van oordeel,
dat elke regeling van het lager onderwijs onvol
doende is, waarbij leerplicht niet wordt inge
voerd, noodigt do regeering uit, alsnog bij het
aanhangige wetsontwerp die invoering voor te
stellen."
Er volgde een vrij rumoerig debat gelijk wel
was te verwachten, daar er ruim 1100 personen
aanwezig waren van allerlei slag. O. a. moest
aan „burgeres" juffrouw Jonker het woord ont
nomen worden, wijl ze al te druk was. Op
voorstel van deu heer Schreuder weid ten slotte
nog in do motie verklaard dat men den leerplicht
niet alleen „ingevoerd", maar ook „gewaarborgd"
wilde zien, waarna zij eenparig werd aange
nomen.
Dinsdag is te Amsterdam, onder leiding van
den heer J. Ztjp Az., de algemoene vergadering
gehouden van de vereenigiug tot bestrijding van
knoeierijen iu dea boter handel.
In het jaarverslag werd met ingenomenheid
melding gemaakt van de aanneming der boterwet,
welke voor geen gering deel aaa hot optreden
der vereeniging kon gedankt worden. Er zijn
768 loden en 121 begunstigers. Het batig saldo
bedraagt i 310.
Bij de beraadslaging over de middelen, die
de vereeniging kou aanwenden ter algemeene
toepassing van do wet ter voorkoming van
bedrog in deu boterhandel, stelde de voorzitter
voor, om, beualve het verslag, ook de wet met
toelichting en aanteekeniugen te doen drukken
en aan de leden te zenden. Daartoe werd beslo
ten en het bestuur werd een crediet van t 400
toegestaan om, in overleg met de hoofden van
politie, voor een goede uitvoering der wet zorg
te dragen door overtredingen te coustateereu.
f 200 kreeg het bestuur om een onderzoek van
monsters beter on van surrogaten van boter te
bevorderen. Ook werd het bestuur gemachtigd
aan den minister van koloniën te verzoeken, in
Indie soortgelijke bepalingen iu het leven té
roepen als die in de N ederlandsohe boterwet
voorkomen.
Ten slotte word door een der leden de vraag
geopperd, of het niet op den weg der vereeui-
ging zou liggen er bij de regeering op aan te
dringen, dat margarine en andere vetten, waarvan
men kunstboter maakt, aan een inkomend recht
worden onderworpen. Namens 't bestuur antwoord
de de secretaris, deheer J. Kiukes Borger, dat de
regeering zich nimmer voor deze bescherming
zal laten vinden.
Het bestuur en enkele leden waren trouwens
ook atkeerig van die bescherming en waar
schuwden er tegen. Deze vereeniging draagt
zeker geen protectionistisch karakter, zij heeft
slechts op politiebescherming aaugedroogen
zonder meer.
i waarlijk Verzoening op schoolgebied, j lid van den gemeenteraad te Brielle,
de liberale partij, in billijkheid kon worden gevraagd; meer dan
1 2 -meer
rijk en de gemeenten zal geschieden, is ongetwij- licht dan ooit door den overwinnaar aan
- o -e> -
‘t Meeste bezwaar heeft het blad nog tegen de
„billijke" schoolgeld-
De Arnli. Ct. heeft insgelijks een paar artikelen
aan het „dikke verslag" gewijd. Haar heeft
het meest getroffen dat de regeering zich lang
zamerhand al verder en verder verwijderd heeft
van de heethoofden der meerderheid. De hoog
hartige eisch van rechtsgelijkheid is behendig
weggemoffeld en vervangen door het billijkheids-
argument. Ook de stellige verklaring dat zij
niet verder wenscht te gaan, is opmerkelijk.
Omtrent uit laatste punt is het blad echter vrij
sceptisch De regeering moge zich daaromtrent
illusies maken, uit enkele uitdrukkingen in het
verslag zelf is duidelijk op te maken, dat de
meerderheid in de Kamer er anders over denkt.
Het Volksblad, orgaan van Volksonderwijs,
noemt het gewijzigd ontwerp de tweede uitgave
der herzieningwet. „In werkelijkheid schrijft-’t
blad hebben wij te doen met eeue tweede uitga
ve want ingevolge het gehouden overleg zjjn er
in het oorspronkelijke ontwerp niet geringe
y wijzigingen gebracht. Eu wij aarzelen niet het
onbewimpeld uit te spreken: voorden voorstan
der van goed volksonderwijs en voor den vriend
der openbare school zijn die wijzigingen nage
noeg alle verbeteringen. Het hoofdbezwaar
tegen het wetsontwerp, het in ons oog zoowel
staatsrechtelijk als uit paedagogisch oogpunt
afkeuienswaardig beginsel der subsidieering van
de bijzondere, slechts voor ééne gezindte bruik
bare school, is natuurlijk niet weggenomen,
maar, men outveinze zich het niet, door de
verschillende wijzigingen, door den minister in
zijn oorspronkelijk ontwerp gebracht, zijn de
kansen van aanneming der nieuwe onderwijs-
regeling door beide Kamers onzer Staten-Gene
raal zeer belangrijk gestegen.
„Hiermede is echter niet gezegd, dat alle wij
zigingen even gewichtig zijn, maar met elkaar
vormen zij toch eeue niet onbeduidende ver
betering van het oorspronkelijk ontwerp."
In ’t Centrum verklaart dr. Schaepman zich
tegen leerplicht by bet aanhangige wetsontwerp.
Het doel van dit ontwerp is duidelijk aange-
goven, Do regeering heelt zich stipt aan haar
program gehouden en alle vragen van zuiver
paedagogisehen aard laten rusten. De uitzonde
ring, die zij hier of daar op dezen regel toeiiet,
zijn van weinig ingrijpende beteekenis.
Met den leerplicht is het iets anders. Hier
over loopen ook onder partijgenooten de mee-
ningen uiteen. De zaak is van zoo veel omvat-
tenden aard, dat men aarzelt haar in bijzonder
heden te bespreken. Het nut wordt door den
een zoo hoog geroemd, door den ander zoo laag
aangeslagen, dat men niet weet wat te raden.
De noodzakelijkheid wordt betwijfeld of onvoor
waardelijk eriieudde mogelijkheid is voor den
een onbewijsbaar, is voor den ander zonneklaar.
In deze omstandigheden is hoe men ook
over het beginsel denke een practised oordeel
onmogelijk. Het kan alleen dan van eenige
waarde zijn, wanneer het geveld wordt over
een ontwerp, dat door zijn artikelen de gelegen
heid biedt tot het uitspreken van een berede
neerd ja of neen.
Na eene beschouwing over het gewijzigde x Ou .-
ontwerp-Mackay komt de Standaard tot dit j vereeniging
resultaat: i andere vere
binnenlandsche zaken in zijn schoolwet-
Met het oog op het
van
professor Bujs: de Kamer heeft tusschen zich
en het volk een papieren dam opgeworpen
ook voor de nieuwe Kamer tot waarheid dreigt
te maken, is dit zeer goed verklaarbaar. Aan
de meesten zal wel de tijd ontbroken hebben
1om het verslag in zijn geheel to lezen, laat
staan te bestudeeren.
De N. R. Ct. is van meening dat „de schreeu
wers over doordrijving" om de smaakvolle
uitdrukking van dr. Schaepman te bezigen
wel ter dege gelijk hebben. Er is geen enkele
reden te bedenken voor zulk een overhaaste
behandeling, nu de bepaling vervallen is dat
voor de gemeenten in 1890 de geldeljjke regeling
van de tegenwoordige wet van kracht bljjft.
\an vooiucutmg der pers, van overweging der
I zeer belangrijke wijzigingen, ter elfder ure in het
ontwerp gebracht, kan geen sprake zijn.
Het Hand, acht eveneens den tijd van voor
bereiding te kort. Wel is het ontwerp thans
vrjj wat verbeterd, maar er zijn nog onder
scheidene leemten in gebleven, zoo wat betreft
de vermindering van het verplicht getal onder-
wijzers, het ontbreken van leerplicht, de finan-
cieele bedenkingen van wege de gemeenten enz.,
om reeds nu te durven zeggen dut de liberale
pui tij er zich mee zal kunnen vereenigen.
DE P E R 8.
10,
)i).
>0.
De commissie neemt drio soorten van bij-
Naur onze overtuiging is alles gedaan wat J jjeer mr. H. Ph. de Kanter, schoolopziener en
