li
(IMS- ffl WifflTHUI) 101)11 Ui:
I.
-4
'^1
ir.
1889.
No. 70.
VIE R-E N-V EERTIGSTE J
R G A N G.
.eidt Najaars-Paardenmarkt
Z A T E 1< I) A O
4<
Co.
BINNOLANU,
*8
aui
U I T DE PER 3.
>P
de 18 September e. k.
Sueek don 30 Augustus 1889.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester.
BENNEWITZ, Secretaris.
[ie
ie 1
ar I
2.
3.
4.
5.
3 pres
moiiid
J. 1
her
:n,
[.<10
[tal
lio
col
o
ADVERTENT1ËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7 ’/a Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den Uitgever.
en
lil.
14 dagen, van ai 31 Augustus e. k., voor een
“fleder ter lezing is neergelegd en in afschrift
V’r -----
■eek J
••es. J
het I
vet-
d*l
ha» 1
vaal
aar
ver*
i !ai5
V.aJ
11 1
w.iu.1
haa
burst
t dej
stiseh
ienda
h» te Snoek ter invordering is ter hand gesteld
n do
n do
i den
v.irme
r I
I1’
kei- BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
madhSneei brengen ter openbare kennis, dat de
kersaldaar zal gehouden worden op Woensdag den
i'
oi dt
de
een-
lok-
de I
T W E E D E K A M E R.
Da miuder gunstige berichten, door ’t U. D,
over den gozondsheidatoestand van Z. M. den
koniug gegeven, worden van verschillende kan
ten tegengesproken.
eigendommen.
11. Rekening van het Buma-leen, over 1888/89.
aan.1, 12. Aanbieding der gemeentobegrooting, dienst
shall 1890.
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden ƒ1.franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
in te zenden.
Onlangs werd melding gemaakt van de vor
ming eener commissie te Amsterdam, om in
het huis van Alberdiugk Thym een gedenksteen
te plaatsen en ter herinnering hieraan een ge
denkpenning te slaan. Deze commissie bestaat
uit de hh. Aug. Allebé, directeur van ’s rijks
academie van beeldende kunsten, Charles Boisse-
vain, J. W. Brouwers, J. de Koo, H. P. Q.
Quack en P. J. F. Vermeulen.
Hierbij hebben zich aangesloten Nicolaas Beets,
J. G. van den Bergh, prof. dr. Jan ten Brink,
mr, Hub. J. Brouwers, dr. Jobs. Dyserinck, dr.
Willem Everts, Jos. Habets, mr. J. N. van Hall,
prof. dr. A. G. van Hamel, J. A. Hezenmans,
mr. F. A. J. van Lanschot, mr. W. W. van
Lennep, mr. J. C. de Marez Oyens, mr. S.
Muller Fz., mr. J. Nauuinga Urtterdijk, jhr.
In het Schoolblad wordt over het onderwijs
debat het volgende gezegd
„De discussies over de herziening dor onder
wijswet zijn aangevangen en twee dagen, Donder
dag en Vrjjdag, Lzijn reeds aan de algemeene
beschouwingen besteed. Wij zullen ons niet
wagen aan een overzicht van deze debatten
de beperkte ruimte van ons weekblad is daarvoor
zeer weinig geschikt. En waarlijk wij gelooven
niet onze lezers hierdoor erg te benadeelen, want
er is verbazend veel gesproken, doch het is alles
oud nieuws, juist wat wij bijna elk jaar bij Hoofd
stuk V van de staatsbegrooting ontmoeten.
„Kwantiatief kunnen wij gemakkelijk even
zeggen hoe het geweest is. Van de dicht gedrukte
kolommen der handelingen sprak den eersten
De Stand, vindt het begrypelyk, dat van
meer dan één kant ouder do voorstanders der
christelijke school bedenking rees tegen Mackay’s
gewijzigd ontwerp. Lang niet op elk punt
toch wordt door dit ontwerp aan den eisch der
beginselen voldaanwat de dieper liggende
beginselen aangaat, vorderen we weinig of niets.
„Doch kon dit wol anders
Was men er in geslaagd, om het grondwets
artikel te wijzigen, en in de grondwet van onzen
staat het juiste beginsel te huldigen, dat het
lager onderwijs aan de ouders wordt overgelaten,
zoodat de overheid slechts daar te hulp komt
waar en voor zoover de kracht der ouders te
kort schiet, dan, ja, ware een gansch ander
ontwerp mogelijk geweest.
Nu daarentegen de vrij forsche aanval op
art. 194 (192) door gebrek aan eendrachtigen
zin onder eigen geestverwanten, en niet minder
door Heemskerk’s halfslachtigheid en der libera-
listen onverzettelijkheid, in 1887 wierd afgesla
gen, stond het van meet af bij ons vast, dat het
thans opgetreden Kabinet de grondslagen der
tegenwoordige schoolwet niet kon noch mocht
aan tasten.
Het standpunt van onze huidige grondwet is
niet het onze, maar staat lijnrecht tegen den
eisch van ons beginsel over.
De grondwet vat het onderwys op als een
„algemeen belang," waarvoor de overheid te
zorgen heeft, en staat de vrijheid van onderwijs
slechts toe als correctief. Het punt van uitgang
voor elke schoolwet onder de vigueur van de
tegenwoordige grondwet, zal dus altijd in de
overheid worden gekozen en niet in de ouders.
Ook al eerbiedigt men het standpunt, dat
het heerschende grondwetsartikel inneemt, en al
voegt men zich naar de zienswijze van den
minister, dan houdt de Stand, het ontwerp voor
verbetering nog alleszins vatbaar. Slechts
vergete men één ding niet.
Dit namelijk: Het is niet enkel de vraag
wat baron Mackay persoonlyk zou willen, maar
wat de minister Mackay kans ziet, er door te
krijgen.
In de Eerste Kamer staan de liberalisten nog
sterk, en als een conflict kon gemeden worden,
is dit voor de verzoening der geesten zeker het
wenschelijkst.
Dat men hierin ook te ver kan gaan, betwisten
we. niet.
dag de heer Van Houten 14 kolommen, De
Beaufort 8, Schaepman 4, Van dor Feltz 4 on
Gleichman 2’/a» totaal 32'/, kolommen.
„En den tweedon dag vloeide de bron nog
rijker, toen sprak de heer Vermeulon 6 kolom
men, Rutgers 31/,, Roëll 51/,, Smidt 91/,, Liof-
ninek 4*/a en Lobman 10, totaal 39 kolommen.
„Zoodat in deze twee dagen 71 kolom wel
sprekendheid aan ons volksonderwijs ia gewijd.
Wanneer dit zoo eens ruim een maand voort
duurde, zou de gezamenlijke lengte van de
kolommen, daar ieder 26 cM. is, reeds de hoogte
van den Eiffeltoreu evenaren. Was het nut voor
ons volk evenredig met dien overvloed van
woorden, wij kwamen dan werkelijk in dezen
tijd een heel eind vooruit. Misschien is het echter
een weinig anders."
Hierbjj teekent do Standaard, nog het volgende
aan
„De verhouding van liberale en antiliberale
woordvoerders was dus die eerste twee dagen
als 51 tot 20 kolom. En dat nog wel terwijl
de liberale heoren, naar ze zeggen, niet eens
voldoenden tijd tot voorbereiding hebben gehad.
Zij varen zeker van plan om den naarn van
Handelingen, die men aan de Kamerverslagen
geeft, nog meer tot een fictie te maken.
De Stand, vindt het begrijpelijk, dat
tens
Liflt-
ies,
ZOU
taai
hh zou
.en!
Veel meer dan we vermoed hadden, is reeds
aan de liberalisten toegegeven, en dat toegeven
zou ten leste een grens kunnen overschrijden,
die don Minister rechts verliezen deed wat hij
links won.
Maar toch zij men in dit hachelijk oogenblik
niet geprikkeld.
Ook al heeft toch de Minister verklaard, dat
het nu of nooit is, die verklaring bindt wel
het Kabinet, mair niet de partyen die op
schoolgebied den strijd vöor de vrjjheid aan
bonden.
Bleek het van achteren, dat door dit ontwerp
onder zeker opzicht in verkeerde richting was
gestuurd, welnu, het stuurrad kan later altoos
opnieuw in beweging gebracht, om desnoodig
don koers van het scheepke te verbeteren.
3 den
dat i
end
elite
De Avondpost deelde dezer dagen mede dat
Prinses Wilhelmina een kleinen Eiffeltoren heeft
gekregen als leeslegger en een bouwdoos waar
mede zij een Eiffeltoren kan doen verrijzen.
Naar aanleiding hiervan schrijft Gelria
„Onze lezers zullen zich het protest herinneren
van Damas in het Haagsche Dagblad van Zondag
4 en Maandag 5 Aug. jl., dat, neorgeschroven
mot „oen van verontwaardiging trillende hand"
verzet aanteekende togen „zoodanige bespottelyke
provocatie jegens alle Konmgsgezindon (vergeet
do groote K niet, zetter in de loyalo residentie*
als „de oprichting en verlichting van een nage-
maakten Eiffoltorou in het aloude Haagsche
Bosch" was op den jongston verjaardag van de
Koningin.
En Wat moeten wij nu van goed ingelichte
zijde vernemen uit Het Loo, uit de woning zelve
des Konings Prinses Wilhelmina
Want prinses Wilhelmina gebruikt een nage-
maakten Eiffeltoren als leeslegger en bezit een
bouwdoos, waarmede zij iederen dug, als het haar
lust, een nagemaakton Eiffeltoren voor zich kan
doen oprijzen, in ’sheeren Van Hogendorp’a oogen
„een bespottelyke provocatie jegens alle Konings-
gezinden (denk om do groote K, zetter!).
En dit geschiedt„onder het wakend oog
der municipaliteit neen, veel ergeronder het
wakend oog der goede edele Koningin Damas
is aan het woord der onvergehjkelijke Gade,
der teedere Moeder, onder het wakend oog onzer
Koningin.
En nog draait de aarde!"
KENNISGEVING.
De BURGEMEESTER der gemeente Sneek
brengt ter openbare kennis, dat het 3de Sup-
8 pletoir Kohier voor de belasting op het Personeel,
11 dezer gemeente, dienstjaar 1889/90, door den
Provincialen Inspecteur der Directe Belastingen
te Leeuwarden gearresteerd den 27en Augustus
1889, aan den Ontvanger der Ryksbelastingeu
l en
dat een ieder verplicht is zynen aanslag, op den
bij de wet bepaalden voet, te voldoen.
I Sneek den 29 Augustus 1889.
De Burgemeester voomoemd,
ALMA.
VERGADERING.
(j0 van den Gemeenteraad van Sneek,
J op Dinsdag den 3 Sept. 1889, ’s avonds 8 uur.
Punten van behandeling:
Installatie der herbenoemde raadsleden.
Resumtie der notulen,
Mededeeling van ingekomen stukken enz.
Benoeming van een Wethouder.
Alsvoren van drie leden der Commissie
voor Strafverordeningen.
6. Alsvoren der Commissie voor de Gemeente-
reiniging.
7. Alsvoren der Commissie voor Openbare
Werken.
8. Alsvoren der Commissie voor Straten en
Wallen.
9. Alsvoren der Commissie tot het nazien
van Begrootingen en Rekeningen.
10. Alsvoren der Commissie voor Gemeente-
KENNISGEVING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente Sneek brengen ter openbare kennis,
dat ter Secretarie dezer gemeente, gedurende
14 dagen, vau af 31 Augustus e. k..
[tegen betaling der kosten algemeen verkrijgbaar
o wordt gesteld de aan den Raad aangeboden
rooting der inkomsten en uitgaven der ge-
meente Sneek, voor het jaar 1890.
Sneek den 28 Augustus 1889.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester,
BENNEWTTZ, Secretaris.
sm:i:ki:k oibait
in
'8
1.
7 27L
8 löl.
8 36-
dooi 1
8 56
door
9 11
dooi
9 25
door
9 41
9 53
10017, UUU UCU uu. AVIJ ivautiaD.iii|
8
I 8
'1 8
3,1 8
i 8
h
1/
'ie
2
9
6 15
6 30
6 15
75
7 45
8 -
815
8 25
van
(15
4 I
J 10 l
Woensdag heeft de Kamer het algemeen schoolwetdebat
10 B Toortgezet. De heer Heldt wil concillant zyn, vcoruamelyk
ter wille van voldoend onderwijs voor de bijzondere scholen
-- dus uit medelijden voor de gekatholiseerde en geconfessio-
leerde kinderen Intusscheu wil hy waarborgen voor het
lehalle van het onderwijs, o a. slechts éen onderwijzer op 40
leeilingen. Bovenal bestrijdt hy de verplichteschoolgeldheffing
m dringt sterk aan de leerplicht. Daarvan maakt hij zyn stem
Ehankelyk.
De heer De Ruiter Zy’lker bestrijdt het subsidiestelsel als
Irydende met den geest der grondwet. Dit maakt voor hem
4o wet onaannemelijk. Daardoor zal staatsgeld gegeven worden
'oor propaganda voor bijzondere godsdienstige leerstellingen.
Ie heer (iildemeester is bereid mede te werken en spoort de
fccüterzijde aan toe te geven en gemeen overleg te plegen,
ipdat de eindstemming geen partijstemming worde
Na eenig debat is het voorstel, om een avondzitting te hou*
den, ingetrokken,
Hier beeft de scheppinghier dreigt de aardbol uit zyu harren
Te spatten, om zich zelf in ’t grondloos on bes taan
Te werpenen de morgenstarren
Verliezen ’tevenwicht, en suizlen op heur baan.
De minister van binnenl- zaken verdedigde liet Ontwerp, dat I
alleen in het algemeen belang is voorgesteld als een middel i
tot paraficatie en beëindiging vau nadeeligen schoolstrijd. Vele
zaken zijn niet herzien, omdat ze geen aanleiding gaven tot
strijd op het oogenblik
Leerplicht past niet in het kader dezer wet Het alleen als
beginsel op te nemen zonder uitvoering te verzekeren baat
niet. En de uitvoering hangt samen met tal van andere rege
lingen. Ook zou men buiten de wet het schoolverzuim zeer
kunnen beperken, door meer aanraking van de onderwijzers
met de gezinnen.
De minister betoogde voorts, dat het subsidiestelsel uiterst
geschikt is om deu schoolstrijd te doen kalmeeren. Het is een
bijdrage vöor do taak, die het bijzonder onderwys op zich
neemt en die, daar de neutrale school onvoldoende is voor
velen, noodzakel^’k is. Door dit ontwerp is het bereikbare
nagestreefd.
Het beginsel der schoolgeldbpffng kan niet gemist worden,
wel kan misschien de zaak anders worden geregeld. Ook deed
de minister in den loop zijner rede uitkomen, dat wijziging
van verschillende punten betreffende dc inrichting van het
openbaar onderwys in de toekomst niet bepaald is Uitgesloten.
Bij de replieken verklaarden de hb. VanderKaay, Borgesius
en Kutgers zich niet bevredigd.
Voor beide laatstgenoemden zou het behoud der verplichte
schoolgeldheffing het onmogelijk maken vóór te stemmen.
Beiden drongen aan op concessies van derechterzyde, anders
zou de stryd voortduren.
De heer Tak van Poortvliet noemde, in de zitting van gis
teren, Donderdag, de volksschool een symbool der maatschap
pelijke eenheid, verworven na verkrijging der staatsrechterlijke
eenheid. Dat een voorstel gedaan werd tot wijziging der
schoolwet, is begrijpelijk. Maar de vraag is, of daardoor de
sehoolstryd zal eindigen, Van het standpunt van hel openbaar
onderwijs beschouwd, betwijfelt hy dit. Het ontwerp geeft
geen oplossing van het financieele vraagstuk en de atryd over
het karakter der school geen algemeene verbetering van het
onderwijs. Het stelt de staatskas open voor alle scholen met
25 kinderen en opent concurrentie met de staatsschool, die iu
alle opzichten veel meer gebonden is dan de vrije school.
De stryd zal dus veeleer georganiseerd worden en overge
bracht, met veel scherper karakter, naar de gemeenten. De
burgerlijke overheid zal door die concurrentie gezag verliezen.
Het ontwerp tast aun den wortel van het gezag. Na de geop
perde bezwaren vraagt hy, of de Minister niet beter deed het
ontwerp voorloopig terug te nemen.
De heer Schaepman bestreed de verschillende sprekers, vooral
de heeren Mees en Tak van Poortvliet. De vroegere school
strijd gold het karakter der overheidsschool (neutraal of con
fessioneelmaar later is de vrye school het hoofdbeginsel
geworden. Daartoe kan men geraken door dit ontwerp. Wordt
dit aangenomen dan zal de sehoolstryd op politiek terrein uit
zijn en alleen op maatschappeiyk gebied voortduren: De Cae-
saristisebe opvatting van den heer Tak van Poortvliet van do
staatstaak bestrydt hy als ongemotiveerd. Door dit ontwerp
zullen wij staan op de spits der vrijheid.
De heer Hartogh wilde weten de financieele gevolgen van
dit ontwerp, in verband met belasting-versterking en verdedig
de de ontwikkeling der openbare staatsschool.
By de replieken bestreed de heer van Houten opnieuw sterk
staatssubsidie, een inmenging van den Staat in stryd met de
vrijheid door de clericalon gewenscht en door spr. altoos
voorgestaan. Die staatsvoogdij wordt ook nu nog door de
clericalen bestreden, en staatssubsidie voor bijzondere ongods
dienstige scholen is in strijd met Pauselijke encyclieken. Hy
houdt vol, dat zoolang de rechterzijde openbaar onderwys
handhaait, haar handeling verkeerd is of haar bedoelingen
verdacht zyn. Betere financieele regeling met de gemeenten
is voor hem hoofdzaak. Hij vraagt of de rechterzijde behoef
tige gemeenten niet meer wil geven, tenz^ byzondere scholen
meer subsidie krijgen.
De heer Lohurnn hield vol, dat de rechterzijde zeer eenstem
mig was. De sehoolstryd en de strijd voor de vrije school
zullen niet eindigen, maar by eerlyke uitvoering van dit ont
werp, naar den geest er van, zal rechtskrenking ophouden en
rechtsgeiykheid gehuldigd worden.
m het vervolg zynet rede bestreed de heet Lohman het
stelsel-Tak en ontkende dat het ontwerp het openbaar gezag
zou ondermynen. De stryd zal voortduren, maar met een vrye
keuze tusschen de openbare en de bijzondere school Subsidie
Verdedigde hy als middel van gelijkstelling,het eenig mogeiyke
als men de openbare school wil laten voortbestaan. Wordt het
ontwerp verworpen, dan zal de sehoolstryd de geheele politiek
blyven beheerschen.
De beer Mutsaers ontkende dat de Katholieken in het Zui
den geen behoefte aan byzonder onderwys zouden hebben en
verzekerde, dat de schuld eener eventueele verwerping niet op
de rechterzyde kan geladen worden als zy onredeiyke eischen
weigert in te willigen.
De heer de Beaufort waarschuwde tegen aanneming van een
compromis zonder medewerking der linkerzyde.
De Minister repliceerde en hield vast aan zyne verklaringen,
üeen wyziging in het karakter van het openbaar onderwys is
te wachten.
Het algemeen debat is afgeloopen.
