IlffiK- II Ifflfflffll*10IWI1 in
QUIUI IIETIIIIWMISSHW SfflK
L
E
in
Ij
1881
No. 71.
VIE R/-E N-V EERTIOSTE
N G-.
1!
00,
It.
W O E Pi S I A. <3-
deel dier tamelijk
50.
UIT DE PERS.
doctor
taakt,*
rat.
ene
Deze (JOU KANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden /l.franco per post 1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave oi redactie betreffende, franco
in te zenden.
len
in
153
nt,
m:
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
Sneek brengen ter openbare kennis, dat de
^«tjaars- Paardenmarkt
aldaar zal gehouden worden op Woensdag den
18 September e. k.
Sneek den 30 Augustus 1889.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester.
BENNEWITZ, Secretaris.
1.
e
;t
a
het
en
ADVEBTENT1ËN van 1 tot 4 regels,gewone letter, 40 Cents,
▼oor eiken regel meer 7*/* Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bjj
den Uitgever.
s PrSi
llWliiëJ
blaj
ep zij
12
ge
ide-
ken
t. 8
Irie
Ion
yens
At I
11ies’ I
zou J
taai
j zou
en
■eek J
■K
het I
ven I
da 1
lia»l
vail
daar’
ver
haar
ma.ilz
11 I
wau|
tleu-
hadj
borsj
I ieild8
KENNISGEVING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente Sneek, brengen ter openbare kennis,
dat van af den 4en tot en met den Hen Sep
tember e. k., des voormiddags van 9 tot des
namiddags 1 uur, ter Gemeente-Secretarie zal
worden gevaceerd tot de afgifte der Patentbladen,
voorkomende op de Primitieve Registers, dienst
1889,90, tegen vertoon der quitantie van be
taalde belastingen, voor zooveel de drank ver-
koopers betreftzullende na dien tijd de onaf
gehaalde patenten door den Rijksdeurwaarder,
tegen betaling van 10 cents per stuk, worden
rondgebracht.
Sneek den 2 September 1889.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester.
BENNEWITZ, Secretaris.
Bij het schoolwetdebat in de Tweede Kamer
heett de houding door een deel der roomsch-
katholieke leden aangenomen bijzonder de aan
dacht getrokken en wel naar aanleiding der
verklaring, vroeger afgelegd, dat do roomschen
uit het zuiden eigenlijk minder behoefte hebben
aan een herziening der wet, omdat de openbare
school daar toch feitelijk een roomsch-katholieken
geest ademt. Mr. Haffmans heeft het met
zooveel woorden in het Venloosch Weekblad
gezegd en de hh. Van Houten e. a. beriepen
zich ook op zijn verklaringen. In de Kamer
deed mr. Haffmans er intusschen het zwijgen toe.
In zijn blad is hij echter niet zoo gebonden
als in de Kamer en hij wijdt thans een artikel
aan „de valsche voorstelling van de openbare
schooi in Limburg en Noordbrabant14, gelijk een
tweetal zijner eigen geestverwanten in de
Limburgsche pers en in de 'lijd zijn betoog
hebben genoemd.
„Valsche voorstelling. Nota bene!14 roept
hij uit.
„Onze lezers weten, dat wij sedert 25 jaren
gedurig dezelfde voorstelling, welke nu gewraakt
wordt, van onze openbare scholen gaven en dat
zoowel in als buiten de Kamer, zonder dat er ooit
een woord van protest viel. Thans komen de
protesten van verschillende zijden opzetten. Wat
vroeger als een onbetwistbare waarheid doorging,
wordt thans ten stelligste ontkend, ja als grove
De heer mr. W. A. A. J. baron Schimmel-
penninek van der Oye, voorzitter van de Eerste
Kamer der Staten-Generaal, is in de vorige week
plotseling overleden.
Hij vervulde vroeger een belangrijke ambtelijke
loopbaan aan het departement van buitenlandsche
zaken, waar hij de betrekking van referendaris
verscheiden jaren bekleedde en eervol ontslag
verkreeg met den titel van minister-resident. Tal
oo I
icr
m,
do
tal
cel*
van jaren vertegenwoordigde hij de provincie
Gelderland in de Eerste Kamer, waar nij vom^i
bij voorkeur bij fiuancioele aangelegenheden het
woord voerde en waar hij om zijn karakter en
verdiensten door zijn medeleden hoog werd
gewaardeerd.
Na het optreden van het kabinet der rechter
zijde werd hij benoemd tot president van de
Eerste Kamer.
Hoeveel prijs Z. M. de Koning op den over
ledene stelde blijkt o. a. uit hot feit, dat Z. M.
hem de vereereude taak opdroeg om als een van
de vier leden van don raad van voogdij, wier
benoeming door Z, M. geschiedde bij besluit
van 30 Oct. jl., zitting te nemen in dat college.
De heer Domela Nieuwenhuis, lid der Tweede
Kamer, is gisteren, Maandag, van zijn verblijf
te Parijs weder in Den Haag teruggekeerd.
is zeer verklaarbaar.
Mr. de Beaufort acht het daarom zeer wen-
schelijk dat het geheel zuiver, als beginsel, zon
der staatkundige bijbedoelingen, besproken en
overwogen wordt.
Mr. W. EL. de Beaufort heeft een woord van
zelfverdediging en nadere toelichting gericht tot
dr. A. Kuyper, naar aanleiding van den aanval
waaraan hy blootstond in het vlugschrift „Eer
is teer11.
Twee redenen nopen hom tot dat antwoord.
Vooreerst wenecht hij te doen uitkomen hoe
dikwyls aan de pen van dr. Kuyper wanneer
hij zich op staat- en geschiedkundig gebied be
weegt uitdrukkingen ontglippen, waarvan
zijn scherp verstand klaarblijkelijk de volle
beteekenis niet vooraf heeft overwogen, en hoe
vaak hy oordeelt, ja veroordeelt, naar aanleiding
van een gerucht, van een invallende gedachte
of een eersten indruk.
In de tweede plaats is zijn bezwaar tegen
de uitdrukking vau dr. Kuyper: „Onderwer
ping van den staat aan God11, o. a. in de Vad.
aan een critiek onderworpen door den heer J.
H. G. Wz. Dat het oude vraagstuk van de
verhouding van den staat tot den godsdienst
onder de tegenwoordige staatkundige omstandig-
heden in Nederland weder de aandacht trekt,
613
76
In een druk bezochte, soms nog al rumoerige
vergadering van de radicale kiesvereeniging
„Amsterdam14, is Donderdag avond de qnuestie-
Gerhard behandeld, of liever een voorstel van
het bestuur, om dezen heer (hoofd eener open
bare lagore school), ingevolge een bepaling van
het reglement van het lidmaatschap vervallen te
verklaren, omdat hij in een vorige bijeenkomst
verklaard had: „sociaal-democraat te zyn,“ welke
confessie niet past in het kader der kiesveree
niging.
De heer Gerhard was over die verklaring,
zoowel in een brief' van het bestuur als in een
alhier verschijnend dagblad, hard gevallen, ja,
men had hem zelfs van oneerlijkheid beschul
digd, daar hij toch lid der vereeniging was ge
bleven, met de wetenschap, dat sociaal democra
ten in deze kiesvereeniging niet geduld worden.
Over die beschuldiging weuschte de heer G,
door de leden gehoord te worden, en had bij
een openbare vergadering verzocht, welke het
bestuur tevens te baat wilde nemen om den
heer G. van de ledenlijst te royeeren.
In een uitvoerige rede trachtte de heer G. de
beschuldiging oneerlijk te zijn geweest, of een
slag om den arm gehouden te hebben, door
niet altijd rond voor zijn overtuiging of sociaal
democratische gevoelens te zijn uitgekomen, te
weerleggen. Hij verklaarde dan ook niet tot
den 8. D. bond te behooreu, omdat die zijn
denkbeelden ingang wil doen vinden op een
wijze waarmede hjj zich niet kon vereenigen,
doch ronduit verklaarde hij het grondbeginsel
der sociaal-democratie: „afschaffing van privaat
en overgang daarvan in algemeen bezit14 te deeleu.
Daardoor had hij zich niet schuldig gemaakt
aan huichelarij, want de redactie van de Amster
dammer, die geen gering aandeel had in de
oprichting dezer vereeniging, wist reeds voor 5
jaar wie hij was en hoe hij over privaat bezit
dacht. Met citaten uit zijn geschriften in ge
noemd blud, Nieuwe Gids on Groninger Weekblad,
toonde hij aan, dat men kon weten in welken
zin hij de sociaal democratische denkbeelden
was toegedaan.
De lange redevoering van den heer Gerhard,
die met gloed en kracht werd uitgesproken,
lokte herhaaldelijk stormachtige toejuichingen
uit, die de voorzitter menigmaal niet met ha
merslag wist te doen bedaren. Zoodra echter
de heer G. maar weer het woord opnam kon
men weer een speld in de zaal hoeren vallen.
Uit dit feit bleek dan ook duidelijk, dat het
bestuursvoorstel bij stemming zou worden ver
worpen, wat zonneklaar bleek, toen het bestuur
bij zitten en opstaan wilde uitgemaakt zien dat
een motie van den heer Van der Goes, over
het bestuursvoorstel (royement van den heer
Gerhard) geen onderwerp van debat zou uitma-
Uit de algemeene beraadslaging over de
schoolwet gevoerd, is gebleken, dat van liberale
zijde groot bezwaar bestaat tegen de verplichte
schoolgeldheffing op de openbare school. Voor
eerst wil men de gemeentebesturen geen dwang
opleggen, ten andere wenscht men de mogelijk
heid uit te sluiten, dat van staatswege door bet
voorschrijven van een hoog schoolgeld de belan
gen van het openbaar onderwys worden bena-
ueeld tegenover bet bijzondere, die in deze geheel
vrij is. De Stand, heeft intusschen een andere
uitlegging gereed. Het blad stelt de zaak aldus
voor„Het verschil loopt niet over de armen, dio
niets betalen kunnen. Die wil men rechts en
links ontlasten. En ook loopt het verschil niet
over den kleinen burger, die min vermogend is.
ketterij gescholden.
„Waar vandaan dit verschil Is de toestand
veranderd Zijn de openbare scholen in de
beide katholieke provinciën niet meer wat zij
vroeger waren
„Volgens den bestrijder van de Tijd, de z.eerw.
heer Van Gestel, heeft de wet van 1878 een
totale verandering teweeggebracht. De districts-
scuoolopzieners bij die wet in het leven geroepen,
zijn de mannen die de openbare scholen in
Limburg hebben bedorven en onbruikbaar ge
maakt.
„Wat kerels
„Bedenk eens. Limburg telt 120 gemeenten
en in vele gemeenten vindt men verscheiden
openbare scholen. Welnu, al deze scholen zijn
in minder dan tien jaren tijds door twee school
opzieners van godsdienstige, die zij waren, tot
neutrale scholen herschapen.11
In ernst kan men, volgens mr. Haffmans, niet
beweren dat de hh. Franquinet en Michiels
de beide schoolopzieners dit reuzenwerk
hebben volbracht. Zij hebben het willen doen,
daar is geen twijfel aan, maar gedaan hebben
zij het niet. Dit zegt ook feitelijk de heer Vau
Gestel, „wilden doen heerschen”, aldus luidt
het slot van zyn opmerking.
„Let wel vervolgt mr. Haffmans „wilden
doen heerschen11, niet deden heerschen.
„Dat de heeren gewild hebben, lijdt geen
twytel men denke slechts aan de kruisbeel
denjacht maar de vraag ishebben zij de
neutraliteit doen heerschen Met andere woor
den zyn de scholen, die vroeger ook volgens
den gevierden publicist niet neutraal, maar in
meer of minder mate het karakter droegen van
roomsch-katholieke scholen, zijn diezelfde scholen
thans voor ons christen menseden onbruikbaar
„Neen, neen, nogmaals neen. Er kan mis
schien een enkele school zijn, dicht bij de woning
van den districts-schoolopziener gelegen, welke
diens neutraliseerenden invloed gevoelt, maar
over het algemeen, geloof me, speurt men er
niets van. Neutraliteit is geen gewilde waar in
Limburg. Loop daar maar eens onze dorpen
en gehuchten mee af. Gij zult het spoedig moe
worden, want gij brengt uwe kisten vol terug.
„Het doet ons genoegen, aldus besluit mr. H.,
op dit punt te zijn aangevallen. Dit geeft ons
de welkome gelegenheid een zaak in het helderst
daglicht te stellen welke ons zeer ter harte gaat.
Wij zijn er erg op gesteld veel meer dan de
Tijd dat op de dorpen in Limburg en
Noordbrabant de openbare scholen blijven wat
zij zyn: de scholen voor onze jongens. Voorde
meisjes zijn zusterscholen verre te verkiezen.
„En waarom moeten onze openbare scholen
blijven wat zij zyn?
„Dood eenvoudig. Omdat onze dorpen anders
financieel in den grond geboord worden.
„Dus, waarde collega’s der Limburgsche pers,
die zoo lichtvaardig een smet op onze openbare
scholen werpt, wij bidden u, weest in het ver
volg een weinig voorzichtiger. Gij ziet, de
Hollandsche pers beroept zich op u, om te staven
wat in haar, maar niet wat in onze kraam te
pas komt.11
.n do
n do
i den.
v arms
Ook die wil Mackay juist zoover ontlasten, als
hun geringe draagkracht wenschelijk maakt.
Neen, al het verschil loopt over die ouders uit
den redelijk welgestelden middenstand, die uit
nemend goed in staat zijn om een eenigszins
belangrijke bijdrage voor het onderwys van hun
kinderen af te zonderen, en die dusver eenvoudig
teren op de gemeente-kas.
Van deze lieden, en van deze alleen, is sprake.
Dat wil dus zeggen van dat deel der burgerij,
dat niet alleen in goeden doen verkeert, maar nog
wel wat over heeft om zich eenige weelde te
veroorlooven. Dat deel der burgerij is er door
het liberalisme, dat altoos voor de bourgeoisie
opkwam, aan gewend dat men voor de school
vau zijn kinderen zoo goed als niets betaalt, en
dat men de onderwijskosten voor zijn kind laat
betalen uit de publieke kas.
Nu is de burgerij in tweeën gedeeld. Het
eene deel dier tamelijk welgestelden behoort
dus tot de voorstanders van het vrije onderwijs,
het andere deel tot de liefhebbers der staats
school. En terwijl nu bij de minnaars der vrije
school het niemand ooit in het hoofd kwa:n, om
voor het onderwys van zijn kind hulp aan anderen
te vragen, staat nu dit andere deel der burgerij,
dat voor de staatsschool koos, er stokstijf op, dut
hun geen kosten in rekening worden gebracht,
tenzij tot zoo laag minimum, dat het een belaciiing
wordt.
Welnu, voor die tamelijk welgestelde ouders,
maar wier ouderhart zoo weinig scheutig is, dat
ze liefst anderen voor hun kinderen laten zorgen
neemt nu het liberalisme het op.
Dit soort lieden moet onbezwaard blijven. Dit
soort burgers moet zijn privilege behouden. Aan
hun geldelijke bevoorrechting mag niet getornd.
Ja, van hun vrijdom van schoolgeld zal het li
beralisme nu eens zijn non possumus maken.11
Conform deze uitlegging stelt het blad de quaes-
tie aldus: „Mackay wil beletten dat de gemeen
tebesturen de wet ontduiken. De liberalen willen
dat de deur voor wetsontduiking open zal
blijven.14
De loop van zaken schijnt de Stand, nog al
te ontstemmen, waartoe anders zulk een bittere
en bitse verdachtmaking van de bedoeling der
tegenpartij
I
1
o
i
B1AXO LA X U.
.ö”12
l
15
W
i
i
i
6 15
30
145
ru
45
15
25
aa
Lig.
1
ik-
OEEKHIR COURANT.
elle-
Lein- l
urka
Cor-
hter
rend
-■nun
_>ert-
te
a, te
ertje J
vau
ema,
;ide,
loot-
Ltske
dega
1
AFGIFTE DER PATENTEN.
ir.
7 27
8 15
loof
8 36
Loor
8 56
loor
9 11
loor
9 25
loor
9 41
9 53
