ft* wi
h
17
r
WBffl ffl ffiï BlfflBSffiJï SHK
F-
No, 83
V IJ F-E N-V E ERTIG8TE
8890.
■s
INDISCHE TOESTANDEN.
BI
sH
til
A. A R Q A. N Cl*
8
KALVEKftlARKT
15 O C Cl? O B E Ti,
As
don zendeling,
worden toe.
zijn theologische controversen
- -i waarin de
volgens den Koran geen kleine vijandelijkheden
mogen bedrijven, maar enkel oorlog mogen voe
ren.
Terwijl de hadjies de volste vrijheid hebben,
is er van overheidswege toezicht op de Moham-
medaansche geestelijken en wordt aan het bestuur
de vrijheid gelaten om naar zijn goedvinden
Christonzendelingen uit te bannen zonder daar
van verklaring te moeten geven, dus zonder
vorm van proces. Deze gradatie van rechten
meest volgens schrijver liever omgekeerd wor-
ADVEHTENT1ËN
voor eiken regel meer
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent
den Uitgever,
van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
7'/s Cents. Bij abonnement is do prijs
---te vernomen bij
Wij hebben indertijd het cordeel van de Tijd
en de Standaard over het wetsontwerp- Van
Houten betreffende onteigening meegedeeld, In
het jongste nieuwe Ga'ds-nommer bespreekt do
heer Hugo Muller dit onderwerp. Vooraf wijst
hij op de veranderingen, die ia den laatsten tjd
op economisch gebied hebben plaats gehad: don
val der .Manchester school, het meer en meer
verplaatsen der macht naar de vereeuigde pro
letariërs on de wijziging, die de eigendomsbe
grippen hebben ondergaan. In ons land, dat
volgens schrijver in vele opzichten zoo bedroe
vend achterlijk is, is het indienen van hot wets-
ontwerp des heeren Van Houten een teeken
dat ook hier de symptomen van voortschrijdende
ontwikkeling worden waargenomen. Dat het
wetsontwerp nu eenige kans zou hebben wet
UIT DE PERS.
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS
Abonnementsprijs voor 3 maanden franco per post f 1.25.
in te^endeT^11 stukken’ ui<«av® of red««tie betreffende, franco
II.
Het Kruis tegenover de Halve maan! was dus
een valscho leus, naar onze overtuiging, tenzij
we moeten aaunemen dat Kuyper do Halve
maan representeert en de liberalen het Kruis
Voorstellen, waar veel.voor te zeggen valt. Niet
alleen dat hij het zelf te verstaan geeft, maar
Ook, zooals uit zijn vroeger parlomentsloven on
uit zijn blad genoegzaam blijkt, zijn de liberalen
hem een kruis; ook Keuchonius is, volgens hem,
aan dat kruis gestorven. Wio weet hoe hot
met de Halve maan nog afloopt. Toch zouden
i we do maan ongaarne missen, ook al heeft een
dichter haar gestempeld als de koude, gevoel-
looze, onbarmhartige Silene!
Noemt ge ouzo onderstelling ten opzichte van
Kuyper valsch, dan willen we verzachtende
omstandigheden pleiten door u te verwijzen naar
do Standaard van 4 October, waarin een arti
kel wordt besproken uit de Gids van October
Van do baud van Mr. L. W. C. van den Borg,
Waaruit aanhalingen worden gedaan, die hem
aanleiding geven tot het volgende
„Zoo wordt dus t’iaus ook in de Gids erkend, dat
metterdaad do klachten, die jarenlang door de
vrienden der zending en de anti-revölutionaire
1 gelijkheid dus. Zou dat ook Kuypers standpunt
izijn?
We wenschen er over te zwijgen on kunnen
sdat veilig doen, zonder den schijn op ons te
laden het te willen constatoeron. Voor hen die
letterlijk de spreuk opvattenwie niet vóór u
is, is togen u, is zulk een standpunt van gelijk
heid ónmogelijk, rein ónmogelijk. Zou op de
Kuyper-partij niet van toepassing zijn wat van
don Borg zegt: „Ja, zelfs zijn de voorbeelden
in de geschiedenis niet zeldzaam, dat ook bij
christenen do politieke propaganda met de gods
dienstige samenging, en dat do storko arm were
ingeroopen, wanneer overreding niet baatte, of
niet snel genoeg werkte naar den zin der bo-
keerders.8
Zoo zien we dan weer hieruit wat citaten
bewijzen, die uit hun verband zijn gerukt. Wij
raden daarom ieder aan het degelijk geschreven
artikel oens gezet over te lozen en zich dan af
to vragen of do schrijver partij kiest voor Kuy
per, en of de Gids erkent dat do klachten van
Kuyper gegrond zijn.
We wenschen onze beschouwing te besluiten
met een overzicht to geven van hot artikel,
omdat er voor don liberaal nog wel wat uit te
loeren valt. Wij verwachten van hem niet,
dat hij met Kuyper zeggen zal: Schon da ge-
wosen. Do moester in zijn wijsheid wikt, de
leerling in zijn waan beschikt.
Allereerst bespreekt do schrijver do loer en
do rechtsfictien van den Mohammedaandaarna
de feitelijke toestand, gedeeltelijk overeenstem
mende met de leer van den Koran; verder do
ongelijkheid van rechten van christenen on Mo
hammedanen en ten slotte het drukkende in den
rechtstoestand voor de tot het christendom be
koorde Inlanders.
De Mohammedaan beschouwt de belijders
van andere godsdiensten als zijne vijanden,
die hij moet onderwerpen, allerminst als wet
tige hoerschors mag erkennen. Hij bukt ech
ter tijdelijk voor do overmacht en ook maakt
hij in hot laatste opzicht cone uitzondering ten
opzichte van hen die ook een godsdienstvorm
nebben, afkomstig van een godsgozant als Mo-
lammed, en hiertoe behooren Joden en Chris
tenen. Het is daarom gewenscht voor den
Europeaan zich een belijder van Christus te
noemen. De voorschriften van don Koran wor
den echter slechts gedeeltelijk opgevolgd en
ondervinden zoor den invloed van de zeden en
gewoonten van het land. De Muzelmannen op
Java vatten de wapenen niet tegen ons op>
omdat zij er geen heil in zion en omdat zij
aan het Kruis tegenover de Halve maan gegeven,
2Ütl ingebracht, in elk opzicht gegrond zijn. Ster
ker nog, dat we eer te weinigdan te veel ge
laagd hebben. Zelfs plaatst de heer van
«en Berg zich geheel en al op hot standpunt
°ok door ons in dezo quaestie ingenomen. Er
Woet hier gehandeld worden. Spoedig en door
tastend. En het zou ons leed doen, zoo na den
Minister Keuchenius, ook de Minister Mackay
aftrad als Minister van Koloniën zonder dat ver-
betering in dezen toestand ware aangebracht.
Na lezing en herlezing van het Gi<Zs-artikel
moet ons do verzekering van het hart, dat wij de bekem-ino- W „n
volstrekt niet gelooveu dat do heer van den christendom
erg zich „geheel en al plaatst op hot stand
punt ook door ons (Kuyper c. s.) in deze
quaestie ingenomen.8 De lozer oordoele zelve
c uit onze aanhalingen niet bij ken zal, dat van
en Borg het tegenovergestelde standpunt in-
neemt van dat der Kuyper-partij.
e leus: „het Kruis tegenover de Halve maan8,
ee t zelfs een oogenblik gedreigd tot een stem-
I narijd aanleiding te zullen geven; een gevaar
I a gelukkig werd afgewend, want moeilijk zou
I °u m ons vaderland eene meer onzuivere uit-
lfinIUS\ kunaeQ bedenken dan die, wélke door
I oe dergelijke verkiezingsleuze zoude worden
i verkregen.8
a J3en?er»mÜ is herhaaldelijk gebleken,
C Iefc,altÜd rekening wordt gehouden met de
L taande toestanden en
°P con verkeerd terrein wordtover-
Keoracht.8
«bovendien - -
paai jms Staatsrecht gcene zaken
1 Wy cursiveeren.
t don, on dus de moeste vrijheid aan
het moeste toezicht op don hadji
gepast, omdat van den oorsto niet hot minste
govaar, van den laatste daarentegen veal gevaar
is te duchten. En eindelijk dat hot recht’wordt
gesproken naar tweeërlei maatstaf is ook hinder
lijk voor do uitbreiding van het christendom.
De Inlandsche christenen dio in strijdvragen
gewikkeld worden mot Muzelmannen worden
gericht naar Europeosch recht, terwijl hot Mo-
hammedaansch recht voor de anderen geldt,
hetgeen de volksgebruiken moer ia aanmerking’
noomt en daarom mindor strong is. Verder dat
Inlandscho christenen niet in rechten met Euro-
peesche christenen gelijkstaan, zoodat zij, dio
oone Europooscho opvoeding genoten, zelfs wor
den opgeschreven voor heerendienstou enz en
eindelijk dat de Regenten, ofschoon volgens do
wet vrij in hot belijden van welken godsdienst
vorm ook, volgens hunne instructie moeten zijn
Mohammedanen, oone bepaling, die het aan de
hooger geplaatste ambtenaren niet aanlokkelijk
niaakt christonoii te worden»
Wij hopen dat ons Parlement hierin spoedig
verandering brongo, waarvoor wij dan noch
Dr. Kuyper, noch Keuchonius, maar wel Mr.
van don Borg onzen dank brengen.
BEKEND M A K ING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS dor
gemeente Sneek, maken bekend dat do eerste
dit jaar invalt op Maandag 20 Getover e. k.
Sneek don 3 October 1890.
Burgemeester en IVëthouders voornoetndt
ALMA, Burgemeester.
PENNEWITZ, Secretaris.
KENNIS G E VIN G.
Da BuRGE MEESTE tl der gemeente Sneeki
brengt ter openbare kennis, dat hot le Supple»
toir Kohier van het Patentrecht no. 3. dezer
gemeente, dienstjaar 1890/91, door don Provin
cialen Inspecteur der Directo Belastingen to
jjeeuwarden gearresteerd den 13 October 1890
aan don Ontvanger der Rjksbolastingeu to Snoek
ter invordering is ter hand gestold on dat een
ieder verplicht is zijnen aanslag, op den bij de
wet bepaalden voet, te voldoen.
Sneek don 14 October 1890.
De Burgemeester voornoemd,
KLMLN.
de bedoeling
-1 wordt door
do letter en bedoeling van don Koran.8 „Hot
is verre van mij, in elk Muzelman in onze
bezittingen een vjand to willen zien, en vrees
te koesteren, dat hij slechts op eeno gelegenheid
wac.it om een Europeaan en speciaal hot Gou
vernement van Nederlandsch-Indië to benadee-
Ion. Nog veoi minder zoudo ik eenige belem
meringen in de uitoefening van den Moham-
medaanschen eoredienst, noch zelfs een pressie
van regeoringswege, om tot het christendom
over te gaan, in den Archipel wenschelijk ach
ten.8 Of om do rij to sluiten„Ik verklaarde
reeds, dat ik geenerlei propagada wil door den
Staatja, ik zou het zelfs verkeerd achten aan
-1 materieele
voordooien te verbinden, b.v. door aan de In
landsche christenen privileges toe te kennen,
van welken aard ook.8
Wat nu onze conclusie is, ten aanzien van het
standpunt van mr. van den Berg, kunnen we
niet zoo met enkelo woorden weergeven gelijk
dr. Kuyper het doet. Alleen willen wc uit°onze
citaten slechts deze gevolgtrekking afleiden.dat
Kuyper en van den Borg, volgens do loer der
slippedragers van Keuchenius lijkkleed althans,
ongeveer tegenover elkaar staan gelijk het ge
noemd is, het iKruis tengenover de Halve
maan8.
Van den Berg stelt zich ophot liberale stand
punt on wenscht niet'do minste inmenging van
den Staat in godsdienstzaken. Geen bovoor-
daardoor dn 7 recI)ting vaa Christenen tegenover Mohamme-
m pan* ,ki?ea oaao
Maar slechts wenscht hij dat onze Regeering de
belemmeringen uit den weg zal ruimen voor
hen die in Indië het christendom wenschen te
verkondigen en uit te breiden. Vrijheid on
Wü cursiveorsn.
regooring zich mag partij stellenal stond do
Islam als godsdienstvorm nog veel lager dan
ofc goval is, zoo zoudo dit op zichzelf geen reden
zijn, waarom zijne belijders in mindere mate
aanspraak zouden hebben op de bescherming
niet alleen, maar zelfs op don steun van den
Staat, dan de aanhangers van elk ander kerk
genootschap.8 En waarde schrijver, con paral
lel trekkende tusschen de Mohammedanen en
Christenen, do vervolgingszucht dor christenen
„afkeuronswaardig8 noemt. Of waar hg zegt
welke do politiek van eeno Europeesche mogend
heid moet zijn „ton aanzien harer onderdanen,
die don Islam belijden. Ik zou dio politiek
willen samenvatten in do woorden zooveel mo-
gclijk vermijden, wat aanstoot kan geven8 on
verder, waar do schrijver zegt dat hot niet won-
scholijk is dat do Islam zich uitbreide, spreekt
hij het duidelijk uit „dat men den Islam als
vorm van eoredienst in elk opzicht moot eerbie
digen en do Staat geen propaganda voor het
Christendom mag maken.8
„Ook het christendom is zeker in den loop
dor tijden dikwijls in politiek militanten geest
opgetredenmaar die geest was daarin iets ac
cidenteels, ja wat meer zegt, evenzeer in po
sitieven strijd met de letter en de bedoeling van
het Eocmgelie^) als hij gevorderd
bedoeling van don Koran.
mij, in elk Muzelman in
vijand te willen zien,
Partij tegen depositie, door onzo overheid in Indië i
ij
99
i
V -
B Bk
mos- n gram m m
-j
f
