IBI>11DÏMÏÏIE BUD VOOR 1
ffliERÏE H Iffl jUUNNIMSSHHT Si».
No. 36
Z E S E N-V E E
1.
z a t e i< r
PRIESTER EN PROFEET.
189Ï
is
1-
f
te rusten en weer in te dom- i
de in de nieuwe grondwet toe-
n
:g
ie
sr
e
t
Deze COURANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS,
voor 3 maanden f 1.franco per post f 1.25.
stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
denis niet uit een zuiver protestantsch oogpunt
kon worden verhaald en zonder kleur moest
worden geteekend. En thans? Men ging een
Abonnementsprijs
Alle brieven en
in te zenden.
In de Lentemaand van 1888 heerschte er
I bestrijding van het clericalisme. Waar dezen
als hoofddoel rekenen het wegnemen der vrij-
ons
„Le cléricalisme 1 voilé 1’ enneini!“ zeide ééns
Gambetta, en met klem van redenen komt Dr.
Nijhoff ons dezer dagen hetzelfde vertellen als
de conclusie zijner overwegingen. Liberaal moet
aan de stembus overwinnen, onder de leus anti-
iclericaal, zoo beweert de laatste. Zou dit ech
ter voor den vooruitstrevenden liberaal wel vol
doende zijn? Wij erkennen met Gambetta’ en
met Dr. Nijhoff, dat een liberaal moet zijn anti*
clericaal, en wel in tweeërlei zin. Als voor
stander van den vooruitgang is het clericalisme,
de priester, op zijnen weg de grootste hinder
paal. Niemand meer dan de priester zal hem
den weg van vooruitgang zoeken te versperren
-le vooruitgang is niet „rfes Glaubens liebstes
Kind". Het is, zooals Goethe terecht zegt
das Wunder. Sedert hij, de priester, heeft op
gemerkt, dat elke vooruitgang ten gevolge heeft,
dat het wonder in kracht en aanhang verliest,
is de leus bij hem geworden: anti-liberaal. Bij
al wat van liberale zijde komt stelt hij zich te
weer, en wat hiervan op staatkundig gebied de
gevolgen zijn, is in de nu bijkans afgesloten
periode helaas! genoegzaam aan het licht ge-
Aomen. Voldoende is er reeds op gewezen dat
ons land de laatste drie jaren op het gebied
van wetgeving heeft gerust, omdat de priester
door zijn stemmen-meerderheid in staat is gesteld
het „Quiete non movere” in toepassing te bren
gen. De grondwet moest herzien worden om
onze wetgevers van bindende voorschriften te
ontslaan, en hen in staat te stellen te hervor
men, speciaal op het punt legerorganisatie en
kiesbevoegdheid. Maar ons „kostelijk Ministe-
j*rie“ heeft zich aan die hervormingen gespeend,
en niettegenstaande het hek van den dam was
genomen, heeft zij tot nu toe van brooddron
kenheid of enthusiasme niet doen blijken aan
flinke, krachtige hervormingen heeft zij zich
niet durven bezondigen, omdat er rekening ge
houden moest worden met den priester. Zij
heeft niet bij de opruiming der eerste belemine-
I ring, bij de eerste overwinning, als een tweede
I Jósua bevolen dat de zonne stil zou staan, om
Lzich den langoren dag te benutten tot het be
halen van nieuwe overwinningen; het Stetit
Solheeft zij niet durven uitspreken, omdat do
eerste overwinning, die haar op het kussen
bracht, in den volsten zin des woords was een
Pyrrhus-zege. Eenmaal de macht in handen
hebbende, was het de priester, die haar met
zijn: „Quiete non movere met lamheid sloeg.
L Men moest den buit verdeeleu met den leeuw,
i( - epi wat eens de fabel daarv an zeide, heeft ons
1 Kabinet genoegzaam ondervonden. De verdee-
ling moest leiden tot verdeeling, en diensvol-
geus tot uitkomst hebben dat de machtheb
bende partij aan tering ging lijden, aan Schwind*
sucht. Aan werken viel dan ook niet te den
ken, en de hoofdvraag was dus eigenlijkJon
gens! hoe komen wij den tijd door?
Werd er van anti-revolutionaire. zijde al een
t fr/>ogenblik gedacht aan huismanskiesrecht, hier
aan kon Rome niet meewerken. Eene belas
ting op het roerend vermogen zou ook al ge
werkt hebben als de twistappel van Paris
eer had gesteld, omdat ze de hoogste geestelij-
Men
verzwakte het protestantsch geweten. Wanneer
de stem van dat geweten zich in eenvoudige,
oprechte zielen verhief, dan trachtten de aan
voerders hen gerust te stellen door hun voor
te houden, dat de gemeenschappelijke kruistocht
tegen de liberalen een doel was dat de mid
delen heiligde, en door hen te wijzen op de
I winst, die zóó alleen kon behaald worden;
een winst, stellig niet altijd van geestelijken aard.
Wat werd er zichtbaar van dien nieuwen
geest in onze staatshuishouding en onze wet
geving, die met zooveel ophef was aangekon-
groote opgewondenheid in het kamp der anti-
revolutionaire partij. De liberalen waren bij
de verkiezingen geslagen. Onder hunne leiding,
zoo heette het, had men veertig jaren lang
omgezworven als in een woestijn. Het Neder-
landsche volk had slechts in naam vrijheid ge
noten; in werkelijkheid had het onder liberale
tyrannic gezucht. Wat kon men ook anders
verwachten van een partij, die zich alleen door
de rede liet leiden en door geen hooger begin
sel was bezield
Alles zou nu beter worden. Een andere geest
zou voortaan heërschen in het bestuur van
’s lands zaken. Eindelijk zou nien het beloofde
land binnentrekken. Men had nu aanvoerders,
aan wie de weg werd gewezen door de eeuwige
beginselen van Gods woord en die luisterden
naar de „ordonnantiën Gods44. Nu zou een
tijdvak beginnen van ware vrijheid, van wezen
lijken vooruitgang op godsdienstig en op stoffe
lijk gebied. De nieuwe veldheeren zouden de
„lijn der historie44 volgen en vóortgaan in den
geest onzer voorvaderen.
De anti-revoluti.maire partij heeft geheel eigen
beginselen, zoo was jarenlang aan de vol
gelingen herinnerd. Gij moet een zelfstandig
karakter hebben, had men hun telkens toe
geroepen. Wees een keurbende, dan zijt gij
sterk. „Ifl uw isolement ligt uwe kracht/
was de fiere leus van Groen. Beter is het al
leen te blijven zonder madht, dan het bestuur
te veroveren met bondgeiiooten, die van een
anderen geest zijn dan gij
Wij zijn nu ruim drie jaren verder. Wat
is er van die beloften geworden? Wat is er
van trouw aan die beginselen gebleken?
Het nieuwe Ministerie was een bont samen
stel van gereformeerden, van katholieken, van
een conservatief en een liberaal. En hoe was
de partij in dé Tweede Kamer gevormd Het
Ministerie was het evenbeeld van die partij.
De rechterzijde was een verbond van gerefor
meerden, streng vasthoudende aan de oude
belijdenis der Kerk, van katholieken en van
mannen, kort geleden nog behoorende tot die
conservatieven, Waarmee Groen uitdrukkelijk
alle verkeer had verboden. De antirevolutio
naire keurbende had zich met vreemde troepen
vermengd. .Het wachtwoord van den vroegeren
veldheer was vergetenieder die slechts ver
klaarde tegen de liberalen te zijn, werd in het
kamp toegelaten. Men was bezweken voor de
verleiding om zich meester te maken van het
bestuur. „De geest was geweken voor het
vleesch.44
De anti-revolutionaire partij, die zich vroege?
bij voorkeur de christelijk-historische noemde,
verbrak de „lijn der historie44. Het was een van
hare grootste grieven tegen de openbare school
geweest, dat daar de vaderlandsche geschie-
gestane hervormingen tot uitvoering te brengen.
Of het nu raadzaam is den strijd aan te bin
den ónder de leusanti-clericaal Als men
ziet hoe er in den boezem der liberale partij
strijd gevoerd wordt over de vraag wat men
f tot eerst moet aanvatten en hervormen, is het
ons alsof we „ego44 om den hoek zien gluren.
De kaart, waarmee de Liberale Unie uitspeelde,
vindt onder de liberalen niet de algemeene sym
pathie, en een deel hunner gaat zelfs zoover,
zich door „ego44 te laten aansporen tot belaste
ring van de broeders, die kiesrecht als eerste
punt op hun hervormings-agenda plaatster!. De
profeten, die met alle vormen breken willen en
wenschen te strijden aan de spits van de de
mocratie, zij worden bespot en verguisd, zij
worden bespied in hun gangen, en waar zij zich
soms tijdeljjk verbinden met Rome of Dordt,
daar worden zij als met den vinger aangewezen,
en êr Wordt niet verzuimd aan het volk diets
te maken, dat zij, de profeten, die heulen met
den priester, evenals dezen als aartsvijand van
de rechten des volks optreden.
Zonder nu over deze handelwijze der profe
ten een oordeel te willen vellen, gevoelen wjj
sympathie voor deze vrjje mannen, die wars
van alle vormen en etiquette slechts het eind
doel in ’t oog houden, d. i. de verheffing der
democratie, de souvereiniteit des volks. Dat zij
de hoofdzaak steeds op den voorgrond stellen
strekt hun tot eer, ook al is hun loon bespot
en verguisd te worden. Zij hebben ingezien,
en terecht, dat erger dan de eigenlijke priester,
de priester van het „ego44 is bij de liberale
partijzij hebben ingezien dat het verkeerd is
om het woud te maskeeren door de hoornen
en dat dus de liberalen verplicht zijn de volks
rechten te erkennen en uit te reiken. Dat-zij
eerzuchtigen gescholden worden door liberale
organen kan hen slechts tot eer strekken, om
dat zij daardoor aanleiding gegeven hebben om
de kwaal, die in eigen binnenste van de partij
woedt, helder aan het daglicht hebben gebracht.
Hun doel en streven moge meer waardeering
verdienen, het moge gewenscht zijn het volk
daarmede bekend te maken, Zij zullen zeker
de spreuk kennen, die zegt, dat een profeet in
zijn vaderland niet geëerd is, en met den groot-
sten profeet zich troosten, als hij zegt: Wee
u, als alle menschen goed van u spreken.
Wij gevoelen daarom meer sympathie vooï
die profeten, die op hun program als eerste, I
als eenige eisch stelden: Herziening van het
kiesrecht, dan voor hen, wier voornaamste taak bondgenootschap aan, dat haar dwong te zwij-
I op staatkundig gebied nog altijd schijnt te zijn gen over verschillen, waarin men vroeger zijn
k.x yyaar jezen
- ke belangen en de consciëntie betroffen,
heidsbelemmering, is het cardinale punt van
j genen die vrijheid te veroveren. Met de laat-
sten zijn wjj daarom van oordeel, dat de meest
op den voorgrond dringende quaestie is': die
van het Kiesrecht^ de invoering van Algemeen
Kiesrecht.
een vaccinewet te maken, waarin met eiken
dwang gebroken zou worden, stuitte af op den
onwil van Romeop koloniaal gebied kon
Dordt niets van aanbelang uitwerken zonder
een geharnast Rome tegenover zich te zien
op handels-terrein zou Rome nog wel iets ver
anderd willen zien, maar het non volumus van
Dordt maakte er een illusie van, en op het
gebied van legerwetgevmg wordt de persoon
lijke dienstplicht van Dordt begroet met het
non possumus van Rome.
Wij hebben gerust, en voor hén die zich hieraan
ergeren mogen is het eenige troostwoord Le clé
ricalisme c' est ennemiZij weten dan ten minste
dat de priester het was die de spaak in ’t wiel ge
stoken heeftdat het de priester was die niet kon
breken met zijn „graue Theorie14, en daarom
de rechterzijde onzer wetgevende Vergadering
alle idealen ontnam, en met zijn voorschriften
van anti-dit en anti-dat maakte tot het photo-
grafisch negatief waarin kracht noch heerlijk
heid te onderscheiden of te bewonderen viel.
Ons non possumus-Ministeriè is daarom geble
ken een onmogelijk Ministerie te zijn, wier
grootste vijand of remmer de priester is. Wij
gelooven dan ook niet te veel te zeggen met te
beweren, dat de clerus ons Kabinet ten val zal
brengenja, wanneer het zonnetje nog een
paar maanden schjjnen mag, dan zal ons „kos
telijk Kabinet44 er wel óp bedacht moeten zijn,
testament te maken om daarna te verzinken in
den- kuil, door den priester reeds gedolven.
Niet dus de liberaal enkel, maar ook en vooral
de clericale partij, die den wolf in haar eigen
kamp heeft te bestrijden, mag het aan den cle
rus dank weten dat zij gestorven is aan bloed
armoede.
„Grün ist des Lebens goldnèr Baum!44 De
liberale partij is uitgerust en heeft ruimschoots
tijd gevonden om nieuwe krachten te verzame
len zij heeft kennis kunnen nemen van de
nooden des volks; zij heeft kunnen breken met
oude vormen en voor den nieuwen wijn de oude
zakken vervangen door nieuwe. Met profe-
tischen blik stelt zij zich thans aan het hoofd
der democratie om te strijden tegen
den priester? Het zou de partij te schande
maken als wij zoo iets van haar moesten zeg
gen. Of de priester dan niet haar tegenstander
is? Voorzeker Maar er is een andere prie
ster, tegen wien de liberale partij moet strijden.
Die priester zouden wij „epo44 willen noemen,
en daartegen zal de liberale partij het meest te
strijden hebbenhij is te gevaarlijker, omdat
hij in eigen kamp wordt gevonden. Wat wij
beweerden van den priester in eigenlijken zin,
zouden wij van dezen „epo44 ook bijna kunnen
zeggen. In het kamp waar zij zich ophouden,
werken zij verlammend, en gelijk de eerste
tegenwoordig Ministerie in hare voorgestelde
vlucht belemmert, zoo heeft ego de liberale partij
vleugellam geslagen in de jaren vóór ’88. Thans,
na 3 jaren rustens, is de levenskracht en le
vensmoed bij deze weer ontwaakt, en staat zij
gereed de kussens op het Binnenhof weer te
bezetten, niet om
melen, maar om
ADEERTENTIËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
Voor eiken regel meer 7'/2 Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den uitgever.
SHREK
I
I
r
i
i
r
DE BEGINSELEN EN DE POLITIEK DER.
ANTI-BEVOLUTIONAIREN.
s
