rm
tHEESTE ES HET lllliMlllSSEIIEST STEEK.
1
ira.
I
Lotim voor He Nationale Sililin,
if: 2
No 13
I G S T E J A A JR Gr A N Q.
Jig,
at-
iet
u-
I
f H
k'
H
.'892
Z E V E N E N-V EERT
k
or
f 12 B R L A R I.
13
»r-
.v
de stipste oplet- oorverscheurend geraas, is
I'ACE GOJIKI:
wat
etsei
d,
1
ie wijzen van.
v
l
Bij deze Courant behoort als bijblad Feuil-
leton-nummer 110.
Deze CO l'RANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden f 1.franco per post 11.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
in te zenden.
I zon-
te
oml-
I
u I
ff. 1
n,
eu
sh
r»
4
id»
ie-
B'ents,
I Prljs
bij
IBKv?
bn moet
bieu <la
i hars
fatsoen
rdt ua-
In da
ich ge-
al den
landen
lappij
den
en ta
de I
p stem I
,-dde J
.1
eteiijw
iedt-41
vinl
laai-l
el
per-
soon is, die niet als vrij man meespreekt maar
ADVERTENT1ËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7% Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den uitgever.
iet
I ar-
ren i
ld-
ert I1
lid
er- L i
,iet I- 1
en,
jok
lijken fabrieksarbeid, die begint en
hem besproken reglement, luidende
„Veranderingen en bijvoegingen in dit regle
ment worden door de directie door aanplakking
bekend gemaakt, en zijn onmiddellijk van kracht/
En wat de gedachte aan absolutisme niet
lamt, waar hij dag in dag uit zich verplicht
ziet aanhoudend plaatjes onder een schaar te
leggen of schroefjes in te draaien. De onmo-
gelijkheid om
zetten werd hem nader bevestigd door het feit,
I
De jonge man, wiens naam we boven dit
opstel plaatsen, is Duitscher, candidaat in de
theologie. Zou hij door zijn toekomstig ambt
veel in aanraking komen met menschen van
allerlei rang, vooral met lieden uit de klasse
die men eigenaardig noemt, den werkenden
was hij dus bestemd voor den werkkring,
die meer dan eenig andere bestemd is vrede
op aarde te brengen, dan Göhre gevoelde
het was het noodig om, alvorens zijn taak
te aanvaarden, kennis op te doen van de oor
zaken van den maatschappelijken onvrede; dan
was het voor hem een onmisbaar iets kennis te
dragen van alle klachten, die uit den werken
den stand worden aangeheven, maar ook was
het voor de juiste vervulling van zijn toekom
stige levenstaak een onafwijsbare voorwaarde
dat hij zelf, door de ervaring geleerd, over de
deugdelijkheid dier klachten een juist oordeel
kon vellen.
Om den zekersten weg in dezen te bewande
len ten einde materiaal te verzamelen daar
waar dit het overvloedigst voorhanden zou zijn,
nam Göhre een stout, hoewel even praetisch
besluit.
Hij zocht en vond een betrekking te midden
van hen, die onder den invloed der industriëele
ontwikkeling de meest rechtmatige klachten en
bezwaren konden doen gelden. Geen betere
plaats meende G. daartoe te kunnen kiezen dan
de werkplaats der groot-industrie. Dat hij
hierin goed heeft gezien bewijzen de uitkomsten
van zijn onderzoek.
Drie maanden lang heeft hij gewerkt als
sjouwerman in een groote machinefabriek te
Chemnitz om daarna de wereld in een Hink
boekdeel inzage te geven van den rijken voor-
^_tad kennis, daarbij opgedaan. Drie maanden
lang heeft hij geleefd onder honderden fabrieks
arbeiders, om na te kunnen gaan van welken
invloed het leven als zoodanig is op de denk
wijze, het karakter en de ontwikkeling van den
arbeider. Van alle zijden heeft hij deze kleine
wereld gadegeslagen, om daarna voor zich een
conclusie te trekken, een plan te ontwerpen,
van wat hij zijn plicht zich rekende te moeten
volvoeren. Kennismaking met het geschrift van
Göhre kunnen we elk belangstellende ten zeer
ste aanbevelendaartoe geven we een voorproef
je van G’s levenservaring.
In de afdeeling waar G. geplaatst wrerd,
werden machines gemaakt, die door stoom moe
ten gedreven worden. Natuurlijk maakte de
zeer groote werkplaats, waar hij met 120 man
arbeidde, door al de steunende, dreunende, oor
verscheurende geluiden der vele machines, voor
1 hem, den kamergeleerde en boekenworm, een
geweldigen indruk op hem. Grootsch kwam
1 ’’em het geheel voor, dat in al zijn deelen aan
elkaar sloot alsof het alléén machine geweest
warewaarvan ook de arbeiders elk voor zich
een onmisbaar rad voorstelden, en dus van allen
u
>n
jjn .n
i een werkdag van
’s morgens tot 6 uur ’s avonds met an-
uur schaften veel te lang, en de sporen
zoo bij zijne
al te goed kun-
ari e. k., des voormiddags ten 10
het karakter dier voorschriften overheerschend J
en was
van
ling of voldoening waar te nemen voor
door hun arbeid was tot stand gebracht.
En niet onnatuurlijk klinkt het dan ook van
G. te vernemen, hoezeer zijn waardeering van
handenarbeid bij den aanblik van zulk een
nieuwe machine verhoogd werd, als hij op
merkte, hoe alles in de fijnste bijzonderheden
correct moest zijn om van het welslagen der
proef verzekerd te zijn hij kon daarom dik
wijls zijn ergernis te nauwernood bedwingen
wanneer hij bespeurde, hoe de „heeren* van
het kantoor met een air de dédain neerzagen
op het fabriekspersoneelof wanneer hij in de
gelegenheid was de trotsche houding waar te
nemen, waarmee een kantoorbediende aan een
der arbeiders een boodschap van de directie
overbracht. En wanneer hij dan vergeleek, en
overtuigd werd hoeveel hooger de geestes-in-
spanning van deze handarbeid stond dan het
werk van den kantoorbediende, dan begreep hij
hoe het kwam dat de sociaal-democratische
arbeider zijn arbeid zooveel hooger schatte dan
dat der heeren en door den drang der actie tot
eenzijdige reactie oversloegen zijn lichamelijken
arbeid overschatten kon. Maar daarbij werd
het hem ook duidelijk, hoe juist in deze groot
industrie het middel lag voor de ontwikkeling
der arbeiders; hoe in deze industrie de kiem
lag van de geestelijke verheffing van den hand
werker. Ja, hij heeft er aangetroffen van die
innig overtuigde sociaal-democraten, die in
dat kameraadschappelijk werk, waarbij geen
gemist kan worden, zich een beeld vormden
van de maatschappij der toekomst; die hunne
afkeuring uitspraken, wel is waar, over het
afmattende stelsel der groot-industrie, maar het
gaarne als spiegel gebruikten van socialistische
eensgezindheid en solidariteit.
Maar bij al dat grootsche en verheffende ont
ging het G’s aandacht niet dat er zoovelen
onder zijn makkers waren, wier arbeid met
recht een foltering mag heeten; een arbeid,
zoo machinaal dat zij alle geestkracht doodt,
en den arbeider demoraliseert, hem krachteloos 1
maakt, zijn gedachten gang stremt, zijn wil ver-
I irf*tand;
dergelijken arbeid lang voort te oordeel niet onbillijk te noemen, toch is
dat de meesten van hen, die voor dezen geest- 1 streng en komt daarin maar al te duidelijk uit,
doodenden arbeid werden gebruikt, om de vijf Jat de arbeider in alles de afhankelijke
jaren gingen verhuizen naar een
om i
hun geestkracht te herkrijgen.
de uiterste nauwkeurigheid,
tendheid werd gevorderd. 6 uur
Grootsch was ook de indruk, die de afge- derhalf
werkte machine op hem maakte, wanneer deze van afmatting heeft G. dan ook
11 j maar i
proef werd 1 nen opmerkenen wanneer hij erkent dat nog weinig verhoogt is het feit, dat de directie het
eindelijk op de probeerzaal in tegenwoordig- makkers als bij zich-zelf
heid van alle arbeiders aan een p
onderworpen. Onwillekeurig zag hij dan rond velen hunner na afloop van hun dagtaak tijd niet noodig geacht heeft ook maar een enkele
het hem een voldoening op het gelaat en lust hadden om vergaderingen bij te wonen, bepaling te maken omtrent de onderlinge be-
zijn medearbeiders een vleugje belangstel- en naar lange en vermoeiende redevoeringen te trekking der werklieden, als tusschcn bazen en
gaan luisteren, dan bespeurt hij daarbij de wer- arbeiders b. v. Met dit stelsel van anarchie
king van hooe-ere insniratie. waardoor de kreu- I aangevuld krijgt het absolute een meer aristo-
vermoeiende redevoeringen te trekking der werklieden, als tusschcn bazen
I arbeiders b. v.
hoogere inspiratie, waardoor de kreu- 1 aangevuld krijgt het absolute
pele in een snelvoeter verandert en de manke cratisch karakter, maar werkt daarmee tevens
zich laat verleiden om zijn krukken weg te
werpen.
Deze inspiratie heeft G.’s sympathie, ja hij
deelt haar, waar het den achturigen werkdag
betreften zoozeer hield hij zich van de recht
matigheid van dezen eisch overtuigd, dat hij
mee zal werken tot hare vervulling, zonder
daarom zich te willen scharen bij hen, die dezen
eisch door demonstreeren wenschen verwezen
lijkt te zien.
Er was behoefte aan afwisseling bij de ar
beiders, zooals G. dit opmerkte in hun gesprek
ken, waarin zij zich beklaagden dat voorstellen
door hen aan de directie gedaan, om in de
fabriek een schaal van opklimming vast te stel
len, eenvoudig „door de directie werden geïg-
noreerd*. En deze waarheid noemt G. een
bedroevend feit.
„Voor de rentabiliteit of den verkoop van
het product draagt de arbeider geen verant
woordelijkheid. In een fabriek als de onze
levert de arbeider het hem opgedragen werk
afvan het oogenblik echter, dat hij het over
geeft aan den meester of directeur heeft hij alle
recht er op verlorenvoor hem bestaat het ver
der niet.“
Hier wijst G. het verschil aan van het voor
heen en thansde zelfwerkzaamheid van vroe
ger en de slaafsche bezigheid wan thans, die
den meest ontwikkelden en degelijken arbeider
rot ee_ jongen verlaagt. En mag de inrichting
der groot-industrie dit onvermijdelijk gevolg
hebben, dan ziet G. daarin de beschamende
teleurstelling van al die voorstanders der indi
vidualistische productie, welke meenen daarmee
te bevorderen, de eigen verantwoordelijkheid
van ieder afzonderlijk in zijn vak, de zelfstan
digheid in het economisch leven, de mogelijk-
ap- a
nd. r
oeg t
hij U
nen I
Luaar I
I ij11'1 1
FrkJ
ver-
ochI
val I
op I
hem I
t tel I
Schil- I
hem I I
1 hWI
jok J I
heid der risico, vrijheid van productie, het
j verzekeren van eigen toekomst, en daarmee
verbonden de edele eerzucht en het krachtig
streven.
Ook de in de fabriek vigeerende reglementen
worden door G. één voor één aan de billijkheid
getoetst, en zijn ook de meeste bepalingen naar
de democratie in de hand. Het is zegt G.
de zuiver consequente doorvoering van het lais-
ser-aller stelsel, namelijk de onbeperkte heer
schappij van de directie over het werkend per
soneel eenerzijds, en de beslist onzijdige hou
ding van de hoofden der fabriek tegenover de
verhoudingen tusscheu de werklieden onderling;
alzoo gevoelt de fabrikant zich vrij om naar
welgevallen te beschikken over „zijn“ arbeiders;
dringt hij hun eigenmachtig zijn voorwaarden
bij den arbeider op; toch acht hij zich niet ge.
roepen zich te bemoeien met de verhouding tus-
schen de werklieden van hoogeren en lageren
rang.
Hierin ligt dus voor de laatsten de duidelijke
vingerwijzing, dat ze zich i i alles noetea rich
ten naar de inzichten van hen die een trapje
hooger staan; dat zij onvoorwaardelijk moeten
gehoorzamen niet enkel aan het hoofd der fa
briek, maar ook aan de half-of heolbazen waar
onder zij werken. Dat dit laatste voor de werk
lieden niet als drukkende last werd gevoeld
was een gevolg van de sociaal-democratische
beginselen van bazen en werklieden beiden,
waardoor ze gezamenlijk en naast elkaar ston
den, als echte kameraden, tegenover het kapi
talistisch stelseldat ze zich als broeders ge
voelden, en wel broeders in den strijd tegen de
verdrukking, waartegen ze als wapenbroeders
zich solidair gevoelden voor de belangen vau
een iegelijk hunner.
K E N N I S G E VING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente Sneek,
Gelet op het besluit van den heer Commis
saris der Koningin in Friesland van 8 Januari
11. Ie aid. MS no. 34 (Prov. blad no. 1) en
art. 28 der Wet op de Nationale Militie van
den 19 Augustus 1861 {Staatsblad no. 72) en
artt. 20 en 21 van Z. M. besluit van den 8eu
Mei 1862 {Staatsblad no. 16);
Brengen ter openbare kennis, dat de LOTING
voor de lichting der Nationale Militie van 1892
dezer gemeente, zal plaats hebben in de Con
certzaal alhier op Woensdag., den 24en Febru-
I ure 5
dat op Vrijdag den 26 Februari d. a. v.
ter gemeente-Secretarie door of vanwege de
lotelingen aanvrage kan geschieden voor de ge
tuigschriften ter bekoming van vrijstelling van
den dienst wegens broederdienst of als eenig
wettig zoon;
I voorts dat om vrijstelling wegens eigen mi-
Vooral ae uuur van ueu urueiusuag uraagt wordt gegeven dat zijn eerste en hoogste plicht i Utaire dienst of dien van broeders te verkrij-
hiervan volgens G. de schuld; voor den eigen- j3 gehoorzamen; dit absolutistisch stelsel is gen, de paspoorten of andere bewijzen van out-
eindigt met aamengevat in het laatste artikel van
gebod of verbod in de werkplaats te verstaan voorts dat om vrijstelling wegens eigen mi-
hoogste plicht 1 Utaire dienst of dien van broeders te verkrij-
het door i slag? uittreksels-stamboeken of
andere plaats, I
in een andere fabriek met anderen arbeid eenvoudig door aanplakking van een of ander
Vooral de duur van den arbeidsdag draagt wordt gegeven dat zijn eerste
I
rzoi
r,
■t
nitl
hJ
OEEKER COUR AN
Mïtns- es iiuhitea th: hi. ii» ïoor iie
r,
-
r i
Mia-
)ii‘d
niet
rij-
I i
I I l.l.'l.lv I Zuljll .CU IJ IA V 11 VVX
.1
I rvn cinnnnfnn rvT O n ri non H/ixiriiaATi -irn v»
ui goüov™.*-.™- ---jOj geoou oi veruuu ju ue wcra-p
.o»
1