1
IM- IDWRfflllHLlO WOR M
•I rm
H 0
fflniTnHHlRROISSBWSM
i
liSfe M
No. 11.
ACH T»E N-V EER
1893,
s
I
T I
MAXIMUMS EN MINIMUMS.
1 teJ
1,
J
•-/
IT E JB JE£ U -A. JR I.
waarmee
ze
„groo
tten - onderwijzer ernstig
ge-
Alle brieven
in te zenden.
Cents. Bij abonnement is de prijs
-j te vernemen bij
iï
N Q.
de gevolgen der kwaal aantasten maar het euvel
zelf laten voortwoekeren, zijn óf een uitvloeisel
van naïviteit, óf een uitvlucht van weinig prak-
ADI Ell J Eb TIÉN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents,
voor eiken regel meer 7% C
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent
den uitgever.
ben gewekt/
Deze CO LEANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden f 1.— franco per post f 1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
In het Sociaals Weekblad wordt een artikel
gewijd aan het schrijven door den districts-
schoolopziener en de vier arrondissements-school-
opzieners in het district, Leeuwarden aan de
hoofden en onderwijzers in dat district. Zooals
men weet, zeggen de schoolautoriteiten in hunne
missive, dat ambtenaren die onmiddsllijk of mid
dellijk steun bieden aan den Soc. Dem. Bond
die de omverwerping der bestaande orde met
alle hem ten dienste staande geoorloofde of on
geoorloofde (vredelievende of gewelddadige)
middelen beoogt, zich aan ergerlijke plichts-
verzaking schuldig maken en op dien grond tot
ontslag zullen worden voorgedragen.
Het Soc. IJ eekblad meent, dat het Leeuwar-
densche schooltoezicht met het uitvaardigen van
deze circulaire zich op een gevaarlijken weg
heeft begeven. Dat het schooltoezicht de oo°'en
niet kan sluiten voor hetgeen de onderwijzer
buiten de schooluren doet, wenscht het blad
niet tegen te spreken. Het begrijpt zeer goed
dat wanneer een onderwijzer zich buiten de
school vergrijpt aan de openbare orde of de goe
de zeden, hierin aanleiding kan gelegen zijn tot
schorsing of ontslag. Behelsde de circulaire dan
ook niet meer dan een waarschuwing aan de
onderwijzers, dat ieder die geweld mocht pre
diken of aan opstootjes direct of indirect mocht
deelnemen, met de mogelijkheid van schorsing
of ontslag zou hebben rekening te houden
het Weekblad zou haar misschien overbodig
maar zeker niet gevaarlijk of verkeerd achten’
De waarschuwing gaat echter heel wat verder.
Vo!gens de circulaire is reeds het „onmiddellijk
of middellijk steunen van den Soc. Dem. Bond
ergerlijke plichtsverzaking en stelten de onder-
dan
om
de
wereld te sturen, maar dit is minder erg dan
u mot grond mag verwijten, de vrij
heid van spreken van
te hebben bedreigd en noodeloos wrevel te heb-
invloed. En die invloed wordt al grooter, naar
mate het maatschappelijk vraagstuk dringender
om oplossing vraagt.
Want hoe de verschillende geneesmeesters ook
denken over deze oplossing, één ding staat vast
er dient een middel aangewend om verbroede
ring te bewerken tusschen bezitters en niet-be-
zitters. Die verbroedering nu, het groote pro
bleem, van welks oplossing het zal afhangen
of sociale revolutie zal worden voorkomen, ja
wor
den ondernomen met eenige kans van slagen
i wanneer sociale rechtvaardigheid er aan ten
grondslag wordt gelegd.
En bij die hoogere rechtvaardigheid legt het
klassenbelang groot gewicht in de schaal. Im
mers, wat ook menschenvrienden mogen onder
nemen om hun misdeelde natuurgenooten te
ontwikkelen en te veredelen met Toijn-bee ar
beid en University-extension, naar onze innige
overtuiging is die arbeid bij den aanvang totaal
nuttelooshet is de ornamentatie van een ge
bouw welks grondslagen geen steek houden en
die hoe lang zoo meer ondermijnd worden.
Wie mee wil werken aan de verbroedering,
benadeelt met die ontpopping der lagere krin
gen de eigen bedoelingen, omdat ontwikkeling
der kleenon leidt tot toenemende ontevredenheid
en den wensch naar gelijkheid in de hand werkt;
wat zeker niet de mogelijkheid verhoogt om
revolutie te voorkomen.
Zeer rationeel uit het oogpunt van klassen
belang is dan ook de wensch dezer dagen in
ons parlementair „remtoestel" geuit, dat de hoo
gere burgerscholen zoo min mogelijk worden
opengesteld voor den vierden stand.
Wat echter in onze periode van verduistering
te verwachten was en wat zoo veelvuldig valt
op te merken bij diegenen welke zich aan de
sociale kwestie laten gelegen liggen, valt ook
in deze bemoeiingen niet te miskennen, name
lijk dat men oorzaak en gevolg niet goed van
elkaar onderscheidt.
In plaats van de oorzaak der maatschappe
lijke gebreken na te sporen en te wijzigen, houdt
men zich slechts bezig met de gevolgen.
Hetzelfde zou men kunnen zeggen van hen,
die de sociale kwestie vereenzelvigen met het
drankmisbruik.
Beteugeling van dat misbruik, totale afschaf
fing van het gebruik, is op zichzelf hoogst nut
tig en daarom loffelijk het streven van hen,
die daartoe meewerken.
Wie daarmee echter de sociale vraag wil op
lossen, vergist zich deerlijk, omdat men de kwaal
bestrijdt in haar gevolgen en niet in de oorzaak,
en ook daarom is deze poging ijdel, dat men bij
welslagen het zedelijk gehalte van den vierden
stand en daarmee diens strijdmacht er door ver
hoogt.
Klemmender wordt dan de eiseh naar sociale
rechtvaardigheid en dringender wordt de be
raming van plannen tot hervorming en reorga
nisatie van onze maatschappelijke instellingen.
Men begrijpe ons goed. Wij juichen de be
moeiingen van deze strijders ten zeerste toe,
maar voor zoover zij meenen daarmee de kwaal
UIT DE PERS.
te hebben genezen of verzacht, zal teleurstel- wijzers, die zich daaraan schuldig maken, zich
nng het resultaat zyn van hun krachtdadig derhalve bloot aan het gevaar van uit hunne
streven.
De sociale kwaal zal zich met g.
vigheid doen gevoelen naarmate de vierde stand
geestelijk en zedelijk zal rijzen, en met te groo
ter aandrang zal hij den eisch naar sociale recht
vaardigheid doen hooren. j
Lapmiddelen als de bovengenoemde, die slechts
Binnenhof zouden zetelen
belang van ’t algemeen, van
faveure van mijnheer X en familie.
Het zou niet zeer edelmoedig zijn den
ten strijder" zulk een buitenkansje te misgun-
nan; wij wenschen dan ook niet mee te doen
aan de verdachtmaking, zoo veel in ’t publiek
vernomen, dat mijnheer X een volksmenner is
uit jacht naar populariteit; of dat mynheer Y
voorvechter is uit zelfzucht en mynheer Z’s op
treden is toe te schrijven aan eerzucht.
Zoo doet het publiek en zij, die, bij ont
stentenis van deugdzaam wapentuig, hun partij
op de been houden door het publiek op to rui
en met inblazing van chronique scandaleuse of
met het streven der tegenstanders toe te schrij
ven aan het:
Ote-toi de la, que je m’y mette.
(W il zoo goed zijn voor mij plaats te maken).
Toch willen we waarschuwen voor het
vaar dat het eigenbelang in dezen kan veroor
zaken. Wie vooruit wil op den ladder, heeft
steun noodig en waar het geldt de verovering
van een kamerzetel dan moet deze hulp gezocht
worden onder de kiezers; en wie, met die har
telust bezield, uit tellen gaat, loopt groot ge
vaar een deel van zijn eerlijkheid te zien af
brokkelen, bekoord door de toovermacht van
bet stembuscijfer.
Eindelijk nog wijzen we op het klassenbe-
ang; ook deze factor heeft nog altijd grooten
Naar aanleiding van het debat, gevoerd in de
Eerste Kamer, is de opmerking gemaakt, dat
de heer De Savornin Lohman zijn bezwaren
tegen de kiesrecht-ontwerpen zou hebben laten
varen. Uit hetgeen de Protestantsche Noord-
brabanter het orgaan waarin gedurende de
laatste weken zoo hevige oppositie werd gevoerd
tegen de Standaard, dr. Kuyper en de ongrond
wettigheid der kiesrecht-ontwerpen schrijft,
is iets dergelijks nog niet op te maken. Wij
laten het slot van het stuk hier volgen:
„De minister Tak van Poortvliet maakt zich
wat al te gemakkelijk af van de kenteekenen
van geschiktheid en maatschappelijken welstand,
waarvan de grondwet spreekt. Wie lezen en
schrijven kan acht hij geschikt, maar voor den
maatschappelijken welstand, ontbreekt elk ken-
teeken in de wet. Niet bedeeld te worden is
toch evenmin een teeken van welstand als niet
onder behandeling van een geneesheer te zijn
een teeken van gezondheid genoemd kan wor
den.
„Het grondwettig bezwaar tegen deze om
schrijving mag niet zoo licht geacht worden.
Zij, die de uitvoerende wetten der grondwet
samenstellen en beoordeelen, hebben in de eer
ste plaats toe te zien, dat de grondwet, waar
aan zij trouw hebben gezworen, door hen niet
verkracht worde. Is h et artikel onuitvoerbaar
tisch klassenbelang.
Men eindigt met datgene te doen
men had moeten beginnen.
EdochDat klassenbelang
Ais een remstoestel dat zonder ophouden
werkt, werkt het prikkelend op het ongeduld
van de passagiers die armoe lijden;
vermeerdert het de ontevredenheid en de lust
naar sociale gelijkheid;
terwijl de slijtage zoo oorzaak worden kan,
dat het ding zijn diensten weigert op het oogen-
blik dat men zou willen stoppen; teugelloos
gaat het dan het station voorbij om dood en
verderf te bereiden.
Zoo geeft het conservatisme met een maxi
mum van bezorgdheid op het oogenblik van
gevaar, een minimum van veiligheid, ten bewij
ze dat de behoudzucht zelden of nooit iets heeft
behouden.
Zou het ook daarom niet zeer gewenscht zijn
een meer practischen machinist aan de ram
krak te plaatsen
Naarmate de wondeplekken van ons maat
schappelijk lichaam zich meer aan het oog ver-
toonen en het kreunen en lijden van den pa
tiënt meer waarneembaar wordt in die kringen,
I welke tot nog toe alle klachten dienaangaande
bleven toeschrijven aan zinsbegoocheling met
of zonder opzet, naar die mate verheft zich de
r koorts in onze samenleving en ziet men de ver
schillende apotheken bij dag en nacht geopend ^an neorb die verbroedering kan slechts
voor den verkoop van influenzapoeders *en
koortspillen.
Iedere partij heeft haar particuliere lijst van
geneesmiddelen opgemaakt en ijvert er voor dat
de gemeenschap die zal gebruiken.
Want behalve dat elke partij meent in ’t be-
I, zit te zijn van het universeele en probaat af-
doende medicijn, ligt in dat ijveren en propa-
gandeeren van eigen pharmacopee d. i. de
i hjst der genezende kruiden nog buitendien
ten grondslag de propaganda in ’t belang der
partij.
Terwijl zoo verschillende partijen zich voor
doen als de partij bij uitnemendheid bij het op
lossen van het maatschappelijk vraagstuk, en de
stembus zal moeten uitmaken wiens geneesme
thode de voorkeur hebben zal, is het begrijpe
lijk, dat elk der dokters, gelijk zulks te doen
steeds gebruikelijk is, naast het algemeen be
lang nog letten moet op het belang zijner partij.
Zelfs is bet eigenbelang niet geheel buitenge
sloten, en zonder nu het oog op bepaalde per
sonen te willen vestigen, meenen wij toch dat
er onder die rondtrekkende propagandisten wel
worden aangetroffen, die o, zoo gaarne, op het
natuurlijk in het
de partij en ten
wijzers, die zich daaraan schuldig maken, zich
betrekking te worden ontslagen.
o-rootere he- I .^e aanleiding- tot deze eigenaardige waarschu-
i wing heeft men te zoeken inde motie welke in
j December jl. te Zwolle werd aangenomen en
waarin gezegd wordt dat de soc. dera. partij
1 „niet gelooft aan het geleidelijk ingroeien der
bestaande maatschappij in eene socialistische,
maar de omverwerping der maatschappelijke
orde beoogt met alle haar ten dienste staande
wettelijke of onwettelijke, vredelievende of ge
welddadige middelen."
Het blad meent, dat het schooltoezicht, door
zooveel gewicht te hechten aan een motie, wier
aanneming den geringen ernst der soc. dem.
party hier te lande kenschetst, propaganda maakt
voor den Bond. Onderwijzers, die ondanks de-
waarschuwing den Bond blijven steunen,
maakt men door hen uit hunne betrekking te
ontslaan tot martelaren. En zoo men weet, het
bloed der martelaren is het zaad der kerk.
Na daarop de consequenties te hebben aange
duid, waartoe de circulaire moet voeren al
tijd volgens het Sociaal Weekblad en aan
nemende dat het de schoolopzieners daar niet
om te doen is geweest, eindigt de redactie als
volgt
„Nu willen wij wel aannemen, dat de stellers
der circulaire het niet zoo erg hebben bedoeld,
maar wij hebben gemeend er met ernst op te
moeten wijzen, hoe gevaarlijk de weg is, die
men met dergelijke circulaires opgaat. Wij
zouden daarom het Leèuwardensche schooltoe
zicht wel bescheidenlijk den raad willen geven
trek uw circulaire in en zeg dat ge alleen hebt
willen waarschuwen, dat een onderwijzer, als
opvoeder der jeugd, dubbel voorzichtig moet zijn
in zijn uitlatingen, dat hij zich niet moet laten
medesleepen dingen te zeggen, die hij niet ver
antwoorden kan, en dat het (Overschrijden der
grenzen van het behoorlijke eventueel streng
zou moeten worden gestraft. Men zal u
misschien voor de voeten werpen, dat ge,
dit te zeggen, geen circulaire behoefdet in
dat men i
heid van spreken van
OEBK
,Q
jè<v.
