1,1
KAPITAAL EN ARBEID.
Herhalings-onderwijs.
No. 77.
V U FTIG S T E J
1895.
U]
/8
>1- I
8
I
.n-
W o E TV i) A G
aal
on-
U I T
an,
ge
ns-
iva-
van
ooi't
Alle brieven
in te zenden.
jri-
en-
•dig
K,
ssa-
der, I
>.00,
•0 a
dat de katholieken hunne zelfstandigheid
ten prijsgeven terwille van
van het gezag?
physiek bestaan zullen wij fabrikanten
2 1 ET>T I J AI13 IJ IS.
M.
pt.
-8
/s
.3Vi
ADVERTENT1ËN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents-
voor eiken regel meer 7'h Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bü
den uitgever.
Deze CO l'BANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS
Abonnementsprijs voor 3 maanden f 1.— franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
moet toch erkend dat het eenige wezenlijk
voordeel, dat men in zijn pogingen om het kleine
Sumatrasche koninkrijk te veroveren, behaald
heeft, de inneming van Kotta Radja, de ver
blijfplaats Van den sultan van Atjeh, is. Deze
overwinning dagteekent reeds van 1873, en ge
neraal V an der Heijden, die de operatie geleid
j geniet reeds sedert vele jaren in zijn va-
a
Deze staat van zaken begint de openbare
gebracht, dat sommige gezaghebbenden er be-
lang bij hebben dezen toestand te doen voort-
duren en Wtordt in die meening door de ver-
dachtmakingen van sommige radicale bladen
versterkt. Aan generaal Vetter, den overwin
naar van Lombok, thans opperbevelhebber vau
het Indische leger, Wordt het voornemen toe
geschreven, thans een aanvallende staatkunde
te willen volgen om aan den Atjeneeschen op
stand ten spoedigste een eind te maken.
Hij heeft een samenkomst met generaal Van
der Heyden gehad en na afloop van dit onder
houd zijn denkbeelden aan de regeering bloot
gelegd. Nu is het de vraag of hij deze heeft
kunnen bewegen, zonder vooraf het parlement
te raadplegen, om zich te verbinden tot nieuwe
opofferingen van troepen en geld. Dit is niet
waarschijnlijk en het is te voorzien dat ver
scheiden leden der Staten-Generaal nadere in
lichtingen zullen vragen en een beraadslaging
over dit belangrijk onderwerp zullen uitlokken.
at de binnenlandsche politiek betreft, is de
uitbreiding van het stemrecht de urgentste quaes-
tie. Men weet dat na het échec met het ont
werp van den heer Tak van Poortvliet en de
formatie van het kabinet Röell de nieuwe mi-
nister van binnenlandsche zaken, de heer Van
Houten, een minder radicalen maatregel heeft
voorgesteld dan zijn voorganger. Met inacht
neming van art. 80 der grondwet, betreffende
geschiktheid en welstand welk artikel
in ’t oog der gematigde liberalen en antirevo
lutionairen in ’t ontwerp Tak heette te zijn
geschonden is de heer Van Houten er thans
in geslaagd een uitbreiding voor te stellen, waar
van het gevolg zou zijn dat het aantal kiezers,
vóór de herziening der grondwet in 1887140,000
en sedert tot 300,000 gestegen, het cijfer van
700,000 zou bereiken. J
Er is reden om aan te nemen dat hij slagen
zal en dat het ontwerp zonder te groote beroe
ring de verschillende parlementaire stations zal
kunnen doorloopen, zoodat het kracht van wet
kan erlangen voor de verkiezingen van 1897.
Moge dan het zoogenaamd algemeen kiesrecht,
waarvan de heer Tak droomde, niet bereikt
worden, het zal toch een belangrijke schrede
zijn op den weg van vooruitgang der democra
tie en van haar actieve samenwerking met de
bezittende burgerij.
Moge deze beweging die zooveel Euro-
peesche natiën thans moet verduren in Ne
derland eenigermate opgehouden worden door
de vrees, dat zulk een verandering de taak, die
door Koningin Emma met zooveel nauwgezet
heid wordt vervuld, nog moeilijker zou maken,
zoo hebben deze loffelijke bedenkingen toch niet
voor langen tijd reden van bestaan. Den 31
heeft Nederland, daartoe” door ÈngelanTaedrc- geviGrd van de ionSe Koningin, die met haar
k. i 11 1 "JJ OF TTV Cit'd nri n ri rr
de niet-bondsleden onder de vakgenooten
dan om
lid te laten inschrij
--1 De werkstaking had dus ten doel in tweeër- dronen'uit Jwant hot
P“tr”"8 eoed W ricl'“ins d’'“s "i‘
kaal en grootseh, misschien was deze manoeuvre
te machtig voor de krachten der stakendeu; ze
namen te veel hooi op de vork en zagen daar
door hun plan in duigen vallen de hoepels had
den ’t wel gehouden, indien alle duigen zich
hadden aaneengesloten, maar daar zou het niet
toe komen. Er kwam verwijdering tusschen
die duigen. De niet-aangeslotenen wilden zich
niet laten dwingen, en werden in dit verzet
natuurlijk gestijfd door de katholieke geeste
lijkheid.
Merkwaardig is de wijze waarop deze zich
in den strijd heeft gemengd. Het Centrum,
dat zich ook al democratisch noemt, heeft zijn
inmenging in deze treurige zaak goed willen
praten met de verklaring, dat de katholieke
godsdienst in dezen strijd moest worden verde
digd. Toch liep de quaestie daarover niet, zoo-
als het Centrum wel bekend is.
De vraag was, of de patroon vrijheid zal heb
ben een werkman te ontslaan, wiens politieke
of maatschappelijke overtuiging van de zijne
verschilt. Wat is dan de drijfveer geweest van
de katholieke pers, om in dezen strijd de zijde
der fabriekanten te kiezen Eerstens heeft de
Bond daaraan schuld, door de katholieke werk
lieden te willen dwingen, lid ervan te worden.
Maar een democratisch blad blijft toch de de
mocratie voorstaan, al wordt door haar leiders
een fout begaan
Msgr. Bottemanne, de oude bisschop van Haar
lem, heeft het de vorige week in Maison Strouc-
ken gezegd, bij gelegenheid van de opening
van het R. K. Congres. Het Centrum heeft
zich ook wel verklaard over zijn zonderlinge
houding, maar die verklaring riekt naar de lamp
en de bisschop heeft het zoo onomwonden, zoo
eenvoudig, zoo ongezouten gezegd, dat we, na
hem gehoord te hebben weten, ja weten, waar
om de katholieke geestelijkheid, de katholieke
pers en de katholieke leiders meenden zoo te
moeten optreden. Ziehier in ’t kort, wat mon
seigneur zijnen omstanders, en daaronder meer
speciaal den werklieden op ’t harte drukte
„weest nooit ontevreden en wekt het bij ande
ren niet op, want ontevredenheid verzwaart het
lijden, dat door de zonde in de wereld is ge
komen.”
De bisschop had hier even gevoegelijk kun
nen inlasschen, dat de zonde van den een moet
gedragen worden door de schouders van den
ander.
Zoo toch is het immers Wanneer het wer
kend deel van ons volk verbetering verwacht
van kiesrechtuitbreiding, moet het die verbe
tering derven, natuurlijk, indien de volgelingen
van monseigneur Bottemanne in de Tweede
Kamer den euvelen moed hebben, de eene uit-
1 f -
breiding na
naar de snippermand te verwijzen. Of denken
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
bneek brengen ter openbare kennis dat op
School No. 4 gelegenheid zal worden gegeven
tot het ontvangen van
Herhalings-onderwijs.
Dit onderwijs is bestemd voor leerlingen die
de gewone lagere school hebben doorloopen,
en bevat onder anderen ook het handteekenen
en de nuttige handwerken voor meisjes.
Zij, die leerlingen op den Cursus, die tot
1 April 1896 loopt, wenschen te plaatsen, moe
ten -zich, onder overlegging van het vaceine-
bewijs der leerlingen, aanmelden bij het Hoofd
van den Cursus, den heer J. BERGMANS, vóór
of op 28 September e. k.
Sneek den 20 September 1895.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester.
BENNEWITZ, Secretaris.
DE PERS.
Naar aanleiding van de opening van het nieu
we zittingjaar der Staten-Generaal geeft, naar de
Zw. Crt. meedeelt, het Parijsche dagblad Le
Temps een beschouwing over den tegenwoor-
digen toestand van ons vaderland, waarin o. a.
gezegd wordt dat de tegenwoordige zitting ook
voor de koloniale aangelegenheden zeer gewich-
tig kan zijn. -
Sedert twee en twintig jaren, zoo leest men A‘u?' j1*’ ^ilhelminadag, is de 15e verjaardag
heeft Nederland, daartoe door Engeland gedre- gevierd van de j°nSe Koningin, die met haar
ven, zijn meest oproerige en dweepzieke ma- i 18® iaa^ “eerderJang wordt.
homedaansche onderdanen tot reden trachten llet blad SewaaSt d»n van moeilijkheden, die
te brengen, maar niets dan teleurstellingen on- I v?rder zouden kunnen rijzen en die h. i. helder
dervonden. De opofferingen, die deze einde- ultee“&e2Gt academisch proefschrift
de andere, welke wordt voorgesteld I l°oze historie gevorderd heeft, worden op 80,000
-1 f menschenlevens en een half milliard francs be-
die kamerMen niet, «oai. di heer bi^ S
van den heer H. K. Westendorp te Amsterdam,
richting der werklieden-organisatie. Immers, d.attlu„ uunne zenstanmgheid moe-
i waren ten prijsgeven terwille van die maatschappelijk
verphcht Seweest, Zlch als i boven hen staan, van het gezag? Met zoo’n
dv0°’ I bisschoppelijke leiding komt de democratie be-
J gezag dient juist om
ieders zelfstandigheid te waarborgen en wan-
neer het gezag dit niet doet, wanneer het ge- heeft, geniet reeds sedert vele jaren in zijn v
i zag de zelfstandigheid van een mensch belem- de^a“d de genoegens van een onverdiende rust,
mert, bedrijft het gezag zonde die zonde wordt --o-
zeer groot, wanneer het de gedrukte zclfstan- 1 ra®eniI}g ‘e, verdrieten. Men wordt in den
digheid zoekt te troosten en tot berusting te
stemmen met bijbeltaal, en vermeerdert recht
evenredig met het getal der onderdrukten; wat
hier een gcheele klasse van menschen, de tal
rijkste van alle klassen, tachtig a negentig pro
cent der geheele bevolking betreft.
Daar zit ’m de knoop. Tachtig moeten dul
den, wat de zonde van twintig ellendigs bracht.
En die tachtig, wierpen ze allen te gelijk het
juk af, dan zag het er voor die twintig zon
daars bedroefd uit. Daarom wordt door deze
zondige schare van leiders zorg gedragen, dat
die tachtig tegen elkander worden opgezet.
Geen middel, al was het de bisschop, de paus,
het Centrum of de godsdienst zelf, wordt daar
voor te voornaam of te heilig geacht.
Verdeel en heersch „Een bisschop verlaat
gaarne de wereld4 zegt msgr. Bottemanne; als
alle bisschoppen eens de aarde verlieten
wat dan
III.
De 800 sigarenmakers, die onlangs het werk
ontslagen 13 Sept, was de uiterste termijn,
waarop ze zich nog konden aanmelden met
beleefd verzoek na eenige weken van ontbering
weer in genade te worden aangenomen. Klok
slag 12 uur was het beslissende oogenblik,
waarop de keus moest bepaald zijn tusschen
deze twee gevallen: Verder omberen, maar
zelfstandige mannen blijven, of tot het oude
I leven terugkeeren met achterlating echter van
hun persoonlijkheiddie keuze was moeilijk,
I omdat aan het een en het ander een bezwaar
I maar ook een voordeel was verbonden te
I moeilijker nog, omdat het meest verkieslijke het
minst houdbare scheen. Niet waar? Zelfstan
dig te zijn is den mensch een aangeboren lust;
maar honger te moeten lijden is voor niemand
’’ol te houden een arbeidsinstrument gelijk te
zijn, een ding, dat als een uurwerk loopt, wan
neer men het opwindteen machine, die men
gebruikt of aan kant zet, plaatst en verplaatst
naar verkiezing, is niet de meest aantrekkelijke
casuspositie, waarin de mensch gebracht kan
worden maar eten, zijn leven onderhouden, is
toch waarmee men beginnen moet. In zoo’n
geval verkeereude wordt redeneeren een moei
lijke taaken in dat geval verkeerden immers
de sigarenmakers?
Hun bedoeling was twee levens te redden
het gewone physische, stoffelijke of dierlijke
leven en het leven van den geest.
Ze kwamen in 't bizonder op voor het laatste
en stelden hun eischen aan de fabrikanten.
Het antwoord was een weigering, gevolgd door
een wedereisch Ze moesten hun eischen laten
vallen, althans het wapen, dat klem zou bijzet-
teu, afleggen in dat geval zou dus de strijd
ten einde en hun gewoon stoffelijk leven ge
waarborgd blijven; m. a. w. Wilt ge uw leven
behouden, dan moet ge ’t eerst verliezen het
_i voor
onze rekening nemen, mits ge voor uw hooger
bestaan geen eischen steltof neen, eigen
lijk was het nog ietwat anders de fabrikanten
zouden voor het levensonderhoud zorg dragen,
mus men zich ver van den bond verwijderd’
meld. Deze eisch werd niet geformuleerd, maar
<le vrijheid om te ontslaan en het overvloedige
aanbod van werkkracht werkten samen om voor
de fabrikanten de gunstige gelegenheid te ope
nen, allen die als leden van den bond bekend
staan, de wijde wereld in te zenden, zooals fir
ma Stork te Hengeloo leukweg zegt.
De sigarenmakers hadden de overtuiging, dat
e fabrikanten met deze booze bedoeling om
gingen, en om zich uit dien toestand van on
zekerheid te redden, kwamen de werklieden
y°°r den dag met een zeer radikaal voorstel
Lnkel bondsleden zouden op de fabrieken werk-
zijn. Ze waren, indien hun voorstel ware
jngenomeu, gerustgesteld en hadden tegelijker-
,/n een flinken stap vooruit gemaakt in de
mows-1« immnHui won h
i m
nnr»A -
Sept.
Lntje
i en
Pier
it de
opke
echt.
van
rend
cfflffl b HCT mmissHw sraii
I
TT T.T u. waan
WOU ff r\ X— I -•
Hierbij opgemerkt, dat het generaal Van Swieten was
die niet in 1S73 maar in 1874 de Kraton heeft genomen endat
de verdiensten van generaal Van der Hedden hier zeer min.
k end worden, -
