FBI
Mil's- II IDfflTHïlHLlD IM ill
a
No. 27.
E E N»E N-V IJFTIGSTE
1896,
EINFACHE ARBEIT.
r-
:a.
W O E AS D A o
1 jK I* L.
b
r-
1
L
UIT DE PERS.
Zeldzaamheid en levensonderhoud;
Alle brieven
in te zenden.
an
len
0
a
fh
of gebleven zijn.
„Geld wint geld” en zonder iets af te wil-
len dingen op de genialiteit van Goethe, wil
II. j Ien dingen op de genialiteit van Goethe, wil
r,toch gevraagd zien, of hij, Goethe, zooveel
Gemeen zijn uitzondering; de uitzonderingen verdiend zou hebben, indien hij niet een ver-
mogend man geweest ware.
Maar deze uitzonderingen zouden in een an-
De Tijd komt nog eens terug op de benoe
ming van den heer Bolland tot hoogleeraar in
de wijsbegeerte aan do Leidsche Hoogeschool.
Naar aanleiding der opmerking in het Hand.:
„Met groote voorliefde beweegt de heer Bolland
zich op het terrein der theologische critiek, en
n zijn studiën over den Pentateuch en het
zoo goed af zijn gekomen, mag niet worden gewaardeerd naar den dub-
- -j trotseerend beien standaard
F' mundus wit decipi, er boven op kwamen
studie, ja overlast bezorgt.
En voor den kruidenier, wien op des minis
ters initiatief verlichting van lasten wordt be
loofd, is deze veel sympathieker zeldzamer
zal dr. D. zeggen dan de deurwaarder, die
den voet over zijn drempel zet met betrokken
mombak en de beleefde overhandiging van een
aanmaning.
Natuurlijk is een idioot voor de maatschappij
niet zooveel waard als een genie; blijven we
echter binnen de grenzen, te rechter en te
linker beide, dan dunkt mij dat de maatschap
pij redelijk is in het verstrekken van levens
onderhoud dan alleen, wanneer ze ieder, die
werken wil, laat mededeelen naar zijn behoefte.
Idioten worden reeds uitgesloten hun werk
kracht wordt niet gevraagd.
Genieën zijn nog uitgesloten hun werkkracht
wordt geschuwd.
Allerwaarschijnlijkst komt in beider positie
verbetering op den duur, wanneer men leert
inzien dat de laatste onmisbaar nuttig zijn en
de eerste door betere verzorging misschien nut
tig kunnen worden.
Maar de normale mensch moet behandeld
worden zooals de verstandige landbewoner zijn
trek-, en huisdieren behandelt.
Het is een eisch der gemeenschappelijke be
langen, alle bestaande krachten te behouden,
uit te breiden en te vermenigvuldigen.
Alle behoud staat tegenover verlies elke
uitbreiding en vermenigvuldiging is winst.
En elke economie, die met dezen grondregel
strijdt, verdient uitgeglimlacht te worden.
Evangelie van Johannes heeft hij zich doen ken
nen als een tegenstander van den op openbaring
berustenden godsdienst4 schrijft het blad
„Gaat men na, wat ook 'het Hand, verder
omtrent de wetenschappelijke werkzaamheid
van den gewezen docent in het Engelsch weet
te verhalen, dan wordt men bevestigd in het
gevoelen dat de vijandschap tegen den op open
baring berustenden godsdienst wel de meest
sprekende en bijzondere karaktertrek is, welke
bij den man valt op te merken. De vraag
schijnt gewettigd, of werkelijk de heer Bolland
door het curatorium der Leidsche Hoogeschool
de letterkundige faculteit gehoord, aan° de re-
geering ter benoeming is aanbevolen, dan wel
of de heer v. Houteu gemeend heeft, in dit geval
de aanbeveling van het curatorium en de° let
terkundige faculteit te mogen voorbijgaan. Op
de een of andere wijze, dunkt ons, behoort om
trent dit punt zekerheid te worden verkregen
Onwaarschijnlijk toch komt ons voor, dat door
colleges, welke de bloei en het drukke bezoek
der Leidsche universiteit na ter harte moet gaan
het initiatief zou genomen zijn tot een benoe
ming, van welke met zekerheid te voorzien was,
dat zij bij zeer velen ontstemming en ergernis’
zou verwekken.4
Het Centrum, dat mede de woorden van het
Hand, citeert, acht alle commentaar overbodig
en schrijft
„Een tegenstander van den op openbaring
berustenden godsdienst, een besliste tegenstan
der dus van het positieve christendom, die o. a.
medewerkte aan den Dageraad, is door onze
„conservatieve4 regeering een regeering, die
met de hulp der katholieken in 1894 aan het
roer kwam tot hoogleeraar benoemd aan
8 lands eerste universiteit.
En dan nog wel in de wijsbegeerte, in de
logica, in de metafysica en de zielkunde 1
Waarlijk, deze benoeming geeft ons een klaar
beeld van den geest en de gezindheid derge-
nen die den heer Bolland te Leiden op het
gestoelte heflen.
Zij is een nieuwe slag voor het godsdienstig
gevoel der natie.®
Ook het Haagsche Dagblad is zeer ontstemd
en noemt deze benoeming een uittartende. Dat
zoo iemand benoemd wordt wettigt, volgens ’t
blad, de klacht, dat de staatsacademienBbroei-
nesten dreigen te worden van ongeloof en re
volutie. In het kader der gematigdheid, waarin
dit kabinet heette te passen, is voor zulk een
benoeming geen plaats, evenmin als voor de er
kenning van den Nieuw-Malthusiaanscben Bond.
Dat de heer Van Houten tot de besliste ont
kenners behoort en cordaat en kloek voor zijn
meening uitkomt, eert het blad in hem, maal
ais Minister heeft men te rekenen met de
sympathie en gevoeligheid der natie. En nu
gelooft het blad te mogen constateeren, dat zelfs
de overgroots meerderheid onzes volks de Da-
geraad“-wijsheid alleen op den „katheder®1 van
dat orgaan wil hebben verkondigd.
De denkbeelden van den heer Bolland zijn
natuurlijk zoowel een geloovig Christen als
Israëliet een doorn in het oog.
Ouders van meer of min geloovige richting
kunnen niet dan met groote bezorgdheid hun
zonen naar Leiden zenden, als deze ook onder
het gehoor van den heer Bolland moeten ko
men. Had men willen zoeken, dan zou er ze
ker wel een gematigd-denkend geleerde zijn te
vinden geweest, die ’t licht der wijsbegeerte in
’t Leidsch Atheen zou hebben ontstoken.
„Mr. Van Houten’s aanslag op het hooger
onderwijs van den Staat, aldus besluit het blad
moet door de ware vrienden van dat onderwijs
worden gewraakt.®
zijn deugt dan de regel wel Zal
men vragen. En op die vraag kan het ant-
De
menschelijke werkkracht mag niet als markt-
’t j artikel worden verhandeld naar den maatstaf:
Vraag en aanbod of zeldzaamheid
ADJ ERTENT1ÈN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents;
voor eiken regel meer Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den uitgever.
Deze CO URAN T verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden f 1.— franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, franco
lijke gewaarwordingen of gevoelens.
Voor den ontvanger, die tobt om de „centen®
binnen te krijgen, is de deurwaarder van veel
grooter waarde dan de belastingwetten-maken-
de minister, die hem, den ontvanger, werk en
maar kan alleen redelijk worden vergoed naar
den enkelen standaard Levensonderhoud.
Het nut der onderscheiden diensten
Och, ieder praesteert zijn onmisbare diensten
en zoo een mensch bestaan mocht, wiens dien
sten voor ’t oogenblik gemist kunnen worden,
dan brengt m. i. ’t belang der gemeenschap
mee, die ongebruikte krachten naar behooren
te onderhouden.
En in deze beschouwing is er geen verschil
van „loonen” denkbaar. De deurwaarder is er
noodig zoolang de minister van financiën be
staat, en wie zal uitmaken of de door deze
twee gepraesteerde diensten ongelijk zijn en
t welke de meeste waarde hebben
De een is onmisbaar, onafscheidelijk aan den
ander verbonden de een vermag niets zonder
den ander; ook hier geldt het, dat alle waarde
bepaling willekeurig is en berust op persoon-
r
bevestigen echter den regel, en zoo wordt m.i.
de redeneering van Dr. Denekamp geheel te
niet gedaan door de aanhaling van Edison c. s.
Het zou nadeel zijn voor de maatschappij wan
neer dergelijke menschen gebukt gingen onder
broodzorgen. Wat zou er dan aan tijd over
schieten voor hun verheven arbeid
Ik geloof ook dat de wereld verplicht is haar
geniale figuren in eere te houden en dit brengt
me, in stee van tot een glimlach, tot een verzuch-
■ing. Want de wereld houdt het genie niet in
sere; het genie heeft door alle tijden heei) en
>ok nu nog gehokt op zolderkamertje of vlie
ring omdat het genie is, waaraan de
wereld, zooals ze in ’t algemeen reilt en zeilt,
t land heeft of bang voor is. Er steekt genie
n een bom en elke bom, die tot uitbarsting
mint, is een protest, een geweldig en betreu-
enswaardig protest, maar in causaal verband,
haar ’t schijnt, een onvermijdelijk protest tegen
I# verwaarloozing van ’t genie door de wereld,
jt Is de humor, de galgenhumor van ’t genie,
f!e haar parten speelt en die oogenschijnlijk
teen ander resultaat heeft dan de vestiging der
publieke opinie, dat ’t galgenetroppen zijn, die
|oo humoristisch en dus enkel goed zijn voor
h galg. Mag men prof. Fabius gelooven, dan
|ijn we allen te zamen galgestroppen, maar
lat is een artikel des geloofs en dus laboreerend
|an zedelijkheid. Was ’t zoo, dan zou men
kt de conclusie moeten komen, dat de Heere,
[ie alles bestiert en zonder wiens wil geen
fcuscbjo valt op deze aarde, uit onbegrepen
Beweegreden nuttig heeft geoordeeld, eenige
Jalgestroppen op te ruimen met behulp van
Bet
■enie geniaal te zijn. Want de weinige geniale
Zou een genie voor geleverde arbeidskracht
vergoeding kunnen vinden in geldehjke beloo-
ning
Belooning, loon, was voorheen de koopsom
voor arbeidskracht; deze kracht stond aan de
markt onder den invloed van „vraag en aan
bod.” Zoo is 't nog op heden, al is ’t ver
schijnsel gelukkig niet meer algemeen.
Maar behalve onder deze wet stond de
komt de tweede meting; die met de
- -wanneer
ting het te meten ding zich naar willekeur
uitzet, is deze tweede meting uit den aard niet
mogelijk.
Een genie zal dus naar de bestaande waar
demeters niet te meten zijn. Karl Marx heeft
hjeraan zeker niet gedacht toen hij allen ar
beid in „einfache Arbeit” wilde uitdrukken.
Hij zou er zeker mee verlegen gezeten heb-
j indien bij hem de bepaling der markt
waarde van den arbeid hadde voorgezeten, die
geldt bij radicalen, liberalen en clericalen
Of wel, Karl Marx had dr. D. kunnen wij-
imttmbtgebruikteio<|6 weituigkund’e. I ^eui--
vraagt voor alles, zonder meer, Maar deze uitzonderingen zouden in een an-
aangezien deze genieën daarbij I der dan ’t bestaande maatschappelijk stelsel
~z omhoog, I talrirker zijn, en wanneer de uitzonderingen vele
hooger en hooger, omdat de wereld,
|dt ma^er*a^8^sc^ anders, de rijzende zon aan-
n' i woord niet anders dan ontkennend zijn.
I.. verschilt hierin van de wereld, en in
■‘jn verbeelding zie ik hem glimlachen bij
Hee, dat Edison en nog een paar anderen on-
de genieën er SUCJ .41J
Fker, het zijn uitzonderingen, die,
.1
ver
koopwaarde van arbeidskrachten onder den in- j
vloed der levensvoorwaarden; het gold de vraag
hoeveel noodig zou zijn om de verbruikte ar
beidskrachten door nieuwe te vervangen. De
verwaarloozing van dezen regel nam echter, ten
gevolge der scherpe concurrentie van de gepro
duceerde goederen, zoozeer toe, dat het de aan
dacht trok van hen, die het socialistisch be
weren van uitzuigen wantrouwend hadden ver
nomen.
Ja, er was uitzuiging, uitbuiting; de werk
man verloor onder den arbeid gaandeweg aan
krachten; en toen kwam het radicalisme, dat
den eisch stelt, bij het vaststellen der koopsom
van arbeidskrachten niet alleen het „vraag en
aanbod,” maar ook en vooral den „kracht-her-
stel-factor” mee in rekening te brengen.
Een genie dus wordt gemeten met de maat
„zeldzaamheid”, en die maat is lastig in ’t ge
bruik, omdat eenmaal daarboven zijnde, de
waardebepaling geheel willekeurig kan worden
uitgezet, als de rookkolom op ’t oogenblik dat
ze den schoorsteen verlaat.
Na de meting met de maat „zeldzaamheid”,
„levens
bij de eerste mee-
werkelooze genie. Het is noodlottig voor onderhoud.” Maar
Remplaten uitgezonderd, die tot hun recht
pnen, zijn de meeste gedoemd zich zelf te
pellen eu af te martelen om gedwee te kun-
Jen blijven en zich niet te wagen aan ’t straf-
t«ht, dat volgens prof. Fabius komt van
feero God zelf. Het genie drijft in enkele, wei»
B'ge droppels aan ’t oppervlak de overige zin-
Ie? Uaar’ »deU bodem’ dan^ ZIJ de vera°hting ben
42
wereld voor genie. En die naar boven
Iwamen, danken dit niet aan zich zelf of
p de juist begrepen waardeering der wereld,
d°, toeyalhSe omstandigheid dat ze zen Op den regel, dat uitzonderingen den regel
He wereld i
erktuigen en i
eldadig zijn voer de wereld, gaan ze
vl
.6
so
5’
O’
15
S3
45
èhehk b iffl moimssBm sbi
te
qj-
te
eth
;h«
50
7
20
KER COUR AM rj
35
H
29
43
55
a
>15
I --
■'■•‘‘Ai
