rm
IEII1S- R ID1B1W1HL1D W DE
(IIIEES1E II III 11II1M1SSE11ii SKIM.
1
•g«
i No. 50
T W E E -E N-V IJ FT I G S T E J A A IVG AN '4.
rijgb
1897
DE HERSTEMMINGEN.
RO
k.
Mr. J. A. van GILSE.
DE BESLISSING.
23 J UM.
tidings
an kra
rjes ate
W A A
Alle brieven
in te zenden.
s vanillf
ijl het
ADVERTENT1EN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents
voor eiken regel meer 7 Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den uitgever.
Deze CO VRANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden ƒ1.franco per post ƒ1.25.
en stukken, uitgave ui redactie betreffende, franco
)AM. „Nog eer de nieuwe kieswet ge<
Juni. »eft, wat ze in haar schoot bergt
9-*/i a
k>'/8
En dit zou niet alleen treffen hem, voor
wien die f 20 ’s jaars een gering, misschien on*
1 zou maken (waarlijk, dan
rieswet trad
eerst was
n candidaat,
voordeelën, „zwart* moest maken; alle
gevens dus voor een biindeman-spölletje,
lutbij zelfs de bekwaamste politieke tinne-
aters in den duister rondtastten.
Inmiddels heeft de voorloopige uitslag op 15
mi althans in zooverre een einde gemaakt
n dat blindeman-spelletje, dat we nu weten
t het nieuwe kiezers-personeel niet de nop
je stuwkracht geeft in democratische richting.
Het yoorloopig succes is ontegenzeglijk aan
n kant der tegenvoeters, de gecombineerd
prys, waar hij ’t koren veel duurder betaalde
de bakker evenzoo, als hij ook zijn brood niet
Hieruit
volgt, dat ieder broodverbruiker in ons land,
zou lijden.
l aan
ï’/s
5%
l5/.
s/.
Prijs srkelijke partijen,
ffirik- Wij zeggen: het
lijdt,
J, die
n een
Ver-
t 34,
idrag,
than-
middelde, ook de armste der armen zou er
onder lijden.
Alle deskundigen roemen het brood als een
uitnemend volksvoedseleen storm zou er op
gaan, als er een Minister kwam met een voor
stel om accijns te gaan heffen van brood wel-
nu, iedere andere maatregel, welke verhooging
van den broodprijs tengevolge zou hebben, de
bescherming incluis, moet uit ’t oogpunt van
algemeen belang gelijkelijk be- en veroordeeld
worden.
Alles doet men om de eerste levensbehoef
ten te brengen zooveel mogelijk onder ’t be
reik van iedereen; de accijns op varkensvleesch
is lang reeds afgeschaft, die op zout en zeep
verminderd of eveneens verdwenen luider en
luider klinken de stemmen, die roepen om
ook 't rundvleesch in prijs te doen dalen door
opheffing der accijns.
En nu zou men eensklaps al dat goede weer
ongedaan maken, den arme ontnemen, wat hem j
geschonken was, door wat „broodnoodig* is
voor iedereen duurder te maken.
’t Zou immers in strijd zijn met alle regelen
van goede politiek, meer nog met de eerste
begiuselen der menschelijkheid.*
Beschermende rechten noemt dr. Kuyper den
sluitsteen, „die aan alle programs over de so
ciale kwestie ontbreekt.®
De kiezers weten het echter wel, dat indien
er een voldoende clericale meerderheid komt;
die als regeeringspartij positie kan nemen, de
katholieken zeer zeker daarin een sterke over
hand zullen hebben, dat in hun sociaal pro
gram het recht van den arbeider op een pen
sioen van staatswege beslist wordt ontkend en
dat dus vermoedelijk wel de sluitsteen zal
worden geplaatst, maar dat van het gebouw,
waarvoor hij moest dienen, later niets zal zijn
te bespeuren.
Dr Kuyper’s samenkoppeling van de sociale
kwestie met de protectie is een proefneming,
die niet alleen den arbeider op duur brood,
maar, dank zij zijn bondgenooten, den Neder-
landschen staat kan komen te staan op die be
ginselen van vrijheid en recht, welke eiken staats
burger bovenal dierbaar moeten zijn.
Dat dan ook alle vrijzinnigen in ons land
zich bij de aanstaande herstemmingen krachtig
doen gelden tegen de coalitie der kerkelijke
partijen. Zij moeten dit met te meer ernst,
toewijding en zelfopoffering doen, omdat de
aanval gericht wordt tegen de moderne levens
beschouwing, tegen alles wat de moderne staat,
sinds 1848, in moeilijken kamp heeft weten te
veroveren en te behouden.
Hierop kunnen wij de laksen, lauwen en
onverschilligen niet genoeg wijzen.
Een clericale regeering, waarbij Rome zeker
de hoofdrol zal spelen, kan het vrije Nederland
nooit ten zegen zijn, en indien anti-revolutio-
nairen.en katholieken daarin tegen elkander
opwegen, dan zal hun beider zoover uiteenloo*
pende christelijke levensbeschouwing de oor
zaak zijn, dat het nieuwe kabinet, evenals het
vorige, tot onvruchtbaarheid zal worden ge
doemd en niets anders zal kunnen leveren dan
beschermende rechten, met duur brood in het
gevolg, den strijd tegen de openbare school
en de in eere-herstelling van den beul, vrijwel
de eenige mogelijke en voor velen zeker onge
nietbare vruchten van het monster-verbond.
Wie een en ander niet wenscht, steune bij
de herstemming op Vrijdag e.k. in ons kiesdi
strict dus niet den candidaat van Rome en Dorth,
den volbloed Kuyperiaan mr. Heemskerk, maar
brenge zijn stem uit op dien der vrijzinnigen,
De stemming der vorige week heeft bij de
strijdende partijen verschillende aandoeningen
gewektde kerkelijk geallieerden zijn zeer te
vreden, de liberalen ietwat mismoedig, maar bet
resultaat liet beiden onvoldaan en prikkelt de
belangstelling voor den afloop der herstemmingen.
Geen van beiden is nog zeker van de over
winning en zonder deze zullen de teugels van
’t bewind wel in hauden blijven van het mini
sterie Roëll-Van Houten.
Daarvoor zou wel iets te zeggen zijn, indien
werkelijk de Kamer op ’t doode punt geraakt,
wat sommigen durven vóórspellen. Het mini
sterie zou dan nog duidelijker dan voor vier
jaar den stempel krijgen van een cabinet d’af
faires. Het zou een premie zijn die verdiend
was, want het is een van genialiteit getuigend
werk, indien bij zoo’n betrekkelijk aanzienlijke
kiesreehtuitbreiding eigenlijk iedereen teleur
gesteld is over den afloop van het gekletter
der wapens, behalve de ontwerpers dier uitbrei
ding zelf. Het feit, dat een regeering die juist
geknipt is om den tijd te vullen in de periode
van het doode punt de zaak leidde, zoodat we
voor de eerste vierjaar vastzitten bij ’t doode
punt, doet aan deze waardeering niets af. Even
min het feit dat een regeering, die niet dweept
met de democratie, het zoo wist aan te leggen,
dat van democratie in de nieuwe Kamer slechts
enkele sporen zullen te vinden zijn, alhoewel
de opzet van het stuk werk is voorgesteld: als
speciale tegemoetkoming aan het „volk1*.
Integendeel. Mr. van Houten heeft eer van
zijn werk en zijn geestverwanten te Groningen
hebben volkomen recht hem bij de herstem
ming te handhaven; ongelijk hebben zijn geest
verwanten die thans lucht geven aan hun de
ceptie; want daarmee doen ze hun vriend van
Houten onrecht aan. Met mr. van Houten aan
den arm trokken ze op tegen de geavanceerdeu,
en na het ministerie Tak te hebben doen vallen
met behulp van Rome, kregen we dit produkt
van kieswetgeving als resultaat hunner samen
werking. Ze hebben niet anders gewild en de
uitkomst zal .hoogstwaarschijnlijk beantwoorden
aan hun wenschee. Wat wil men dan meer?
Rome tot vriend houden Dat ontbreekt
er nog aan, maar Rome heeft meer vrindjes
en in zoo’n geval is men verplicht zijn tijd te
verdeelen. Daarom verdient Rome hoegenaamd
geen verwijt, temeer wijl minister van Houten
niet onduidelijk te verstaan heeft gegeven, dat
’t al lang genoeg is geweest cn dat men ook
wel eens vrij wil zijn.
Zoo begreep Rome dat er een tijd van gaan
is en beleven we thans het niet onaardig ge
val, dat drie „democraten*, alsof het apen wa
ren, het voorwerp hunner genegenheid dood
drukken, terwijl zij, die met dat „favorietje*
niet konden dweepen, een klaagzang aanhef
fen bij het sterf bedje.
Bij dat alles dringt zich de vraag op de lip
pen, wie men nu wel gelooven mag van deze
politieke acteurs en kan men bezwaarlijk hef
idee van zich zetten, dat we hier te doen heb
ben mei een maskerade in pleno.
Slechts één fractie onzer burgerij heeft recht
tot klagen. De democratie is gedupeerd, en al
is de zaak nog slechts ten halve beslist, toch
valt voor haar de schade niet te herstellen, na
de tusschenpersonen de zaak in handen hebben.
Vrijdag valt de eindbeslissing, maar hoe deze
ook zij, of ze een liberale of een clericale meer
derheid dan wel de machine op ’t doode
punt brengt, de democratie krijgt zelfs haar
inzet niet terug. Een democratische regeering
„In welke richting vroegen we in ons
immer van 12 Juni, aan den vooravond van
n stembusstrijd; „zal er volgens den wil der
ezers nu gestuurd worden in democratische
fliting, of moet 't weer den aristucratisch-
ihoudenden weg, zelfs dien van reactie op
-nEen beslist antwoord op die vraag was, met
't oog op het groot aantal nieuwe kiezers,
tn wie men de aspiraties niet kende, natuur-
k niet te gevenmen kon gisssen, zich zelfs
n politieke profetieën wagen, maar
irder kon men ’t dan ook niet brengen,
jj stonden voor een nieuwe erade nieuwe
voor ’t eerst in werking; voor
officieel voorgeschreven, dat mon
om hem bij den stembusstrijd te
blindeman-spelletje,
zou voortaan b.v. f 100 moeten be-
n GE-
t be-
ons eigen kwartier* een spel met vuur.
„Regel moet het daarom voor onze partij in
alle districten zijn, dat we bij eerste stemming
optreden met een eigen candidaat. Natuurlijk
zal er ook nu beneden-Moerdijks van een can-
didatuur onzerzijds niet dan voor een enkel
westelijk district sprake kunnen zijn. Dit was
ook vroeger zoo. Edoch, waar we ook optre
den, hetzij boven, hetzij beneden den Moerdijk,
steeds moet het met een eigen man zijn.®
Dit is een standpunt, waarvoor men zijn
hoed kan afnemen, schreef Spiritus Asper Jr.
toen zeer terecht in de N. W. Crt.
Op het einde van Maart verscheen het pro
gram van actie der anti-revoiutionairen.
En wat bleek toen Dat dit, wat de sociale
paragraaf betrof, aan de eene zijde lodderoogde
naar de „revolutionaire democratie* en aan de
andere zijde naar de katholieken, waar deze
beschermende rechten wilden, terwijl in de on-
derwiisparagraaf ten duidelijkste werd aange
toond, dat de anti-revolutionaire partij voorne
mens was, de pacificatie in zake den school
strijd, in 1889 gesloten, op te zeggen en dien
strijd niet alleen op het terrein van het lager
onderwijs te heropenen, maar hem ook op dat
van het middelbaar- en hooger onderwijs over te
brengen; precies wat de katholieke partij ook
gaan. De molenaar zou te gronde
wil.
Protectie, vastgekoppeld aan de sociale pa
ragraaf, heropening van den schoolstrijd, we
derinvoering van de doodstraf, kerstening van
Indië, het totaal verzwijgen in de defensie-pa-
ragraaf van de afschaffing der plaatsvervanging,
waarvan wel het program van beginselen der
A. R. partij gewag maakt, toonden aan, dat de
geheele opzet van dit program van actie moest
dienen om den steun der katholieken te zoe
ken, al wilde dr. Kuyper bij de stembus ook
overal „met een eigen man* uitkomeiï.
„De sociale kwestie voorop luidde voorts
zijn leus in de Standaard, waaronder men naar
de stembus moest trekken, en ten slotte blijkt ’t,
dat ’t hem te doen is om duur brood den
kiezers smakelijk te maken en den protectio-
nisten (alweer dus vooral de Kath. partij)
in het gevlei te komen. Hij heeft daar
voor een mooi woord gevonden „bescherming
van den nationalen arbeid*; maar het ware
beter, dat hij gesproken had van bescherming
der brandkasten van de landeigenaars en van
die der aandeelhouders in groote fabrieken.
Want de nationale arbeid zelf, hetzij deze
op het land of in de fabriek wordt uitgeoefend,
zooals hij vertegenwoordigd wordt door den ar
beider, zal de problematische baten der be
scherming niet genieten. Het blijkt, dat als
•erste gevolg van de invoerrechten op granen
vele takken van bedrijf, waaronder zelfs een
belangrijk onderdeel van den landbouw (de
veeteelt), schade zouden lijden.
„Ernstiger nog is een ander gevolg de stij
ging der broodprijzen. Met stijging toch van
leven, verbiedt de prijzen van 't graan moet dit noodwendig
el niet het tegendeel en in 1888 heeft er dan gepaard gaan. De molenaar zou te gronde
35.50,ik reeds voor de eerste stemming opzettelijk gaan, als hij zijn meel hield op denzelfden
1.00 kierleg met de roomsche staatspartij, met het prijs.
g op een gecombineerde actie, plaats gehad ua&.aur biuuiuv, ais uy uun ayu i
aar thans is dit door den stand van zaken liet deelen in die prijsvermeerdering.
tgesloten. volgt, dat ieder broodverbruiker in
Nog eer de nieuwe kieswet geopenbaard ieder gezin dan financieele schade
woi >n hoor «nhnni nu (jiengen gezjn dat tot nog toe zijn uitgaven
ingevolge nog niemand over de getalsterkte brood, meel, enz. jaarlijks kon bestrijden met
1 de kleurschakeering der onderscheidene par- b.v. f80,
jen, bonden en fractiën kan oordeelen, en nu steden.
Is gevolg hiervan op geen voeten of vamen j
alt uit te maken, wat weg het op politiek ge-
ied uitgaat, ware elke poging tot aanknoopen opgemerkt verschil
an politieke relatiën „buiten de grenzen van 1 ware het kwaad gering) neen, ook de ónbe-
jn (geb
e War
Njjlani
utje de
6 bestrijden.
~7.Ten bewijze daarvan een stukje geschiedenis
jn rècenten datum; *t gaat vooraf aan den
1 en werpt onte-
tnseglijk een schril licht op de vreemde hou-
J1'’iDg van den leider der anti-revolutionaire partij,
iden^j6 mon daarbiJ onwi'lekeurig gaat verdenken
.v j}n „griemen en kliemen,* omdat zijn vroe-
°UA?)re houding zoo weinig klopt met die van
rail
jP0PnerjDen 15den Februari schreef dr. Kuyper in
eustr^ Standaard „Het behoeft ternauwernood
/Srinnering, dat we bij de stembus van Juni
p- od» self gaan staan, onder eigen banier op-
jiitr pkken, en niet dan bij herstemming aan com-
xroles van wat aar^ met andere partij-
denken mogen.
[„Het statuut, waaronder we
v»y zeggen; nei „voorloopig succes,®
int de definitieve beslissing over de vraag
n welke richting P® moeten de herstemmin-
jn ons Vrijdag e.k. brengen. Dan zal ’t moe-
n blijken of de meerderheid der kiezers door
k en dun meegaat met de cöalitie der beide
jrkelijke partijen, die in broederlijkeom-
luiing de democratie trachten dood te drukken,
fant dat dit ondanks alle mooie praatjes en
buiocratische allures harer leiders het eind-
;el is van het streven der kerkelijke partijen,
ihoeft geen betoog. De geschiedenis heeft
ons door alle tijden heen geleerd en. zij leert
ons dezer dagen op nieuw, nu Schaep-
an en Kuyper weer armpjes-om maken, om
,/imeenschappelijk den democratischen demon
ui~e be9triiden-
3 ia "ji^en bewijze daarvan een stukje geschiedenis
J y' b1 reueuieu uuiuiu; i gaai
x aut0k gevoerden verkiezingsstrijd
49 jrJ
den leider der anti-revolutionaire partij,
griemen en kliemen,® omdat zijn
zoo
OEEKER OI RAV
so
reev Ü11C
j der
