EEfflEWE II'll IMIMW SJEES.
1897.
Vrijdag 9 Juli d. t. v.
ak.
;ekocht
1 I) IÜ A A L.
JE K IN
I.
BINNENLAND.
j eu
'0 a
HEe
Deze CO IRANT verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
Abonnementsprijs voor 3 maanden 1.franco per post ƒ1.25.
Alle brieven en stukken, uitgave of redactie betreffende, francc
in te zenden.
We zouden dan mogen spreken van het ideaal
I van de(n) Nederlander.
j Langs dien weg wandelde reeds meer dan
ngeu
isser
lizen
bei-
steld
mer.
i 25
er je,
Op-
Pol
s
igings-,
Brie-
el, om
ringen,
u ver-
iz. enz.
zegel,
;ewich-
iz. enz.
De Nederlander van mr. Brooshooft oppert
het denkbeeld van
kervleugels van
M.
li.
1,25
r men
ADVERTENT1EN van 1 tot 4 regels, gewone letter, 40 Cents’
voor eiken regel meer 71/, Cents. Bij abonnement is de prijs
belangrijk lager. Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij
den uitgever.
|jortie rust en voedsel zal krijgen; de nieuwe
Te
gemeenteraad periodiek aftreden, doet zich het
zonderlinge geval voor, dat geen candidaat op
de candidatenlijst is gebracht.
Broek Sittard, waar drie leden van den
1 éen padvinder; de anti-clericale tekst: „hetge- den uitslag der verkiezingen
loof blijve particuliere zaak,* heeft gediend bij
alle nuances dezer partij, zoowel bij conserva-
BEKEND MAKING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der
gemeente Sneek brengen nader ter kennis der
ingezetenen, dat zoo noodig de stemming voor
vijf leden van den Gemeenteraad zal plaats
hebben niet op Zaterdag 10 Juli e. k. doch op
Sneek den 19 Juni 1897.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester.
BENNEWITZ, Secretaris.
Nog altijd is niet bekend voor welk district
de heer Tak van Poortvliet zitting zal nemen,
voor Beverwijk of Amsterdam. De Stand, ia
van meening dat er tweeërlei reden kunnen
zijn dat dit nog niet geschiedde.
Of, dat men eerst zekerheid poogt te verkrij
gen, dat de nieuwe keuze in Amsterdam IX
niet een ondiiberaal in plaats van een demo-
cratisch-liberaal naar de Kamer zal doen af
vaardigen.
Of wel, dat de ministerieele crisis op de mo
gelijkheid wijst van een oplossing, die èn in
Amsterdam èn in Beverwijk beide tot nieuwe
keuze nopen zou.
is ds. Bax, pred. te Zaandam, candidaat ge-
voor het lidmaatschap der Tweede Ka-
7«
W O JE IN O
slechts de kieswet, de personeele belastingwet
en de wet zoogenaamd tot regeling der ge
meen tefinancien zijn ongetwijfeld toereikend
om alle partijen de conservatiefste alleen
uitgezonderd te doen hunkeren naar het
einde van een regeering wier hoofddepartemeu-
ten niets anders leveren dan broddelwerk. Wat
toch is treuriger dan steeds nieuwe wetten te
krijgen waarmee zoogoed als niemand tevreden
is en die nog niet in werking zijn getreden of
men begrijpt dat ze weder behooren te worden
herzien
Voor een cabinet d'affaires heeft men noo
dig een samenwerking der partijen niet slechts
in de kamer maar ook in het ministerie en
het is beter alleen het weinige goede tot stand
te brengen waarin de verschillende partijen
in het kabinet tot een kader worden, dan al
lerlei gebrekkigs aan te nemen dat afkomstig
is uit de werkplaats van een kleurlooze wil-
dengroep.
In een Zondag te Leeuwarden gehouden
vergadering van de Arbeiderspartij, waarbij on
geveer 20 democratische werkiiedenvereenigin-
gen uit liet district vertegenwoordigd waren,
De regelings-commissie van het 24e Ned.
Taal- en Letterkundig Congres verzoekt ons
het volgende mede te deelen
Belangrijke onderwerpen zullen op het con
gres behandeld worden.
Zoo zal prof. Kern uit Leiden, spreken over
het gebruik der Nederlandsche Taal in Neder-
iandsch Indiëprof. Paul Frédericq uit Gent,
over de toekomst van den Nederlandse hen Stam;
J, Vriesen.dorp, Amsterdam, over één tooneel
voor Noord en Zuid dr. Laurillard, over woor
den afkomstig van verouderde zaken dr. H.
van der Linden over de Middeleeuwsche gilden
in Noord- en Zuid-Nederland; J. Winkler Prins,
Apeldoorn, over de litteraire kritiek der dag
bladpers en het middel om de voor de littera
tuur nadeelige gevolgen te keerendr. D. C.
Nijhoff, Meersen, over Willem den Zwijger;
prof. Jan te Winkel, over de taalkwestie in
Zuid-Afrika en mevrouw Cornelia van Zanten,
over de uitspraak van het Nederlandsen.
Prof, te Winkel zal in plaats van prof. Spruit
optreden voor de belangen onzer Zuid-Afrikaan-
sche stamverwanten.
Verder zullen nog als sprekers optreden, maar
hebben hun onderwerp nog niet opgegeven, da
heeren Jan van Rijswijck, Max Rooses, Pol de
In het Sociaal Weekblad gaat prof. T(reub)
na. Hij verheugt
zjch dat het land bewaard is voor overhaaste I
i en ondoordachte proefnemingen op het glibbe
rige terreiu van de protectie. Dit vraagstuk
is nog niot rijp hier te lande en de vier vol
gende jaren zullen ons gelegenheid geven het
wat nader te bestudeeren.
Veel duidelijker dan op het gebied der pro
tectie heeft de stembus z. i. gesproken wat be
treft het oud liberalisme. Het is bijna gehal
veerd en wat het verloor kwam bijna uitslui
tend de vooruitstrevende liberalen, de radica
len en de parlementaire socialisten ten goede.
En zoo zijn ’t was meer geluk dan wijsheid
de sociale vraagstukken feitelijk nog op den
voorgrond getreden, niettegenstaande de leuze
„conservatief of hervormingsgezind14 op den
achtergrond was gebracht.
De heer T. hoopt dat de vooruitstrevenden,
die de talrijkste compagnie hebben in het de
mocratisch bataljon, thans zullen toonen dat de
volkszaak hen dieper gaat dan het anti-calvi-
nisme en dut zij met de linkerzijde, de mannen
van dr. Kuyper, zullen samenwerken. De ver
kiezingen hebben duidelijk gemaakt wat ge
beuren moet. Geen protectionisme en geen
wijziging in de schoolwetgeving in den geest
der kerkelijken, maar wel de verwezenlijking
van een aantal gewichtige sociaal-politieke
wenschee, die door de beide genoemde groe
pen gelijkelijk werden gekoesterd.
Ongeveer in dezen geest laat ook de libera
le Nedtrlander onder redactie van mr. P.
Brooshooft zich uit. Hij wenscht mr. Tak van
Poortvliet of laat diens gezondheidstoestand
het niet toe den heer mr. II. Goeman Bor-
gesius geroepen te zien tot het vormen van
een kabinet met behulp der democratische ele
menten in de anti-revolutiouaire partij. Wei
gert dr. K., dan zou de democratisch liberale
partij de taak liever neer moeten leggen dan
het werk te aanvaarden met de conservatief-
liberalen. Daarvoor loopen hun beginselen met
die van de hh. Van Houten-De Beaufort te
sterk uiteen.
Het weekblad de Kroniek is mede van oor
deel dat de jong-liberalen na de verkiezingen
de sterkste partij zijn en de Kroon zal tot hen
zich moeten wenden om een kabinet te maken.
Zij moeten dan een compromis sluiten om te
regeeren met de oud-liberalen of met de Kuy-
perianen. De eerste combinatie zou afhanke
lijk blijven van de hulp der radicalen. Maar
deze kunnen, naar de Kroniek meent, wel ge
acht worden nu niet vreemd en vijandig meer
te staan tegenover de Unie-liberalen.
Als de Unie-fractie de sociale wetgeving wil
pousseeren, dan kunnen de eerstvolgende vier
jaren uit een oogpunt van sociale politiek nog
wel iets opleveren. Aan het eind van dezen
termijn, als de onvermijdelijk te verwachten
standjes komen, is er misschien een gunstig
oogenblik voor de herziening van het kiesrecht-
artikel der grondwet. Uit de arbeiders-kie-
zers en niet-kiezers zou dan een sterke drang
moeten komen, waarbij dan de vereeniging
voor vrouwenkiesrecht zeker zou te hulp ko
men.
Het weekblad de Amsterdammer is daaren
tegen van meening dat een cabinet d'affaires
het eenig mogelijke is, hoewel het nog niet in
ziet hoe het zal moeten worden samengesteld.
In ieder geval zal een eind moeten gemaakt
worden aan den toestand zooals het vorig ka
binet dien heeft geschapen. De slechte wetten
van het kabinet-Van Houten het blad noemt
Lonfederatie zou dan goed maken, wat bedor
ven werd door het conservatisme in zijn belem-
- Bering van een radicale kiesrechtuitbreiding en
lijn oprakelen van half gedoofde vonken.
Het is een ideevoor velen, ja misschien
pok voor den gelukkigen vinder, een ideaal.
federatie tusschen de lin-
clericale en anti-clericale tjeven ajs tg revolutionaire socialisten. Elk
partijen; op deze lijdelijke verbintenis zou volOp zgn wg3 hebben deze fractiën geleeraard,
gens hem een regeering kunnen gebouwd wor- 1 wat thans mr> Br doceert; süe Staat moet
zich tegenover de godsdienstige sekten neutraal
houdenin geen geval mag de Staat steun
verleenen aan inrichtingen met religieuse ten-
denzen.*1 Om der wille van het „volk*,
zoo is geroepen door elk dier afdeelingen van
de anti-clericale partij behoort men den
strijd over het geloof uit de staatkunde te we
ren alsof men het clericalisms daarmee zou
doen sterven aan atrophiel
De nooden en behoeften van het volk zijn
thans voorwerp van aanhoudende zorg gewor
den voor alle partijenwanneer dan de lust
om hierin voorziening te treffen in dezelfde
mate is toegenomen, ligt de gevolgtrekking
voor de hand, dat nu de tijd is aangebroken,
de welaangename tijd, waarin we het godsdien
stig geloof het zwijgen opleggen kunnen.
Ongetwijfeld is de tijd rijp er voor. Nie
mand die u weerspreekt, wanneer ge wijst op
de noodzakelijkheid van maatschappelijke her
vormingen en men kan daarom mr. B. geluk
kig prijzen, nu hij het denkbeeld oppert in een
oogenblik dat de zaak meer dan ooit actueel is.
Eén omstandigheid echter wijst er op dat het
voorstel als kaf in den wind zal zijn. Immers
het actueel belang van sociale hervormingen
heeft niet kunnen beletten dat het clericale
bloempje weer is ontloken. De clericale partij
en ontwikkelden alle krachten bij den jongsten
stembusstrijd, niét omdat de winst, in ’89 be
haald door deze partijen, gevaar loopt van libe
rale zij, maar omdat men hoopte bij de groote
toename van plattelandskiezers nog eens zijn
slag te zullen slaan. Bij het cleriealisme is
de Kerk en haar belangen schering en inslag,
zooals nu ten overvloede is gebleken. Daaraan
is alle aandacht gewijd, daaraan is al ’t andere
ondergeschikt en wordt desnoods alles opgeof
ferd; en hoe actueel ook de voorstellen zijn
door mr. B. gememoreerd, het cleriealisme be
schouwt ze als bijzaak. De groote meerder
heid van de nieuwgekozen afgevaardigden heeft
zich uitgesproken voor maatschappelijk hervor
men, en de Tijd verklaartdat de nieuwe
regeering niet anders mag doen dan de zaken
loopende houden, (sic.)
UIT DE PERS.
gens hem een i
den van democratische richting, mits men van j
weerszijden het woord er op gaf, naar toena
dering te streven in de punten die ’t verschil
van beginselen raken.
Zoo b. v. noemt het blad o. a. de school-
quaestie, die met eenigen goeden wil van libe-
raie zij was op te lossenmen zou de anti
revolutionairen maar wat toe hebben te geven,
door wat meer subsidie aan de lagere scholen
en finantieelen steun van staatswege te beloven
voor particuliere inrichtingen van Middelbaar-
en Hooger Onderwijs. Tegenover deze conces
sie zou de bondgenoot zich bereidwillig toonen,
door het verloren geraakte artikel van de af
schaffing der plaatsvervanging weer op te dui
kelen. Het ministerie zou dan bestaan uit
liberale- en anti-revolutionaire „democraten,11
want dat ook de katholieke „democraten* zich
zouden aansluiten schijnt de(n) Nederlander
haast al te machtig.
De bedoeling van mr. B. is zeker goed hij
wenscht dat in de nieuwe Kamer niet meer
het geloof, maar de sociale praktijk wig zal
zijn die de honderd leden in tweeën splijt. De
indeeling der partijen, zooals die bij den pas
gevoerden strijd was, dunkt hem onpraktisch
i.OO, en verouderd. Deze quaestie moet dus onaan
geroerd blijven; hoofdzaak is nu maatschappe-
ijk te hervormen, en daarbij kan men den
njbel laten rusten.
Guide links dus en guide rechts, wenscht de
Nederlander, de partij van de linker-guide, die
iet sterkst zal zijn, moet dan regeeren en zoo
zou men het heerlijk schouwspel beleven van
een regeering homogeen, hoewel uit verschil-
iend materiaal bestaande, een ideaal van ouden
datum, bestemd tot het geven van wetten voor
iet „volk* een sinds lang erkende, algemeen
gevoelde wenschelijkheid, waarvan de vervul
ling na het oprakelen der strijdleuzen van vroe-
{er zeer onwaarschijnlijk was geworden in de
ze vierjarige periode.
Met het oog op de aanstaande troonsbestij
ging van de koningin zou het idee ook door
len rechtervleugel lumineus worden gevonden
en was er voor dagbladschrijvers overvloed van
itof en lof voor de slotperiode der negentiende
eeuw op wetgevend gebied hier te lande.
Afgezien van de meerdere, nog niet opge-
loemde voordeelen is de idee reeds daarom
ran belang, dat het volk nu een behoorlijke
1'3
Sims- b ommiiHiw won is
Z. V.
ouds-
r en
chter
s
6 50
7 -
77
7 2)
8
18
8 15
8 35
8 45
5 45’
6 25*
7 20* I
