NIEUWS- ES ADVERTENTIEBLAD
VOOR SUM ES OIISTRlffi.
I
FEUILLETON.
No. 19.
Uitgevers: POUWELS FALKENA, tegenover’t TramstationSneek.
DE KUNSTRIJDSTER.
Ambachtsonderwijs.
4
Q
Dit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f 0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
L-
deze scheen zelf maar weinig te weten, en ik was nog
zóo opgewonden, dat ik u wel zou willen verzoeken
«Zeer wel, dan zal ik u zoo kort mogelijk inlichten
omtrent den stand der zaak. Dat mevrouw Abt zij
was een schoonzuster van u, niet waar?»
»Ja, mijnheer de commissaris, een zuster mijner
overleden vrouw.«
»Alzoodat uw schoonzuster vermoord, en wel met
een touw verwurgd geworden is, daaromtrent bestaat
geen twijfel. De opening van het lijk zal wel is waar
pas morgen plaats hebben, maar het resultaat daarvan
kan slechts de bevestiging zijn van een feit, dat reeds
bij ’t eerste onderzoek voldoende kon worden gecon
stateerd. Van ’t grootste gewicht is nu in de eerste
plaats gewaar te worden: op welk uur van den dag
de misdaad heeft plaats gehad, en wij meenen ook
daaromtrent reeds eenigszins op de hoogte te zijn.
Een reeks van gewichtige omstandigheden geeft ons
het recht tot de conclusie te komen, dat de moord he
den morgen tusschen zeven en acht uur moet ge
beurd zijn.*
«Men heeft dus omstreeks dien tijd verdachte per
sonen in de nabijheid van de plaats der misdaad gezien,
mijnheer de commissaris?*
«Dat eigenlijk niet! Wij zijn veeleer op andere
wijze tot dit vermoeden gekomen. Het meisje dat da
gelijks melk en bakkerswaren bij uw schoonzuster
bracht, is er van daag ook geweest, en wel ’s morgens
om zes uur. Volgens gewoonte hing het den zak met
broodjes aan den knop van de deur en zette de melk
kan op den drempel. Toen het meisje de trap weer
afging, hoorde het duidelijk dat de deur opengedaan
en de waren mee naar binnen genomen werden. Melk
en brood zijn dan ook in de woning gevonden, en de
vrouw moet dus toen nog geleefd hebben. Ook het
Roman VAM A- OSKAR KLAUSZMANN.
19 VIII.
(Vervolg.)
De gasvlam brandde en wierp haar helder licht op
het hoofd van den graanhandelaar. Zijn scherp ge
sneden gezicht was erg bleek, maar in zijn ondoor
grondelijke gelaatstrekken was niets te bespeuren
van de sterke gemoedsaandoening, welke uit zijn
woorden sprak.
«Gisteren nog gezond en wel, en heden dood, ver
moord door de hand van een ellendeling!* mompelde
hij; en het hoofd schuddende voegde hij er bij:
»’t Moet natuurlijk waar zijn, omdat gij ’t zegt; maar
’t wil mij nog maar niet gelukken, mij die vreeselijke
gebeurtenis te kunnen voorstellen. En wellicht is zij
bovendien onder afschuwelijke martelingen gestorven?
Ik bid u, mijnheer, verzwijg mij niets. Ik ben er
thans op voorbereid, ook het gruwelijkste te vernemen.*
«Ik wil u graag vertellen, wat ik weet, maar u
zal mij wel toestaan, zulks onder weg te doen. Elke
minuut, die gewonnen wordt, kan voor het onderzoek
van veel belang zijn.*
«Ja, ja, gij hebt gelijk laat ons gaan. Sta mij
slechts toe, boven op mijn woonkamer haastig een
glas wijn te drinken. Ik was buitendien al erg ver
moeid van de inspanningen der reis, en nu is de
schrik mij zoo in de leden geslagen, dat ik moeite
heb om ’t op de beenen te houden. Gij zult niet
ochtendblad, dat door den krantenjongen volgens zijn
verklaring om zeven uur in de brievenbus gestoken
was, lag in de woonkamer van de vermoorde op tafel,
en wel in een toestand, die duidelijk deed zien, dat
zij er nog in gelezen had. Daarentegen had zij een
briefkaart en drukwerk, welke de postbode om acht
uur in dezelfde bus geworpen had, er niet meer uitge
nomen. Zij moet dus naar alle waarschijnlijkheid ge
durende dat laatste uur vermoord geworden zijn.*
Krause, die opmerkzaam had toegeluisterd, knikte
toestemmend. «Daaromtrent kan, na die aanwijzingen,
wel geen twijfel meer bestaan.*
«De doktoren, met wier inzichten wij ons helaas
niet altijd kunnen vereenigen, zijn ook ditmaal van
een andere meening. Uit de omstandigheid, dat bij
het vinden van de doode de lijkverstijving reeds in
getreden was, maken zij de gevolgtrekking, dat de
moord reeds veel vroeger, wellicht reeds gisteren avond,
moet begaan zijn. Dit wordt echter niet alleen weer
sproken door de reeds genoemde daadzaken, maar ook
door de feiten, dat het bed van mevrouw Abt de dui-
lijke sporen droeg, dat ’t gebruikt geworden was en
dat verscheidene personen uit de nabuurschap zoo
beslist mogelijk verklaren, gisteravond op den gewonen
tijd nog licht in de woning te hebben gezien. Maar
dat zijn zaken, mijnheer Krause, die in de eerste plaats
meer voor ons, als voor u van belang zijn. Op ’t
oogenblik komt ’t er vóoral op aan, of u ons ook be
hulpzaam zou kunnen zijn, door ons mee te deelen,
of u ook de een of andere verdenking koestert.*
Wordt vervolgd.
Het is zoo hoogst nuttig, en toch wordt er
in onze provincie zoo betrekkelijk weinig aan
gedaan. Alleen Leeuwarden heeft een ambachts
school. De cursus is driejarig. Allen, die ge
woon lager onderwijs hebben genoten en twaalf
jaren oud zijn, kunnen van het onderricht ge
nieten, dat door 13 leeraren gegeven wordt.
Het omvat: meubelmaken, smeden, timmeren,
boetseeren, schilderen en teekenen en draaien.
Het onderwijs wordt door een kleine 150 leer
lingen gevolgd, onder wie een vijftig uit an
dere gemeenten. Wel een bewijs, dat het ook
daar op prijs gesteld wordt. Rijk, Provincie en
Gemeente vonden dan ook aanleiding in de
kosten ad f 15793 over 1896 ƒ14000 bij te
dragen, zoodat nog slechts 1400 door parti
culieren en vereenigingen was te dekken. Dus
ten voordeele van Leeuwarden en omliggende
plaatsen gaven deze drie lichamen zulk een
behngrijke som. Het is toch niet wel aan te
neme#, dat leerlingen ver van Leeuwar
den wonende, daar de ambachtsschool zullen
bezoeken, dus eigenlijk is voor het Noord-
Nemen wij maar eens Sneek. Wat wordt hier
voor de jongens gedaan, die een ambacht zul
len leeren? Meestal komen zij heel jong op ’t
werk en moeten zonder degelijke leiding, meer
als duivelstoejager den eersten tijd, maar zien
in het ambacht bedreven te worden. Voor hun
intellectueele ontwikkeling wordt overigens wel
wat gedaan. Want de industrie-school opent
’s avonds gedurende den winter hare deur en
gelukkig wordt van het aldaar gegeven onder
wijs in wiskunde, rekenen, vormleer, bouwkun-
weer hier.»
Hij nam zijn reistasch op en verliet het vertrek,
om de trap op te loopen naar de bovenverdieping
van ’t huis. Er waren inderdaad nauwelijks vijf mi
nuten verstreken, toen hij weer verscheen, bleek als
te voren, maar nu oogenschijnlijk heel kalm en be
daard.
«Ik ben tot uw dienst,* zeide hij. «Gaan wij dus
Abonnementen en Advertentiën voor
dit blad worden tevens aangenomen door
JAC. ATSMA, Oude Koemarkt,
T. K. VAN TUINEN,
Nauwe Noorderhorne en
Mej. Wed. C. G. RE ITS MA,
Oosterdijk,
waar steeds voor belangstellenden exemplaren
ter kennismaking gratis verkrijgbaar zijn.
dig teekenen, handteekenen en natuurkennis
door jongens van 1418 jaren nog al gebruik
gemaakt. Maar waarom niet meer door jon
gens boven dien leeftijd? Het is toch voor
hun ontwikkeling zoo uitnemend. Eigenlijk
ambachts-onderwijs echter ontbreekt, ten minste
gedeeltelijk. Wij willen niets afdingen op de
goede bedoeling, die bij de oprichting van de
Visser-stichting heeft voorgezeten, maar met
beperkte middelen, zonder hulp van openbare
lichamen is niet zóó veel uit te richten als men
wel zou willen. Want wat beteekent het, op
de groote massa, dat enkele jongelui bij een
patroon grondig practisch onderricht ontvangen,
terwijl het zoo hoogst noodig was enkele am
bachten uit hun verval, zouden we bijkans
zeggen, op te heffen door van meet af de jonge
werklui onder ’t wakend oog van een goed
ontwikkeld en degelijk meester te zetten, die
ook op hun zedelijke vorming kan letten, wel
ke in de werkplaats onder verschillende ele
menten, wel eens wordt bedreigd.
Dan wordt voor de meisjes, die haar brood
met naaien, breien en kostuummaken moeten
verdienen, betrekkelijk veel meer gedaan. Het
is nog niet lang geleden, dat door enkele dames
hier ter stede aan den Raad werd verzocht
om gedurende enkele keeren per week een
lokaal te mogen gebruiken om jonge vrouwen
en meisjes kosteloos onderwijs te geven in ’t
meest noodige breien, knippen, naaien en ver
stellen. De cursus wordt druk bezocht, en nu
staat ook het knippen van beddegoed en een
voudige kleedingstukken op ’t program, mits
er meer hulp komt, die er o.i. komen zaZ, wij
twijfelen er niet aan. En wel degelijk wordt
ook getracht moreel gunstig op deze minder
bedeelde vrouwen te werken, hoewel de ver
betering harer financieele positie op den voor
grond staat.
Het zal natuurlijk moeilijk zijn verbetering
in ons ambachts-onderwijs te brengen. Want
het moet kosteloos zijn en, al zou men ook gratis
enkele lokalen kunnen verkrijgen, dan nog zou
den het salaris der leeraren en de kosten der aan
te schaffen werktuigen de financieele draagkracht
van een vereeniging te boven gaan. En al
wilde de gemeente haar geldelijken steun ver-
leenen, zouden dan ook provincie en Rijk be
reid gevonden worden een subsidie te geven
Het staat te betwijfelen, waar één ambachts
school voor de geheele provincie Friesland
te Leeuwarden schijnt gevestigd te zijn.
Daarom lacht ons zoo toe wat men in Drenthe
tot stand heeft gebracht. Daar werd in een
vergadering van enkele werklieden-vereenigin-
,gen op 2 Juni 1889 besloten een Commissie
te benoemen, welke zou onderzoeken of het
mogelijk was in Drenthe een of meer ambachts
scholen te stichten. De Commissie kwam tot
de conclusie, dat het oprichten van enkele dier
inrichtingen te kostbaar zou worden. Maar zij
gaf een ander plan aan: Men moest trachten
een leerlingstelsel in te voeren om én de prac-
tische én de theoretische opleiding der aan
staande ambachtslieden te verzekeren. Het
plan werd goedgekeurd en in 1892 tot de op
richting van de «Vereeniging ter bevordering
van het ambachtsonderwijs in Drenthe* beslo
ten. De Koninklijk goedgekeurde statuten
houden in, dat de Vereeniging te Assen ge
vestigd is, maar plaatselijke afdeelingen kan
hebben. Die zijn er dan ook reeds hier en daar.
De Vereeniging wil verbetering brengen in de
opleiding van den toekomstigen ambachtsman
en tracht dit doel te bereiken door het bijeen
brengen van fondsen’t sluiten van contracten
met geschikte personen om een of meer leer
lingen in de werkplaats te onderwijzen en op
te leiden, maar ook met ouders en voogden,
waarbij deze zich verbinden hun kinderen of
pupillen, onder toezicht der afdeelingsbesturen,
naar een aangewezen werkplaats te zenden, ten
einde aldaar in het vak hunner keuze te wor- o—
den opgeleid. En om de leerlingen aan te I scherp toezicht houdt en, naar de laatste be
moedigen, werd bepaald, dat jaarlijks eenige richten, zich in 't vervolg door een directeur
prijzen zouden worden beschikbaar gesteld.
Het bestuur bestaat uit 5 leden, van wie één
gekozen door de Provinciale Staten, en één
door elk der afdeelingen. Natuurlijk moest
over de noodige gelden beschikt kunnen wor
den, en nu bepalen de statuten, dat die zul
len bestaan uit contributies van leden en do
nateurs, giften in eens, bijdragen van instellin
gen en subsidie eventueel van Gemeente, Pro
vincie en Rijk. En reeds dadelijk namen de
Provinciale Staten van Drenthe 35% der op-
leidingskosten van de leerlingen voor hun
rekening en gaven enkele gemeenten financi-
eelen steun.
Hoe werkt de Vereeniging nu? Jongens,
die een goede gezondheid genieten, van 13 16
jaar oud zijn, en met vrucht lager onderwijs
hebben genoten, worden gedurende driejaren
bij een bekwaam patroon geplaatst, die voor
een zorgvuldige vakopleiding zorgtin tim-
In het politie-bureau op de Schoenbrug had de aan
brekende nacht heden voor een groot aantal beambten
geen einde gebracht aan hun moeilijke en opwindende
dagtaak. De hoofd-commissaris Lindequist was juist
in gesprek met twee zijner beste onder-commissarissen,
toen de graanhandelaar Krause bij hem werd aange
diend.
«Ha, eindelijk!* zeide hij. «Wij hebben met smart
op den man gewacht. Laat hem dadelijk binnenko
men!”
De voorstelling was spoedig afgeloopen en de hoofd
commissaris, een vriendelijke man met innemende ma
nieren, verzocht den heer Krause op een stoel naast
zijn schrijftafel plaats te nemen.
«Het doet mij leed, mijnheer Krause, dat wij u nog
zoo laat lastig moeten vallen, te meer omdat u, naar ik
hoor, zoo pas van de reis is teruggekomen.
Maar u is, naar ’t schijnt, de eenige, die tot de ver
moorde mevrouw Abt in nadere relatie heeft gestaan,
en wij tasten helaas nog zoo geheel in ’t donker, dat
uwe mededeelingen ons waarschijnlijk van groote waar
de kunnen zijn. U is zeker al op de hoogte van de
misdaad en de verdere omstandigheden, voor zoover
deze althans tot nu toe konden worden nagegaan
«Ik heb het een en ander vernomen van den beamb-
lang op mij behoeven te wachten ik bén dadelijk j te onder wiens geleide ik hier gekomen ben, maar
meren, smeden, schilderen, meubelmaken, kleer
maken, koperslaan of zinkwerken. Zij moeten
eerst een half jaar op proef werken, om te
zien, of zij voor het door hen gekozen vak
geschiktheid hebben.
Maar verdienden zij in dien tijd niet, dan
zouden hun ouders er noode toe overgaan om
hen door de Vereeniging te doen plaatsen,
want als krullenjongen, of hoe de beginneling
meer moge heeten, verdient hij toch iets, al
is het nog zoo weinig. Daarom keert de
patroon namens de Vereeniging den jongen,
(of liever den vader-voogd) doorga ans als
weekloon voor vastgestelden maximum-werk-
tijd uit, het le jaar 50 centen, het 2e jaar
80 centen en het der jaar f 1 of zooveel meer
als de patroon met het afdeelingsbestuur over
eengekomen is. Doch ook de patroon moet
voor zijn moeite beloond worden, en daarom
krijgt hij een salaris, en tevens wordt het be
dorven materiaal vergoed, dat berekend wordt
op ƒ34 voor het le, 22 voor het 2e en/20
voor het 3e j aar. Maar hij moet dan ook den
jongen de noodige gereedschappen en mate
rialen verschaffen en mag hem alleen voor
het werk gebruiken, dus b. v. geen boodschap
pen laten verrichten, welke niet met het be
drijf in verband staan. Op ’t eind van ’t
jaar levert de leerling een proefstuk, opdat
over zijn vorderingen kunne geoordeeld wor
den door de Vereeniging, die over een en ander
I richten, zich in 't vervolg
wil doen ter zijde staan.
Dit, wat hun practische vorming betreft. Maar
ook de theoretische wordt niet uit het oog
verloren, en daarom is bepaald, dat de jongens
aan het herhalings- en vooral teekenonderwijs
moeten deelnemen, als dat gegeven wordt. En
de Vereeniging ging nog verder door te zorgen,
dat op plaatsen, waar dat onderwijs niet gege
ven werd, geschikte personen er mede belast
werden.
Gelukkig heeft de Vereeniging succes.
Wat nu in Drente zoo goed werkt, is dat
in Friesland onmogelijk? Men zal ons tegen
werpen, dat Leeuwarden in de behoefte voor
ziet. Maar de jongens in de andere kleinere
steden dan Wij stellen ons voor dat Bols-
ward, Sneek, Heerenveen met nog enkele
plaatsen ook zulk een vereeniging zouden kun
nen oprichten om voor de practische vorming
der jongens die een ambacht zullen leeren, te
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1OOO regels 2'/, cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
I
TT7
■r
I
I
I
L
XXX.X.XXX.A^XX, VXUO X.XKX-XXXXJXV XO V WXXX XXX>I> WWX VX“
Westelijk gedeelte onzer provincie die subsidie
verleend. Maar, even goed als dat gedeelte,
zou het overige Friesland van het ambachts
onderwijs moeten kunnen profiteeren.
