81EL WS- EJ ADWTENTBLiD
VOOR SSffl ES OMSTREKEN.
J
COÖPERATIEVE BOUTOEENIGINGEN,
I
J
I
F8UILLITOS.
HENDRIK JAN SCHIMMEL.
1
I
I
I
Zaterdag 9 Julil898.
53e Jaargang.
ÏTo. 55.
Uitgevers: POUWELS FALKENA, tegenover’t Tramstation Sneek.
KENNISGEVING.
DE KÜNSTRIJDSTER.
I
ra
1
M. C. N.
!-
!1
XX.
2
a.
Dit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f 0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
Een onzer verdienstelijkste letterkundigen der laatste
halve eeuween der uitstekendste figuren van de weg
stervende oude garde, van de besten hunner de even
knie, van de meesten hunner de meerdere de zoo
geliefde dramaturg, dichter en romanschrijver Hen
drik Jan Schimmel, mocht jl. Donderdag zijn75sten
verjaardag herdenken.
’t Zal zeker wel overbodig zijn, hier te herinneren,
welke eereplaats Schimmel zich gedurende zijn nu
vijftigjarigen letterkundigen arbeid, van zijn «Joan
Woutersz” «Jan Willems levensboek”, onder de
voortreffelijkste mannen op dat gebied veroverd heeft
met hoevele heerlijke bladzijden hij onze letterkunde
verrijkte, niet ’t minst, waar hij de uitkomende fi
guren der groote mannen uit ons roemrijk verleden zoo
uitnemend schilderde en talentvol omlijstte.
Duizende onzer landgenooten hebben dan ook dank-
Roman van A. OSKAR KLAUSZMANN.
55 XIX.
Vervolg.
De gevraagde aarzelde een oogenblik met zijn ant
woord daarop zeide hij«Ja, dat’s waar. Maar dat
neemt niet weg, dat hij hoegenaamd niets meer van
mij te vorderen heeft. Men moet hem schrijven, dat
hij niets meer van mij zal ontvangen niets meer
«Gij stelt hem dus voor het feit, zijn bewêerde aan
spraken in rechten te doen gelden
«Ja, mijnheer de directeur!»
«Heel goed!Gelieve zulks te schrijven, mijnheer
Geszner. Nóg iets is die graanhandelaar Krause
wellicht dezelfde die u onlangs een bezoek bracht?»
»’t Is dezelfde, mijnheer de directeur! Mag ik
nog iets zeggen?»
»Spreek
«Ik zou u heel beleefd willen verzoeken, mij niet
meer naar de spreekkamer te laten brengen, maar de
menschen, die mij zien willen, eens voor al af te wij
zen.»
«Welke redenen hebt gij voor dat verzoek?»
«De vreeselijke straf, die ik ondergaan moet, drukt
mij geestelijk al zoo diep neer, dat ’t voor mij bepaald
een helsche marteling is, tegen mijn wil menschen te
moeten zien, wier bezoek enkel uit nieuwsgierigheid
of uit nog slechtere beweegredenen voortvloeit. En
uit werkelijke deelneming komt niemand ik bid
U, mijnheer de directeur, zulks te gelooven niemand!
«Kent gij dit medaillon, mijnheer Krause
De graanhandelaar, die op een zeer dringende uit-
noodiging zich zoo spoedig mogelijk naar het hoofd
bureau van politie begeven had, naderde de schrijfta
fel van Lindequist, en een kreet van verrassing ont
snapte zijne lippen.
«Als niet alles mij bedriegt, dan ken ik ’t zeer ze
ker. Wil u mij toestaan, het van naderbij te bekijken?
Mijn God, hier blijft bijna geen twijfel over! Ik heb
’t voor eenige weken immers nog in handen gehad,
’t Is het zelfde medaillon dat mijn schoonzuster uit
haar juweelkistje nam om mij’t zich daarin bevindende
portret mijner vrouw te laten zien.«
»Wilt gij zoo goed zijn, het open te doen?«
«Juist, ziedaar de barst in ’t glas. Het brak, toen
ik moeite deed het portret er uit te nemen!»
«Men heeft, zooals gij ziet, getracht, het portret te
verwijderen. Het is daardoor vernield geworden en
een stukje is in ’t medaillon blijven zitten. Meent gij
in dit fragment de gelaatstrekken uwer echtgenoote
terug te vinden?»
»Met volkomen zekerheid! Ieder die haar gekend
heeft, zou ’t kunnen bevestigen.»
«Gij herkent dus dit medaillon met onbetwijfelbare
zekerheid als het eigendom uwer vermoorde schoon
zuster Wilhelmina Abt? En gij houdt u overtuigd
dat zij ’t niet reeds gedurende haar leven heeft weg
gegeven, maar dat ’t zich tot aan haar dood in dat
juweelkistje bevond?»
Wordt vervolgd.
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1000 regels 2'/, cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
Hendrik Jan Schimmel werd 30 Juni 1823 te
’s Graveland geboren en dus jl. Donderdag niet, zoo
als uw vorig nummer meldde, 70, maar 75 jaar. Deze
onjuistheid en de spinrag-magere manier waarop in
de «Sneeker” van dit merkwaardig jubilé melding werd
gemaakt, gaven mij aanleiding daarop even nader terug
te komen. T. B.
En vloekende spoedde hij zich naar beneden, bij de
ijzeren trap neer.
1
In uwe jeugd moet gij bouwen om
een onbezorgden ouderdom te hebben.
Het is over eenige maanden dertig jaren
geleden, dat de eerste coöperatieve bouwver-
eeniging in ons land werd opgericht, en wel
te Amsterdam. Hoewel eerst door de kapi
talisten met schuinsch oog aangekeken, toen
men door f 1 per week bij te dragen na twin
tig jaren eigenaar kon worden, werd de toe
stand langzamerhand gezond, nu men een tijd
vak van 40 jaren voor individueele eigendoms-
verkrijging stelde en den huurprijs van f 1
per week op ƒ1.75 bracht. Toch heeft men
ingezien, dat gemeenschappelijk eigendom te
verkiezen is boven individueel en daarom
bepaald, dat de eventueel van een lid door de
vereeniging overgenomen woning nooit aan
een ander lid zou worden verkocht.
Abonnementen en Advertentiën voor
dit blad worden tevens aangenomen door
JAC. ATSMA, Oude Koemarkt en
Mej. Wed. C. G. REITSMA,
Oosterdijk,
waar steeds voor belangstellenden exemplaren
ter kennismaking gratis verkrijgbaar zijn.
ongelukkige gevangene alsof de borst hem breken zou.
En toen gilde hij opeens: »Neen, ik wil niet ik
kan ’t niet langer verdragen.» En alvorens een der
beambten zijn bedoeling had kunnen raden, wipte hij
over de leuning en stortte in de diepte.
Maar de mogelijkheid tot pogingen van zelfmoord
der gevangenen is niet de laatste, waarmee men in
een strafgevangenis te rekenen heeft, en men is er
dus zorgvuldig op bedacht, den gevangene elke ge
legenheid tot uitvoering van dergelijke plannen af te
snijden. Dat een levenszatte misdadiger van een on
bewaakt oogenblik zou kunnen gebruik maken, zich
van de galerij naar beneden te werpen, had men bij
de inwendige inrichting van ’t gebouw niet buiten be
schouwing gelaten, en op dubbele manshoogte boven
den steenen vloer van de benedenverdieping, die zoo’n
val onvermijdelijk tot een verpletterende zou gemaakt
hebben, was een stijf gespannen net van sterk cocos-
touw aangebracht, dat elk van boven vallend lichaam
moest opvangen.
Dit net, waaraan hij in zijn wanhoop blijkbaar niet
gedacht had, werd ook de redder van tuchteling num
mer 19. Maar de kracht van den terugslag was bij
die aanzienlijke hoogte toch zoo geweldig, dat hij
’t bewustzijn verloor en onbeweeglijk liggen bleef.
»Die ondankbare hond riep een der oppassers door
en door kwaad, nadat hij van den eersten verlam men
den schrik over het onverwachte voorval bekomen
was. »Dat hij toch den nek maar gebroken had!
Dat heeft men nu van zijn medelijden met dat ge
spuis. Doe er maar dadelijk rapport van bij den direc
teur. Onze straf zullen we toch niet ontloopen. Ik
zal den kerel intusschen naar boven laten brengen.
Maar ’t zal mij een les voor de toekomst zijn. Ik zal
mij waarlijk niet weer zoo spoedig door mijn goed
hart laten beetnemen.*
j
zijzelf een coöperatieve vereeniging kunnen
vormen, maar bij overdracht mogelijk anderen
eigenaar worden, aan wie men oorspronkelijk
in de verste verte niet gedacht heeft. Maar
tevens de proef op de som, dat men veel be
ter doet aandeelen uit te reiken in het ge
meenschappelijk eigendom van de coöpera
tieve vereeniging.
Hoe ook geprezen, kan mij dit systeem dan
ook maar half bevallen, al werden op het
voetspoor van deze vereeniging in 1886 de
Berlijnsche coöperatieve bouwvereeniging en
ook andere in Denemarken gesticht.
Voor mij blijft van Marken’s stichting, welke
ik de vorige maal aanstipte, verkieslijker, hoe
wel niet alle woningen in het «Agneta-park»
zijn verhuurd, zooals sommigen zeggen, omdat
de arbeiders niet onder toezicht van den di
recteur willen wonen, die daar ook zijn villa
heeft, maar, wat mij waarschijnlijker lijkt, om
dat vele arbeiders het bedompte wonen in de
stad verkieslijker vinden dan het genot van
frissche lucht en licht. Een oude quaestie,
zooals men ook'reeds zag.
Ik heb daar buiten noch bloedverwanten, noch vrien
den achtergelaten, bij wie ik zoodanige deelneming
onderstellen kan.«
»Dat wil ik wel gelooven, en daar gij werkelijk
overspannen schijnt, zal zooveel mogelijk aan uw ver
zoek worden voldaan. Komt er echter iemand met
een ambtelijke opdracht, dan moet ik u natuurlijk
laten voorkomen, onverschillig of ’t u al of niet aan
genaam is den betrokken persoon te spreken. Hebt
gij den brief aan den officier van justitie geschreven,
mijnheer Geszner?»
De griffier antwoordde toestemmend, en voorlezing en
onderteekening volgden op dezelfde wijze als bij ’t eerste
schrijven. Zoowel de directeur als de griffier zetten
daarop als waarmerk der handteekening van Mali
nowski eveneens hunne namen er naast, en de eerste
drukte vervolgens op den knop van de electrische bel,
om den binnenkomenden oppasser te bevelen: «Num
mer 19 terug naar zijn cel.«
Tusschen de beide oppassers klom Malinowski we
der naar boven naar de tweede verdieping van den
cellulairen vleugel. Hij was slechts gedurende de
eerste week van zijn gevangenschap in een der ge
meenschappelijke slaapzalen geplaatst geweest; daar
na had men hem op zijn verzoek een cellulaire cel
aangewezen. De gang, waaraan deze lag, bestond in
eene vrij in de ruimte hangende ijzeren galerij waarvan
de eene zijde door een leuning beschermd werd. Zich
met beide handen aan die leuning vastklemmende, bleef
de gevangene plotseling staan, wijl een nieuwe, vree
selijke hoestbui zijn zwak lichaam deed schudden.
«Wacht even!« riep de achter hemloopende oppas
ser zijn collega toe. «Wij zullen hem eerst weer wat
op adem laten komen.»
Maar de aanval scheen ditmaal maar geen einde te
zullen nemen. Over de leuning gebogen, hoestte de
10 jaren bijdraagt en dan zijn geld -|~ de
winst terugvraagt. Op zich zelf niet verwer
kelijk, want zoo heeft de Vereeniging als
'spaarbank gewerkt. Maar daar werd zij niet
voor opgericht. En nu is het een feit, dat
juist zeer vele leden hun geld na dien tijd te
rugvragen, zoodat er reeds twee millioen gul
den terugbetaald is; een jaar of vijf geleden
beliep de jaarlijksche uitbetaling niet minder
dan ƒ180.000. Het is dan ook wel uitlokkend
voor de leden om na tien jaren gemiddeld
147 terug te ontvangen, terwijl men, door
wekelijks 23 cents te storten, 119.50 betaalde.
En er zijn zeer vele leden, die tien aandeelen
hebben.
Mij lijkt de slimste bepaling, dat in elk ge
val 23 cents per week moet betaald worden
of een schrapping als lid voor de deur staat.
Dat is zeker wel een voorname factor, dat
eigendomsverkrijging van de woning voor den
werkman steeds precair blijft en het te ver
kiezen is hem een aandeel in het gezamenlijk
aantal huizen te geven.
Een goede bepaling is ook deze Wanneer
een lid sterft, kan zijn weduwe lid blijven of
het bedrag van den inleg de winst tot
len dag van zijn overlijden terug krijgen.
Zelfs kan zij uit een reservefonds tijdelijk on
dersteund worden.
Maar welke waar krijgt men voor zijn geld
Een woning met tuintje in een gezonde buurt
met groote voor- en slaapkamer, flinke keu
ken en ruime plaats met waschhok achter,
welke laatste ook voor de bovenbewoners
bestemd is. Ieder gezin heeft voorts zijn
eigen kelder.
Dat de woning gezond is kan blijken uit het
gering aantal sterfgevallen, dat in deze buur
ten is te betreuren, gemiddeld ’s jaars 14
per 1000 inwoners, terwijl de sterfte te Kopen
hagen gemiddeld 21 per 1000 is. Het is
dan ook wel te begrijpen, dat er naar de
woningen dezer vereeniging veel navraag is,
en alle steeds bewoond zijn. Voor een deel
komt dit zeker ook, omdat in de laatste jaren
velen eigenaar zijn geworden, voor wie de
Vereeniging oorspronkelijk niet bestemd was,
kooplui, architecten, onderwijzers, ook dames,
die hun huis voor niet hoogen prijs verhuren.
Al weder een bewijs, dat men wel goede
woningen voor de arbeiders kan stichten of
Sedert dien tijd werden vele coöperatieve
bouwvereenigingen opgericht, en Friesland
staat in de voorste rij. In verhouding tot zijn
grootte is men dan ook hier te lande meer
dan elders tot coöperatie overgegaan.
Toch was het grondidee niet van Neder-
landschen oorsprong. Reeds voor vijf en der
tig jaren kwamen werklieden elders tot de
overtuiging, dat het voor hen voordeeliger
zou zijn een eigen huis te stichten, dat zij na
verloop van jaren door wekelijksche bijdragen
het hunne mochten noemen. En ’t wekt mis
schien de belangstelling op daarvan iets te
vernemen, omdat zij werkzaam waren bij de
firma Burmeister en Wain, een bekende fa
briek te Kopenhagen, welke door de goede
zorg van een onzer stadgenooten zoovele ma
chines aan zuivelfabrieken in onze provincie
en daarbuiten heeft geleverd.
’t Is wel een groote maatschappij, deze coö
peratieve vereeniging. In 1865 werd zij door
230 arbeiders gesticht, en telt nu 16000 leden,
natuurlijk ook arbeiders die bij andere firma’s
werken. Terwijl in het eerste 10-jarig tijd
vak 169 huizen gebouwd werden, is dat nu
het laatste decennium 80 per jaar, zoodat in
1893 de aflevering van het 1000ste huis met
een groot feest gevierd werd.
Hoe werkt de Vereeniging nu? Ieder, die
lid wenscht te worden betaalt een zekere en
tree en verbindt zich gedurende 10 jaren we
kelijks 23 cent bij te dragen. Zoodra men ƒ14
gestort heeft, krijgt men een aandeel in de
Vereeniging, Elk kan er tot 10 krijgen. Van
de bijdragen der leden wordt dan een huis,
bestaande uit drie verdiepingen en voor twee
huisgezinnen ingericht, verloot. (Het kazerne-
systeem wordt dus wel zoo liberaal mogelijk
toegepast).
Stel nu, dat men een huis wint. Dan mag
men er in gaan wonen, maar kan het ook
verhuren en een zekere som aan de Veree
niging afstaan, om dan het huis na 25 jaren
zijn eigendom te kunnen noemen.
Maar nu kan het wel gebeuren, dat men niet in
de gelegenheid is elke week zijn contributie te
betalen, of ook wel, dat men van de zaak
niet meer weten wil. Dan kan men zich uit-
koopen en krijgt 2/3 van het gestorte geld
met de winst terug, m. i. een halve maatre
gel. Want het komt veel voor, dat men
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der gemeen-
Sneek brengen, ter voldoening aan art. 8 der Hinder
wet ter openbare kennis, dat aan JOLT STIENSTRA,
slager te Heerenveen en zijne rechtverkrijgenden,
vergunning is verleend tot het oprichten van een
SLAGERIJ, in het perceel, kadastraal bekend ge
meente Sneek, sectie B, no. 2653, staande aan de
Nauwe Noorderhorne, wijk 7, no. 82.
Sneek, den 7 Juli 1898.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgemeester.
JAG. van der LAAN, Secretaris.
NEEKER COURANT,
«W^ïwu*»***
.1
I
1
