ïütt 8SEEK ES M8T11EEEJL
S1EEW8- ES 1HWTEST1EBLAD
De Gelukzoekers.
NATIONALE MILITIE
Lichting 1901.
I
t.
Uitgevers: POUWELS FALKENA, tegenover’tTramstation Sneek.
Officieele Advertentiën.
KENNISGEVING.
FEUILLETON.
L
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
s
Floralia inzake
M. C. N.
Roman van Dora. Dunckër.
Wordt vervolgd.
Verhuring van gemeentelijken
grond aan minvermogenden.
laagde
waar-
Dit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
e-
el
r
t
7
Meta’s hoofd bonsde. Geheel verdoofd van alles
wat zij binnen een half uur gezien en gehoord had,
liep zij de straat, op. Eerst langzaam werd ’t haar
duidelijk, dat van alle verwachtingen waarmee zij
gekomen was, er niet éene vervuld was. Nogmaals
in de leer gaan, de vrijheid, waarnaar zij smachtte,
nogmaals voor onbepaalden tijd verschoven te zien
weer met haar vader en zuster moeten samenwonen,
weer onder vervelend gebrom op vaders kas te moe
ten terenbekennen, ook aan Walter Grund, dat zij
gewogen en vooreerst althans te licht bevonden was,
neen, dat kon zij niet, dat wilde zij niet. Machte-
looze toorn beving haar. Slechts met moeite bedwong
zjj zich, deze op straat niet tot volle uitbarsting te
laten komen. Zij kneep het couvert, dat zij pas nog
zoo zorgvuldig behandeld had, inéén en zou ’t maar
liefst in de vaart hebben geworpen, maar op ’t laatste
oogenblik bedacht zij zich. Wellicht dacht die Leinin
ger anders dan de groote Mejo en kon hij haar gauw
aan een engagement helpen. Les bij hem nemen, daar
dacht zij niet aan. Neen, zjj wilde thans vrij zijn
van eiken schoolschen dwang, het schoone, volle, ge-
notbelovende leven in. Zigzag heen- en weerloopen-
de was zij toch eindelijk dicht bij de Steinmetzer-
straat gekomen, toen zij snel besloten weer omkeerde.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der gemeen-
te Sneek, brengen ter voldoening aan art. 87 der wet
op de Nationale Militie van den 19 Augustus 1861
(Staatsblad no 72), gewijzigd en aangevuld bij de Wet
van 2 Juli 1898 (Staatsblad no. 170), nader gewijzigd
bij de Wet van 22 Juli 1899 (Staatsblad no. 174), ter
openbare kennis, dat de xitting van den Militieraad voor
deze Gemeente zal worden gehouden te Bolsward in
het Gemeentehuis op Woensdag den 19 December
a.s. des voormiddags ten lO'/t uur, en dat voor dien
Raad moet verschijnen de loteling, die vrijstelling ver
langt wegens ziekelijke gesteldheid of gebreken of we
gens gemis van de gevorderde lengte.
Sneek, den 16 Nov. 1900.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
ALMA, Burgem eest er.
JAC. van der LAAN, Secretaris.
ren, wiegelenden gang bij Klara in de eetkamer.
«Heb je ’t al gelezen Dat bevalt mij volstrekt niet
’k Had me juist op het verhaal van ’t meisje gespitst.»
«Maar ’t is toch een goed teeken, papa. Als mijn
heer Mejo Meta dadelijk een entree-kaartje voor den
schouwburg aanbiedt, moet hij toch eenig belang in
haar stellen,* zei Klara vergoelijkend.
De gelaatstrekken van den ouden heer helderden op.
»Ja, waarlijk, daarin hebt ge gelijk. De hemel
weet hoever de kleine ’t nog zal brengen als zij
zich vrienden weet te maken. Als ik aan dien Fried-
berger denk dien geldwolf, die niets doet zonder
zijn procentjes; hij brengt haar zoo maar doodeenvou
dig eene aanbeveling van zijn baron. Van dien ben
ik nu ook zoo tamelijk op de hoogte.*
»Van wien, papa?»
»Over den barondie Friedberger schijnt een mooi
zaakje met hem op touw te hebben. Hij stelt zich
verduiveld geheimzinnig aan, maar ik geloof toch dat
ik er achter gekomen ben. Het betreft, naar ik bepaald
geloof, een rijke partij. Het vermogen van dien Eber-
stein moet namelijk totaal gevlogen zijn. Met zijn
broêr, de majoraatsheer, ligt hij overhoop en andere
hulpbronnen schijnt hij niet te hebben. Uit de diplo
matieke carrière is hij oogenschijnlijk weg, verlof voor
onbepaalden tijd ter wille van zijn naam en zijne
familie wilde men echter niet dadelijk voor hem den
stok bij de deur zetten; als reserve-officier werd hij
gehandhaafd. Overigens moet hij een charmant mensch
zijn en bepaald niets op zijn kerfstok hebben wat
zijn eer betreft, alleen lichtzinnig, lichtzinnig tot
in ’t onbegrijpelijke.*
»En zoo’n arm rijk meisje wordt nu met zoo iemand
vereenigd, zonder zelve te weten hoe en waarom?*
»Dat worden nog lang niet de slechtste huwelijken,
Klara. Zoo iemand gedraagt zich, als bij maar eerst over
voldoende geld te beschikken heeft, vaak uitstekend
familie en opvoeding werken er toe mee; altijd
als er een goede kern inzit. En zoo’n goudvischje
verneemt er gewoonlijk niets van, waérom men het
getrouwd heeft. Onze kleine is dus in den schouw
burg? Haal de krant even, Klara, en kijk eens na,
wat gegeven wordt.*
Klara zocht, tot zij den schouwburg gevonden
had waar Leininger speelde. «Een stuk van Hart-
leben,* zeide zij. Maar nu waren ze nog even wijs.
Zij wisten beide niet wie Hartleben was, en de oude
heer bromde, dat Schiller of Moser hem liever zou
den geweest zijn.
«Maar wèl beschouwd,* zeide hij, »nu zij zelf bij ’t
tooneel wil, moet zij ten slotte ook maar alles kennen
leeren.*
Klara keek haar vader met groote oogen vragend
aan.
•Gij wilt het haar dus werkelijk toestaan
«Toestaan, mijn kind? Wat men onder toestaan
verstaat, doe ik natuurlijk niet. Maar verbieden geeft
ook al niets. Gij moet de zaak niet zoo verschrik
kelijk zwaar opnemen, Klara. Laat de kleine haar
gang gaan. Wie weet, of de lust er toe wel zoo
lang duren zal.*
Klara nam een aanloop. Zij wist wel dat ’t haar
vader geen pleizier zou doen als zij verder op de zaak
doorging, maar zij beschouwde het als haar plicht, al
thans eene poging daartoe te wagen.
VERGADERING van den Gemeenteraad
van Sneek, op Dinsdag den 27 Nov. 1900,
des namiddags ten 61/, ure.
Punten van behandeling:
1. Resumtie der Notulen.
2. Mededeeling van ingekomen stukken enz.
3. Vaststelling eener Instructie voor den Gemeen-
te-ontvanger.
4. Benoeming van een Gemeente-ontvanger.
5. Idem van een onderwijzer in het teekenen aan
de Herhalingsschool.
6. Idem van een armvoogd.
7. Idem van een lid dar Commissie van toezicht
op het Middelbaar Onderwijs.
8. Adres van K. ABosch inzake het onderhands
verhuren van het Tolhuis bij Leeuwarden c. a.
9. Alsvoren van L. de Groot inzake den Trek-
schippersstal bij Leeuwarden.
10. Alsvoren van de Diaconie der Ned. Herv. Ge
meente inzake afkoop van grondrente.
11. Beslissing op het verzoek van
het maken van een warme broeikas.
12. Adres van het Bestuur der Kaatsvereeniging
inzake gebruik van het Kaatsland.
13. Alsvoren van P. Sevensma om restitutie van
betaald schoolgeld.
14. Vaststelling begrooting Old-Burger Weeshuis.
15. Betaling uit het fonds voor Onvoorziene Uitgaven.
16. Beslissing over twee begrootings-posten.
17. Reclames tegen posten hoofdelijken-omslag en
hondenbelasting.
Het is toch wel opmerkelijk, dat in de pers
niet meer aandacht is geschonken aan het
Kon. besluit van 28 Sept. 1900 (Stsbl. no.
167), waarbij het besluit van Ged. Staten van
Friesland, dat goedkeuring onthield aan dat
van den gemeenteraad van het Bildt van 29
Jan. d. t. v., vernietigd werd. En toch
’t betreft iets zeer belangrijks.
De zaak is deze: de gemeenteraad besloot
den hoofdelijken omslag van f 20.700 met
f1000 te verhoogen en deze som te besteden
tot aankoop van land, om dit te verhuren als
akkerland of tuingrond als middel tot wering van
armoede en voorkoming van pauperisme. Ged.
Staten meenden op tal van gronden, dat hier
voor op de begrooting geen gelden mochten
uitgetrokken worden, en de Raad van State,
afdeeling geschillen van bestuur, was ’t hier
mee eens.
Niet aldus de Minister van Binnenlandsche
Zaken, die geen vrijheid vond het ontwerp-be-
sluit van den Raad van State aan Hare Majes
teit ter bekrachtiging voor te dragen. Mits
dien werd het besluit van den gemeenteraad
van het Bildt goedgekeurd.
Het Kon. besluit overweegt, dat het openen
van de gelegenheid voor arbeiders, om een
klein stuk grond in huur te verkrijgen, ter
bebouwing in hun vrijen tijd, te rekenen is
tot de meest eenvoudige en meest doeltreffen
de maatregelen om het peil der lagere klassen
te verhoogen en verbetering te brengen in
sociale toestanden.
En juist in een gemeente als het Bildt is
dit van het grootste gewicht. Door de eigen
aardige landbouwtoestanden hebben de land
arbeiders daar slechts voor een klein deel van
’tjaar werk en kunnen dan niet genoeg voor
zich en hun gezin verdienen.
Er komt nog bij, dat de meeste grond er
in handen is van buitenwonende eigenaren,
die niet gaarne ook maar kleine stukjes ver
knopen.
Actueel, meenen we, is, ter beschouwing
van dezen toestand, zeker nóg de brochure van
den heer Bergsma, destijds burgemeester van
’t Bildt, nu van Enschede, voor eenige jaren
verschenen, over de uitvoering van de Ar
menwet in Friesland. Hij gaat daarin na, hoe
Neen, nu niet naar huis en zich voor Klara vertoonen
Zij hoorde haar al op zachten en toch zoo krenkenden
toon zeggen: «Dat had ik dadelijk wel gedacht, dat
mijnheer Mejo de engagementen niet voor jou in den
zak zou dragen. Zie toch af van die dwaasheid, Metal*
Neen, neen, dit niet I
Zij haalde haar portemonnaie uit den zak en telde
den inhoud. Zij kon nog over drie mark beschikken.
Nu was haar besluit genomen. Op het naastbij gele
gen postkantoor schreef zij een briefkaart naar huis,
meldende, dat de heer Mejo haar een entreekaartje
voor dien avond gegeven had. Dat zou al dadelijk
een goeden indruk maken.
Klara bracht juist hare in de laatste dagen, tengevolge
het blauwe costuum wel wat verwaarloosde huishou
ding weer wat op orde, toen Meta’s briefkaart kwam.
Zij lei die voor haar vader, die nog een kleine wande
ling maakte, op de schrijftafel neer. Zoodra hij terug
kwam, wilde zij van dezen avond, nu zij met hem alleen
was, gebruik maken, eens bedaard met hem over Meta
te praten. Als hij maar eerst inzag dat Meta er waar
lijk ernst van maakte, moest hij toch wel partij kiezen
in de zaak. Klara was ’t gedurende de laatste dagen
van haar eenzaam naaiwerk volkomen met zichzelve
eens geworden, wat er van komen zou, als Meta haar
wil doorzette en haar vader er zijn veto niet tegen
stelde.
Zij had juist de laatste hand gelegd aan het avondeten
toen haar vader terugkwam, ’t Eerste wat hij deed
was, om Meta roepen. De nieuwsgierigheid p]
hem, wat het bezoek bij Mejo had opgeleverd,
van de kleine zich zooveel had voorgesteld.
Nadat hij licht gemaakt en de briefkaart gelezen
had, kwam hij brommend en pruttelend met zjjn zwa-
land) werk, maar wat oververdiend wordt gaat
weg aan achterstallige huur en wordt besteed
tot delging der ’s winters gemaakte schulden.
Dit neerschrijvende, komt ons in de gedachte,
wat een arbeider in het Bildt zei: «Onze wils
kracht is gesloopt, onze energie gedoofd.*
Zou nu werkelijk het verhuren van een
stukje gemeentegrond aan arbeiders om dit
in hun vrijen tijd te bebouwen een middel
zijn tot verbetering van den socialen toestand?
De Minister van Binnenlandsche zaken meent,
dat in eenige gemeenten eens in deze rich
ting een proef op kleine schaal moet genomen
worden, opdat uit eigen ervaring kunne wor
den nagegaan of zulke maatregel, in 't buiten
land reeds toegepast, ook hier gunstig zal werken.
Bedoeld is zeker Engeland met zijne Allotment-
act, die de uitgifte in huur voor 35 jaren van kleine
stukken land, van 36 Are, aan arbeiders, re
gelt. In bepaald aangewezen gevallen kan de
overheid grond koopen, huren of onteigenen.
Zij kan dien zoo noodig droogleggen en ver
deden in zooveel perceelen als gewenscht
schijnt.
Waar de proef slechts voor een jaar geno
men wordt, en de Hooge Regeering toch al
tijd, later, mocht men te ver gaan, tusschen-
beide kan treden, daar achten wij het, gelet
op de ons bekende Friesche toestanden, van
groot belang, dat het gemeentebestuur hierin,
althans voorloopig, de vrije hand gelaten wordt.
Daarom begrijpen wij niet goed, dat bladen
als de «Bildtsche Courant* en «Het Volk* niet
in allen deele ’s Ministers plan t >ejuichen en
dit laatste met zooveel woorden «lurft bewe
ren, dat het bij die proef blijft. Dat het oer
conservatieve «Dagblad van Zuidholland* den
Minister als communist durft betitelen, moet
dit blad voer zich verantwoorden. En dat Oud-
Minister v. Houten met het plan, blijkens zijn
laatsten «Staatkundigen Brief* niet ingenomen
is, valt te begrijpen.
Gelukkig echter hebben wij in het Sociaal
Weekblad een bondgenoot. En ware men
meer met Friesche toestanden op de hoogte,
dan zou de Minister met zijn proef zeker op
meer instemming hebben kunnen rekenen.
Maar, en hier zit ’m de knoop, och, men be
moeit zich in Holland, helaas, zoo weinig met
Friesland.
het toch komt, dat op een zeker complex van
180000 HA. land, in Friesland zooveel meer
armoede heerscht, dan op een evenzoo groote
uitgestrektheid in Overijsel, en meent als oor
zaken te kunnen noemen:
lo. de overbevolking. Op datzelfde aantal
HA. grond in Friesland wonen 63000 men-
schen meer dan in Overijsel
2o. het feit, dat in Overijsel de grond
meestal behoort aan ingezetenenwat van enor-
men invloed is op de exploitatie van den bo
dem en op de mate van werk. In Friesland
gebruikt de boer veel los werkvolk
3o. dat in Overijsel de veldarbeiders meest
al verspreid wonen over de geheele gemeente,
terwijl zij in Friesland meestal in de kom bij
elkaar huizen, wat toestanden geeft als in de
dichtbevolkte centra onzer groote stedenlucht,
licht en ruimte ontbreken
4o. dat de Friesche landarbeider geen bron
van inkomsten heeft dan veenarbeid en land
bouw, terwijl in Overijsel bv. het mattenma
ken, 't ijzeroerdelven, ’t weven nog eenige bij
verdienste geeft;
5o. dat in Overijsel de meerderheid der
veldarbeiders een stukje grond in gebruik heeft
en ook wat vee bezit, terwijl dit in Friesland
tot de groote uitzonderingen behoort.
.Np, tegenwoordig door sommigen zoo’n groote
waarde wordt gehecht aan statistieken, willen
wij ook hier opgeven, ’t aantal bedeelde per
sonen in de Friesche plattelands-gemeenten,
en komen dan tot deze percenten: Ameland
l/s, Schiermonnikoog 7, Utingeradeel 8, Fra-
nekeradeel, Haskerland en H. Oldephaert 14,
Achtkarspelen, Dantumadeel en Wonseradeel
16, Barradeel, Doniawerstal en Opsterland 17,
Lemsterland en O.-Stellingwerf 18, Smallin-
gerland 19, Schoterland 20, Aengwirden, Hen-
naarderadeel en Rauwerderhem 21, W.-Don-
geradeel 22, Het Bildt, Idaarderadeel en W.-
Stellingwerf 23, Menaldumadeel 25, Kollumer-
land en Wymbritseradeel 27, Tietjerksteradeel
28, Leeuwarderadeel en O.-Dongeradeel 30,
Gaasterland 34, Ferwerderadeel 43.
Van waar die toestand Omdat voorname
lijk de fosse arbeiders, de tijdelijke bedeelden,
niet genoeg werk hebben. Zij verdienen des
zomers van 117 ets. per uur, ’s winters min
der, en nemen eer hun toevlucht tot bedeeling
dan de vaste arbeider, om de onzekerheid van
verdiensten. Wel zoeken velen in’t voorjaar
buiten hun gemeente en provincie (Duitsch-
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1OOO regels 2 7, cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
I
B-
t-
r-
n
r»
L
