HILDEGARD.
I
I
SHOTS- H AIIVEKTEXTIEBUI»
I
58e Jaargang.
Woensdag 25 Maart 1803.
Ho. 24.
GROOTE WERKEN.
1.
el
1
Uitgever: B. FALKENA Mzn., Singel, Sneek.
FEUILLETON.
t
12)
t
J
Hit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
!t.
>-
n
n
5t
t.
n
n
de verbinding tusschen den Atlantischen en
den Grooten Oceaan tot stand moet komen, was
voor eenige jaren even zeker te voorspellen als
thans.
Doch hoe?
Want de Vereenigde Staten, de meest ge
ïnteresseerden bij de genoemde verbinding
hadden reeds jaren nagedacht over een ander
plan, over ’t Nicaragua-kanaal.
De weg Panama-Colon, die ’t Panama-kanaal
neemt, is de kortst mogelijke verbinding. Een
eind noordelijker ligt, in Midden-Amerika een
groot meer, ’t meer van Nicaragua, dat een
afstrooming heeft naar den eenen oceaan. Vele
Amerikanen waren er voor, door dit meer de
verbinding te maken. Mannen van geld en
invloed als de milliardair Pierpont Morgan
ijverden er voor. Doch de Panama-route heeft
het gewonnen, ’t Andere kanaal zou langer
worden en loopen door een vulkanische land
streek, waarvan men groote gevaren duchtte.
Spoedig zullen we de goedkeuring van Co
lumbia vernemen en dan neemt broeder Jona
than ’t werk ter hand, dat door den Panarna-
zwendel is blijven steken en koopt de onder
nemende Amerikaan voor een vrij geringe som
’t reeds onder De Lesseps afgemaakte werk.
Wat zullen de gevolgen zijn, wanneer een
maal dit groote werk voltooid is? We gelooven
niet, dat iemand in staat is deze te berekenen;
doch als zeker mogen we aannemen, dat ze
schitterend en verbazend groot zullen zijn.
Over de beteekenis van dit Kanaal, dat een
revolutie in ’t wereldverkeer zal brengen, dat
groote afstanden tot zeer kleine zal reduceeren,
durven we dus geen opinie uiten. Doch nog
even willen we opmerken, dat wij op weg naar
en zeer dicht bij ’t aan te leggen Panama-kanaal
bezittingen hebben, voor ons van betrekkelijk
weinig waarde, doch die, is eenmaal ’t kanaal
er, veel hooger waarde zullen erlangen.
We zullen ons nu maar tot de kanalen be
palen en noemen nu ’t Duitsche .Noord-Oost-
zee- of ’t Keizer Wilhelmkanaal, dat aan de
zeeschepen slechts een korten omweg bespaart,
maar voor Duitschland van groote strategische
waarde is, omdat ’t nu zeker is, dat in tijden
van oorlog zijne oorlogsschepen van Oost- en
Noordzee zich ieder oogenblik kunnen vereeni-
gen, zonder van den Sont gebruik te maken
en in open zee kans te loopen, een nederlaag
te lijden, voor de vereeniging is geschied.
Iets dergelijks kon Frankrijk bewerken,
was een heerlijke lentemorgen en de rit in het open
rijtuig werkte verfrisschend en opwekkend op Hilde
gard’s zenuwen.
Zij was druk in gesprek met haar vader, die haar
vertelde van zijne reisplannen met Eduard; wie de jonge
vrouw gezienhad met haar door de frissche morgenlucht
rood gekleurde wangen, zou niet vermoed hebben, dat
zij zooveel moeielijke uren, zooveel nachten in tranen
had doorgebracht.
Reeds had men ongeveer de helft van den weg afge
legd; de moedige bruinen, door graaf Orlowsky zelf
bestuurd, liepen in flinken draf, toen er-'plotseling een
vrachtwagen uit de tegenovergestelde richting kwam
aanrennen; klaarblijkelijk had de bestuurder van dien wa-
gen zijne paarden niet meer in bedwang. Meteen gewel
digen schok kwamen die dieren tegen het lichte rij
tuigje van graaf Orlowsky; deze hield met een for-
schen ruk zijne paarden in, doch nu maakten deze eene
te vlugge wending en het rijtuigje stortte met de in
zittende personen in de sloot naast den straatweg.
Alles was in enkele oogenblikken gebeurd. Gelukkig
bleven de paarden in hun ontsteltenis stokstijf staan.
De koetsier en graaf Orlowsky waren de eersten, dip
weer op de beenen stonden. Zij hadden geen kwetsu
ren opgeloopen, doch mijnheer Römer en Hildegard
lagen voor dood. Snel vloog Paul naar zijn vrouw,
lichtte haar hoofd op en keek of zij bloedde. Na eenige
seconden sloeg zij de oogen op, en nadat zij haar man
had herkend, keek zij angstig rond en vroeg:
Waar is papa?
Daar kwam de koetsier nader en zeide
Wil mijnheer de graaf zoo goed zijn spoedig
mee te komen
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1000 regels 27? cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
HOOFDSTUK VI.
Vervolg.
Maar ik ben hier, en ik zal die zaak wel kunnen
regelen, viel de senator in. Ge hebt aan mij geschreven,
sprak de senator tot den handelsman, die herhaalde
malen onderdanig boog. Ge kondt echter niet ver
wachten, dat ik van Hamburg uit aan uwe eischen zou
voldoen, zonder mij zekerheid te hebben verschaft,
dat uwe aanspraken gegrond zijn. Daarvoor ben ik
hier. Hebt ge eenig papier in uw bezit, waaruit blijkt,
dat graaf Orlowsky verplicht is u de groote som
gelds te betalen, welke gij in uw brief hebt genoemd?
Broskowitsch nam uit zijn brieventasch een door
den graaf onderteekenden wissel, reikte dien aan den
senator over en verzekerde herhaalde malen, dat er
geen haast bij was, dat hij vandaag alleen wegens den
koop van eën paard was gekomen, en al had hij aan
»den heer baron» te Hamburg geschreven, dat was al-
leen geschied om volledige zekerheid te hebben. Hij j
was slechts een onbemiddeld handelsman, hij had
reeds groote verliezen, door geldleeningen aan voorna-
me jonge heeren, geleden, hij had zelf ook voor vrouw
en kinderen te zorgen, enz. enz.
Genoeg, genoeg, sprak de heer Römer om den
man in zijn woordenvloed te stuiten, en daarop zich
’t Is nu reeds tientallen jaren geleden, dat
door ’t krachtig genie van Ferdinand de Les
seps het Suez-kanaal gegraven werd. Toen dit
kanaal er nog niet was, moesten de Engel-
schen, de Nederlanders en al de andere zee
vaarders van Oud-Europa, om het Zuiden van
Afrika heenvaren, ten einde zoo Indië, China,
Japan en Australië te bereiken. Men had, van
de ontdekking van Indië af, altijd zoo gevaren
en scheen van plan te zijn dezen grooten om
weg ook in de toekomst voor lief te willen
nemen.
Of niemand ooit aan een verbinding van
Roode Zee en Middellandsche Zee gedacht
had?
Natuurlijk wel! Doch ’t gaat hiermee als
met alle groote zaken; men ziet,tegen ’t nieuwe
op; men weet, dat ermillioenen voor noodig zijn;
men vreest onbestemde gevaren. En zoo is ’t ge
komen, dat eerst ’t genie van een ingenieur
als De Lesseps in staat was alle bezwaren en
voor oord eelen, ook de financiëele, te o ver win
nen. ’t Suez-kariaal kwam tot stand en heeft
nu reeds tientallen van jaren in een groote be
hoefte voorzien, ’t Is nu net alsof ’t kanaal er
altijd géweest is en ook altijd behoorde geweest
te zijn.
Geen stoomboot, die van uit de Europeesche
havens naar Indië, enz. varen moet, zal meer
de Kaap de Goede Hoop omzeilen. De vlugge
mailstoomers, die een groot aantal passagiers
vervoeren, die door contracten met de ver
schillende regieringen omtrent ’t vervoer der
brievenmail verbonden zijn, kunnen natuurlijk
onmogelijk anders varen. De route door ’t
Suez-kanaal is gemiddeld een kleine paar we
ken korter dan die om de Kaap en passagiers-
en mailvervoer vereischt snel vervoer, ’t Zouden
dan ook al onoverkomelijk hooge tolgelden
moeten zijn, die dit vervoer door ’t Kanaal
zouden keeren. De Suez-Kanaalmaatschappij
vraagt van ieder vaartuig, dat haar kanaal
passeert, zeer hooge tolgelden, ’t Loopt in
de duizenden, wat een groote stoomer betalen
moet. Doch men vaart toch door ’t kanaal,
omdat dit den weg zoo veel verkort.
Doch ook de vrachtstoomers, de cargoboo-
ten, die er op ingericht zijn, niet om vlug te
varen, niet om de passagiers en brieven te
vervoeren, doch om op de voordeeligste wijze
zooveel mogelijk goederen te verplaatsen, vin-
senator dit onderwerp niet weer aanroerde en aan die
kleine, zwakke vrouw zijne bewondering niet kon ont
houden.
Ik heb beloofd mijn Paul in goede en kwade da
gen ter zijde te staan, zou ik hem dan nu verlaten,
zoodat hij nog meer afd waalt Neen, papa, dat zult ge
van mij niet verwachten En bovendien, voegde zij er
met een bekoorlijken glimlach aan toe, bovendien heb
ik hem lief, ondanks al zijn gebreken
God gave, dat hij eindelijk besefte, welk een
schat voor hem je liefde is, sprak de senator met
een zucht.
Het plan voor de reis naar Hamburg werd nader
besproken. Hildegard verklaarde beslist, dat haar
verblijf in hare geboorteplaats ten huize van haar va
der haar zeker geen goed zou doen, als Paul niet mee
ging en dus alleen hier bleef. Zoo stemde de heer
Römer er eindelijk in toe, ook zijn schoonzoon bij zich
te noodigenhij deed dit alles ter wille van zijn
dochter.
Graaf Orlowsky keurde alles goed hij stelde zich
het verblijf te Hamburg als eene aangename afwisseling
voor en misschien gelukte het hem nog door zich aan
genaam voor te doen, den ouden heer af te brengen van
zijn voornemen, betreffende de verandering van zijn tes
tament. Werd het testament veranderd, dan zou het
zeker ten nadeele van hem zijn.
De dag van het vertrek was bepaald, de koffers
stonden gepakt en Hildegard verheugde zich reeds in
het vooruitzicht dat zij in haar vaderstad zoovele vrien
den en bekenden zou terugzien.
De trein, waarmee zij zouden reizen, passeerde reeds
’s morgens negen uur het naaste spoorwegstation, dat
wanneer ’t niet op enkele honderden millioenen
francs zag. Een der voornaamsteFransche illustra
tief >1’111 ustration», heeft hier belangrijke arti
kelen, ja, een heel nummer met gravures van toe-
komstdroomen, van mogelijke toekomstige ha
vens, enz. aan gewijd. Wat dit groote orgaan
wil?
Laten we zeggen, dat ’t als motto dit idee
gebruikte: »Engeland zou, als wij ’t kanaal
groeven, wel ’t dubbele willen geven van de
som, die ’t werk ons kosten zou, om ‘f onge
daan te kunnen maken.»
Welk kanaal bedoeld wordt?
In zuidwest Frankrijk ligt Bordeaux aan de
rivier de Garonne, die in de golf van Biscaye
uitloopt, en die rivier is door een kanaal, ’t
Kanaal du Midi, verbonden met de Middel
landsche Zee. ’t Blad wil deze waterweg zoo
danig verbeterd hebben, dat de grootste'
schepen, zonder om Spanje heen behoeven te
stoomen, van de Golf van Biscaye in de
Middellandsche Zee kunnen komen.
Dit zou voor den handel van beteekenis zij n,
maar ’t meest voor de Fransche vloot, die
thans in twee deelen gescheiden is, maar door
dit kanaal vereenigd zou kunnen worden.
Of Frankrijk ooit dezen waterweg zal ma
ken
We zouden ook over toekomstige waterwer
ken in Rusland en Centraal-Azië kunnen
uitweiden, doch ons artikel wordt te lang.
PERU-GUANO VERGELEKEN.
Met welke meststoffen moeten we Peru-Guano ver
gelijken Uit den aard der zaak is elke vergelijking
met deze meststof zeer moeilijk, daar er enkele eigen
schappen der Peru-Guano zijn, die nu eenmaal bezwaar
lijk in cijfers zijn uit te drukken en welke toch noodza-
kelijk in de vergelijking moeten worden opgenomen,
als daar zijn lo. dat de Peru-Guano de drie noodzake
lijke voedingsstoffen, nl. stikstof, kali en phosphorus
scheikundig verbonden bevat2o. dat de stikstof in
drie vormen in de Peru-Guano voorkomt, nl. in den
salpetervorm, den ammoniakvorm en den órganischen
vorm, enz. Moeilijk dus, maar niet onmogelijk, wan
neer we die eigenschappen slechts in ’t oog houden.
Maar dan ook moeten we dëPeru-Guano vergelijken
met elke meststof, die een der beide hoofdbestanddeö-
len, nl. de stikstof en het phosphorzuur in zoodanige
mate bevat, dat het gebruik van de eene meststof de
andere geheel of gedeeltelijk overbodig maakt. Ten
eerste dus met chilisalpeter.
Paul wierp een blik op het verwenschte papier, en
zonder den senator aan te zien, antwoordde hij op dof
fen toon:
De wissel is in orde.
Kalm, alsof de zaak hem geheel onverschillig was,
betaalde de oude heer aan Broskowitsch de som gelds,
die bijna een klein vermogen uitmaakte, wees toen
naar de deur en zeide
Wees nu zoo goed om op staanden voet heen te
gaan en hier niet terug te komen. Als ge ooit weer
hier mocht komen, zou ik voor u niet te spreken zijn.
Zoodra de deur achter Broskowitsch gesloten was,
snelde graaf Paul op zijn schoonvader toe, greep naar
zijn hand en wilde hem overstelpen met dankbetui
gingen voor de grootmoedige hulp in den' nood, doch
de senator wees hem koel terug.
Wat ik gedaan heb, deed ik ter wille van Hilde
gard, die helaas, je naam draagt; het oordeel, dat ik
me over u gevormd heb, staat echter vast. Ondanks
al de mooie woorden, die je nu aan mij verspilt, weet
ik, dat je karakter lichtzinnig en niet oprecht is; daar
om zal ik schikkingen maken om te verhinderen, dat
na mijn dood het erfdeel van mijne dochter in jou
handen komt.
Met die woorden verliet hij de kamer en graaf Or-
I lowsky waagde het niet hem te volgen.
Bij Hildegard had de oude heer nog veel te praten,
I eer zij beloofde, met hem voor een paar weken naar
Hamburg te gaan, waar zij weer wat op dreef kon
komen.
In zijn binnenste koesterde mijnheer Römer den
wensch, dat Hildegard zich van haar echtgenoot zou
laten scheiden; doch toen hij het waagde hierop een
den ’t nog voordeeliger, van ’t Kanaal gebruik
te maken. Deze booten rekenen niet met tijd
alleen; doch bij haar is de vraag deze: Hoe
veel verschil is er in kosten en tijd tusschen de
route om Afrika en die door ’t Suez-kanaal.
Men redeneert zóó: De reis verschilt een
paar weken. Wat kost in die paar weken
de exploitatie, (kolen, loon voor de bemanning,
rente voor de boot, verlies van vracht,) en hoe
hoog komen de Kanaalgelden. En dan is ’t
nemen van de Kanaalroute nog ’t voordeeligst.
En thans is ’t net, alsof ’t Suez-kanaal er
altijd geweest is.
Een nieuw reuzenwerk staat thans voor de
deur. Of liever, ’t is reeds een goed eind ge
vorderd.
We bedoelen ’t graven van ’t Panamakanaal,
waartoe thans voor goed door de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika besloten is en dat
alleen nog wacht op de goedkeuring van Co
lumbia, ’t land, waardoor ’t Kanaal loopen zal.
’t Idee is volstrekt niet gloednieuw. Dezelfde
Franschman De Lesseps, die eens het Suez-
kanaal groef, bracht ook de Panama-maat-
schappij tot stand. Een reuzenkapitaal werd
bijeengebracht en ’t werk werd aangevan
gen, ’t reuzenwerk. En wel een reuzenwerk.
Want de landengte tusschen Panama en Colon
is geen laagland en ieder begrijpt, wat groote
moeite, tijd en geld ’t kost om door vrij hoog
gesteente een geul te maken, die zich met
water moet vullen, dat ’t niveau der aangren
zende oceanen bereikt, ’t Werk werd met
kracht aangevat en de duizenden personen, die
aandeelen in de maatschappij genomen hadden,
wachtten in blijde verwachting ’t gunstigste
resultaat van de onderneming, tot
er bleek, dat men in handen van zwendelaars
was gevallen, tot ’t Panama-schandaal de wereld,
vooral de Fransche, deed opschrikken. De door
graving, reeds een goed eind gevorderd, werd
gestaakt. De kostbare machines, die in grooten
getale aanwezig waren, kwamen stil te staan,
om door den tijd en ’t weder vernietigd te
worden. De naam van den grooten Ferdinand
de Lesseps, reeds omgeven met ’t aureool, dat
zijn genie verdiende, werd besmet en meerdere
Panamasnoepers werden vervolgd. Weg was
de hoop der aandeelhouders, verdwenen de
gelden, waarvan vele door een groot aantal
kleine luyden» waren bijeengebracht.
Hoe zal de doorgraving nu tot stand komen?
Dit werd nu de quaestie. Want dat eenmaal
sel echt Erkent ge deze vordering als gegrond
Hij wees naar de plek, waar de heer Römer onbe- 1
weeglijk nederlag.
nog twee uur rijdens van Mislowice verwijderd lag. Al-
zoo verlieten zij des morgen zeven uur »het Paleis*. Het
kleine toespeling te maken, was zij zoo vast besloten
l aan de zijde van haar echtgenoot te blijven, dat de
i
S
8
3
k
ïwk n i mstwen.
I
l
M.
i-
c-
