IV
Stemmen uit Twente.
I
i
T
PLAATSELIJK NIEUWS.
Binnenlandsch Nieuws.
e
r
A'
l
Het Bestuur van het Kinderziekenhuis te Dord
recht vestigt de aandacht van de lezers van dit blad
op eene Poppententoonstelling die zij voornemens is
te houden in de maand Maart 1904, ten voordeele van
hare inrichting. Door vele toezeggingen daartoe in
staat gesteld, belooft die Tentoonstelling zeer interessant
te worden. Ook lezers van dit blad zijn wellicht in het
bezit van poppen of speelgoed, die ter opluistering
in de tentoonstelling kunnen opgenomen worden.
Gaarne houdt het Bestuur zich aanbevolen voor de
toezegging daarvan voor 15 lebr. 1904.
Op verzoek wordt een circulaire toegezonden door de
secretaresse, mevrouw A. C. VolkerVolker, Wolwe-
vershaven 57,die steeds bereid is de noodige inlichtingen
te verstrekken.
Kort nieuws uit het buitenland.
Rusland en Japan. De Japansche Kamer, die zoo
brutaal op de openingsrede des Keizers antwoordde,
werd ontbonden. Eerst in Maart nieuwe verkiezingen.
Rusland heeft antwoord aan Japan gestuurd, welks
regeering nu zonder Kamer-handkijkerij dit antwoord
kan onderzoeken.
De laatste berichten harmoniëeren niet te best, volgens
gewoonte. De Russische aanvoerder Alexejeff blijft in
Oost- Azië.
De Japansche gezant te Londen blijft geloovenaan een
vreedzame oplossing.
Rusland zou in z’n antwoord eenige concessies ge
daan hebben. De Russische gezant had te Tokio een
lang onderhoud met den Japanschen minister.
De Japansche Keizer (Mikado) wil liefst ook in vre
de blijven. Verontrustend klinken een paar andere
berichten, natuurlijk Engelsche: Britsche bladen zen
den reeds hun oorlogs-correspondenten. Japansche en
Russische oorlogsschepen nemen reeds de oorlogskleur
(zwart geverfd) aan.
Uit Amerika een telegram: Japanners zetten te Nok-
pho (Korea) marine-troepen aan land om oproerige sta -
k ers te tuchtigen.
Er werd gevuurd en er vielen verscheidene dooden
’t Subcomité, dat hier is gevormd voor
het verleenen van hulp aan de ruim 500 on
gelukkige kinderen van de slachtoffers der
Amsterdamsche werkstakers, bestaat uit de hee-
ren Notaris H. Fennema, Mr. P. C. Andreae,
J. Schijfsma Jr., M. ten Cate en K. Groene-
veld.
Moge deze roepstem velen opwekken door hunne in
zending mede te werken tot het succes van de tentoon
stelling.
Het heeft maar weinig gescheeld, of verschillen
de winkeliers in den Haag waren dezer dagen slacht
offers geworden van eene zg. millioenenjuffrouw.
Deze juffrouw, tot vóór enkele dagen keukenmeid in
dienst van een bewoner van de Stadshoudei slaan, deed
een paar weken geleden allerhande bestellingen. Bij
sommige magazijnhouders liepen de bestellingen zelfs
tot over de tienduizend gulden, ’t Mooiste was nauwe
lijks goed genoeg.
Volgens voorgeven moest het bestelde dienen tot
inrichting van een huis in de Laan van Meerdervoort.
Nu eens gaf de »millioenenjuffrouw« baren werke-
lijken naam op, dan weder dien van den een of ande
ren aanzienlijken ingezetene.
Toch zijn slechts weinig winkeliers er ingevlogen.
Hoofdzakelijk moet dit hieraan worden toegeschreven,
dat de »dame« bij het doen van hare «inkoopen* last
gaf het bestelde eerst later te laten bezorgen aan het
door haar opgegeven adres in de Laan van Meerder
voort.
Alléén bij een banketbakker kon zij de verzoeking
niet weerstaan om de bestelde lekkernijen maar zelf,
zonder betaling natuurlijk, mede te nemen en op te
smullen. En ook bij een handelaar in pelterijen, waar
zij op hare manier inkoopen deed, nam zij het bestelde,
tot een bedrag van een kleine honderd gulden, mede.
Tegen de ex-dienstbode is nu, ter zake van oplich
ting, een strafvervolging ingesteld.
Bij het kameropruimen heeft eene dienstmeid te
Meppel vier spelden, welke ze vond, in den mond ge
stoken, eene gevaarlijke gewoonte, die nog veel te vaak
voorkomt. Een er van slikte ze door, welke haar sedert
heel wat leed veroorzaakte. Zij is te Zwolle
onder geneeskundige behandeling gesteld, en is giste
ren in het Ziekenhuis aldaar voor de derde maal ge
opereerd. Echter is het niet mogen gelukken de speld
te verwijderen.
Uit den Gemeenteraad van Almelo. In de Vrijdagavond
gehouden zitting van den Gemeenteraad van Stad-Alme-
lo was ingekomen een schrijven van den burgemeester
ten geleide van een afschrift van de rapporten, betref
fende toestanden in het Herv. Weeshuis, uitgebracht
door den inspecteur van politie.
De heer mr. E. B. Ba vink ten Gate keurde de hande
ling van den burgemeester af om die rapporten te pu-
bliceeren. Hij stelde de volgende motie voor:
«De Raad van Stad-Almelo, kennis genomen hebben
de van de rapporten (uitgebracht door den inspecteur
van politie, en in ruimen kring verspreid door den bur
gemeester, hoofd van politie) over feiten en toestanden,
voorgekomen of voorkomende in het Hervormde Wees
huis te Almelo; van oordeel, dat Uit noch in het belang
van de gemeente, noch in dat van het weeshuis en daar
in verpleegden is, keurt die handelwijze van den burge
meester ten zeerste af en gaat over tot de orde van
den dag«.
De motie werd met 8 tegen 3 stemmen aangenomen.
Nadat dit besluit was gevallen, verklaarde de Voor
zitter, dat deze uitspraak van den Raad hem in geen
enkel opzicht als hoofd van de politie voor den vervolge
zal binden. Spreker zal nu overwegen, om de geheele
toedracht der zaak, ook datgene wat aanleiding aan twee
oud-verpleegden gaf om hun klaehten ter kennis van
den inspecteur van politie te brengen, onder de aan
dacht van den Raad te brengen en van degenen, die
er mee te maken hebben, en misschien ook onder de
aandacht van het publiek.
Een arme ongehuwde moeder van 18 jaren, wo
nende te Rheden (Geld.), heeft haar kind van enkele
maanden oud, dat zij niet kon onderhouden en op voeden
daar zij maar één hand heeft, aan eene onbekende
vrouw weggegeven.
Zaterdag werd te Winschoten gevankelijk uit
Nieuweschans binnengebracht de 47-jarige timmerman,
L. genaamd, wonende te Sneek, die op 4 December
uit de gevangenis ontslagen was. Hij had in Gronin
gen een fiets gehuurd onder den valschen naam van
van der Zee, die hij in Nieuweschans verkocht.
Vernielen schijnt voor sommige men-
schen al een bekoorlijk vermaak te zijn. Dit
moest het hekwerk voor de Iraëlitische Syna
goge alhier in den nacht van Zondag op Maan
dag ondervinden.
Zooals gewoonlijk hebben de bedrijvers van
dit heldenfeit, er hunne namen niet bijgeschre
ven.
Vervolg.
De firma Arntzenius Jannink Co. te Goor,
vervaardigt netten en manufacturen. Ze ex-
porteeren die netten, voor zoover al te hooge
invoerrechten dit niet beletten.
Duitschland wil door vrijen invoer van net
ten de hoogzeevisscherij aanmoedigen. Deze
firma levert daarom veel in Duitschland.
Wat de manufacturen betreft, werkte de fa
briek, destijds nog klein, vroeger alleen voor
de Ned. Hand. Mij, tegen een vast tantième
perstuk. Doch na 1874 exporteerden zij ook
naar andere landen dan Java.
Ze concurreert thans tegen Engeland in En-
gelsch-Indië. Het verschil in de productie
kosten, zegt de heer Jannink, is in de laatste
jaren tot ons voordeel verbeterd, doch Enge
land heeft de betere kwaliteit der werkkrach
ten voor. Als een wever hier met vier tou
wen werkt, heeft hij een helper, die 1/4 van ’t
loon krijgt; de Engelsche werkman bedient al
léén z’n vier touwen. In de grovere, dikkere
garens kunnen de vastelands-spinnerijen beter
met Engeland concurreeren dan in de fijnere
garens; deze worden hier nog weinig gespon
nen; ze komen te duur; de productie der ma
chinerie is tegenover Engeland in verhouding
te klein als een gevolg van de mindere kwa
liteit der werkkrachten. In Enschedé en elders
heeft men wel geprobeerd, die fijnere garens
te maken, en ’t zal op den duur misschien ook
wel gaan, maar er ontbreekt nog wel wat
aan.
De Twentsche spinnerijen houden ’t uit te
gen de overproductie van Duitschland. De Duit-
sche spinnerijen maakten hooger dividenden
dan de Twentsche, doch thans (in 1902) lijden
ze verliezen en ondervinden een ware crisis.
Duitschland is een protectie-landdaardoor
werken de fabrikanten bij voorkeur voor de
eigen, beschermde markt. Komt er dan een
crisis, dan zit men vast en moet, om toch el
ders afzet te vinden, de prijzen fcrceeren. Een
land als Engeland heeft ook in tijden van een
crisis nog altijd wel goede connecties over.
Machinefabriek Gebr. Stork en Co. te Hen
gelo, Tot in 1877, zegt de heer D. W. Stork,
had cns land een recht van 1 pet. op machi
nes doch wat is 1 pet. Daarna verviel dat
percentje. Doch tegelijk hief Duitschland
5 pet. invoerrecht op machines en pl. m. 15
pet. op ketels. We leverden toen nog al naar
Westfalen. Doch die Duitsche protectie is ons
geen schade. Neem bv. de walswerken. Om
niettegenstaande de overproductie toch goede
prijzen te maken, hebben de meeste walswer
ken, van wie wij onze ketelplaten betrekken,
zich tot een syndicaat vereenigd. Dit syndi
caat houdt in Duitschland de platen duur, doch
naar ’t buitenland moet ’t met Engelsche en
Schotsche walswerken concurreeren en zoo
krijgen wij hier de Duitsche ketelplaten pl. m.
30 pet. goedkooper dan onze concurrenten,
de Duitsche machinefabrikanten zelve. Ditzelf
de geldt ook voorstaaf-ijzer en staal; ook voor
gietijzer, dat we in den laatsten tijd ook uit
Duitschland krijgen, ’t Is er dus net mee als
met de spinnerijen; doch met dit onderscheid:
De goedkoopere garens van buiten af doen
schade aan onze spinnerijenmaar ketelplaten
en andere onzer grondstoffen worden in Neder
land toch niet gemaakt, daar we geen wals
werken en hoogovens hebbenvan ’t Duitsche
prijzen verschil profiteert ons land dus.
Bovendien zag men al spoedig ’t bekende
verschijnsel; De beschermde Duitsche ketel-
makers werkten liefst alleen voor de bescherm
de Duitsche markt.
Mijn oom, zegt de heer D. W. Stork, en la
ter mijn vader met een broer en een zwager,
hebben in 't begin veel bezwaren moeten over
winnen, vooral nadat men de bescheiden repa-
ratie-fabriek te Borne door een machinefabriek
op betrekkelijk groote schaal te Hengelo had
vervangen. Vooreerst hadden we geen werk
lui, die ’t vak verstonden en danhier in Twente
bestond wel behoefte aan een reparatie-inrich-
ting, maar de machines kocht men in Enge
land; men zocht om ’t goedkoopste en vergat,
uit vriendschapsoverwegingen bij ons te koopen.
Zoo slaagden we eerst langzamerhand er in,
kleine machines te leveren. Doch rente konden
we niet maken.
We werden dus niet «bedorven*. En geluk
kig ook maarTelkens opnieuw, als ons orders
ontgingen, bemerkten we, dat we »er nog niet
waren.< Dat scherpte ons op en anders was
onze zaak nooit krachtig geworden, ’t Zou
ons gegaan zijn als de beide zaken te Amster
dam: De «Kon. Fabriek van Stoom-en andere
Werktuigen* steunde bijna geheel op njksle-
veranties; de «Atlas» repareerde in de suiker
fabrieken. Beide fabrieken werkten niet «scherp»
en gingen te nietde eerste is gereorganiseerd
en thans op heel anderen en veel beteren leest
geschoeid.
SNEEK. Openbare uitvoering van CThus*
neldai en *Greate Pier.i
Zaterdagavond konden de liefhebbers van
kracht, lenigheid en bevallige bewegingen,
weer hun hart ophalen. Geen wonder! De
dames-gymnastiekvereeniging «Thusnelda» en
de heeren-dito «Greate Pier« gaven dien avond
in de groote zaal van «Amicitia* een uitvoering
onder de leiding van den leeraar, den heer M
Wierstra.
Onder ’t zingen van een nieuw turnlied (op
de melodie van «Onze duinen schaarden* uit
een der «Zangvogeltjes») kwamen de gymnasten
op. Daarna betuigden in welgekozen woorden
de voorzitter van »G. P.« en de vice-presidente
van «Th.» hun dank aan den turnleeraar voor
zijn uitmuntend onderricht.
In de netjes versierde zaal volgde nu een
aandachtig publiek de uitvoering der verschil
lende nummers, die begeleid en afgewisseld
werden door de keurige en opwekkende mu
ziek der Sneeker Orchestvereeniging.
Voor de pauze gaf »Th.« Vrije oefeningen
en Stokkenoefeningen, waarbij lenigheid en
bevalligheid samengingen. »G. P.« werkte met
Staven, op de Brug en met Ringen en Paard.
Vooral de Brug-oefeningen, waarbij de heer
Wierstra voorwerkte, trokken de hoogste be
langstelling.
Ook «Ringen en Paard«, waarbij de kranige
voorwerker, de heer Klijnsma niet ’t minst
de aandacht trok, viel in den smaak, vooral
toen tot slot een kloeke groep werd gevormd.
Na de pauze gaf «Th.« oefeningen aan
Ringen, iets geëmancipeerder dan vorige jaren
en zeer sierlijke Boog-, Stok- en Knotsreien.
»G. P.« gaf eerst «Vrije Oefeningen* (Weer
een mooie groep tot slot); daarna kwam «De
Postiljon,» waarin verschillende personen me
dewerkten; ’t was iets nieuws, dat veel applaus
behaalde. Aan ’t Parterrerek werkte de heer
Wierstra weer mee; prachtige oefeningen, voor
al de vrije, en ,’t allermeest die van den turn
leeraar.
Wanneer we nu nog zeggen, dat de Apo
theose, waartoe «Th.» en «G- P.« samen werkten,
zeer mooi bedacht en uitgevoerd werd, zal
men begrijpen, dat de avond van Zaterdag voor
de beide Vereenigingen een beslist succes is
geweest, ’t Zich telkens repeteerend applaus
bewees dit en getuigde, dat men nog vele ma
len een uitvoering van »Th« en »G. P.» onder
de zoo uitnemende leiding van den heer M.
Wierstra hoopt te mogen bijwonen.
Tot onderwijzeres aan de Chr. school te
Burum is benoemd mej. J. Starkenburg te
Oudaga (W.)
De res. 2e luit. J. C. Eisma, van het 9e
reg. inf. te Leeuwarden, heeft eervol ontslag
gevraagd.
OOSTERWIERUM. Donderdag had hier
een treurig ongeval plaats. Een met lijnkoe
ken beladen wagen van den molenaar, den hr.
L. alhier, had bij ’t afrijden der brug in het
dorp langs den zoo gevaarlijken afreed, het
ongeluk bij den weg neer te zakken.
Met groote moeite werden de berijder en
paarden op het droge gebracht, doch alle po
gingen om de levensgeesten van den voerman
H. Jellema weder op te wekken bleken vruch
teloos. De in allerijl ontboden arts kon alleen
den dood constateeren.
Dit is in korte jaren het vierde ongeval dat
hier op dezelfde plaats met paard en rijtuig ge
beurde. Dat in den bestaanden toestand daar
spoedig verbetering mag komen is zeer te
hopen.
Onze fabriek had in 1868 slechts 120, thans
echter 750 werklieden. Bovendien zijn uit
onze zaak nog andere voortgesproten, zooals
de firma Dikkers en Coalhier, en eenige re-
paratiefabrieken in verschillende deelen van
ons land, of hangen nauw met ons samen,
zooals de «Werf Conrad* te Haarlem.
De eenige protectie, die we zouden verlan
gen, is, dat ’t Rijk bij aanbestedingen op de
soliditeit van den aannemer lette.
De firma G. Dikkers Co., te Hengelo,
die in hoofdzaak «appendages» (kranen en an
dere onderdeden van machines) vervaardigt, is
voor vrijhandel Wel geven de 5% die onze
fiscus van deze artikelen uit het buitenland
heft, een soort bescherming, doch bij kostbare
handelsartikelen, zooals deze firma fabriceert,
beschermen ze den Nederlander weinig.
De Nederl. Katoenspinnerij te Hengelo be
gon in 1865 met 23.000 spindels, doch oner
varenheid en daling der katoenprijzen na den
Amerikaanschen oorlog maakten, dat eerst over
’t jaar 1871 eenig dividend kon worden uitge
keerd. De fabriek had eenige technische fouten;
doch in 1872 brandde ze af en bij den weder
opbouw werden die fouten vermeden. Spoedig
daarna werkte men met 36.000 spindels en
sedert 1871 werd steeds dividend uitgekeerd.
Deze firma zegt: We hebben natuurlijk last
van de overproductie in de protectie-landen.
Doch we blijven toch voor vrijhandel.
Algemeene protectie in Nederland zou de
prijzen van alles vermeerderen; de loonen
moesten dus hooger worden; bovendien zou
den we de hulpgrondstoffen, de drijfriemen,
machineriën, kaardbeslag, enz. uit het buiten
land ook duurder moeten betalen (invoerrecht)
en we konden in ’t vrije wereldverkeer niet
meer concurreeren.
Volgens deze firma heeft Twente veel aan de
N. H. Mij te danken, doch deze gaf te gemak
kelijk flinke prijzen voor ons goed. De Twent
sche fabrikanten waren toen beter handelaars
dan fabrikanten. Na 1874 werden ze ook goede
fabrikanten.
Volgens ’t verslag-1890 van de Kamer van
Koophandel te Hengelo ging toen een aan
zienlijk deel der goederen naar Eng. Indië.
Groote Manchester-huizen zonden reeds agenten
om te Hengelo inkoopen te doen.
De firma C. T. Stork en Co. werkte in 1858
met 48 getouwen, verleden jaar hadden de
ze wevers 868 weefstoelen voor stoom. Een
verver verdient er gemiddeld per week f 9,50,
een appreteerder f 9.50, een vast timmerman
f 9,50, een sterker f 10,25, een ongehuwde
scheerster f 6,75, een ongeh. aandraaister f 6,50,
een ongeh. vouwster f 7,25, een touwbaas
f 11,30, een pakker f 9,50, een ongeh. haspelster
f 6,50, een wever f 9,25, kinderen (spoelsters)
verdienen f 4 a f 5.
De Hengelosche Bontweverij werkt alleen
voor export. Protectie zou onze concurrentie
met Engeland benadeelen.
De Twentsche Bontweverij (te Hengelo) is
ook tegen protectie. In den laatsten tijd is
Italië ook onze concurrent gewordende loo
nen zijn daar bijzonder laag. In ordinaire soor
ten kunnen wij niet met West-Engeland con
curreeren, waar bijna uitsluitend vrouwen in de
weverijen werken, die minder loon genieten.
Van Duitsche concurrentie merken we niets;
de trusts maken daar de garens 10 pet. duur
der; dat komt van de protectie.
Volgens den heer D. van Lookeren Campag
ne (bontweverij *lnsulinde<i) kunnen kleinere
weverijen niet zoo goedkoop leveren als groo-
tere. De export maakt onze grootere weve
rijen mogelijk en daardoor profiteert ook de
Nederlandsche afnemer van de goedkoopere
prijzen en heeft dus indirect voordeel van den
vrijhandel. Deze heer werkte eerst te Helmond
(firma H. J. Raymakers, opgericht 1813) van
1871; doch 20 jaar later verplaatste hij zich
naar Hengelo, waar hij betere werkkrachten
voor zijn werk kon vinden. Volgens spr. zijn
in Helmond velen voor bescherming, doch
anderen weer nietzoo bv. de groote marga-
rine-mannen, die ’t van den uitvoer en van
vrijhandel moeten hebben.
Wegens plaatsgebrek 't laatste deel hiervan in het
volgend nommer.
Zondagvoormiddag maakten een drietal
Leeuwarders, onder den invloed van sterken
drank, vrij wat drukte in de Galigastraat. Een
der drie kwam met woest geweld in een vrij
groote glasruit terecht; de daardoor ontstane
hoofdwond bloedde hevig. De drie edele vol
gelingen van god Bacchus werden ingerekend
en de gewonde door dr. Hannema verbonden.
In de bekende bewaarplaats onder ’t Stadhuis
hadden de drie mannen tot ’s avonds gelegen
heid om tot kalmte te komen.
