MEIW8- ES MIÏERTEJTIEliLAll
TWR SJEEE El M8TKEEE1.
ii
De torpedo.
BEDOODE MILLIOOAIR.
60e Jaargang.
Woensdag 10 Mei 1605.
No. 37.
Uitgever: B. FALKENA Mzn., Singel,
Sneek.
Feuilleton.
F
Bimienlandsch Nieuws.
HOOFDSTUK IV.
Dit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
6)
Met buitengewonen ijver schuurde Gusta Hapke de
trap in de Reichenbergerstraat no. 192. Als de treden
van die trap haar ergste vijanden geweest waren, had
zij ze niet meer kunnen raken. Gusta zag er uit als een
meisje van twintig, inderdaad was zij pas vijftien jaar
oud; hare jurk was een handlengte te kort en hare laar
zen waren eenige nummers te groot.
Zij had zich dien morgen verslapen, en tengevolge
daarvan had zij van hare tante meer moeten aan-
hooren dan de jongedame kon verduwen. Om haar «te
genspreken» had hare tante haar ook nog gedreigd met
een paar oorvijgen, en zulks in tegenwoordigheid van
mijnheer Willy Kobitz, die om zijne nette kleeding al
gemeen bekend was als »de mooie Willy*. De oude
August Kobitz, een rijk maar eenvoudig man, schudde
wel eens het hoofd ever zijn zoon; maar toch was hij
trotseh op hem. Alleen kon hij niet verdragen, dat
Willy dikwijls zich zoo voornaam kon aanstellen.
hebt nog zulke kleinsteedsche denkbeelden,
vader, zei de jonkman menigmaal. Onze beschouwin
gen van het leven verschillen evenveel als een oude
rammelende vigelante en een mooi nieuw rijtuigje op
gummi-wielen.
Gusta was een wees, de dochter der eenige zuster van
juffrouw Kobitz; met eerbied zag zij tot Willy op, in
hare oogen was hij een volmaakt jonkman.
zij hem op een avond had zien uitgaande gesloten
overjas, het witte overhemd en de witte das hadden
grooten indruk op haar gemaakt; zij had daarbij ge
dacht aan de helden van hare romans. En dan zag zij
toch eenig verschil. De huurder van het dakkamertje
was een man van middelbaren leeftijd en de helden
van hare romans waren nooit ouder dan vier-en-twin-
tig jaar.
Boven bleef Gusta voor de deur staan, wreef zich
het gelaat met haar voorschool af en streek heur haar
glad, vóór zij aanklopte. Toen zij geen antwoord kreeg,
geloofde zij dat hij niet thuis was en deed de deur
open. Hij zat bij het venster en las een brief. Bij
haar binnentreden keek hij op en zij bemerkte dat hem
de tranen langs de wangen liepen.
Nog nooit had zij een man zien schreien.
Neem mij niet kwalijk, stotterde zij, maar tante
laat u vriendelijk om de huur vragen. Dan kan oom
het paard betalen, dat hij dezen morgen gekocht heeft.
Dat paard was slechts een verzinsel van Gusta, om
de aanmaning minder hard te laten gevoelen.
Heinz Werling greep in zijn zak en gaf haar een
goudstuk van twintig mark.
üw tante moet me maar niet kwalijk nemen. Ik
had haar gisteren willen betalen, maar ik ben uit de
stad geweest en eerst laat thuis gekomen.
Gusta stoof de trap af bij drie treden tegelijk,
en wierp met zeer veel voldoening het geld op tafel.
Hier, tante, riep zij. Zoodra ik uwe boodschap
had overgebracht, greep hij in den zak en haalde een
handvol goud er uit, of het zoo maar niets was.
Een handvol goud! herhaalde juffrouw Kobitz
boos omdat haar wantrouwen zoo misplaatst was ge
weest. Hoe zou zoo’n man aan zooveel goud komen?
Men zou bijna gelooven, dat hij gisteren weg is geweest
nu de torpedo gelanceerd, in
Het is wel een bekend onderwerp, doch we
willen het er toch nog eens op wagen, aan de
hand van een bekend tijdschrift, even over de
torpedo te spreken. De torpedo’s hebben zoo
veel van zich doen spreken in den oorlog tus-
schen Rusland en Japan, dat ieder wel eenig
denkbeeld heeft van ’t verschrikkelijke dezer
moderne vernielingsmiddelen. Door platen en
meer of minder duidelijke afbeeldingen heb
ben de meeste menschen nu ook reeds een
denkbeeld gekregen van den vorm der torpe
do’s; en ze hebben op prenten gezien, dat ze
afgeschoten werden. Doch velen zullen toch
nog niet begrepen hebben, hoe die dingen
eigenlijk werken. Zelfs zullen er zijn die mee
nen, dat torpedo’s evenals groote kogels, wor
den afgeschoten.
Laten we echter het Fransche tijdschrift vol
gen:
De Russisch-Japansche oorlog heeft op de
meest aangrijpende, de meest tragische wijze,
zouden we gaarne zeggen, de belangrijke rol
van de torpedo in den modernen zeeoorlog
doen uitkomen. Voor de eerste maal heeft
men er zich van kunnen overtuigen, dat dit
kleine stalen voorwerp, in den vorm eener spil
of sigaar, nauwelijks tweehonderd kilogram
wegende, toch in staat was zich te meten met
de zwaarste gepantserde zeegevaarten; in staat
was deze reuzenmastodonten doodelijk te won
den, ja zelfs geheel te vernietigen. Wat zijn
dan die moorddadige voorwerpen, waarvan
ieder spreekt, maar die door zoo weinigen ge
kend worden; van waar komt hun macht; en
hoe kunnen zij, gelanceerd uit de zijde van een
oorlogsschip, zich met een zekeren gang richten,
te midden van de zilte wateren, tot aan den
romp van het vijandelijk schip, waarop men
niets van het in aantocht zijn van den verra
derlijken en vreeselijken vijand bespeurt
Terwijl de torpedo-Whitehead in gebruik is
bij het meerendeel der oorlogsvloten, heeft de
torpedo-Schwartzkopff, zegt ’t Fransch tijd
schrift, dit interessante, dat ze onlangs is in
gebruik genomen door onze vrienden en bond-
genooten, de Russen; dan ook nog dit, dat zij
in zich opgenomen heeft bijna al de technische
verbeteringen, in de laatste dertig jaren door de
technici in desamenstelling van deze springende
hoe laat thuis gekomen, wij lagen reeds lang iu die
pen slaap. Het is niet goed aan zoo’n persoon den huis
sleutel toe te vertrouwen.
Nu, ik ben vast overtuigd, dat hij een fatsoenlijk
mensch is.
Neen, dat is hij niet. Een fatsoenlijk mensch
betaalt zijne huur. Hij moet vandaag betalen en anders
moet hij weg.
En bij die woorden had juffrouw Kobitz eeue uit
drukking op het gelaat, die bewees, dat zij meende
wat zij zeide.
Nu, jij moet het zelf weten, maar ik joeg hem
niet zoo de straat op. Zoo spoedig vinden wij geen an
deren huurder voor ons dakkamertje, en nog wel een
met een zwarte jas aan.
Dat is het juist, wat mijn wantrouwen wekt.
Witte dassen, een half dozijn gestreken overhemden,
waarvoor hij waschloon betaalt, en hij is niets. Hij moet
toch fatsoenlijke vrienden hebben, waarom leent hij
niet wat geld van hen om ons te betalen?
Misschien heeft hij dat wel beproefd, maar is
het hem niet gelukt.
Welnu, als zijne vrienden hem geen geld wil
len leenen, kan hij hier ook niet langer blijven wonen.
Gusta
Ja, tante.
Ga eens naar boven en zeg dat ik gaarne de
huur zou ontvangen. Mijnheer is tien mark schuldig.
Gusta had weinig lust om deze boodschap over te
brengen, maar zij moest wel gehoorzamen. In al de
romans, die zij had gelezen, waren de mannen en vrou
wen die hunne huur niet konden betalen, de vervolgde
helden en heldinnen, terwijl de verhuurders slechte,
hardvochtige menschen waren.
Zij was opgetogen geweest over den huurder, toen
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1000 regels 2*/, cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
visschen aangebracht.
Daarom zullen we deze ontleden om de sa
menstelling van dit monster te doen kennen.
Het spijt ons, dat we geen afbeelding hierbij
kunnen voegen, doch de lezer heeft zeker
reeds meermalen een torpedo zien afgebeeld,
tenminste van buiten.
De torpedo-Schwartzkopff, is, zooals we
zeiden, een der laatste typen van de moord
werktuigen, zooals deze voor veertig jaren
door Robert Whitehead werden gecreëerd.
Het is toch in 1864, dat deze jeugdige Engelsche
ingenieur de eerste torpedo samenstelde en daar
aan zijn naam gaf. De eigenlijke uitvinder van
de zich bewegende torpedo was echter een ar-
tillerie-officier, behoorende tot de Oostenrijk-
sche marine, wiens naam echter niet bekend
is. Diens plannen kwamen in handen van Ro
bert Whitehead en deze verbeterde ze, wijzig
de ze zelfs op meerdere punten, volmaakte ze en
wist eindelijk de werkelijke torpedo, zooals we
die heden gebruiken op de verschillende vloten,
te doen geboren worden.
Even als bij de andere systemen, verdeelt
zich het werktuig, door Schwartzkopff uitge
dacht, in vijf afdeelingen.
Laten we beginnen met de afdeeling aan
den voorkant van de «sigaar*. Deze is puntig
en bevat de eigenlijke ontploffingsstoffen, be
staande uit een vijftiental schijven vochtig
schietkatoen, hetwelk de bijzondere eigenschap
heeft van bij een schok niet te ontbranden.
Deze ontbranding wordt verkregen door mid
del van een ontploffer, bestaande uit knalzuur-
zout, dat zich in ’t midden der voorste afdee
ling bevindt, in een cartouche van droog schiet
katoen. Aan de voorpunt dezer afdeeling kan
men een zeer klein schroefje (stoomboot-
schroefje) opmerken; dit is een prachtige vin
ding, bestemd om elke voorbarige ontploffing
te voorkomen. Op ’t oogenblik, dat de tor
pedo in ’t water is gelanceerd, en op dat
oogenblik alleen, maakt dit schroefje, door
zijn omwentelende beweging, ’t uiteinde los
van den ontploffer, die dan gereed is om dienst
te doen, zoodra hij de hindernis ontmoet, waar
tegen de torpedo gericht is.
De tweede afdeeling bevat de regelaar van
’t (in ’t water) dompelen; het delicaatste en
belangrijkste deel van de beweeglijke torpedo.
Deze bestaat voornamelijk uit drie organen:
de hydrostatische zuiger, de slinger en de vee-
ren brengen twee roeren in beweging, die de
In geen der romans, die zij reeds had verslonden,
had zij ooit gelezen van een held, die bij Willy kon
vergeleken worden. En juist kwam hij, zooals eiken
morgen, van den barbier terug toen hare tante haar met
oorvijgen bedreigde.
Intusschen zat haar oom iu zijn grijze jas bij de
kachel zijn pijp te rooken, voor hij om tien uur met
zijn vigelante naar zijn vaste standplaats reed.
August Kobitz had vroeger met veel verstand zijne
boerderij bestuurd, en bezat nu eenige huizen in de stad.
Hij was een huurkoetsier van de echte soort, moeilijk
sprekende, maar vlug in het aanpakken. Hij mopperde
als hij ging zitten, hij mopperde als hij opstond pre
cies naar den aard van de voerlieden, die aan koude
en vochtigheid zijn blootgesteld, aan rheumatiek lijden
en bij elke beweging kreunen, hetzij zij pijn voelen of
niet.
Toen Gusta binnenkwam om de ontbijttafel af te
ruimen, zag zij met een oogopslag, dat haar oom we
der in woordenstrijd was geweest met hare tante, zoo
als wel meer gebeurde.
De eerste oogenblikken na haar binnentreden hielden
beiden zich stil. Toen stopte Kobitz zijne pijp nog eens,
keek naar de klok en stond op om heen te gaan. Hij
kreunde, greep zijn overjas, die achter de deur aan een
spijker hing, en trok die aan, waarbij Gusta hem hielp.
Nu, sprak hij daarop tot zijne vrouw,als jij «neen*
zegt, dan blijft het «neen*; maar ik vind, dat hij er
uitziet alsof hij betere dagen heeft gekend, en het is
verduiveld koud van morgen. Ik zou hem nog een
dag of twee uitstel geven.
Ja, jij bent met alles tevreden, antwoordde zijne
vrouw spottend; hij is al veertien dagen huur schuldig,
en hij bezit niemendal dan de kleeren aan zijn lijf. Gis
teren is hij den geheelen dag uit geweest en wie weet
regeld wordt en ’t horizontale in beweging ge
bracht wordt door de reeds genoemde hydro
statische zuiger, steunen op de beschutting der
schroeven.
En hoe wordt
zee geschoten?
Dit gebeurt bij de torpedo-Schwartzkopff
door buizen onder de waterlijn, ’t zij door sa
mengeperste lucht, ’t zij door waterpersing.
De bewaarplaats voor de torpedo’s aan boord
van de Russische oorlogsschepen is gewoonlijk
in ’t voorste deel van ’t schip, beschut door
een ferme pantsering en 3 a 4 meter beneden
de waterlijn. Twee waterdichte schotten schei
den deze bewaarplaats volkomen van de ove
rige scheepsdeelen.
Drie torpedo’s, hangende in een soort van
hangmatten, zijn geplaatst bij elke lanceerbuis.
In gewone omstandigheden is de mond der
lanceerbuis hermetisch gesloten door een stel
sel van kleppen, die men met behulp van een
dubbelen hefboom eenige seconden voor ’t lan-
ceeren der torpedo opent. Op dat oogenblik
is de samengeperste lucht in de buis in balans
met de drukking der zee van buiten.
De onderwater-lanceerbuizen zijn vaak voor
zien van ’n soort visier in den vorm van een van
groeflijnen voorzienen halven cilinder, lepel ge
naamd, en die een middengroef heeft, waarin de
bovenste tap van de torpedo past. Deze laatste
wordt dus absoluut rechtlijnig gelanceerd even
als een projectiel uit een kanon. Voegen we
hierbij, dat de torpedo Schwartzkopff een mid
dellijn van 354 mM. heeft bij een lengte van
4 ‘/s Meter, dat ze 58 KG. schietkatoen in
haar voorafdeeling bergt, haar snelheid 30
knoopen bedraagt (21/, maal zoo vlug als de
booten StavorenEnkhuizen) en zij 1000 M.
hoogstens kan afleggen, en onze lezers zullen een
ideetje hebben van deze verschrikkelijke ver
nielers.
Stations-Restauratie-s. Het Hoofdbestuur van den
Volksbond tegen drankmisbruik heeft zich dezer da
gen gewend tot den Directeur-Generaal van de Maat
schappij tot exploitatie van Staatsspoorwegen met het
verzoek te willen bevorderen, dat in de station-restaura
ties goede alcoholvrije dranken tegen zoo laag moge
lijke prijzen worden verkrijgbaar gesteld.
Uit het thans ingekomen antwoord blijkt, dat in bijna
alle station-restauraties, behoudens een enkele uit
zondering, gekookte melk en kwast tegen lage prijzen
verkrijgbaar worden gesteld, welke artikelen in de
prijscourant der betrokken restauraties zijn opgenomen.
torpedo op de verlangde diepte moeten hou
den. Op een der zijden van den zuiger oefent
’t water een druk uit, die sterker wordt,
naarmate de diepte, de indompeling grooter
wordt. Een andere veer, op de andere zijde,
werkt tegengesteld met de waterpersing, houdt
deze in balans en regelt, door middel van hef-
boomen en stangen, waarvan een slinger de
afwijkingen bestuurt, de beweging van ’t in-
dompelingsroer. Hieruit volgt, dat, in ’t begin
der loop, de torpedo een reeks van langwerpig
golvende bewegingen beschrijft, totdat ’t even
wicht tusschen de elkaar tegenstrijdende werk
tuigjes verkregen is, (gelijk bij een onderzee-
sehe boot,) en juist op den vooraf bepaalden
afstand van de wateroppervlakte. Zij zet daarna
haar loop even recht voort als een afgescho
ten kogel. Voegen we hierbij, dat de indom
peling, die te voren door een klein werktuigje
geregeld wordt, kan variëeren van 3 tot 12
meters. In geen geval wijkt de torpedo een
halven meter van de eerst aangegeven richting
af en dat is voor de duizend meter, die de
torpedo doorloopen kan, toch niet veel.
De derde afdeeling is 't reservoir met sa
mengeperste lucht; deze afdeeling vormt ’t ci
lindervormige midden der torpedo. De wanden
’ijn van staal en moeten een druk van 90 at
mosfeer kunnen verdragen. Voordat deze sa
mengeperste lucht in de motor en de hulpmo-
toren (voor de voortbeweging der torpedo)
komt, ondergaat ze een vermindering van
spanning.
Het achterste deel der torpedo bevat voor
eerst de motor met drie cilinders, die door goed
aangebrachte assen de schroeven in beweging
brengen.
Bij deze motoren vindt men: 1. de gyros
coop van Obry, bestemd om de torpedo in
dezelfde richting te houden; 2. het toestel, dat
dient om de torpedo te doen zinken, als ze haar
doel mist; 3. de klep, die, juist als de onder
dompeling begint, de motoren in verbinding
brengt met het reservoir van samengeperste
lucht; 4. het oliereservoir voor ’t insmeren der
uiterst teere machinedeelen en 5, nog enkele
kleine mecanismes voor ’t onderdompelen, enz.
Heelemaal achteraan zijn de schroeven, die in
tegenovergestelden zin werken, waardoor de
rechte loop verzekerd wordtDeze schroeven
worden door een stalen beschutting beschermd
tegen het stooten bij vervoer of manoeuvres.
Twee roeren, waarvan ’t verticale tevoren ge-
I
s
si
I
■-
RCOURAN
is
