WF
Antwerpen, de Belgische haven.
I
iiiVEiriLïi'iHimi
W«R SUM H MSTRW’J.
DEDOODE MILLIOMAIR.
60e Jaargang.
Woensdag 2 Augustus 1605.
JNo. 61.
F
d.
Sneek.
Uitgever: B. FALKENA Mzn., Singel,
Binuenlandsch Nieuws.
Feuilleton.
80
4
m
HOOFDSTUK XXIII.
Dit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
ie
s-
1,
st
e
Met eenige zekerheid kan het Centrum mede-
deelen, dat aan de volgende heeren portefeuilles aan
geboden zijn: prof. Drucker, financiën; mr. van Leeu
wen, burgem. van Amsterdam, buitenlandsche zaken en
mr. de Meester, vice-president van den Raad van Tndië,
koloniën.
Deze heeren moeten de portefeuilles onder zekere
voorwaarden hebben aangenomen.
De Expeditie naar Boni. Al onze troepen te Badjowe
geland. De landing onzer troepen tè Badjowe is ge
lukt. Ook zijn de cavalerie en de artillerie geland.
Het getal dooden en gewonden onzerzijds bedroeg
25, dat van den vijand 285. Tel.
Aan de wielrijders brengen we in herinnering
de bepaling van het eerste lid van art. 62 van het met
1 Mei j.l. in werking getreden nieuw provinciaal re
glement van politie, dat gedurende de maanden Augus
tus tot en met April des nachts de tijdvakken om
vattende de datums van eerste kwartier tot volle maan
uitgezonderd, de rijwielen, die bereden worden,moeten
zijn voorzien van een helder brandende, naar voren
uitstralende lantaarn.
De gestolen iFrans Ilals^ terug. De Antwerpsche
correspondent van het Hbld. seint:
De gestolen «Frans Hals« werd gisterenavond terug-
30)
Thans echter, nu hij de oogen moest neerslaan voor
den vasten blik van den man, dien hij zooveel leed had
berokkend nu bestierven die woorden hem op de
lippen.
Heinz was de eerste, die sprak. Hij was zich zelven
weer zoover meester, om te begrijpen, dat de open
straatdeur geen geschikte plaats was voor een gesprek,
dat stellig niet heel vreedzaam zou zijn. Bij het zien
van zijn broeder kwam met vernieuwde hevigheid al
de verbittering bij hem boven, zooals hij die in den
eersten tijd van zijn ongeluk had gevoeld; doch hier
aan de straat, waar andere personen hen konden hooren,
kon hij aan zijne gevoelens niet den vrijen loop laten.
Hij verbrak dus het stilzwijgen, door zijn broeder
uit te noodigen tot binnentreden, en al gevoelde deze
zich niet bijzonder aangenaam gestemd, toch voldeed
hjj gaarne aan deze uitnoodiging.
Zoodra de deur achter hem gesloten was, herkreeg
Robert Werling zjjn zelfvertrouwen.
Heinz, begon hij, ik ben als een rijk man naar
Duitschland teruggekeerd. Ik ben pas enkele dagen hier,
en zoodra ik wist waar ik je vinden kon, ben ik geko
men om je zooveel mogelijk schadeloos te stellen voor
het onrecht dat ik je heb aangedaan.
Onwillekeurig keek de millionnair rond in deze ar
moedige omgeving en vergeleek deze met de weelderige
•van beiden nog zou herkennen. Kom, Heinz, laat het
verleden rusten. Wat je geleden hebt, kan iï niet
ongedaan maken, maar ik kan de toekomst voor jou en
je vrouw en kind verzekeren.
Laat je gevoel nu maar buiten spel en laat ons
over zaken spreken. Wat denk je voor mijne vrouw
en mijne dochter te doen?
Wat je wilt en voor jou ook. Ik ben bereid
je alles terug te geven wac je door mij verloren hebt,
en bovendien nog een half millioen mark. Trouwen
zal ik wel niet doen, en bij testament heb ik je benoemd
tot mijn eenigen erfgenaam. Mocht je voor mij komen
te sterven, dan komt mijn geheele vermogen aan je
vrouw en je dochter.
Wanneer kan ik dat testament zien?
De millionnair aarzelde.
Ik heb al mijne papieren met mijn geheele bagage
reeds naar mijne woning in de Diergaardestraat laten
brengen; daar woon ik nog niet, maar dezen avond
neem ik de woning in gebruik.
De meest verschillende gedachten joegen Heins woest
door het hoofd. Als zijn broer de waarheid sprak en
werkelijk zoo rijk was als hij zeide, dan kwam tr ook
in zijn eigen leven een groote verandering. Dan be
hoefde hij geen stap verder te doen in het com
plot tegen den graaf; dan kon hij Hollenberg trotsee-
ren en den argeloozen graaf waarschuwen. Ja, als hij
geld bezat, kon hjj Berlijn verlaten, met vrouw en
kind elders gaan wonen, waar zijne dochter nimmer de
waarheid zou vernemen en dan konden zij allen samen
nog gelukkig worden.
Maar sprak zijn broeder de waarheid, de volle waar
heid? Of loog en overdreef hij, om hem althans voor een
poos tot zwijgen te brengen?
Wil je vanavond nog je woning betrekken? Goed,
dan ga ik mee, op staanden voet, als je wilt.
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1000 regels 21/, cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
vroegere geestelijke bestemming. De Academie
was vroeger een Franciscaner klooster met
kerk; thans zijn de groote ruimten gevuld met
meest geestelijke schilderstukken, grootendeels
afkomstig uit opgeheven kerken en kloosters.
Is Antwerpen de stad van Peter Paul Ru
bens (1577--1640), ze kan ook op meer kunst
schilders bogen: Quintin Messys (14551531),
Frans Floris (1520 1570) en dan van Ru
bens’ leerlingen: Anton van Dijck (1599
1641) en Jacob Jordaens (1593 1678).
Wat de taal betreft, is Antwerpen, even als
Gent en Brugge, een echt Vlaamsche stad.
Doch Antwerpen begint reeds iets Hollandsch
te voelen; wel zijn Vlaamsch en Hollandsch
twee loten van denzelfden stam en eikaars
naaste broeders, toch is er verschil. Doch
Antwerpen nadert, iets meer nog dan ’t andere
Vlaamsch, aan ’t Hollandsch, ’t geen zeker
ligt aan de nabuurschap en ’t drukke verkeer,
dat zoo langtusschen de Scheldestad en Noord-
Nederland bestond, terwijl ook tal van Noord -
Nederlanders er wonen.
Heinz, die tijdens het gesprek was blijven staan, keek
zijn broeder nu wrevelig aan. De man, die hem zoo
diep had gekrenkt, die hem zijn vermogen had ontsto
len, die hem tot een misdadiger had gemaakt, die man
was nu millionnair, terwijl hij zelf als tuchthuisboef
schouder aan schouder had gewerkt met het uitvaagsel
van het menschdom, terwijl zijne vrouw en zijne doch
ter, beroofd van een tehuis, aan het medelijden van
anderen waren overgelaten.
In de eerste opwelling gevoelde Heinz Werling lust
om zijn broeder te lijf te gaan. Doch neen, dat paste
niet in het plan, dat hij snel had ontworpen. Thans
verlangde hij geen wraak, maar wel gerechtigheid
gerechtigheid voor vrouwen kind!
Hij ging op den rand van het bed zitten en wenkte
zijn broeder om op den stoel bij de kachel plaats te
nemen.
Geef mij volledige inlichtingen, sprak hij. Je bent
juist uit Afrika teruggekeerd en pas enkele dagen ver
toef je hier. Ben je nü van plan je hier te vestige n?
Of denk je weer naar Afrika te gaan?
Al mijne eigendommen ginder heb ik te gelde
gemaakt; ik ben van plan hier te blijven. Voorloopig
heb ik een woning in de Diergaardestraat gehuurd.
Ben je niet bang, dat Robert Werling, de zwen
delaar, de voortvluchtige bedrieger, zal herkend
worden?
Een rilling voer James Walter door de leden.
Bij de afdoening der zaak hebben alle schuldei-
schers hun geld ontvangen, antwoordde hij; maar toch
zou ik niet gaarne herkend worden. Ik vrees daarvoor
echter niet, nu mijn uiterlijk zoo veranderd is. Zonder
knevels zie ik er evenveel veranderd uit als jij zonder
ringbaard. Wij hebben elkaar herkend, maar ik geloof
niet, dat iemand die ons vroeger heeft gekend, ons één
L
We willen nogmaals een bezoek brengen
aan onze Zuidelijke buren. Nu, België is
waard bezocht en besproken te worden. Het
is merkwaardig door zijn bevolking, door zijn
nijverheid, door zijn historie, door zijn monu
menten. België was zoc vaak ’t land, waar
de volkeren elkaar ontmoetten, waar groote
slagen geleverd werden. België is ook merk
waardig door zijn steden, die meer te zien ge
ven dan de Hollandsche steden, omdat ze een
langer geschiedenis en beschaving achter zich
hebben, die nog na te speuren is in de mo
numenten.
We willen nu eens niet naar ’t aloude Luik,
een centrum van industrie, niet naar Brussel,
de schoone hoofdstad, het petit-Parijs, niet
naar het bedrijvige Gent, dat leeft van de lin
nen- en katoenindustrie en door een feim ka
naal met de Zeeuwsche haven Terneuzen ver
bonden en daardoor onafhankelijk van Ant
werpen is; niet naar Brugge, la ville morte,
dat nu weder opbloeit, na eeuwen van verval; ook
niet naar ’t Belgische zeestrand, dat op weg is
één groote modebadplaats te worden en waar
Ostende vooral in het seizoen de duizenden en
nog eens duizenden vreemdelingen trekt.
Moge Luik thans veler aandacht vergen door
zijn tentoonstelling, niet minder wordt in de
laatste tijden gesproken over Antwerpen, de
groote Belgische haven, die op ’t vasteland
van Europa alleen nog onderdoet in belang
rijkheid voor Hamburg, doch ’t nog steeds
even wint van Rotterdam.
Geheel België is thans in beroering over
Antwerpen’s haven. De havenwerken zijn er
reeds prachtig, doch de Belgische regeering wil
300 millioen francs besteden om ze nog veel
grootscher te maken en mede van machtige
verdedigingswerken te voorzien.
Niet ’t minst is thans de zaak van belang,
nu de koning zich zoo pertinent voor deze
werken heeft verklaard.
Merkwaardig diep ligt deze haven ’t land
in, doch de invloed van de afwisseling van
ebbe en vloed is merkbaar tot vlak bij de
haven en daardoor kunnen zeeschepen van al
lerlei grootte ze bereiken.
Antwerpen behoorde tot de tiende eeuw aan
de Fransche koningen. Doch eerst onder de
hertogen van Brabant werd de stad van groo-
ter belang en begon reeds een markt- en aan
legplaats te worden voor zeeschepen. Al
spoedig begon ook de haringvisscherij en lang
zamerhand groeide de Antwerpsche vloot,
zoodat handel met verschillende havens van
Europa, vooral met Spanje en Portugal, kon
gedreven worden.
In de 14e en 15e eeuw vooral verrezen die
grootsche voortbrengselen der bouwkunst, die
kerken, paleizen en openbare gebouwen, die
nu nog de bewondering van eiken vreemdeling
opwekken. Ook in de dichtkunst, muziek,
schilderkunst en wetenschap hield de stad ge
lijken tred met de roemrijke steden van Italië
en verschafte aan Engeland en andere landen
een reeks van uitstekende mannen. Ook in
de werktuigkunde en in verschillende takken
van nijverheid was Antwerpen bekend, zoodat
de vreemdelingen kwamen om er het diamant-
slijpen, ’t glasschilderen, ’t maken van klok
kenspellen, de kant- en tapijtweverij, enz. te
leeren.
Op’t einde der 15e eeuw zette de ontdek
king van Amerika en ’t vinden van den zeeweg
naar Indië, alsmede het daarmee gepaard
gaand verval van verschillende Italiaansche
steden, aan den Antwerpschen handel nieuwen
luister bij.
In de eerste jaren der 16e eeuw had de stad een
bevolking van 200,000 zielen en was het de
voornaamste handels- (en nijverheidsjplaats van
Europa en de voornaamste markt voor de Hanze
steden en Zuid- en West-Europa. De toenmalige
kooplieden der stad waren vooral door hunne
buitenlandsche betrekkingen beroemd. Ten
tijde van Karel V was de haven dikwijls zoo
zeer gevuld men schepen, dat de nieuw aan
komende handelsvloten voorloopig op de Schelde
moesten blijven en haarbeurt af wachten, om
hare kostbare ladingen te kunnen lossen.
Doch na deze heerlijke schittering kwam
het verval. De 80-jarige oorlog kwam en
bracht de sluiting van de Schelde en daarmee
de vernietiging van Antwerpen’s wereldhandel.
Eerst na den val van Napeleon, (die van
Antwerpen ook een pistool op de borst van En
geland wilde maken!) toen België na eeuwen van
afhankelijkheid een vrij land werd, begon met
den bloei van ’t nijvere land de bloei van de
groote haven.
Zal thans ’t plan van de Belgische regeering
aangenomen worden en Antwerpen de prach-
vertrekken, waarin hij door zijn rijkdom kon leven;
voor de eerste maal in zijn leven schaamde hij zich.
Hethet spijt mij vreeselijk, stotterde hijik
had vroeger iets voor je moeten doen maar
ik wist, wat gebeurd is,en kon het immers niet
er op wagen dat mijne brieven door de handen der
politie gingen.
Houdt die verontschuldigingen maar voor je,
Robert. Wat je gedaan hebt, moetje maar voor je eigen
geweten verantwoorden; voor mij kcmt het er alleen op
aan, watje in de naaste toekomst denkt te doen. Je zegt,
dat j'e rijk bent. Ik verlang niets anders van je, dan
dat je me geeft wat je mij schuldig bent: het geld dat
je mij bedriegelijk hebt ontnomen! Maar ik heb een
vrouw en een dochter.
Waar zijn die?
Zij wonen te Freienwalde. Sedert ik gebrand
merkt ben als schurk, hebben zij me niet weder gezien.
Ik zal ze ook nooit wederzien, want mijn kind weet niet
anders dan dat ik dood ben. Maar ik moet aan haar
beiden goedmaken al het kwade, dat ik door mijne schan
de over haar hoofd heb gebracht, en die schuld denk
ik door jou aan vrouw en kind te voldoen.
Ik wil gaarne alles doen wat in mijn macht staat,
daarvoor ben ik hier gekomen. Ik ben bereid tot alles
wat je verlangt, want ik heb in Afrika een groot vermo
gen verworven.
Je moet mij nu alles zeggen zonder mij iets te ver
bergen, sprak Heinz ernstig. Ik weet, dat je onder den
naam Robert Werling dat groote vermogen niet hebt
verkregen en dat je ook niet als Robert Werling naar
hier gekomen bent dat kon je niet. Wat is je naam
tegenwoordig?
James Walter.
Hoe groot is je vermogen?
Over de tien millioen mark.
tigste havenwerken ter wereld krijgen? En
zal daarmee ook de bloei der scheepvaart toe
nemen?
Evenals in geheel Europa het Noorden jon
ger is dan ’t Zuiden, zoo is ’t ook in de Neder
landen.
De Belgische steden zijn,zoowel wat. oorsprong
als geschiedenis aangaat, van veel ouder dag-
teekening dan de meeste steden van Holland.
De Hollanders hadden eerst steden, toen Brug
ge, Antwerpen, Leuven, Luik reeds lang we
reldberoemd waren. De Belgische steden zijn
dan ook van grooter historisch belang dan de
Hollandsche.
Ook Antwerpen kan zijn merkwaardige
bouwwerken aanwijzen.
De kathedraal van Antwerpen behoort tot
de merkwaardigste gedenkteekenen der bouw
kunst van heel Europa. Jammer, dat dit
grootsche voortbrengsel uit het laatst der
middeleeuwen niet geheel voltooid is. Men
bemerkt dadelijk, dat de monumentale, zeer
hooge toren nog een tweelingbroeder had
moeten hebben.
Ditzelfde kan men bij verscheidene prachtige
gebouwen uit denzelfden tijd opmerken. Men
bouwde toen boven zijn krachten en daarbij
brachten ook de vele troebele tijden groote
stoornis in 't bouwen; neem in ons land de Dom
van Utrecht, de Leeuwarder Oldehove.
De kathedraal der Scheldestad is overigens
zoowel uit- als inwendig een juweel van Go-
thische kunst; ze vormt één reusachtig stuk
versteende Brabantsche kant, want ontelbaar
zijn de fijne beeldhouwwerken, die dezen tem
pel overal bedekken. 'Hoe heerlijk is ’t inwen
dige van deze kerk, de eenige in Europa, die
zeven schepen bevat. Het perspectief van ’t
hoofdschip vooral is betooverend. Jammer dat
het gebouw door den beeldenstorm (1566) en
in den Franschen tijd (1 797) zoo geplunderd
werd. Gelukkig dat naderhand weer drie stuk
ken van Rubens uit Parijs teruggezonden zijn:
de hemelvaart van Maria, de oprichting van 't
kruis en de kruisafneming. Vooral de twee
laatste meesterstukken zijn te ver boven onzen
lof verheven, dan dat wij ze hier zouden durven
bespreken.
Ook de Sint Jacques is mooi. Maar vroeger
moet het aantal kerken zeer groot geweest
zijn, en verschillende openbare gebouwen
waren vroeger kloosters; ja, niet zelden ont
dekt men in private huizen de sporen van hunne
i.
*■-
L*
l
I
ia
o
UI RA NT.
