SHOTS- Eil ADVERTESTIEBLAD VOOR SSEEk EJI 0ÜSTREKE1. R R IJ De Verdenking. Zaterdag 84 April 1909. 64e Jaargang. Ho. 33. I Uitgever: B. FALKENA Mzn., Singel, Sneek. Feuilleton. B v werd langzamerhand vrij met (Oostersche spreuk.) 29). (Wordt vervolgd). Dit blad, verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS. ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f0,40 per 3 maanden, franco per post f0,50. Abonnementen worden te allen tijde aangenomen. Montenegro geraakten onder en eindelijk ook Bulgarije. J' w ELFDE HOOFDSTEK. Vervolg.) Lagemau had een pak schrifturen op de tafel gelegd en voegde er nu weer andere bij, terwijl hij vervolgde: >Ik heb hier verder authentieke bewijzen, dat mijnheer Bauerlich zjjn vermogen in Amerika niet op de eerlijk- ste manier heeft verkregen; doch daar zullen wij later wel over spreken. Het verdient thans meer onze aan dacht, dat Bauerlich, na een twintigjarige afwezigheid in Duitschland terugkeerende, zijn weldoener, den heer Zier, opzocht en bij hem de rol van den berouwhebben- den verloren zoon speelde. Ik wil gaarne erkennen, dat dit hem ernst was, doch hij ziet de dochter van zijn weldoener en vat liefde voor haar op. Tot eiken prijs wil hij haar bezitten; doch hij weet, dat haar vader nooit zijn toestemming zal geven. Wel heeft de heer Zier hem beloofd, dat hij nooit over het verledene zal spreken, maar vergeten en geheel vergeven zal hij nooit. Hij ziet in, dat het leven van mijnheer Zier een hinder paal is voor de vervulling zijner wenschen. Zier is ernstig Ijjdende, eiken dag kan men zijn dood ver wachten, maar hij kan ook nog jaren leven; zoolang hij leeft, verkeert Bauerlich in gevaar, dat hij zijn woord breekt en Bauerlich’s geheim aan zijn dochter verraadt. Dat de heer Rechling tot haar in teedere betrekking staat, prikkelt hem nog meer en na wat er tusschen Valentine en mevrouw Rechling is voorgevallen, schijnt giftigd bessensap opengemaakt en daarna met kunst vaardige hand precies dichtgemaakt was, zooals ze uit de fabriek afgeleverd werd. Een weinig lood van de capsule, dat aan den hals der flesch was blijven zitten en de vergelijking met een andere flesch uit dezelfde fabriek, deden hun geoefend oog dit feit ont dekken; het viel ook nu den rechters gemakkelijk dit op te merken. Aller oogen werden nu op Bauerlich gevestigd, die Doch te vergeefs, de man, die altijd zjjn«gladde tong zoo goed tot zijn dienst had, kon nu slecht eenige afge broken woorden uitbrengen; zijn gelaat was vaalbleek geworden enkrampachtig vertrokken; op zijn voorhoofd parelden groote zweetdroppels. »Erken de waarheid*, zeide de president plechtig. Bauerlich bekende niets, maar evenmin ontkende hij. Zijn trotsche zelfbewustheid had hem verlaten; daaren boven waren zijn houding en zjjn zwijgen bekentenis genoeg. De openbare aanklager hield een korte rede voering, waarin hij schorsing van het geding tegen Va lentine Zier, benevens verlof tot gevangenneming van Adolf Bauerlich vroeg. Aan deze beide aanvragen werd door de rechtbank na kort beraad voldaan. Toen een gerechtsdienaar Bauerlich de hand op den schouder legde en hem verzocht om mee te gaan, begon Bauerlich’s bloed te werken, hij maakte zich gereed tot verzet en raasde vreeselijk. Doch in het gelaat van alle aanwezigen las hij zijn veroordeeling, hij schikte zich in zijn lot, wel begrijpende dat zijn rol uitgespeeld was. Ons leven knelt als een nieuwe schoen, waar wij in groot tenue onder de mensehen moeten verschij nen; thuis sloffen wij gemakkelijk voort op wijde, oude, pleizierige, neergetrapte pantoffels. De mensch bestaat uit wenschen en zooals z’n wensch is, zoo is zijn wil; en zooals zijn wil is, is zjjn daad, en naar de daad, die hij verricht heeft, zal hij oogsten. ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500 regels 3 cent en van 1000 regels 27» cent. Groote letters naar plaatsruimte. Doch in *t Oosten bezweek *t eene land na ’t andere voor de Mahomedanen; het Oost-Ro- meinsche rijk sidderde onder hunne slagen en leed door eigen verdeeldheid. Twee eeuwen lang hielpen de kruisvaarders, maar in 1453 moest de Grieksche (Oost-Romeinsche) hoofd stad Konstantinopel bezwijken. Heel ’t Bal- kan-schiereiland werd Turksch; ’t Groot-Ser- visch rijk was verdwenen. De Zwarte Zee was op weg een Turksche binnenzee te wor den, want ook in de buurt van Odessa heersch- te de Turk. Nu moest OostenrijkHongarije de slagen van den voortdringenden Moslem verduren, terwijl de Italiaansche republieken (Venetië) sterke vloten moesten uitrusten. Wel sloeg don Jan van Oostenrijk (onze Spaansche land voogd) de Turksche vloot bij Lepanto, maar daarmede waren de Turksche legers niet ver slagen. Soms was geheel Hongarije in hun bezit en in 1683 sloegen meer dan 3 maal hon derdduizend Turken ’t beleg om Weenen, toen ’t hart van Europa. De dappere Poolsche koning Johan Sobieski daagde gelukkig op met een leger van 65,000 man, versloeg de overmacht, redde Weenen en daarmede Eu ropa. Spoedig daarna werden de Oostenrijkers aanvallers onder den groeten prins Eugenius van Savoye, ook in den Spaanschen successieoorlog als geniaal aanvoerder bekend. Toen drongen de Turken niet weer voor waarts. De landen bij Odessa waren Russisch bezit, Hongarije bleef vrij. Na den tijd van Napoleon begon de politieke décadance van de Halve Maan. Verg niet, dat we in dit overzicht in vogel vlucht een ook maar eenigszins nauwkeurige of omstandige beschrijving geven van al de oorlogen na den Franschen tijd. Neen, slechts vogelvlucht-beschouwingen. Griekenland werd vrij, geholpen door de geestdrift van Europa en Europeesche vloten, die de Turksche (Egyptische) vloot versloegen bij Navarino. Roemenië Moldavië. Servië en eigen bestuur Er zou nog heel wat meer veranderd zijn, maar Engeland en Frankrijk vreesden den aan was van Rusland en konden Konstantinopel niet in Russische handen zien. Wanneer u gevraagd wordt een rijk te noe men, dat nog al eens besproken wordt, dan kunt ge gerust Turkije noemen. Een merk waardig rijk: zwak en toch sterk; verdeeld en toch ook in een belangrijke zaak eensgezind; achterlijk en toch z’n eigen vaste beschaving cultiveerende met een uiterste zorgvuldigheid; barbaarsch in vele opzichten en toch modern in militair opzicht; met geringe West-Europee- sche eigenschappen toegerust, maar in den oor log zoo dapper, onverschrokken volhardend als de kloekste blanke volksstam. Turkije het Mohammedanisme; twee za ken, die onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn. Een naar onze begrippen bedorven, rotte politieke toestand, maar die steunt op een on verbreekbaar krachtig godsdienstig idee. Een godsdienstig geheel, dat in vele opzichten ster ker is te noemen dan het christelijk geheel. Godsdienstige denkbeelden, die zich aanpassen bij wat wij oostersche toestanden noemen en dat beter doen dan de Christelijke denk beelden. Reeds een eeuw bijna wordt het rijk van den Grooten Heer zwak genoemd. De Sultan heet de Zieke Man, en toch blijft die Zieke Man in leven en de Verheven Porte, een instelling, waartegen men opziet, omdat ze luister blijft afdwingen ook van den gehaten Christen hond. Een merkwaardig zwak-sterke heerschappij! Het is waar, niet als in de Middeleeuwen en ’t begin der Nieuwe Geschiedenis is Tur kije de groote schrik der Christenen. Maar toch blijkt het groote rijk nog een macht, die geen quantité négligeable is. Toen Mahomed in 622 (632) zijn godsdienst stichtte, breidde ’t godsdienstig-politieke rijk zich spoedig over geheel Arabië, later weldra over 't geheele Noorden van Afrika en ook over meerdere deelen van Azië uit. In het jaar 711 drong Tarek met zijn overwinnende benden over de Straat van Gibraltar (giber al Tarik=rotsen van Tarek) en bijna geheel Spanje bloeide langen tijd onder Saraceensche heerschers. Ja, zelfs drongen deze tot in ’t hart van Frankrijk door, waar de dappere Karei Martel hen bij Tours volkomen versloeg. Eerst in 1492 waren de Moor en weer uit Spanje verdreven. de zijne niet wil worden, zal zij toch aan geen ander toebehooren. Hij dreigt haar ten ondergang te zullen brengen en brengt zijn bedreiging op waarlijk duivel achtige wijze ten uitvoer. De flesch, die hij om geheel andere redenen verborg, gebruikte hij nu als ee.i middel om haar te betichten. Haar onbekendheid met de we reld en haar angst maken de oude dame tot zijn werk tuig, zonder dat zij er zelfs iets van vermoedt. Zijne verklaringen tijdens het voorloopig onderzoek vormen een meesterstuk van listige verdachtmaking onderden* alle moeite deed om een flinke houding te bewaren, schijn van de beklaagde te willen ontlasten en welk een boosaardig weefsel van leugens en waarheid hij hier ten beste heeft gegeven, ligt nog versch in het geheugen van alle aanwezigen. En toch heeft hij zich in zijn eigen strikken gevangen. Ik beschuldig Adolf Bauerlich, een flesch met vergiftigd bessensap ten huize van den heer Zier te hebben gebracht met het doel dien heer daarmee te dooden; ik beschuldig hem van meineed, daar hij met voorbedachten rade hier onder eede valsche getuigenis tegen Valentine Zier heeft afgelegd Lageman had met het vuur der overtuiging gespro ken; hij had de rollen omgekeerdde verdediger was aanklager geworden. De indruk van zijn rede was zoo overweldigend, algemeen werd de waarheid zijner woorden zoo zeer gevoeld, dat allen werden meege sleept en niemand er aan dacht hem in de rede te vallen, ofschoon hij de hem toekomende vrijheid als verdediger verre te buiten was gegaan. Toen hij ophield met spreken, heerschte diepe stilte en ontsteltenis; het viel moeielijk om op staanden voet het geding op de gewone manier voort te zetten; doch daar kwamen juist de beide deskundigen, die de fles- schen onderzocht hadden. Zij verklaarden op hun eed en toonden ook duidelijk aan, dat de flesch met ver- gebied zouden opeischen. De jongste gebeurtenissen van 1908 liggen nog versch in ieders geheugen. Oostenrijk verklaarde BosniëHerzegowina tot een on afscheidelijk deel der Donau-monarchie, vorst Ferdinand riep zich zelven uit tot Czaar van een volkomen onafhankelijk Bulgarije. Kreta werd hierdoor zoo aangedaan, dat ’t zich tot een deel van ’t Grieksche rijk verklaarde. Intusschen zitten we nu weer midden in een Turksche revolutie, waarbij de Sultan zich van de voogdij der Jong-Turken tracht te ontdoen. Wat zal hiervan ’t einde zijn? Zeker is, dat nog steeds de naijver tusschen de Christelijke Balkanstaten bestaat, dat Oos tenrijk loert op een uitweg naar Saloniki en niemand aan een ander het bezit van Konstan tinopel gunt. Zeker is, dat ’t Mahomedanisme als gods dienstige kracht nog onverzwakt blijft bestaan en de Sultan van Turkije het geestelijk op perhoofd is en blijft van heel wat Moslems in Britsch-Indië, in Afrika, in Azië, in Rusland, in Nederlandsch Indië, enz. Zeker is, dat de godsdienstige macht de Europeesche beheer- schers van die Moslems tot voortdurende om zichtigheid blijft aanmanen. Wie ziet 't verloop van de worsteling tus schen zooveel tegenstrijdige machten? Wie zou een terugdringen van den zetel van den Padisjah naar Aziatisch grondgebied als aan staande durven voorspellen? Zelfs al zouden bijv, alleen Grieken de geheele kust der Aege- esche zee bevolken en in Konstantinopel de meerderheid vormen, zoodat zij dan de aange wezen erfgenamen waren van een door den Turk verlaten Europeesch Turkije, dan nog zouden vooral Rusland en Oostenrijk dit niet gedoogen. Zoo staan thans de zaken. Laten we eerst eens afwachten, wat de uitslag der binnenlandsche Turksche revolutie zal zijn. het oogenblik hem bijzonder gunstig om zijn doel te bereiken. Waarom zou hij dien man niet uit den weg ruimen, die toch reeds ten doode is opgeschreven Hij brengt een flesch bessensap, waarin hij atropine heeft gegoten; eene kleine hoeveelheid daarvan, denkt hij, zal den dood brengen, zonder dat men de oorzaak weet en op een plotseling einde is men reeds lang voorbereid. De dingen schijnen het beloop te nemen, dat hij zich heeft voorgestelder is alleen een kleine afwijking. Mijnheer Zier, die gewoonlijk alleen ’s avonds bessen sap gebruikt en dien men naar zijn berekening den volgenden morgen dood zal vinden, moet reeds in den loop van den volgenden dag daarvan gedronken heb ben en is plotseling gestorven. Zoodra hij daarvan bericht ontvangt,’ijlt hij naar Wilmersdorf. Men heeft niets verdachts bespeurd; en om elke aanleiding tot ver denking onmogelijk temaken, gaat hij onder een voor wendsel naar de keuken en verruilt de flesch met ver- vergiftigd bessensap tegen een andere met onschade- lijken inhoud en verbergt ze onder den gootsteen om ze later te kunnen meenemen. Intusschen doet hij echter eene ontdekking«Mijn heer Zier heeft niet van het vergiftigde bessensap ge dronken, doch is ten gevolge van een hevige aandoe ning aan zijn hartkwaal gestorven. Door een toeval werd een ander uit het leven weggerukt. Valentine’s onschuldige hand heeft aan mevrouw Rechling den vergiftigden drank gereikt; men klaagt haar aan wegens moord en onmiddellijk is hij gereed met een plan van deze omstandigheden gebruik te maken tot bevrediging van zijn waanzinnigen wensch. Door overreding en be dreigingen tracht hij Valentine te bewegen met hem te vluchten; immers als hij dat doet, heeft hij haar in zijn macht. Zijn berekening faalt. Zij toont hem haar verachting en nu verandert zijn liefde in haat. Als zij Daardoor leed Rusland in den Krimoorlog de nederlaag tegen de vereenigde machten van Frankrijk, Engeland, Turkije en zelfs Sar dinië. In 1878 drong Rusland tot voor de poorten van Konstantinopel, maar een Engelsche vloot daagde op en op ’t Berlijnsche congres kreeg Rusland een deel van Armenië en enkele an dere voordeelen, Servië en Montenegro wer den vergroot, ook Griekenland; Bulgarije met Oost-Roemelié bleven alleen maar schatplich tig en BosniëHerzegowina zou door Oos tenrijkHongarije voorloopig bestuurd worden. Later probeerde Griekenland ’t nog eens, maar ’t werd niet door Europa gesteund en zag zijne legers verslagen: Griekenland moest zelfs een heel klein bergstrookje terugge/en en alleen Kreta werd gedeeltelijk losgescheurd van ’t Turksch gezag. Intusschen was ook in Afrika heel wat ver anderd. Frankrijk had eerst Algiers, later Tunis genomen; het laatste zeer tegen den zin van Italië, dat nu nog vlast op Tripolis, waar echter de Turk z’n tanden laat zien. Engeland bombardeerde in 1882 de stad Alexandrië en wist zich in Egypte te nestelen. Egypte was eerst in 1841 onafhankelijk van Turkije verklaard, maar een opstand van Arabi pacha in 1880 was voor de sluwe Britten een welkome gelegenheid. Thans is Egypte nog onder een eigen vorst, maar deze regeert met Engeland als toeziende voogd. Ook ’t eiland Cyprus kwam aan Engeland (in 1878). Tot geluk van den Zieken Man zijn de ver schillende volksstammen (Grieken, Bulgaren, Serviërs) op ’t Balkan-schiereiland te veel door- eengemengd en te hopeloos verdeeld, terwijl Konstantinopel een te gewichtig strategisch punt is, om dit aan iemand anders dan den Turk in bezit te gunnen. Tal van woelingen werden met geweld door Turksche legers, nog steeds uit dappere krij gers bestaande, onderdrukt. En nu is ’t vorige jaar een eigenaardige Turksche revolutie opgetreden, dien den Jong- Turken, Mahomedanen met Westersche poli tieke denkbeelden, de macht bezorgde en Tur kije tot eenconstitutioneele monarchie vormde. De Jong-Turken traden krachtig op en Oos tenrijk—Hongarije zoowel als Bulgarije vrees den, dat de Turken zoowel BosniëHerzego wina als BulgarijeOost-Roemelië als Turksch H 1URANT.

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Sneeker Nieuwsblad nl | 1909 | | pagina 1