SHOTS- Eil ADVERTESTIEBLAD
VOOR SSEEk EJI 0ÜSTREKE1.
R R IJ
De Verdenking.
Zaterdag 84 April 1909.
64e Jaargang.
Ho. 33.
I
Uitgever:
B. FALKENA Mzn., Singel, Sneek.
Feuilleton.
B
v
werd langzamerhand vrij met
(Oostersche spreuk.)
29).
(Wordt vervolgd).
Dit blad, verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor Sneek f0,40 per 3 maanden,
franco per post f0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
Montenegro geraakten onder
en eindelijk ook Bulgarije.
J'
w
ELFDE HOOFDSTEK.
Vervolg.)
Lagemau had een pak schrifturen op de tafel gelegd
en voegde er nu weer andere bij, terwijl hij vervolgde:
>Ik heb hier verder authentieke bewijzen, dat mijnheer
Bauerlich zjjn vermogen in Amerika niet op de eerlijk-
ste manier heeft verkregen; doch daar zullen wij later
wel over spreken. Het verdient thans meer onze aan
dacht, dat Bauerlich, na een twintigjarige afwezigheid
in Duitschland terugkeerende, zijn weldoener, den heer
Zier, opzocht en bij hem de rol van den berouwhebben-
den verloren zoon speelde. Ik wil gaarne erkennen,
dat dit hem ernst was, doch hij ziet de dochter van zijn
weldoener en vat liefde voor haar op. Tot eiken prijs
wil hij haar bezitten; doch hij weet, dat haar vader
nooit zijn toestemming zal geven. Wel heeft de heer
Zier hem beloofd, dat hij nooit over het verledene zal
spreken, maar vergeten en geheel vergeven zal hij nooit.
Hij ziet in, dat het leven van mijnheer Zier een hinder
paal is voor de vervulling zijner wenschen. Zier is
ernstig Ijjdende, eiken dag kan men zijn dood ver
wachten, maar hij kan ook nog jaren leven; zoolang hij
leeft, verkeert Bauerlich in gevaar, dat hij zijn woord
breekt en Bauerlich’s geheim aan zijn dochter verraadt.
Dat de heer Rechling tot haar in teedere betrekking
staat, prikkelt hem nog meer en na wat er tusschen
Valentine en mevrouw Rechling is voorgevallen, schijnt
giftigd bessensap opengemaakt en daarna met kunst
vaardige hand precies dichtgemaakt was, zooals ze uit
de fabriek afgeleverd werd. Een weinig lood van
de capsule, dat aan den hals der flesch was blijven
zitten en de vergelijking met een andere flesch uit
dezelfde fabriek, deden hun geoefend oog dit feit ont
dekken; het viel ook nu den rechters gemakkelijk dit
op te merken.
Aller oogen werden nu op Bauerlich gevestigd, die
Doch te vergeefs, de man, die altijd zjjn«gladde tong
zoo goed tot zijn dienst had, kon nu slecht eenige afge
broken woorden uitbrengen; zijn gelaat was vaalbleek
geworden enkrampachtig vertrokken; op zijn voorhoofd
parelden groote zweetdroppels.
»Erken de waarheid*, zeide de president plechtig.
Bauerlich bekende niets, maar evenmin ontkende hij.
Zijn trotsche zelfbewustheid had hem verlaten; daaren
boven waren zijn houding en zjjn zwijgen bekentenis
genoeg. De openbare aanklager hield een korte rede
voering, waarin hij schorsing van het geding tegen Va
lentine Zier, benevens verlof tot gevangenneming van
Adolf Bauerlich vroeg. Aan deze beide aanvragen werd
door de rechtbank na kort beraad voldaan.
Toen een gerechtsdienaar Bauerlich de hand op den
schouder legde en hem verzocht om mee te gaan, begon
Bauerlich’s bloed te werken, hij maakte zich gereed
tot verzet en raasde vreeselijk. Doch in het gelaat
van alle aanwezigen las hij zijn veroordeeling, hij
schikte zich in zijn lot, wel begrijpende dat zijn rol
uitgespeeld was.
Ons leven knelt als een nieuwe schoen, waar
wij in groot tenue onder de mensehen moeten verschij
nen; thuis sloffen wij gemakkelijk voort op wijde,
oude, pleizierige, neergetrapte pantoffels.
De mensch bestaat uit wenschen en zooals z’n
wensch is, zoo is zijn wil; en zooals zijn wil is, is zjjn
daad, en naar de daad, die hij verricht heeft, zal hij
oogsten.
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1000 regels 27» cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
Doch in *t Oosten bezweek *t eene land na
’t andere voor de Mahomedanen; het Oost-Ro-
meinsche rijk sidderde onder hunne slagen en
leed door eigen verdeeldheid. Twee eeuwen
lang hielpen de kruisvaarders, maar in 1453
moest de Grieksche (Oost-Romeinsche) hoofd
stad Konstantinopel bezwijken. Heel ’t Bal-
kan-schiereiland werd Turksch; ’t Groot-Ser-
visch rijk was verdwenen. De Zwarte Zee
was op weg een Turksche binnenzee te wor
den, want ook in de buurt van Odessa heersch-
te de Turk.
Nu moest OostenrijkHongarije de slagen
van den voortdringenden Moslem verduren,
terwijl de Italiaansche republieken (Venetië)
sterke vloten moesten uitrusten. Wel sloeg
don Jan van Oostenrijk (onze Spaansche land
voogd) de Turksche vloot bij Lepanto, maar
daarmede waren de Turksche legers niet ver
slagen. Soms was geheel Hongarije in hun
bezit en in 1683 sloegen meer dan 3 maal hon
derdduizend Turken ’t beleg om Weenen, toen
’t hart van Europa. De dappere Poolsche
koning Johan Sobieski daagde gelukkig op
met een leger van 65,000 man, versloeg de
overmacht, redde Weenen en daarmede Eu
ropa.
Spoedig daarna werden de Oostenrijkers
aanvallers onder den groeten prins Eugenius van
Savoye, ook in den Spaanschen successieoorlog
als geniaal aanvoerder bekend.
Toen drongen de Turken niet weer voor
waarts. De landen bij Odessa waren Russisch
bezit, Hongarije bleef vrij.
Na den tijd van Napoleon begon de politieke
décadance van de Halve Maan.
Verg niet, dat we in dit overzicht in vogel
vlucht een ook maar eenigszins nauwkeurige
of omstandige beschrijving geven van al de
oorlogen na den Franschen tijd. Neen, slechts
vogelvlucht-beschouwingen.
Griekenland werd vrij, geholpen door de
geestdrift van Europa en Europeesche vloten,
die de Turksche (Egyptische) vloot versloegen bij
Navarino.
Roemenië
Moldavië.
Servië en
eigen bestuur
Er zou nog heel wat meer veranderd zijn,
maar Engeland en Frankrijk vreesden den aan
was van Rusland en konden Konstantinopel
niet in Russische handen zien.
Wanneer u gevraagd wordt een rijk te noe
men, dat nog al eens besproken wordt, dan
kunt ge gerust Turkije noemen. Een merk
waardig rijk: zwak en toch sterk; verdeeld en
toch ook in een belangrijke zaak eensgezind;
achterlijk en toch z’n eigen vaste beschaving
cultiveerende met een uiterste zorgvuldigheid;
barbaarsch in vele opzichten en toch modern
in militair opzicht; met geringe West-Europee-
sche eigenschappen toegerust, maar in den oor
log zoo dapper, onverschrokken volhardend als
de kloekste blanke volksstam.
Turkije het Mohammedanisme; twee za
ken, die onafscheidelijk met elkaar verbonden
zijn. Een naar onze begrippen bedorven, rotte
politieke toestand, maar die steunt op een on
verbreekbaar krachtig godsdienstig idee. Een
godsdienstig geheel, dat in vele opzichten ster
ker is te noemen dan het christelijk geheel.
Godsdienstige denkbeelden, die zich aanpassen
bij wat wij oostersche toestanden noemen en
dat beter doen dan de Christelijke denk
beelden.
Reeds een eeuw bijna wordt het rijk van
den Grooten Heer zwak genoemd. De Sultan
heet de Zieke Man, en toch blijft die Zieke Man
in leven en de Verheven Porte, een instelling,
waartegen men opziet, omdat ze luister blijft
afdwingen ook van den gehaten Christen
hond.
Een merkwaardig zwak-sterke heerschappij!
Het is waar, niet als in de Middeleeuwen
en ’t begin der Nieuwe Geschiedenis is Tur
kije de groote schrik der Christenen. Maar
toch blijkt het groote rijk nog een macht, die
geen quantité négligeable is.
Toen Mahomed in 622 (632) zijn godsdienst
stichtte, breidde ’t godsdienstig-politieke rijk
zich spoedig over geheel Arabië, later weldra
over 't geheele Noorden van Afrika en ook
over meerdere deelen van Azië uit. In het
jaar 711 drong Tarek met zijn overwinnende
benden over de Straat van Gibraltar (giber al
Tarik=rotsen van Tarek) en bijna geheel
Spanje bloeide langen tijd onder Saraceensche
heerschers. Ja, zelfs drongen deze tot in ’t
hart van Frankrijk door, waar de dappere Karei
Martel hen bij Tours volkomen versloeg.
Eerst in 1492 waren de Moor en weer uit
Spanje verdreven.
de zijne niet wil worden, zal zij toch aan geen ander
toebehooren. Hij dreigt haar ten ondergang te zullen
brengen en brengt zijn bedreiging op waarlijk duivel
achtige wijze ten uitvoer. De flesch, die hij om geheel
andere redenen verborg, gebruikte hij nu als ee.i middel
om haar te betichten. Haar onbekendheid met de we
reld en haar angst maken de oude dame tot zijn werk
tuig, zonder dat zij er zelfs iets van vermoedt. Zijne
verklaringen tijdens het voorloopig onderzoek vormen
een meesterstuk van listige verdachtmaking onderden* alle moeite deed om een flinke houding te bewaren,
schijn van de beklaagde te willen ontlasten en welk
een boosaardig weefsel van leugens en waarheid hij
hier ten beste heeft gegeven, ligt nog versch in het
geheugen van alle aanwezigen. En toch heeft hij zich
in zijn eigen strikken gevangen. Ik beschuldig Adolf
Bauerlich, een flesch met vergiftigd bessensap ten
huize van den heer Zier te hebben gebracht met het
doel dien heer daarmee te dooden; ik beschuldig hem
van meineed, daar hij met voorbedachten rade hier
onder eede valsche getuigenis tegen Valentine Zier
heeft afgelegd
Lageman had met het vuur der overtuiging gespro
ken; hij had de rollen omgekeerdde verdediger was
aanklager geworden. De indruk van zijn rede was
zoo overweldigend, algemeen werd de waarheid zijner
woorden zoo zeer gevoeld, dat allen werden meege
sleept en niemand er aan dacht hem in de rede te
vallen, ofschoon hij de hem toekomende vrijheid als
verdediger verre te buiten was gegaan.
Toen hij ophield met spreken, heerschte diepe stilte
en ontsteltenis; het viel moeielijk om op staanden voet
het geding op de gewone manier voort te zetten; doch
daar kwamen juist de beide deskundigen, die de fles-
schen onderzocht hadden. Zij verklaarden op hun eed
en toonden ook duidelijk aan, dat de flesch met ver-
gebied zouden opeischen.
De jongste gebeurtenissen van 1908 liggen
nog versch in ieders geheugen. Oostenrijk
verklaarde BosniëHerzegowina tot een on
afscheidelijk deel der Donau-monarchie, vorst
Ferdinand riep zich zelven uit tot Czaar van
een volkomen onafhankelijk Bulgarije. Kreta
werd hierdoor zoo aangedaan, dat ’t zich tot
een deel van ’t Grieksche rijk verklaarde.
Intusschen zitten we nu weer midden in een
Turksche revolutie, waarbij de Sultan zich
van de voogdij der Jong-Turken tracht te
ontdoen.
Wat zal hiervan ’t einde zijn?
Zeker is, dat nog steeds de naijver tusschen
de Christelijke Balkanstaten bestaat, dat Oos
tenrijk loert op een uitweg naar Saloniki en
niemand aan een ander het bezit van Konstan
tinopel gunt.
Zeker is, dat ’t Mahomedanisme als gods
dienstige kracht nog onverzwakt blijft bestaan
en de Sultan van Turkije het geestelijk op
perhoofd is en blijft van heel wat Moslems in
Britsch-Indië, in Afrika, in Azië, in Rusland,
in Nederlandsch Indië, enz. Zeker is, dat de
godsdienstige macht de Europeesche beheer-
schers van die Moslems tot voortdurende om
zichtigheid blijft aanmanen.
Wie ziet 't verloop van de worsteling tus
schen zooveel tegenstrijdige machten? Wie
zou een terugdringen van den zetel van den
Padisjah naar Aziatisch grondgebied als aan
staande durven voorspellen? Zelfs al zouden
bijv, alleen Grieken de geheele kust der Aege-
esche zee bevolken en in Konstantinopel de
meerderheid vormen, zoodat zij dan de aange
wezen erfgenamen waren van een door den
Turk verlaten Europeesch Turkije, dan nog
zouden vooral Rusland en Oostenrijk dit niet
gedoogen.
Zoo staan thans de zaken.
Laten we eerst eens afwachten, wat de uitslag
der binnenlandsche Turksche revolutie zal zijn.
het oogenblik hem bijzonder gunstig om zijn doel te
bereiken. Waarom zou hij dien man niet uit den weg
ruimen, die toch reeds ten doode is opgeschreven Hij
brengt een flesch bessensap, waarin hij atropine heeft
gegoten; eene kleine hoeveelheid daarvan, denkt hij,
zal den dood brengen, zonder dat men de oorzaak weet
en op een plotseling einde is men reeds lang voorbereid.
De dingen schijnen het beloop te nemen, dat hij zich
heeft voorgestelder is alleen een kleine afwijking.
Mijnheer Zier, die gewoonlijk alleen ’s avonds bessen
sap gebruikt en dien men naar zijn berekening den
volgenden morgen dood zal vinden, moet reeds in den
loop van den volgenden dag daarvan gedronken heb
ben en is plotseling gestorven. Zoodra hij daarvan
bericht ontvangt,’ijlt hij naar Wilmersdorf. Men heeft
niets verdachts bespeurd; en om elke aanleiding tot ver
denking onmogelijk temaken, gaat hij onder een voor
wendsel naar de keuken en verruilt de flesch met ver-
vergiftigd bessensap tegen een andere met onschade-
lijken inhoud en verbergt ze onder den gootsteen om
ze later te kunnen meenemen.
Intusschen doet hij echter eene ontdekking«Mijn
heer Zier heeft niet van het vergiftigde bessensap ge
dronken, doch is ten gevolge van een hevige aandoe
ning aan zijn hartkwaal gestorven. Door een toeval
werd een ander uit het leven weggerukt. Valentine’s
onschuldige hand heeft aan mevrouw Rechling den
vergiftigden drank gereikt; men klaagt haar aan wegens
moord en onmiddellijk is hij gereed met een plan van
deze omstandigheden gebruik te maken tot bevrediging
van zijn waanzinnigen wensch. Door overreding en be
dreigingen tracht hij Valentine te bewegen met hem
te vluchten; immers als hij dat doet, heeft hij haar in
zijn macht. Zijn berekening faalt. Zij toont hem haar
verachting en nu verandert zijn liefde in haat. Als zij
Daardoor leed Rusland in den Krimoorlog
de nederlaag tegen de vereenigde machten
van Frankrijk, Engeland, Turkije en zelfs Sar
dinië.
In 1878 drong Rusland tot voor de poorten
van Konstantinopel, maar een Engelsche vloot
daagde op en op ’t Berlijnsche congres kreeg
Rusland een deel van Armenië en enkele an
dere voordeelen, Servië en Montenegro wer
den vergroot, ook Griekenland; Bulgarije met
Oost-Roemelié bleven alleen maar schatplich
tig en BosniëHerzegowina zou door Oos
tenrijkHongarije voorloopig bestuurd worden.
Later probeerde Griekenland ’t nog eens,
maar ’t werd niet door Europa gesteund en
zag zijne legers verslagen: Griekenland moest
zelfs een heel klein bergstrookje terugge/en
en alleen Kreta werd gedeeltelijk losgescheurd
van ’t Turksch gezag.
Intusschen was ook in Afrika heel wat ver
anderd. Frankrijk had eerst Algiers, later
Tunis genomen; het laatste zeer tegen den zin
van Italië, dat nu nog vlast op Tripolis, waar
echter de Turk z’n tanden laat zien.
Engeland bombardeerde in 1882 de stad
Alexandrië en wist zich in Egypte te nestelen.
Egypte was eerst in 1841 onafhankelijk van
Turkije verklaard, maar een opstand van Arabi
pacha in 1880 was voor de sluwe Britten een
welkome gelegenheid. Thans is Egypte nog
onder een eigen vorst, maar deze regeert
met Engeland als toeziende voogd.
Ook ’t eiland Cyprus kwam aan Engeland
(in 1878).
Tot geluk van den Zieken Man zijn de ver
schillende volksstammen (Grieken, Bulgaren,
Serviërs) op ’t Balkan-schiereiland te veel door-
eengemengd en te hopeloos verdeeld, terwijl
Konstantinopel een te gewichtig strategisch
punt is, om dit aan iemand anders dan den Turk
in bezit te gunnen.
Tal van woelingen werden met geweld door
Turksche legers, nog steeds uit dappere krij
gers bestaande, onderdrukt.
En nu is ’t vorige jaar een eigenaardige
Turksche revolutie opgetreden, dien den Jong-
Turken, Mahomedanen met Westersche poli
tieke denkbeelden, de macht bezorgde en Tur
kije tot eenconstitutioneele monarchie vormde.
De Jong-Turken traden krachtig op en Oos
tenrijk—Hongarije zoowel als Bulgarije vrees
den, dat de Turken zoowel BosniëHerzego
wina als BulgarijeOost-Roemelië als Turksch
H
1URANT.