VOOR SNEER EJi OMSTREKES.
TOWS- ES AhVERTESTlEBLAO
Kindersterfte.
jVIathurine.
65e Jaargang.
Zaterdag 8 October 1910.
No. 81.
Feuilleton,
Uitgever: B. FALKENA Mzn., Singel, Sneek.
dat
r
Ik had
Dit blad verschijnt WOENSDAGS en ZATERDAGS.
ABONNEMENTSPRIJS voor S n e e k f 0,40 per 3 maanden,
franco per post f0,50.
Abonnementen worden te allen tijde aangenomen.
ADVERTENTIëN 4 cent per regel. Bij abonnement van 500
regels 3 cent en van 1000 regels 27. cent. Groote letters naar
plaatsruimte.
te besturen als de man op het land is, moet de vrouw
thuis zijn, anders gaat het niet vooruit.
Ik ben daarom in de noodzakelijkheid gekomen, weer
te trouwen, en daar ik van u niets dan goeds heb ge
hoord, vraag ik hierbij eerbiedig om uw hand. Boer
Pautras kent mij ik denk niet, dat hij u slechte
informaties over mij geven zal. Wees overtuigd, dat
ik alles doen wil om u gelukkig te maken. Ik verlang
slechts één ding, dat gij een moeder wilt zijn voor
mijn beide kleine jongens, waarvan de oudste binnenkort
zes jaar wordt.
Hopende op een gunstig antwoord, heb ik de eer u
te groeten.
Bertin Bruneaux,
pachter op Acacias.
Op Mathurine’s wangen vlamde gloeiend rood. Haar
neergeslagen blik verried diepe verbazing en verlegen
heid. Misschien had zij de geheime gedachte, dat
iemand een loopje met haar wilde nemen want zij
vroeg Baas, kent u werkelijk dien man?
Of ik hem ken Zeker ik zie hem dikwijls genoeg
op de markt te Saint Fréjeau. Een beste kerel
Heeft u misschien met hem over mij gesproken
Neen, waarachtig niet, Mathurine 1 Je bent immers
volkomen vrij, te doen wat je goed vindt.
Natuurlijk 1
Dus wat moet ik hem antwoorden
Ik zal er nog eens over nadenken.
En Marthurine dacht na. Een nieuwe toekomst
opende zich voor haar. Sedert bijna twintig jaar liet
zij nu hare klompen klossen op de steenen der boerderij,
altijd gehoorzaam aan ’t bevel van anderen, altijd tot
werken en ploeteren bereid. Dit kansje moest wel
buitengewoon verlokkend voor haar zijn Zij behoefde
slechts één woord te zeggen, slechts toe te stemmen,
zaam nagelezen, hem om zoo te zeggen uitspellen, de
zinnen in hun beteekenis van buiten leeren. Van alles
wat Pautras haar had voorgelezen, had zjj niet veel
meer dan dat ééne onthouden de man, die naar haar
vrijde, had twee kleine jongens en verzekerde haar,
dat hij haar gelukkig wilde maken..
Gelukkig Was zij ’t tot dusver geweest Had zij
cok maar een oogenblik ware vreugde leeren kennen
Gelukkig Het woord deed, zonder dat zij het wist,
haar beven, wond haar op, richtte haar verbeeldings
kracht op een nieuwe wereld.
Dan voelde zij zich in den grond van haar hart ge
vleid. Iemand had haar opgemerkt, onderscheiden, haar
zekere eigenschappen toegeschreven —.In haar nederige
positie moest zij natuurlijk voor zulk een hulde zeer
gevoelig zijn, zij was inwendig trotsch daarop en haar
geest zwelgde in schitterende toekomstdroom tot
een kleine Pautras, die zich aan hare rokken klemde,
haar daaruit deed ontwaken.
Op een avond, tegen Allerheiligen, vroeg de pachter,
die een beetje had zitten dommelen bij ’t vuur, wakker
wordend, haar opeens
Wel, Mathurine, ben je al besloten
Zij tilde een ketel heet water van ’t vuur, zette dien
op den steenen vloer en fluisterde beschaamd
Ik heb nog niets besloten.
Je zult er nu toch tce moeten komen, vervolgde
Pautras. ’t Is gauw Allerheiligen, en als je weg wilt,
moet ik uitkijken naar een andere meid En Bertin
Bruneaux ik zag hem gisteren op de markt
wacht ook met ongeduld op je antwoord. Waarom be
sluit je niet ’t Ligt toch voor de hand dat je aanneemt.
Wat zit er in den weg de kinderen misschien
Stilte. Een krekeltje piepte in den haard, waarbij
de kinderen zaten te spelen.
om eindelijk van de dienstbaarheid ontslagen te zijn.
De meid zou in een dag verheven worden tot boerin.
Zij zou heerschen als meesteres, zonder, de eeuwige
zorg, voor het minste of geringste verzuim een beris
ping te krijgen. Met één woord, zij zou de vrouw
zijn
Mathurine overdacht dit alles, doch niettemin werd
haar gezicht niet helderder. Neen, integendeel, haar
hart kromp ineen bij de gedachte, de hoeve Nielettes
te verlaten. En dan was 't enkel angst om. de hoeve
te verlaten Waren ’t niet veeleer de drie blagen,
die van den morgen tot den avond aan hare rokken
hingen de arme kleine wurmen, die de overleden
moeder nog op haar sterfbed Mathurine zoo op ’t hart
had gedrukt.
Mathurine, had zij gezegd, zorg dat ze mij niet geheel
vergeten geef hun een beetje van je zelve
In plaats van een beetje had Mathurine hun liever
alles gegeven. Haar aangeboren goedheid, haar toe
wijding, haar onvermoeide arbeidskracht, had zij, zonder
eenige berekening, voor hen gespild. Haar geheele hart
had zij hun gegeven. Onontwikkeld als zij was, dacht
zij er niet aan, angstvallig te berekenen, hoe ver hare
rechten en hare plichten gingen. Zij voelde de draag
wijdte der te vervullen taak meer instinctmatig dan
door overleg. Zoodra de opvatting van haar plicht
eenmaal gevestigd was, kon men over haar persoon
beschikken tot zij uitgeput er bij neerviel.
Van tijd tot tijd haalde Mathurine den brief heimelijk
uit haar zak. vouwde hem open en beschouwde met een
tegelijk nieuwsgierig en vroolijk gezicht het gekrabbel
dat een geheele zijde van het groote, geruite papier
innam.
In zulke oogenblikken betreurde zij haar onwetend
heid. Ze zou gaarne den brief hebben nagelezen, lang-
1000. Van 1
5 tot 10 jaar 2,8, van 10 tot
15 tot 20 jaar 1.5.
heeft natuurlijk veel invloed
kleine kinderen, maar onder
de volksklasse wordt die invloed door andere
omstandigheden gewijzigd. De mijnwerkers
en textielarbeiders van dit land leven welva
render dan de veldarbei Iers en toch is de
kindersterfte onder de eersten grooter. Ierland
is veel armer dan Engeland en niettemin heeft
het veel kleiner kindersterfte doch Ierland
is een agrarisch land en juist de groote steden
Dublin en Belfast hebben een hooger kinder
sterfte dan Londen, Liverpool of Glasgow. In
Ierland zijn de gezinnen veel grooter dan in
Engeland en toch is de kindersterfte er ge
ringer. Kleine gezinnen geven dus geen
waarborg. De welvaart speelt hier natuurlijk
een groote rol. De armsten hebben veelal de
grootste gezinnen, die in de ongezondste toe
standen leven. Maar opmerkelijk is, dat de
Engelsche graafschappen met de hoogste kin
dersterfte een laag geboorte-cijfer hebben, 5
tot 21 pet. beneden het gemiddelde.
De leeftijd der moeders is van groot belang;
grootste kindersterfte in de gewesten met de
meeste minderjarige moeders. Op volwassen
leeftijd brengen de moeders sterker kinderen
ter wereld. Natuurlijk heeft ook de onwetend
heid der moeders een nadeeligen invloed op
het leven en de gezondheid harer kinderen.
Door ondoelmatige voeding worden jaarlijks
duizenden jonge levens verwoest.
Nu de woningkwestie. De kindersterfte is
te Londen in oude arbeiderswijken hooger dan
in moderne kazernewoningen, ofschoon in deze
veel meer families een gegeven oppervlakte
bewonen; de groote Peabody-buildings voor
volkshuisvesting hadden het vorige jaar 504
personen op 0.4 Hectare, een 8-maal dichter
bevolking dan over geheel Londen en toch
was de kindersterfte er 92 per 1000 tegen
120 voor de geheele stad. Die groote buil
dings zijn echter sanitair beter iogericht en
hebben tevens gemiddeld minder inwoners per
kamer. In de mijndistricten van Durham en
Northumerland wonen de arbeiders in dorpen
op grooter oppervlakte verspreid, en toch is
de kindersterfte er hooger dan in vele dicht
bevolkte Engelsche steden; natuurlijk omdat
die dorpswoningen sanitair zeer slecht zijn
ingericht.
Vooral, wat betreft huisafval en privaten,
valt ook in de steden veel te verbeteren. De
keukenafval achter huis geworpen, wordt een
broeiplaats voor veel onreins; ondoelmatige en
niet veelvuldig geledigde en gereinigde priva
ten zijn zeer schadelijk. Mesthoopprivaten zijn
afschuwelijk.
Nu ’t arbeiden der vrouwen. Staffordshire
is *t Eng. pottenbakkersdistrict. Daar hadden 5
steden met 133,000 inwoners en 12 gehuwde
arbeidsters op 100 vrouwen van 18 tot 50
jaar, in de laatste 3 decennia een kindersterfte
We weten het nu maar al te goed, dat de
menschen tegenwoordig veel ouder worden dan
vroeger; en die waarheid is reeds zoo ver over
al doorgedrongen, dat nog slechts enkele min
ontwikkelde personen komen aandragen met ’t
afgezaagde: Ja, vroeger, toen waren de men
schen sterk en toen werden ze oud.
Doch degenen, die goed met de sterftecijfers
van voorheen en thans op de hoogte zijn,
moeten toch ook niet te veel waarde aan
die voor onzen tijd zoo voordeelige cijfers
hechten. Niet vergeten, dat men vroeger
in sanitair opzicht onder veel moeilijker
omstandigheden moest leven, omdat men toen
in zoovele opzichten bij onzen tijd ten achter
stond, omstandigheden, die juist de grootere
sterfte van voorheen goeddeels verklaren en
verontschuldigen. Men moet bovendien niet
meenen, dat we nu ’t sanitair toppunt bereikt
hebben en er thans niets meer te verbeteren
valt.
Integendeel, er is nog zoo veel te verbete
ren. Zeker, als men naar Rusland ziet, waar
de sterfte ruim zoo groot is als hier te lande
de geboorten, dan mogen we fier op ons Neder
land zijn, maar als we ons daarmee vrij reken
den van ’t nemen van nog betere gezondheids
maatregelen, zou ’t ons gaan als de kleine
misdadiger, die zich schoon wil wasschen, met
Doch moge in genoemde gewesten de kin
dersterfte voor ons land ’t grootst zijn, ook in
de andere deelen des lands is nog genoeg te
verbeteren.
We willen enkele getallen geven, vooral uit
Engeland, en meteen de opmerkingen en
raadgevingen van Engelsche geneesheeren
opteekenen,
De Engelsche inspecteur van gezondheid
schrijft in een onlangs te Londen verschenen
rapport van den Local Government Board over
de kindersterfte in Engeland:
>Het is in hooge mate te betreuren, dat
de groote meerderheid der sanitaire autoriteiten
onverschillig schijnt te zijn voor een sterfte
onder kinderen, gedurende de eerste levens
maand van 55 per 1000 geboorten. Kwam
te wijzen op anderen, die veel grooter misda
den bedrijven; zou ’t ons gaan als den koop
man, die meent, dat zekere handelstrucs er
wel mee door kunnen, omdat er andere hande
laars zijn, die volledige flesschentrekkers zijn.
Neem bijv, de kindersterfte. Daar is nog
heel veel bij te verbeteren. In sommige deelen
van ons land is die nog verbazend hoog, zoo-
dat ’t grooter geboortecijfer daar geheel nut
teloos wordt wegens ’t hooge cijfer der kinder
sterfte.
Ge herinnert u zeker wel, dat daarover
meerdere artikelen geschreven zijn en
ook de regeering er zich mee bemoeide.
Juist in Brabant en Limburg is de kinder
sterfte, vooral ook in de eerste levensmaand
zeer hoog en evenzoo ’t aantal geheel levenloos
geborenen. Men zocht naar middelen om dat
groote euvel te bestrijden en vond in de eerste
plaats, dat er voor betere verloskundige hulp
in die provinciën moest gezorgd worden. Er
moest bijv, te Maastricht een kweekschool
voor vroedvrouwen komen, zooals er een te
Groningen en een in Holland bestaat. In vele
streken van ’t zuiden des lands zijn veel te
weinig artsen en bovendien is ’t gebrek aan
vroedvrouwen nog grooter. Waren die
laatsten er eerst maar in redelijk voldoend
aantal, dan zou ’t met de verlossingen al veel
beter gaan, dan zouden er meer levend gebo
renen komen, dan zouden de aanstaande en de
jonge moeders betere raadgevingen kunnen
ontvangen, ten einde te weten: Hoe moet ik
leven om gezonde kinderen te baren, hoe ook
moet ik de jonge spruiten behandelen en voor
al voeden?
Doch moge in genoemde gewesten
Baas Pautras was weduwnaar geworden, en natuurlijk
nam zijn dienstmaagd Mathurine het huiselijk beheer
op de hoeve Nielettes in handen.
Zij was een stevige meid haar gezicht was verweerd
door de stralen der Junizon.
Men kon haar eer rood dan blond noemen, eer mooi dan
leelijk zij bezat eenige bekoorlijkheden en stelde vol
strekt geen eischen zij had ook heelemaal geen tijd
het leven te beschouwen van een ander standpunt dan
van dat van onafgebroken en moeizamen arbeid.
Drie kleine kinderen verzorgen, voeder voor het vee
klaar maken en eten voor het dienstpersoneel koken, hier
met den bezem, daar met de poetslap te komen
linnengoed en vaten wasschen, de ganzen naar ’t veld
en de kinderen naar school sturen voorwaar, ’t zou
haar moeilijk gevallen zijn, ook maar een minuutje
voor haar eigen persoon te veroveren.
Aan trouwen had zij waarschijnlijk nooit gedacht en
zij naderde reeds haar twee-en-dertigste jaar, toen de
brievenbesteller haar op een mooien Octoberochtend een
brief bracht. De arme meid, hoewel flink en verstandig,
kon niet lezen. Zij verzocht daarom baas Pautras, haar het
epistel te vertolken. Het luidde
Mejuffrouw 1
voor eenige jaren het groote ongeluk mijn
vrouw te verliezen. Behalve de smart over het ver
lies, had dit groote schade in mijn huishouding ten
gevolge, weet wat het zeggen wil, een boerderij
zulk een sterfte onder lammeren voor, dan
werd er fluks een Koninklijke commissie be
noemd om de noodige maatregelen tot beteu
geling van een zoo onnatuurlijke sterfte te
onderzoeken. Lammeren brengen echter me
nigmaal 50 shillings per stuk op, wanneer ze
zes maanden oud zijn. Doch kleine kinderen
hebben blijkbaar zooveel waarde niet.»
Overal is de kindersterfte veel grooter dan zij
behoeft te wezen; de langzame vermindering
daarvan door betere voorzorgen bewijst het.
Vooral onder de lagere klassen, wier kleine
kinderen eens zoo talrijk sterven als onder de
welgestelde klassen, moest veel meer gedaan
worden tot verbetering.Duitschland heeft een nog
iets grooter kindersterfte, (’t geboortecijfer is
er ook grooter!) en vooral Rusland en de
Balkanstaten staan verreweg bovenaan, maar
Noorwegen had in 1907 slechts een kinder
sterfte beneden ’t jaar van 67 per 1000 ge
boorten, terwijl in Engeland en Wales dit cijfer
in 1908 nog 120 was. Ongeveer de helft
dier jonge Engelschen hadden, met betere voor
zorgen, behandeling en levensomstandigheden,
behouden kunnen blijven.
Ieder land wil gaarne een hooge bevolking
hebben; nu, daartoe is een laag cijfer van kin
dersterfte toch wel in de eerste plaats van
belang. Dit leidt ook tot verhooging der
volkskracht, want de statistiek bewijst, dat
een hoog sterftecijfer beneden ’t jaar steeds
gepaard gaat met een hooge sterfte onder
jonge menschen tot bijv, een leeftijd van 20
jaar. Bij voorbeeld: Het Welsche graafschap
Glamorgan heeft in Engeland en Wales de
grootste kindersterfte. In 1908 stierven daar
151 kinderen per 1000 beneden’t jaar. Van 1
tot 5 jaar was ’t 60,7 per 1000 levenden, van
5 tot 10 jaar 3,7, van 10 tot 15 jaar 2,5 en
van 15 tot 20 jaar 3,6. Daarentegen had ’t
Engelsche graafschap Hereford (platteland) de
geringste kindersterfte: 74 per 1000. Van 1
tot 5 jaar 74, van 1
15 jaar 1 en van
De welvaart
op het leven van
i
