SNEEKER COURANT (67ste Jaargang) en WYMBRITSERADEEL (14de Jaargang)
Bij den Paal der Heidenen.
No, 38.
Zaterdag 8 Februari 1913.
29e Jaargang.
Officieel Orgaan der Gemeente Sneek.
RECLAMEKOLOM.
Sneeker Belangen.
vin.
Uitgevers: Firma H. BRANDENBURGH
Ged. Poortezijlen, - Hoek KleiflZand Sneek.
TELEFOON No. 150.
r
n
DE JONG’S
RECLAME
CACAO
blijft steeds de
puikste cacao
voor den prijs,
i Kilo 1.20
Nieuwstijdingen.
Verschijnt Dinsdags- en Vrijdagsavonds.
Almelosche Ververij en Chemische Wasscherij,
GEBR. PALTHE.
jn
ot.
practised in den tuinbouw
71
Feuilleton.
na
en
Een nieuwe tak van bedrijf.
In de laatste vergadering van den Raad
dezer Gemeente is op initiatief van den
wethouder, den heer S. Westra met alge-
meene stemmen besloten hier ter stede een
We nemen ’t onzen vrienden wel eens
kwalijk, dat zij ons niet hun geheele ver
trouwen schenken. Wij moeten het liever
ons zelf kwalijk nemen, dat wij ’t niet beter
hebben weten te verdienen.
haar 25-jarig feest.
Maar verder deed het Spr. genoegen, dat
en
en>
It
1-
1,
k
ADVERTENT1E-PRIJS
15 regels 35 cent, elke regel meer 6 cent.
Bij abonnement belangrijke korting.
Reclames en Ingezonden Mededeelingen 10 cent per regel.
el
ct.
m-
AN N E X
et
et
er
ik,
Marie begreep zijn bedoeling. Gelijk weleer
de heer Walmuth, had zij gaarne willen
antwoorden, dat, zoo haar liefde en haar
vertrouwen niet vernietigd waren, zij geen
oogenblik geaarzeld zou hebben, ook dezen
onverdienden smaad met Dietrich te deelen.
Maar haar tong bleef gebonden; zij kon
geen vreugde huichelen. Dietrich was haar
niets meer; daarmee was ook alles wat
hem betrof, haar onverschillig geworden.
De pastoor verwonderde zich over de
kalmte, waarmede Marie deze berichten ont
ving, een kalmte, welke zich ook niet ver
loochende, toen zij den brief las; en toch
was die brief wel geschikt, om hart en ge
moed te bewegen. Elk woord droeg het
stempel van zieleleed, dat de schrijver had
te lijden Dietrich had den brief geschreven,
voordat hg den dood zijns vaders vernomen
en nadat hij eerst kort geleden het bericht
van de in-hechtenis-neming ontvangen had.
Het was zijne hand niet geweest, die den
slag had toegebracht; hij kon getuigen,dat
hij tot dicht aan de grenzen van het ge
oorloofde was gegaan om dien slag van
’t hoofd zijns vaders te keeren. Eenigen
tijd had hij zelfs de hoop gekoesterd, dat
hem dat gelukt was. Toen het ongeluk des
ondanks was gekomen, was zijn eerste ge
voel om Marie vrij te geven ja, hij noemde
zich zelf zwak, omdat hij het niet dadelijk
had gedaan. Met een zekeren trots tegen
het noodlot, dat zonder zijne schuld zoo
zwaar op hem drukte, zocht hij zijne smart
door directe uitvoering van zijn besluit nog
te vermeerderen. Hij verklaarde in bijna
hardklinkende korte woorden, dat hij na
dit laatste vreeselijke geval Marie slechts
kon verzoeken, alles te vergeten, wat hen
eens had verbonden.
De pastoor had hierin, ondanks de hard
heid dezer woorden en hoewel Dietrich zich
zeer onduidelijk over het gebeurde uitliet,
Toen zij voorbij den paal der heidenen
kwam, trad haar met gruwzame .duidelijk
heid voor den geest, wat Dietrich op deze
plaats haar had toegefiuisterd, hoe hij zich
tot haar had gewend en met haar geschertst,
hoe juffrouw Walmuth hem daarmee ge
plaagd had. Zij wendde het hoofd af, om
de plaats niet te zien. Destijds had hij haar
van barbaarechheden en bloedige offers ver
haald, die in ’t donker verleden daar zou
den hebben plaatsgegrepen. Was dat, het
geen thans geschiedde, minder barbaarsch?
Een man, die waarheid en trouw met voe
ten trad en onmeedoogend een hart deed
breken, dat hem trouw was eene moe
der, die haar kind verlaten en vergeten
kon
Toen haar vader haar naar huis had ge
bracht, had zij gemeend, zeer ongelukkig te
zijn thans wist zij, wat ongeluk betee-
kende! Die welbekende omgeving dwong
haar geen lachje meer afden nevel, welke
zij in haar hart voelde, bedekte ook deze.
Eensklaps schrok zij op, toen zij het dorp
doorrijdende, een kind hoorde weenen. Zij
Uit het Duitsch van
Ferdinande Freiïn von brackel
DOOR N. EN A. VAN DER STEELE.
45.)
den aardschen rechter ontnomen was. Er
was trouwens nog geen bepaald bewijs ge
leverd en nu zou die geheele zaak wel spoe
dig hare scherpste zijde verliezen. Na ver
loop van eenige jaren zal de wereld wel
rechtvaardig genoeg zijn, om de achtens-
waardige medeleden der familie het gebeurde
niet te laten voelen, voegde de pastoor erbij.
Deze woorden had hij opzettelijk zóó gekozen.
een groote moeilijkheid hef
van voldoend-geschoolde
rationeele bewerking
meende dat kind te hooren, san hetwelk
zij niet meer wilde denken. Ook de harte
lijke ontvangst harer ouders was haar niet
aangenaam.
Zij meende daaruit te voelen, dat zij wil
den trachten, haar eene vergoeding te geven
voor dat, wat zij had verloren, en tegelijker
tijd, dat zij voldaan waren, wijl hunne ver
langens ten opzichte van haar waren bevre
digd. Haar hart verzette zich wrevelig tegen
elke soort van troost. Niets vreesde zij zoo
zeer. als de houding baars vaders, wanneer
hij eerst alle omstandigheden zou vernemen,
die hem gelijk gaven.
Uiterlijk ging alles weer op zijn gewone
wijze, slechts met dit onderscheid, dat hare
moeder haar meer werk overliet, daar de
oude vrouw thans inderdaad hulp noodig
had.
Marie schuwde als ’t ware een nadere
ontmoeting met haar ouden geestelijken
raadsman. De ongesteldheid harer moeder
gaf haar in de eerste dagen een welkom
voorwendsel, het bezoek bij den pastoor te
verschuiven. Zij groette hem slechts in te
genwoordigheid harer ouders, wanneer hij
hare moeder kwam opzoeken. Zijn blik had
niets vragends; hij was ook de man niet,
om onnoodig over eene ernstige zaak te
spreken.
Haar voornemen, ook hem op geenerlei
wijze in het laatst ondervondene in te wij
den, stond vast. Waarom? Hij had zich
Maanndag den 3den dezer, herdacht de C.
J. V. >Timotheus,« alhier, haar 25-jarig
bestaan.
De vieiing van dit zilveren jubileum werd
ingeluid met een rede van den WelEerw.
Heer Ds. Th. Doevendans uit Amsterdam,
die daartoe Woensdagavond optrad in de
Herv. Kerk.
Na psalmgezang, het lezen van Amos 2
en gabel, ving Spr. zgn rede aan met de
mededeeling, dat hg dezen avond dubbele
vreugde genoot.
Vooreerst verblgdde Spr. zich met de
bigden en wenschte hg de J. V. geluk met
UW GEZONDHEID
EISCHT
DAGELIJKSCH GEBRUIK
VAN
A.O.brood
oem te komen bezoeken. Zij vermoedde ter
stond de reden daarvan. Maar dat met angst
en vreugde gemengd gevoel, waarmee zij
vroeger die berichten tegemoet zag, was
haar vreemd geworden. Dietrich kon zijn
spel met haar niet voortzettenzoo diep
gezonken kon hij niet zijn. Een laatste rest
van eergevoel had hem zeker reeds indertijd
tot de verklaring bewogen, dat hij haar
niet langer wilde binden, zij had hem dwaas
genoeg, toen niet begrepen. Wat was thans
te doen? Zij wilde hem het verwijt van
het breken der trouw niet in ’t aangezicht
slingeren daartoe was zij te trotsch. Zij had
ook niet, zooals andere verloofden, een ring
terug te zenden, liefdespanden en brieven
te verruilen.
De pastoor ontving haar met zijn gewone
vriendelijkheid. Hij had de moeder over de
nieuwe beproeving gehoord, die over de
jongelieden was neergekomen. Heden had
hij een menigte berichten voor haar, hij
hoopte echter, dat de eene de scherpte van
de andere zou verzachten. Hij was zeer ver
baasd, dat geen glans van vreugde haar ge
zichtje deed blinken, toen hij den brief met
de buitenlandsche postzegels vertoonde. Al
vorens hij dien echter overreikte, vroeg hij
Marie of zij de laatste gebeurtenissen in de
familie Wilthelm kende. Op Marie’s stomme
bevestiging vroeg hij nogmaals, of zij het
allernieuwste had vernomen, en verhaalde
dan, dat de oude Wilthelm in zijn gevan-
vergist, gelijk zij. Begraven en vergeten was genis plotseling was gestorven en daardoor
’t eenigste, wat overbleef. Zij had de familie
Walmuth verzocht, vooreerst hare ouders
niet met de geschiedenis van het gevonden
kind lastig te vallen. Daar hare ouders haar
in hare uitgaven vrij lieten, kon zij die ge
ringe opvoedingskosten gemakkelijk dragen.
Marie was reeds geruimen tijd thuis ge
weest, toen zij op een goeden dag van den
pastoor weder eene uitnoodiging ontving,
de uitdrukking der diepste smart gelezen.
Hij begreep, dat de zoon den vader voor
schuldig hield, dat echter het kinderlijk
gevoel ondanks alles zijn recht wilde heb
ben, en dat slechts mannelijke rechtvaar
digheidszin hem dwong zóó tegenover haar
te handelen. Wat hij tot nu toe van Ma
rie’s liefde had gezien, liet hem vooruit be
palen, dat zij juist in het ongeluk zich niet
van hem zou afwenden en den zoon niet
zou laten boeten voor datgene, wat de vader
had misdaan.
De indruk dien het meisje had gekregen
moest echter wel een geheel andere zijn.
Tot de grootste verbazing van den pastoor
legde zij den brief ter zijde, onverschillig,
gelijk zij hem had aangenomen. Een oogen
blik aarzelde zij met het antwoord, als zocht
zij naar woorden,
„Het is beter zoo”, zeide zij eindelijk,
toen de oogen van den pastoor op haar
rustten. Hij twijfelde werkelijk, of hg goed
had verstaan.
„Mijne ouders zouden thans nooit toege-
ven“, ging zij na eenige oogenblikken voort.
„Hij“ zij noemde zijn naam niet
„heeft gelijk in hetgeen hij zegthet is thans
anders dan vroeger en niet meer te veran-
deren.“
Onwillekeurig rimpelde zich het voorhoofd
van den pastoorhij ging de kamer op en
neer. „Zijne eer is niet aangetast. Of wie
houdt hem er voor in staat, in die zaak
betrokken te zijn?“ vroeg hij met strengen
ernst.
Een brandend rood kleurde Marie’s wan
gen. Zij schudde het hoofd, maar gaf geen
antwoord op die vraag. „Het ware niet goed,
hem nu nog te laten hopen“, herhaalde
zij; „voor beide partijen is ’t beter dat alles
uit is“.
Wordt vervolgd.
ABONNEMENTS-PRIJS
Per jaar fl.franco per post fl.50, buitenland f5.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
theoretisch en
te bekwamen.
Voor uitwerking van dit plan zal de
Rijks-tuinbouwleeraar in deze provincie,
de heer Leendertz van advies dienen. Een
tuinbouw-wintercursus zal voor de theore
tische opleiding van jonge krachten moeten
zorgen.
Het meest geschikt en voorzichtigst is
een proef op kleine schaal en dit ligt dan
ook in de bedoeling van het Gemeentebe
stuur. Waarschijnlijk zullen voorloopig een
tweetal kleine perceeltjes gemeentegrond,
nabij de Kerkhofslaan worden uitgegeven
in stukjes van 1 a l1/? Are, tegen billijke
huurprijzen en conditiën, voorloopig voor
2 of 3 jaar.
Slaagt deze proef, dan kan later uit
breiding plaats vinden en zoo mogelijk
worden overgegaan tot uitgifte van grootere
perceelen aan kweekers, ’t zij voor groen-
tebouw alleen of voor fruitteelt ook.
Blijkt de tuinbouw in deze gemeente
levensvatbaarheid te bezitten en onge
twijfeld zijn er vele factoren aanwezig die
op welslagen doen hopen dan zal dit
zeker in vele opzichten onze plaats ten
goede komen.
Groote Advertentiën kunnen uiterlijk tot Maandags- en Donderdags-
avonds ingezonden worden, kleine tot Dinsdags- en Vrijdags-
morgens 10 uur.
proef te nemen met bevordering van den
tuinbouw.
Waar dit besluit zeker niet onbelang
rijk is voor onze stad achten wij het niet
ongewenscht onze lezers nader in te lich
ten over de gronden, waarop men tot dit
besluit is gekomen en de gevolgen, die
het kan hebben.
De bedoeling van dit besluit is tweeërlei.
In de eerste plaats om door deze nieuwe
tak van bedrijf werk te verschaffen aan
velen, voor wie ’t moeilijk is op andere
wijze voldoende in hun onderhoud te voor
zien, en ten tweede, om mede in ’t belang
der hygiëne, een bron van altijd versche
groenten voor onze stad te scheppen.
Want ’t is belangrijk wat onze stad aan
groenten enz. omzet en verbruikt. En ’t is
wel eigenaardig, dat behalve ’t geen
van kweekers hier ter stede uit de naaste
omgeving komt (Langweer, Joure enz.)
het overgroote gedeelte moet worden aan
gevoerd uit Noord-Holland, het Westland,
het Bildt, Leeuwarden enz.
Werden die groenten in de onmiddellijke
nabijheid der stad gekweekt, dan zou daar
door niet alleen jaarlijks een belangrijk
bedrag in de plaats onzer inwoning blij
ven, dat daaraan thans wordt onttrokken,
maar ook zou het voor licht-bederfelijke
groenten enz. van ’t grootste belang zijn,
dat ze niet meer over groote afstanden
vervoerd behoefden te worden, zooals thans.
De verbruikers zouden, om zoo te zeggen
de groenten versch van ’t land thuis krij
gen. Dat dit vooral uit hygiënisch oogpunt
van ’t grootste belang is, behoeft zeker
niet nader in ’t licht gesteld.
Zal dit echter mogelijk zijn, dan is een
goed georganiseerde en krachtige tuinbouw
noodig en ’t grootste bezwaar om hier toe
te geraken, was steeds de absolute onmo
gelijkheid voor particulieren om goede grond
beschikbaar te krijgen.
En voorts is
niet aanwezig zijn
krachten voor een
van den grond, enz.
Aan deze beide bezwaren nu zal van
gemeentewege worden tegemoetgekomen,
door ie goede grond van gemeentewege
beschikbaar te stellen en 2e door jonge
menschen de gelegenheid te geven zich
Beste uitvoering. Spoedige aflevering.
800 werklieden, daardoor Specialiteiten
in alle afdeelingen.
Verven en Chemisch reinigen van alle
soorten Kleedingstukken en Huishoudelijke
Goederen.
Struisveeren worden geverfd en gereinigd.
Van gewone veeren worden Pleureuses
gemaakt en desverkiezende worden veeren
tot aanvulling bijgeleverd.
Depót te Sneek bij
Firma S. GROENHUIZEN.
-
NIEUWE SNE
R COURANT
31-
1“
n
it
e
a
e
i
jE
lis
it,
n
tn-
30-
Het gevaar van den Godsdienst
in al zijn vormen.
Voor de Vrije Socialisten Vereoniging hier
ter stede sprak Maandagavond de heer F.
Domela Nieuwenhuis over bovenstaand onder
werp in „Amicitia” voor een talrijk publiek.
Spr. begint met een definitie te geven van
wat met in den regel onder God verstaat
een almachtig, persoonlijk wezen, buiten
en boven deze wereld staand, dat alles hier
op aarde bestuurt als een hemelsche voorzie
nigheid.
Nu wordt wel door velen tegenwoordig ge
zegd wij verstaan onder 't woord God iets
anders, maar Spr. meent aan het woord God
de beteekenis te mogen hechten, die er altijd
aan gegeven is.
En waar Spr. elk dienen d.i. beheerscht
worden haat, daar bestrijdt hij ook en
vooral den godsdienst.
Er zijn, zegt Spr. twee wereldbeschouwingen,
de godsdienstige en de ongodsdienstige.
De eerste beschouwt alle gebeuren in 't licht
van den godsdienst, steunend op het geloof,
de andere leeft uit de materialistische levens
opvatting op grond van de rede.
Nu zegt de Engelsohe geleerde Lecky, dat
de godsdienst moet ophouden een geloofsgods-
dienst te zijn en een godsdienst der rede wor
den. Maar, zegt Spr. dat is ónmogelijkge
loof en rede botsen tegen elkaar. Het geloof
toch is een aannemen van het ongerijmde,
wat de rede nooit kan gedoogen.
Waarom wij strijden tegen den godsdienst,
zegt Spr. Omdat de geschiedenis heeft bewe
zen, dat deze steeds ontzaglijk veel kwaad
heeft gesticht, vooral omdat ze de schuilplaats
is geweest van onkunde en domheid.
De godsdienst was goed om ’t volk dom te
houden, zegt Spr. en daarom is de bestrijding
van den Godsdienst eisch voor het socialisme.
En Spr. hekelt hierbij de sociaal-demokratie,
van wie verschillende woordvoerders hebben
verklaard, dat de godsdienst een hinderpaal
is, die uit den weg geruimd moet worden,
maar die als partij de godsdienst privaatzaak
noemt om de christelijke arbeiders niet te zeer
af te schrikken.
En als men ons vraagt, zegt Spr., maar wat
wilt gij dan, wilt ge den godsdienst verbieden
dan antwoord ik neen, maar wij willen de
geesten ontwikkelen en de economische strijd
voeren en als de massa vrij is van materieele
zorgen, en vrij van dwang en gezag, dan zal
ze zelf uitmaken of ze nog een godsdienst wil
hebben of niet. En Spr. is overtuigd, dat ze
die dan niet meer noodig zal hebben, omdat
dan de levensvoorwaarden voor het godsdien
stig leven afwezig zullen zijn
Na de pauze besprak de heer Nieuwenhuis
meer speciaal: Godsdienst en Socialisme.
Zijn deze met elkaar in strijd? Aan de eene
kant ja, aan de andere niet. Het socialisme
wil socialiseering van grond en productiemid
delen. Hierbij komt men niet in strijd met
den godsdienst. Maar de anarchisten willen
ook afschaffing van het gezag en dan komt
men op vijandig terrein, want God is de bron
van alle gezag.
Wat willen dan de anarchisten? Het uit
spreken van ’t individueel geweten. Dat is ’t
zelfde wat de protestant wil, maar verder door
gevoerd. En Spr. komt er dan ook toe, dat
er feitelijk maar 2 beginselen zijn, waartus-
schenjmen moet kiezen: aan de eene zijde Rome,
d.i. het gezag van den een over den ander,
en aan de andere zijde de anarchie, d.i. de
vrijheid.
En Rome, zegt Spr., met al de minder sterk
getypeerde, maar, toch evenzeer gezag-willende
groepen, tot liberalen, vrijz.-dem. en soc.-dem.
toe, zal ondergaan, omdat de vrijheid regee-
ren zal, omdat zij het hoogste is.
En tegenover het credo van den geloovige,
stelt Spr. het credo uit Emile Zola’s „Pascal”
„Ik geloof dat de toekomst der menschheid
ligt in de ontwikkeling der wetenschap en de
rede, enz. Ik geloof dat het leven ten slotte
zal zegevieren.”
Bij het debat vestigde de heer L. Bakker
Wzn. er den nadruk op dat Spr. zelf in ’t
tweede gedeelte heeft tegen gesproken, wat
hij voor de pauze zei, n.l. dat godsdienst en
socialisme niet vereenigbaar zijn. Na de pauze
verklaarde de Spr. echter dat het socialisee-
ren van grond en productiemiddelen niet met
den godsdienst in strijd is. En dit is juist
het eenig doel van de sociaal-democratie.
En wat de door Spr. geciteerde soc. dem.
betreft, wat die persoonlijk over den gods
dienst hebben gezegd, kan de sociaal-demo
cratie niet worden aangewreven, evenmin als
de anarchisten b.v. Kolthek’s ideeën en propa-
geeren voor hun rekening zullen willen nemen.
En wat de godsdienst betreft heeft de Spr.
alleen de vorm van den godsdienst aangeval
len en niet het wezen. Dat die vorm, d.i. de
kerk dikwijls een belemmering voor den voor
uitgang is geweest beaamt ook debater.
Maar de tijd zal komen, dat de kerk een
andere, betere kijk zal krijgen op ’t geen van
haar wordt gevraagd.
En ten slotte wijst debater er op, dat waar
de Spr. steeds heeft aangevallen „het geloof,”
hij zelf toch tenslotte ook in zijn geloof”
terecht komt, waar hij zegt „ik geloof in de
toekomst der menschheid."
In zijn antwoord zegt de heer N., dat naar
zijn meening uitspraken van Marx en andere
voormannen der Soc. Dem., waarlijk wel als
sociaal-democratisehe uitdrukkingen mogen
worden aangemerkt.
Wat Kolthek, ds. Schermerhorn, en andere
anarchisten doen, zal Spr. niet gaarne voor
zijn rekening nemen.
De heer Bakker interrumpeert: „Maarwij
niet alles wat Marx en anderen gezegd hebben.”
Verder heeft de heer B. gezegd, dat de
godsdienst veel goed heeft gedaan en de tijd
zal komen dat de kerken beter hun plicht
zullen begrijpen.
Spr. betwijfelt dat. De godsdienst heeft al
tijd de beschaving tegen gehouden.
Wat het gezag betreft en het veroveren van
de politieke macht, meent Spr., dat men dan
weereen gezag zou hebben. Ook de soc. dem.
zijn een gezagspartij.
En wat Spr.’s eigen geloof betreft, dat is
heel iets anders dan het dogmatisch geloof
van de christenen, het zijne staat op den bo
dem der werkelijkheid.
Na nog een korte re- en dupliek werd de
vergadering gesloten door de Voorz. den heer
C. Bonnet.
De Chr. J. V. „Timotheue.”
I.-
DjEwt
HPt Joho?
