SNEEKER COURANT (67ste Jaargang) en WYMBRITSERADEEL (14de Jaargang)
e
O
DAALDERS
No, 45.
Woensdag 5 Maart 1913.
29e Jaargang.
iuis
Officieel Orgaan der Gemeente Sneek.
RECLAMEKOLOM.
et.
Dh.
tit-
ille
Uitgevers: Firma H. BBANDENBURGH
Ged. Poortezijlen, - Hoek Kleinzand Sneek.
TELEFOON No. 150.
Verschijnt Dinsdags- en Vrijdagsavonds.
ANNEX
er
i-
ƒ1.50
1 Kilo
1 Ons
18 ets.
VOLKSONDERWIJS.
toepassende op den
Zelfs in gevallen van chronische
tuberculose beveel ik koffie „Rag”
de caffeinvrije boonenkoftie aan, met
buitengewoon succes.
feitenmate-
conclusiën
van vreemde talen staat
uitsluitend het Fransch
Weet U den weg
GEBRs. TJALLEMA,
Huis- en Decoratieschilders,
Suupmarkt, SNEEK BOZUM.
Solied adres voor alle WERKZAAM
HEDEN het vak betreffende.
Eigen Malerij met de nieuwste machines
volgens oud recept.
Enorme keuze in BEHANGSELPAPIER
uit voorraad en op staal.
ABONNEMENTS-FRIJS
Per jaar f 1.franco per post f L50, buitenland f 5.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
ADVERTENTLE-PRIJS
15 regels 35 cent, elke regel meer 6 cent.
Bij abonnement belangrijke korting.
Ingezonden Mededeelingen 10 cent per regel.
Voor de afdeeling Sneek van de Vereen,
voor Volksonderwijs trad Vrjjdagavond op
de heer KI. de Vries Sz. uit Amsterdam,
om te spreken over»De iurichting van het
Openbaar Onderwjjs in verband met de reor-
ganisatie-plannen in Sneek.
Vooral de laatste toevoeging maakte het
onderwerp voor velen actueel, zoodat dan
ook de zaal vrjj goed gevuld was met be
langstellenden.
De vergadering werd door den Voorzitter
Mr. P. C. Andreae alhier geopend. Deze
verklaarde, dat aan den heer KI. de Vries
door het Bestuur opdracht was verleend
om te spreken over de inrichting van het
openbaar onderwijs, en dat het het Bestuur
nuttig voorkwam om de inzichten van den
heer de Vries dienstbaar te maken aan het
openbaar onderwas alhier, teneinde een
adres aan de cuders der leerlingen van
school no. 1. aan den raad onzer gemeente,
te kunnen steunen met een adres van ad-
haesie vanwege Volksonderwijs».
De spreker, het woord verkregen heb
bende, wilde trachten eene inleiding te geven
voor eene gewenschte bespreking. Spr. heeft
met zekeren schrocm deze taak op zich
genomen, omdat hjj buiten de zaak staat
en uiet alle toestanden of ook elke stroo-
ming kent.
Toch heeft het ook iets voor, dat iemand
van buiten zyn meening in dezen eens zegt,
omdat dan het persoonlijke verdwijnt, en
de zaak zelve meer naar voren komt. Daar
om nam Spr. ook genoegen met de beper
king aan zjjn onderwerp gegeven, en wil
Spr. met alle bescheidenheid optreden.
Als uitgangspunt neemt Spreker art. 4
van het reglement van Volksonderwijs, dat
ris doel aangeeft bevordering van algemeene
volksontwikkeling en volksonderwijs gege
ven op openbare en daarmee gelijkstaande
neutrale bjjzondere scholen.
Spr. verwerpt daarom de onderscheiding
in standenscholen. De ervaring in Beieren
is dan ook, dat by samenvoeging de meer-
gegoeden zich het lot der anderen aantrok
ken, het klassenverschil wordt langzaam af
gebroken, er komt meer onderlinge waar-
deering.
En toch had men in München, Beierens
hoofdstad, dezelfde bezwaren als bjj ons.
Maar thans wenscht niemand den ouden
toestand terug.
En in Zwitserland is het evenzoo.
Veel hangt in dezen ook af van de on
derwijzers. Verschillende invloeden moeten
altjjd worden bestreden, maar overigens
werkt eene samenvoeging altjjd weldadig.
Zal ook in Nederland zulk een ideale
toestand kunnen komen De Nederlandsche
steden geven nog niet veel
riaal, om daaruit bewjjzen en
te trekken.
Maar het samenvoegen van de scholen
der le en 2e klasse, die in Amsterdam in
1906 toch een feit is geworden, heeft de
vrees voor het werken van verkeerde in
vloeden, of het dalen van het peil van het
onderwjjs, niet bewaarheid.
B. en W. verwachtten een rjjzen van het
peil, en het waren juist de hoofden van de
scholen le klasse met een 46.000 leerlin
gen, die de samensmelting vroegen. De
hoofden der 2e klasse scholen met 11 a
12.000 leerlingen bestreden het plan. Men
vreesde zelfs ontevredenheid bjj de ouders
der laakte leerlingen.
Doch toen de samenvoeging een feit was
geworden, vernam men van ontevredenheid
al heel weinig. En betreffende het peil van
het onderwjjs verklaarde een hoofd eener
herhalingsschool, die leerlingen van deze
twee scholen kreeg, dat dit peil niet was
gedaald, maar in vele opzichten juist om
gekeerd.
Spr. wil voorts nog wjjzen op eene groote
fout bjj ons Lager Onderwjjsop 6-jarig< n
leeftjjd beslist men al, welk onderwjjs een
kind zal ontvangen. Dit is in strjjd zocv* el
met het belang van het kind als met het
algemeen belang.
De Vereen, voor Volksonderwjjs heeft
in dezen getracht een nieuw stelsel hier
voor in de plaats te zetten.
Want naar het woord van Fröbel is elk
kind een fontein van krachten, en dat ver
waarloost men wel eens. Ook prof. Jelger-
sma zeide, dat we met het onderwjjs te
vroeg beginnen, tot schade van geeste-
Ijjke ontwikkeling van het kind. En Dr.
Gunning beweerde, dat men in vroege
re dagen aan de hoogescholen leerde, wat
nu op de lagere wordt onderwezen.
De hersenont wikkeling van een kind on
dergaat voor den 10-jarigen leeftjjd zulk
een geweldige verandering. Die leeftjjd is
een grensleeftjjd en het wordt tjjd dat we
daaraan volle aandacht schenken.
Spr. is het daarom eens met Rousseau
houdt het kind frisch van geest, en leer
het slechts zjjne vermogens gebruiken.
Maar ook aan de 16-jarige leeftjjd moest
meer aandacht worden verleend. Er moet
kortweg een einde komen aan het stelsel,
dat men met het onderwjjs eindigt, wan
neer het pas moest beginnen.
Spr. wil eene voorbereiding van 410
jaar, het verdere onderwjjs beweegt zich
dan van 10 tot 16 jaar, waarbjj het vanaf
het 14e jaar gericht woidt öf op eindon-
derwjjs, öf op voorbereidend onderwjjs.
Maar wjj moeten rekenen met de heden-
daagsche inrichting \an ons onderwjjsstel-
sel. En daarom komt Spr. eerst slechts met
den eischgeef ons een zevende leerjaar
voor elke school. Want geen onderwjjzer
zal ontkennen, dat een 6-jarige leertjjd veel
te kort is. Daarom is sprekers eisch dan
ook zeer bescheiden.
En dan zou het onderwjjs in de Fransche
taal van de 4e klasse naar de 5e moeten
i verschoven worden.
Deze beginselen nu
bestaanden toestand in Sneek,
is aan Spr. meegedeeld, dat men staat voer
eene verandering aan School 1. Of het ge-
i bouw moet vergroot, öf een geheel nieuwe
school zal noodig zjjn. Met het oog op de
kolossaal duur.
Spr. zou daarom willen
Aan elke school 7 leerjaren (geen half-
jaarljjksche klassen.) De bestaande scholen
van 12 klassen zoo mogeljjk in tweeën.
Alle natuurljjk wjjkscholen. Dan staan allen
onder volkomen geljjke voorwaarden, en
kunnen ook de ambulante hoofden benut
worden. Want het ambulantisme werkt lui
heid in de hand, geljjk Spr. zelf aan den
Ijjve gevoelt.
Komende tot de kosten van ons onder
wjjs heeft de heer R. berekend, dat een
kind van de lagere school per jaar f 20
aan de gemeente kost, terwjjl één leerling
aan de middelbare scholen f 100 en een
aan de inrichting voor hooger onderwjjs
f 180 kost.
Daarin moest wat meer geljjkheid komen.
Spr. kan zich ook de overgang niet voor
stellen hoe men van school 2 en 3 naar
school 1 komt en omgekeerd. School 1
moet dan noodzakeljjk overbevolkt worden.
De heer de Vries heeft voorts wel ge
rept van een gymnastieklokaal bjj school
1, maar niet bjj scholen 2 en 3. Het staat
thans met ons gymnastiekonderwijs treurig.
Wat we hebben danken we aan het >N rt
van ’t Algemeen, doch dit komt niet aan
de massa ten goede.
Ten slotte betoogt de heer R. nog dat,
waar het gymnasium gemiddeld slechts 1
Sneeker leerling per jaar aflevert, deze in
richting een te groote luxe is voor enze
stad. Opheffing er van zou de salarissen
der leeraren H. B. S. ten goede kunnen
komen, waardoor misschien zou worden voor
komen dat ze niet zoo spoedig vertrokken,
als nu regel is.
De heer IJ t s m a had een vraag aan
het Bestuur van Volksonderwjjs, n.l. of de
gedachte, uitgesproken door den heer de
Vries, ook de meening is van het bestuur.
De spreker beantwoordt deze vraag met
een schouderophalen. Hjj wist het niet, hjj
weet het nog niet. Spr had zjjne eigen op-
xatting gegeven. En gaarne had hjj gewild
dat meerderen hem als wrjjfpaal hadden
gebruikt, opdat hier de meeningen der be
langhebbenden openbaar mochten worden.
Aan den heer R. antwoordt spr. dat hjj
ook reeds toegestemd had, dat sprekers
plannen voorloopig slechts idealen konden
zyn.
Omtrent het beweerde over het apper-
ceptie-materiaal, is sprekers ervaring anders
dan van den heer R. Overigens zyn beiden
het eens, dat intellect geen verband houdt
met de meerdere gegoedheid.
Spr. waarschuwt den heer R. voor zjjne
profetiën waarmee hjj vooruit loopt op de
uitspraak \an den Raad. Juist deze ver
gadering kan door hare uitspraak invloed
uitoefenen.
Spr. zal des heeren Ronners’verkiezings-
warmte niet volgendaarvoor was het hier
de plaats niet. Hier ging het om het on
derwjjs, dat ook voor het volkskind goed
moet zyn. En dan ligt er in sprekers plan
grooter kans voor het vc Ikskind, dan in den
tegenwoordigen toestand.
Vreest de heer R. overbevolking van school
1, daarin kan voorzien worden door paral-
lelklassen of desnoods nog een school als
deze. Er zit in sprekers plan dus niets on-
practisch.
En wat de liefde voor M.U.L.O. betreft,
als die hier in Sneek niet groot is, dan
maakt deze stad eene uitzondering op ge
heel Nederland, want overal elders is grooten
drang naar M.U.L.O. De H.B.S. bevredigt
niet allen. En als M.U.L.O. hier niet vol
doet moet het verbeterd worden.
Want overal is het M.U.L.O. voor den
middenstand b.v. het onderwjjs dat men
noodig heeft.
Ten opzichte
spreker niet zoo
voor. Maar een vreemde taal is in elk ge
val voor ieder gewenscht te kennen.
Spr. heeft zich echter bepaald tot de
eenvoudigste wenschen.
En ten opzichte van het gymnastiek
lokaal bjj school 1, heeft spr. volstrekt niet
bedoeld, dat de andere scholen zoo’n lokaal
niet noodig hadden.
Groote Advertentiën kunnen uiterlijk tot Maandags- en Donderdags-
avonds ingezonden werden, kleine tot Dinsdags- en Vrijdags-
morgens 10 uur.
ligging aan eene drukke straat, zou het
laatste de voorkeur verdienen. Daarbjj zal
rekening moeten worden gehouden met de
strengste hygiënische eischen en mag b.v.
een gymnastieklokaal niet ontbreken.
Voorts is uitgesproken de wenscheljjkheid
van een 9e klasse, om het meer uitgebreid
lager onderwjjs (M.U.L.O.) goed tot zjjn
recht te laten komen, opdat men geen
leerlingen verlieze aan gymnasium en H. B .S.
Dit zou naar spr. meening een goed plan
van reorganisatie zyn waarbjj dan de stan-
den-scholen moeten verdwjjnen, en wjjk
scholen voor allen toegankelyk, in de plaats
moeten komen. Dan stelt spreker zich da
inrichting aldus voor:
Het leerplan van alle scholen is voor
het le, 2e, 3e en 4e leerjaar geljjk (leeftjjd
610 jaar.) Na het 4e leerjaar komt er
eene scheiding en overgang van leerlingen.
Zy, die voor eind-onderwjjs bestemd zyn
worden verzameld op scholen 2 en 3, die
een 7-jarig leerplan hebben. Naar school 1
gaan zy, die een voorbereidend onderwjjs,
behoeven, waarvoor deze school een 9-jarig
leerplan heeft, de laatste 2 jaren voor
M.U.L.O.
Een school voor M.U.L.O. op zich zelf
keurt spr. af, omdat deze den band met
het gewoon lager onderwjjs te veel ver
liest.
Een reorganisatie op deze wjjze, zal bljj ;en
van groote beteekenis te zyn. Elk kind
krjjgt dan wat het behoeft en ook voor
het voorbereidende- en vakonderwjjs geeft
het wat vereischt kan worden, terwjjl het
in hooge mate de algemeene ontwikkeling
ten goede komt.
Na een kwartier pauze gaf de voorzitter
gelegenheid tot debat, waarvan gebruik
gemaakt werdt door den heer P. Ronner,
hoofd van school no. 2.
Het is voor dezen spr. een ondankbare
taak om tegen den heer de Vries te deba-
teeren, waar hjj het voor 95% wel met
dezen eens is.
Maar toch een paar punten trokken spr.
opmerkzaamheid, waaromtrent hjj iets wil
zeggen.
1. De heer de Vries heeft uit het Ame-
rikaansche schoolstelsel niet de consequen
tie ’s getrokken, wat echter wel begrjjpeljjk
is, waar bestaande toestanden zoo maar niet
met een paar pennestreken zyn weg te ne
men.
2. Wat spr. zei over het apperceptiema-
teriaa’, kon spr. niet geheel beamen. Kin
deren uit den gegoeden stand hebben on
getwijfeld meer apperceptie-materiaal, maar
meer intellect niet. Intellect is niet het
gevolg van de hoeveelheid der voorstellin
gen, maar van de helderheid en scherpheid,
en of ze met die voorstellingen kunnen
werken.
Het doet debater genoegen, dat zooveel
ouders van school 2 aanwezig zyn, want
nu kan hjj zeggen, wat hjj te zeggen heeft.
En dan heeft Spr. deze gedachte, dat de
ouders van school 2 en 3 wel met een klein
beetje naar huis zullen worden gestuurd.
Want het heele reorganisatie-plan is
blykbaar te doen om reorganisatie van
de bourgeoisieschool (no. 1.)
Maar de ouders kunnen dezen zomer bjj
de gemeenteraadsverkiezingen met hun stem
biljet zorgen dat er mannen in den Raad
komen, die in andere richting willen wer
ken.
De inrichting van school 1, zooals de
spr. die voorstelde, zal volgens den heer
Ronner niet ten goede kunnen komen aan
de gewone kinderen.
Kindfren uit een arbeidersgezin volgen
geen M. U. L. O. onderwjjsze zyn al veel
eerder noodig om wat mee te verdienen.
Daarom zullen het in de praktjjk twee
klassen voor de meer gegoeden worden.
En hoe gering is het aantal leerlingen
van het M. U. L. O. tegenwoordigVan
19031908 telde het gemiddeld 27 leer
lingen, van 19081912 was het getal ge
daald tot 19.
Het bouwen van een M. U. L. O. school
op eene gewone is dan ook nonsens. Het
wordt door het geringe aantal leerlingen
Het huishoudeljjk reglement spreekt ver
der van jjveren voor de algemeene volks
school. En het programma van éen onzer
politieke partyen zegt, dat de Staat op on
derwijsgebied heeft te zorgen, dat allen een
onderwjjs kunnen volgen, dat voor hun be
roep en hun later optreden in de maat
schappij van nut kan zyn. Het program
bestrjjdt verder de standenscholen.
Al deze wenschen onderschrijft spreker.
Maar bjj het sturen in deze richting, by
onze reorganisatieplannen, moeten we reke
ning houden met de bestaande toestanden.
In Amerika heeft men het onderwjjs op
dezen grondslag kunnen inrichten.
Daar sjjn de scholen waarljjk opvoedings
instituten, en dat is toch het eerste doel
van het volksonderwjjs.
Die opvoedingsidee groeide vooral krach
tig op na den burgeroorlog. Het school
stelsel daar is dan ook buigzaam en plooi
baar, d. w. z. het geeft voor ieder, wat hjj
noodig heeft. Hun schoolstelsel is conse
quent en logisch doorgevoerd en het geeft
eenheid van denken.
Deze twee punten moeten dan ook op
den voorgrond staan
1. Het demokratisch karakter der schor 1.
2. Het streven naar harmonische ontwik
keling.
Daaraan beantwoordt ons schoolstelsel
niet. In Nederland hebben we meer een
bokj esstelsel, een afscheiding in groepen
naar het bezit, naar rang en stand. Het is
zoo moeieljjk bjj ons om van het eene
hokje in het andere over te gaan.
De scheidingsljjnen in Amerika loopen
horizontaal. Van 46 jaar volgen de kin
deren er Fröbelonderwjjs en vanaf den
6-jarigen leeftjjd genieten alle kinderen het
zelfde onderwjjs. Het oordeel van den heer
van Sandick over het Amerikaansche onder
wjjs luidt dan ook zeer gunstig. Hjj heeft
niets dan lof voor het gemeenschappelijk
onderwjjs dat alle kinderen in een 8-jarigen
cursus genieten. Va.i eenvormigheid is geen
sprake, want wjjzigingen naar de landstre
ken enz. komen wel voor.
De openbare school is er draagster vin
de echt democratische ideeAllen kunnen
hetzelfde voldoende openbare onderwjjs krjj-
gen. Allen zyn ze klaar voor verdere ont
wikkeling. De knapsten uit het geheéle vólk
komen naar voren.
Dit geeft aan Amerika den voorspri ng,
dien het op sociaal oeconomisch gebied
heeft boven het ouderwetsche Europa.
Hoe geheel anders is dat alles bjj ons I
Standsbegrip en onverdraagzaamheid worden
by ons gekweekt. Het standsverschil geeft
bjj ons de beheerschende verdeeling aan.
Leerzaam is de historie van het onderwjjs
in Amsterdam geweest. Daar kwam in 1906
de samensmelting van de scholen der le en
2e klasse aan de orde.
Toen was het dat een hoofd van een der
4e klasse scholen verscheidene bedenkingen
tegen deze samensmelting opperde. Deze
wilde twee soorten van scholen behouden,
nl. eene ingericht op eindonderwys, en de
andere op voorbereidend onderwjjs. Nu heeft
Spr. daar zooveel niet tegen, maar hjj wil
vragen naar r’e verhouding tusschen die
twee, dat is voor Spr. hoofdzaak.
Ook bestreed genoemd schoolhoofd de
bewering, alsof er van arme en rjjke kin
deren op éénzelfde school wederkeerig een
invloed ten goede zou uitgaan. Hjj achtte
dit in strjjd met de werkeljjkheid.
Tegenover deze beweringen stelt Spr. de
uitspraken van Duitsche paedagogen. Hjj
geeft toe, dat het apperceptiemateriaal, de
voorstellingen en aanschouwingen, die de
kinderen uit verschillende kringen hebben,
anders is, maar meer of althans van meer
dere waarde, dat kan Spr. niet toegeven.
Alle kinderen moeten het waarnemen lee-
ren. Een onderzoek naar het weten en ken
nen der leerlingen brengt dan ock aan het
licht, dat de een wat anders weet dan de
ander. Ea Spr. wil dat verschillende weten
tot elkaar brengen.
Aan het uiterljjke is bij de kinderen der
mindergegoeden niet zooveel zorg besteed,
dat moet toegegeven wordenmaar hoe
staat het met de deugdzaamheid
NIEUWE SNEEKER COURANT
V)
T)
A
I
Prof Dr. Moller, Berlin.
(Therapeutische Rundschau 1908 Heft. 7.)
Gij gevoelt onbehagelijk en hebt een on
regelmatige of slechte stoelgang. Wacht niet
lang, want er.kunnen allerlei ziekten uit voort
komen. Doch weet gij den weg het onfeil
bare middel om 'zonder gevaar uw gestel te
verbeteren Des morgens op uw nuchtere maag
een wijnglas Hunyadi Jénos. Bij iederen
apotheker, drogist en handelaar in Minerale
wateren verkrijgbaar.
Debat.
