SNEEKER COURANT (67ste Jaargang) WYMBRITSERADEEL (14de Jaargang)
LELIËNMELKZEEP
WAAROM
OMBAT
Zaterdag 38 Mei 8913.
No, 70.
29e Jaargang.
Verschijnt Dinsdags- en Vrijdagsavonds.
Officieel Orgaan der (imeente Sneek.
DOBBELMANN’s
De]0H65
Nieuwstijdingen.
R E C L A M E K O L O M.
UitgeversFirma H. BRANDENBURGH
Ged. Poortezijlen, - Hoek Kleinzand - Sneek.
I
OE JONG’S
RECLAME
CACAO
blijft steeds de
puikate cacao
voor den prijs.
BEECHAM'S PIELEN
'S’S
AMNEX
nog dagelijks toe?
Cacao, i
de als zoodanig bewezen diensten.
TELEFOON No. 150.
I Kilo 1.20
ABONNEMENTS-FRIJS
Per jaar f 1.franco per post f 1.50, buitenland f 5.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
ADVERTENT1E-PRIJS
15 regels 35 cent, elke regel meer 6 cent.
Bij abonnement belangrijke korting.
Ingezonden Mededeelingen 10 cent per regel.
men steeds meer van de deugdelijkheid
overtuigd wordt en ondervondeu heeft,
dat onze Zeep van 25 Cis. per stuk
beter is dan het buitenlandsch fabrikaat,
hetwelk voor 40 Cts. per stuk verkocht
wordt.
Tot concierge aanhetrjjksgebouw van
rypotheken en het kadaster alhier is be
noemd de heer W. Vrind, kantoorknecht
aan het postkantoor te Leeuwarden.
Men herinnert zich nog het ongeluk
bp de tram op 7 Maart waar een klein
kind door den heer Zwama, tramchef, werd
gered. Hem is daarvoor een bronzen me
daille vanwege het »Carnegiefonds< toege-
neemt het gebruik van
SNEEK. Bp Kon. besluit van 24 Mei
is aan mr. L. K. Okma op zjjn verzoek,
eervol ontslag verleend uit zgn betrekking
van kantonrechter-plaatsvervanger in het
kanton Sneek, onder dankbetuiging voor
Rede van Mr. Jan van Best
over de Tariefwet.
f HOOFDPIJN BIJ EEN VROUW
Groote Advertentiën kunnen uiterlijk tot Maandags- en Donderdags-
avonds ingezonden worden, kleine tot Dinsdags- en Vrijdags-
morgens 10 uur.
Gebr. Dobbefrnann
MIJMEOE.N
NIEUWE SNEEKER COURANT
tt.Dï JON^'WÖWoTl
Voor de R. Kath. Kiesvereeniging „Gelijk
Recht” alhier trad Dinsdagavond in Amicitia
op de heer mr. dr. Jan van Best, lid der Tweede
#Kamer, om te spreken over de Tariefwet.
Wegens afwezigheid van den Voorzitter, den
heer R. 8. H. Visser, opende de heer Theod.
v. d. Loos de vergadering met een kort woord.
De heer van Best, daarna het woord ver
krijgende, betuigde zijn dank voor do hoogst
aangename wijze, waarop de waarn. Voorz.
hem had ingeleid.
Voorts maakt de spreker vooraf de opmer
king dat hij gewoon is het vraagstuk van de
Tariefwet alleen van uit oeconomisch stand-
'punt te bespreken en alle politiek ter zijde
te laten.
Nu is de voornaamste grief tegen het ont
werp van minister Kolkman, dat het grijpt in
de zakken van de minvermogenden. Ze brengt,
zoo zegt men, geen belasting naar draagkracht,
maar belast het meest en het zwaarst den
kleinen man. Tegen dat bezwaar wil Spreker
zich dan ook voornamelijk keeren, omdat het
rernstig genoeg is, om eens goed onder de
oogen te zien.
De vraag, die daarbij verder mag gesteld
worden is, welke positie landbouw, handel en
nijverheid tegenover dit ontwerp innemen.
Spr. zal hierbij aantoonen, dat er alle reden
is om te verwachten, dat de toestand in deze
takken van bedrijf beter zal worden.
De tariefwet wordt genoemd een indirecte
"Stelasting. En een bezwaar van indirecte be
lastingen is, dat ze het aanpassingsvermogen
missen, dat de directe belastingen bezitten,
d. w. z. ze verdeelen de lasten niet altijd naar
jden maatstaf van evenredige draagkracht.
I In zijn algemeenheid is deze uitspraak waar.
Maar toegepast op het tariefontwerp, is ze
niet juist.
I Daarbij zal de tariefwet grooter en zeker-
Mer voordeelen brengen, dan de vermeende
nadoelen.
I Een eerste vraag isZal alles duurder wor
den? Spr. geeft toe, er zit in de wet een
strekking tot duurder worden. De vraag is
maarhoeveel Tegenstanders willen beweren,
nat de prijsstijgingen juist zooveel zullen be
dragen als het geheven recht.
I Maar dat is niet waar. Dat zou misschien
pet geval zijn bij artikelen, die niet in ons
komt alleen door storingen, die alleen aan
vrouwen eigen zijn. Zij komen door een een-
/s voudige oorzaak, maar deze wordt spoedig ver-
A holpen door
Spek en vet. Daarvoor was uitgetrokken
f 0.60. Rekent men op 1 pond reuzel en 1 pond
spek, dan wordt de verhoog/^ 5/8 ct.
Gewoon zout blijft vrij.
Een pond zachte zeep zal ;/2 ct. meer kosten.
Onderhoud schoenen f0.50 Eigenaardig is,
dat de z.g.n. weltings (afv:.1 A,.n leer), dat
voor dagloonersschoenen vee; ^pbruikt wordt,
vrij mag inkomen. ’t
Stop en naaigaren blijven ynjk.
Vleeschschapenvleesch wordt meest als
luxevoedsel opgezet. Paard .’■•’.vleesch wordt
(door elkaar gerekend levende gaarden en ge
slachte) misschien met li/2 cent per pond ver
laagd.
De kleeding wordt vrij zw» »r "belast, maar
de rechten worden betaald van de aangifte
prijzen en niet van de winkelprijzen, wat een
groot verschil maakt.
Bovendien arbeiderskleeren^omen zelden
uit het buitenland.
Wanneer we nu eens gaan rekenen, dan vin
den we een prijsverhooging, eene verhooging
van i/s d. i. op het budget van f 16.83 een
som van f2.50 per jaar.
Wat staat daar nu tegenover?
Als eerste voordeel noemt Spr. verhooging
der loonen. Men verklaart d t voor utopie,
maar een van de factoren tot verhooging der
loonen is toch algemeene welvaart en de ver
meerdering daarvan.
Eene verhooging van 1/s 0/c van het loon,
zou terecht een „snert-verhooging“ worden
genoemd. Daarvoor zou men geen werksta
king over hebben.
De verhooging zal dan ook ongetwijfeld
hooger zijn en dus een voordeel voor den
arbeider.
Want hoe komt het met onze nationale wel
vaart. De invoer wordt niet geweerd, mis
schien wel de invoer van gema kte goederen.
En iedereen begrijpt wel, dat wij hier liever
huiden zien invoeren, dan gema.-kte schoenen,
liever garens, dan gemaakte p ffcn. In die
gemaakte artikelen zit voor duizenden arbeids-
Hi pH loon, dat door den buitenlandschen arbeider
is verdiend.
Vele bedrijven (in 1911 een 50-tal) klaagden
dan ook over de buitenlandsche concurrentie.
Want dit is eigenaardigwij kunnen over de
grenzen niets leveren of het is betalen.
Maar alle andere landen kunnen maar vrij bij
ons binnenkomen: zij zijn vrijhandelaren in
ons land. Zoodat ons vrijhandelsstelsel tegen
ons is gekeerd.
Wij voeren lompen uit om ze als papier
weer terug te krijgenGranen voeren we door,
het meel komt weer bij ons binnen. Voor
kapitalen aan arbeidsloon gaat onzen neus
voorbij.
En als men zegt, dat wij en landbouwend
volk zijn, welnu, de landbouwers pochen
ook zoo hard niet. En uit het vleeschverbruik
enz. blijkt wel, hoe Duitschland ons ver de
baas is. Hoevelen trekken er niet elke maand
weer naar Duitschland?
En dan nog wat kunnen andere landen ons
tegenwerken en dupeeren. Spr. haalt daar
voor, in verband met het tractaat van ’51 met
Duitschland, voorbeelden aan en vervolgt wij
moeten ons beschermen in den oeconomischen
strijd. Dat zeide ook Adam Smith. En daar
om moeten we (hoewel matig) 4gnen tot pro
tectie. Onze nijverheid moet op vasten grond
staan. En als dan meer geld in de schatkist
komt, meer toonenden arbeid is te verrichten,
terwijl eene beduidende prijsstijging buiten
gesloten is, dan heeft Spr. de eerlijke over
tuiging, dat het een algemeen belang is, om
voor deze zaak met kracht en A m te pleiten.
Het uur debat, dat werd toewestaan, moest
worden gedeeld door twee het/h, de heer Mr.
M. E. Hepkema uit Leeuwarden en de heer
Ds. De Haas alhier.
De heer Hepkema wilde de "rijhandelsidee
wat toelichten. Dat de voorgestelde tariefwet
geen druk op den kleinen man zou zijn, daar
voor had Spr. geen enkel argument aange
voerd. Debater heeft echter wel argumenten
voor het tegendeel. Immers zal de wet een spe
ciale belasting zijn op de verterings-, de ver-
bruiksartikelen, daaruit moet 10 millioen
komen.
Iemand nu, die 600 guld. verdient, moet
daarvan betalen, omdat hij nagenoeg alles
verteert. Maar wie 6000 guld. verdient, ver
teert mogelijk maar 1500 a 2000 en betaald
dus daarvan ook belasting. Is dat billijk?
Er moet betaald worden, maar laten dan die
genen betalen, die dat kunnen. Er is nog wel
wat te jhalen. De verhouding der directe en
indirecte belastingen bedroeg in 19.2 nog 47
tegen 59. En door deze tariefwet zal deze
verhouding nog ongunstiger worden.
De directe belastingen gingen achteruit, dus
Het getal steenbakkerijen zal er is nog wel meer uit te halen.
leerderen daar dn stnAnKnamn” Eigenaardig is het, dat deze wet zoo met
stille trom is begraven. Zelfs de heer van Best
heeft er zich niet tegen verzet, dat ze voor-
loopig van de baan werd geveegd. Als dan
die wet zoo groote zegeningen met zich zal
brengen, waarom haar dan niet direct behan
deld Getuigt dat niet tegen het ontwerp
De heer van Best heeft toegegeven, dat al
les duurder zou worden, maar er zou meer
bedrijvigheid komen, enz.
Dat klinkt in theorie wel mooi, maar de
pract jk is anders. Deb. voorziet trustvorming,
cartels en syndicaten, waartegenover wij al-
trusts in Amerika bloeien (draadnagels, tin,
waarbij 1200 ondernemingen zijn aangesloten.
land kunnen geproduceerd worden.
Doch bij bescherming is dit anders. Dan
staat de mogelijkheid open, om het belaste
artikel in ons land te fabriceeren. Heft men
nu aan de grens een recht, dan zal de bin-
Hij behoeft immers dat recht niet te betalen.
En zijn voorwaarden voor fabricatie worden
i gunstiger. Zelfs een klein invoerrecht kan
hierin groote verandering brengen. En daar
de buitenlander gaarne zijn klanten wil be
houden, neemt hij óf geheel óf grootendeels
het recht voor zijne rekening.
Daarbij komt ook nog de onderlinge con
currentie, die veeleer een daling van prijs
brengt, dan verhooging.
En Duitschland leert, hoe door de bescher
ming de prijs van vele artikelen wel werd ver
hoogd, maar met nog minder dan de helft
van het geheven recht. Bewijs daarvoor is een
prijslijst van verschillende artikelen te Gronau
en te Enschede.
Is deze Tariefwet nu eene belasting voor
den kleinen man In de lijsten van „Het vrije
Ruilverkeer” wordt dan speciaal gewezen op
de artikelenklompen, vet, margarine, enz.
Maar de vraag moet zoo gesteld wordenIs
het deel, dat dooi’ de arbeiders moet betaald
worden bovenmate groot
Het blijkt, dat 12f/2 dezer „belasting” ge
haald wordt uit de weelde artikelen, waarvan
het gebruik geen 12i/2 bedraagt. En zoo
zal omgekeerd het aandeel van den kleinen
man kleiner zijn, in verhouding tot het ge
bruik der artikelen. Hier ziet men dus het be
ginsel belasting naar draagkracht toegepast.
Maar bovendien, als we het vraagstuk in
zijn geheel bezien, moet aangetoond worden,
dat een huisgezin, dat nu rond kan komen,
straks in minder conditie zal verkeeren.
Daarbij komt dan niet alleen de vraag of hij
voor dit of dat wat meer zal moeten betalen,
maar met de uitgaven moeten ook de inkoms
ten beschouwd worden.
Eerst dus de vraag, wat betaalt de kleine
man.
Spr. leest een lijstje voor bevattende de uit
gaven van een arbeidersgezin in Amsterdam.
(Het lijstje is den Spr. verstrekt door den heer
Helsdingen).
Het wekelijksch budget van dat gezin komt
op f 16.83.
Achtereenvolgens wil Spr. nagaan, welke
veranderingen het voorgestelde tarief ontwerp
in dit budget zal brengen.
Huishuur (f 3.zal misschien 10 cent ver
hoogd moeten worden, wegens een recht op
steenen. De steeuen echter, die ons land bin
nenkomen, zijn grootendeels een slecht soort
Belgische steen. En de invoer daarvan maakt,
dat onze steenbakkerijen blijven zitten met
hun 3e en 4e soort steenen. Heft men nu een
invoerrecht, en houdt dan de Belgische in
voer op, dan zal de inlandsche steenfabrikant
zijn steenen niet meer verkloppen in voetpa
den, enz. maar ze kunnen verkoopen voor ma
tigen prijs. I’
daarbij vermeerderen, daar de „steenboeren”
geen groot kapitaal noodig hebben. Noodza
kelijk gevolg zal zijn: lager steenprijzen.
Sigareningevoerd worden meest Havan
na’s, die zeker geen arbeider rookt.
Tabakgekorven tabak wordt haast niet
ingevoerd. Onbewerkte tabak blijft gelijk.
Margarine zal belast worden met 10 ct. per
K°. Nu is de invoer van gefabriceerde mar
garine onbeduidend (600.000 K».): Maar om
geknoei met de boter te voorkomen, moet
naast een boterrecht ook een margarinerecht
worden geheven.
Koffie en cicnoreifijne soort koffie is be- len het kind van de rekening worden. De
last, ongebrande koffie is vrij. t1— 21E
Thee is wel zwaar belast, maar wordt geen whiskey), in Duitschland zijn al 385 cartels,
o ent verhoogd. waarbij 1200 ondernemingen zijn aangesloten.
In Holland kan dat nog gemakkalijker Ze zijn
er zelfs al. Wel leverde het onderzoek daar
naar door den heer Wibaut ingesteld niet veel
op. maar men hield zich schuil.
In Amerika is men allen tegen de trusts
gekant, Wilson heeft er zelfs ten deele zijn ze
tel aan te danken.
En dan de kwestieworden wij gedwongen
door het buitenland Op zich zelf is dat geen
argument. En wat voor Duitschland past, is
daarom nog geen middel voor ons land. Ame
rika en Duitschland hebben een groot afzet
gebied en wij zijn trouwens aangewezen op
landbouw, enz. Daar hebben wij, Friezen, be
lang bij. En onze uitvoer van boter en kaas
is belangrijk. Ook onze ligging bepaalt onze
houding.
Gelegen aan den mond van groote rivieren,
is visscherij en handel voor ons belangrijk.
En laten Duitschland en België maar bij
ons concurreeren. daar profiteeren wij van.
Hun overproductie komt hier goedkoop in.
Wij moesten nog meer de deuren openzetten.
Gaan we den weg van protectie op, dan zegt
men in het buitenlandpak je mij, ik pak je
weer.
En de nijverheid bevorderen Zij vraagt er
niet om. Middenstandsbond, tuinbouwbond en
zooveel andere vereenigingen verklaarden zich
tegen de tariefwet.
Na een korte historische beschouwing van
ons tarief, wekt Spr. op tot steun aan een
anti-tariefwetmanwant de regeering speelt
met vuur en het groote publiek wil dit ont
werp niet.
Daarna verkreeg Ds. D e H a a s het woord.
Het parool voor dezen avond is: de politiek
er buiten, maar ze kwam bij den spreker toch
even om den hoek gluren. En hoe kan het
ook anders? Waarom komt de Spr. zoo vlak
voor de verkiezingen met dit onderwerp Zijn
dat niet alle politieke bedoelingen
Deb. wil den Spr. op den voet volgen en
vraagt eerst wat nu eigenlijk een bescher
mende wet is. Er is den heelen avond ge
sproken over vrijhandel en bescherming, ter
wijl toch de regeering zelf verklaart, dat het
ontwerp hoofdzakelijk een fiscaal karakter
draagt. En dat is het groote bezwaar. Ze is
hoofdzakelijk een belastingwet, maar een ave-
rechtsche belastingwet.
Maar dit is toch een lastig gevalhoe de
wet beschermend kan zijn en tegelijk geld in
de schatki' -engen Het moet toch een ieder
duidelijk zijn, dat als de wet beschermt, en
dus de invoer óf beperkt óf tegengehouden
wordt, er geen geld in de schatkist komt.
Ziehier het misleidende karakter der wet.
Zal alles duurder worden? Het is door den
Spr. erkend, dat de wet dit gevolg heeft. Dat
staat dus vast. Of er ook meer werk en hoo
ger loon zal volgen, dat is nog niet zoo vast.
En bij het vraagstuk van het duurder wor
den vraagt men wat wordt duurder en hoe
veel Enkele posten noemt de debater, die
meer moeten opbrengen, b.v. 2 mill, meer uit
manufacturen en 1 millioen uit kleeding. Dat
treft juist den kleinen man.
In Sprekers voorbeeld is niet alles even
duidelijk. Mr. v. d. Laar berekende heel wat
anders, nl. eene verhooging van f 15.— Dat
valt dus niet mee.
Spr. beweerde, dat de steenfabrieken meer
werk zouden krijgen. Dat moet nog. En wie
strijken dan die meerdere opbrengst op Na
tuurlijk de fabrikanten zelf en het is de vraag
of de arbeiders er iets van krijgen.
Omtrent de margarine redeneeren velen an
ders dan de Spr. deed. Er zijn cartels van
margarine-fabrikanten te verwachten. En als
de regeering fraude wil voorkomen, waarom
heft ze dan nu geen rechten Dat zijn maar
praatjes van den heer van Best.
Betreffende paardevleesch zou de regeering
uit medelijden hebben gehandeld. Dat is een
driedubbel overgehaald praatje. Als de regee
ring humanitair wil handelen, zijn er wel an
dere wegen.
Er is gezegd, dat verhooging van loonen
zal volgen en een opbloei van de nijverheid.
Maar uit verschillende kringen zijn stemmen
opgegaan, om de tariefwet niet aan te nemen.
Trouwens het getal fabriéken steeg van
2800 tot 4900 en volgens Wibaut is er eene
normale ontwikkeling van de industrie. Dat
erkende de regeering zelf nu 3 jaren geleden
op de Brusselsche tentoonstelling.
Wat de ontwikkeling der Duitsche nijver
heid betreft, deze begon al voor de heffing
van invoerrechten. Bovendien heeft men daar
meer technische ontwikkeling en dunner be
volking.
Als het in beschermde landen zoo goed
gaat, waarom wees spr. dan niet op Frankrijk
Alles bij elkaar genomen, staat men voor
een phrase. En wat bereikt men met het op
trekken van een muur om elk land Men moet
den fiscus betalen en er is alle gevaar voor
een tarieven oorlog.
Maar wij moeten geen oorlog hebben, maar
de gemeenschap. Als wij voordeel uit een ta
riefwet halen, dan is het ten koste van an
dere landen en dat strijdt tegen de solida
riteit.
De tariefwet grijpt op brutale wijze in, in
het tegenwoordige leven. En dan te hooren
van den Spr. „gij moet het maar eens pro-
beeren”, is dat een woord voor een staatsman 8
De tariefwet blijft een wet, die misschien 8
een voordeel geeft, maar toch een slechte be- 9
lastingwet zal zijn. Doch het is duidelijk, zij I
moet verdedigd worden, om dit ministerie te j
Deb. raadt echter aan stemt de partij, die
rechtvaardigheid wil, ook op belastinggebied
stemt rood.
In zijn antwoord merkte de Spr. aan den
heer Hepkema op, dat bij de *600 guld., die
iemand verteert, heel wat artikelen zijn, die
onbelast blijven, terwijl wat een rijkere ver
teert vaak weelde-artikelen zijn, die het zwaarst
worden getroffen.
Dat de tariefwet nog niet in behandeling
werd genomen moet toegeschreven worden
aan de buitengewone breedsprakigheid van
vele Kamerleden, zoodat de Handelingen eenige
honderden pagina’s meer bevatten dan vorige
jaren.
Wat de trust- en cartelvorming betreft, de
heer Hepkema heeft zelf al gezegd, dat ook
reeds zonder de nieuwe tariefwet deze be
stonden. Bovendien zijn het internationale
syndicaten.
Dat Nederland een bij uitstek landbouwende
bevolking heeft, is waar. Maar Denemarken,
dat een flinke tariefheffing heeft, staat met
zijn landbouw en veeteelt, verre boven ons,
gelijk cijfers, die Spr. noemt, genoegzaam aan
toonen.
Dat de nijverheid om geen bescherming
vraagt, kan Spr. niet toegeven. Immers uit
onderscheidene bedrijven komen klachten over
buitenlandsche concurrentie.
En met zijn geschiedkundige beschouwing
beging de heer Hepkema al een heele flater.
Het continentaal stelsel van Napoleon ging
ook eiken invoer tegen.
Als Spr. de historie nagaat, dan is er vanaf
het oogenblik dat we een matig rec.it begon
nen te heffen, in vele takke i van bedrijf een
opbloei waargenomen, en dat, terwijl de
heffing der invoerrechten is ve 'scherpt ge
worden.
Aan den tweeden debater moet spreker op
merken, dat zijne tegenstelling tusschen be
schermend en fiscaal recht foutief is. Immers
bij de raming van de opbrengst der verschil
lende posten is wel terdege gerekend met ver
minderden invoer.
Dat do berekening van dr. van de Laar zoo
veel hooger was dan die van Spr., berustte
op enkele misvattingen van eerstgenoemde.
Spr. herhaalt en verduidelijkt dan nog en
kele posten uit zijn lijstje.
Ten opzichte van de kwestie van margarine
en boter is de heer de Haas mis. Er wordt
van boter nog geen recht geheven. Ook met
zijne opmerking omtrent de humaniteit der
regeering bij de invoer van paarden, stelt de
deb. de zaak verkeerd voor. Het nieuwe tarief
zal hier vermindering van recht brengen.
Enkele bonden en vereenigingen hebben ge
adresseerd tegen de aanneming van de wet.
Maar anderen hebben gepleit voor invoering
van een nieuw tarief, terwijl nog anderen ge
zwegen hebben. Hieruit dus eene conclusie te
trekken in gevaarlijk.
Tegenover hetgeen beide debaters over den
toestand in het buitenland, waar protectie
heerscht, hebben gezegd, stelt spr. een reeks
van cijfers uit verschillende statistieken, dat
het in beschermde landen nog zoo slecht niet
gaat. Daarbij komt, dat de minister een zeer
matige heffing voorstelt.
Wat namens onze regeering op de Brus
selsche tentoonstelling over onze nijverheid
is meegedeeld, is door minister Talma ge
wraakt.
En mr. Everwijn gaf later ook geheel an
dere beschouwingen, gelijk de spr. voorleest.
Maar 't ging hier ook om wat reclame te ma
ken, zooals ook do briefhoofden van vele fa
brikanten.
Verder lag het volstrekt niet in sprekers
bedoeling om zoo maar in den blinde weg eene
proefneming met dit ontwerp te doen. Maar
wel meende spr., dat, waar vele vragen niet
beslist te beantwoorden zijn, daar eene proef
neming ongetwijfeld op den duur tot goede
resultaten zou leiden.
Ten opzichte van het internationale stand
punt van den heer De Haas, staat Spr. op
het standpunthet hemd is nader dan de rok.
En terwijl wij nu herhaaldelijk gedupeerd en
geknoeid worden, zullen we bij eene goede
tariefheffing middelen tot verweer bezitten.
Nogmaals kan Spr. niet anders doen, dan
opwekken tot steun van de beweging voor de
tariefwet.
Na re- en dupliek werd deze interes
sante vergadering, die flink was bezocht, door
den Voorz. gesloten.
Het was ook reeds half één geworden.
