s
Uit onze Raadzaal-
I
Aan onze Abonné’s.
SNEEKER COURANT (67ste Jaargang) en WYMBRITSERADEEL (1U Jaargang)
No, 80.
29e Jaargang.
d.
Officieel Orgaan der Sneek.
RECLAMEKOLONI.
Het Sneeker Oud Kerkhof
en de Gravinneweg.
Uitgevers: Firma H. BRANDENBURGH
Ged. Poortezijlen, - Hoek Kleinzaïld Sneek.
TELEFOON No. 150.
Woensdag 2 Juli 1913.
Ziekten der Urinewegen.
Verschijnt Dinsdags- en Vrijdagsavonds.
7
!U
n-
r,
it
i.
-
g
it
i
voorstelling op een 1584 gedateerd kan- grintweg
-
5
5-
6
1
j
Groote Advertentiën kunnen uiterlijk tot Maandags- en Donderdags-
avonds ingezonden worden, kleine tot Dinsdags- en V rijdags-
morgens 10 uur.
Aan de W.-N.-W.-zijde bevond zich een
onderzoek, bevestigde. Deels door boringen, deels door
opgravingen kwam aan het licht, dat het
geheele kerkhof met een muur omringd is
J. J. Das, G. Rollema en W. de Vries, fe doen hebben, hetgeen verder onderzoek
begonnen wij $er plaatse een
waar het door den Conservator Mr. P. C.
J. A. Boeles is onderzocht, die oordeelde,
dat de scherven in het algemeen behooren
tot het einde der 16e en
eeuw. Een scherf van bruin geglazuurd
gres met en relief o.a. de voorstelling van
een ridder te paard, gevolgd door krijgs-
en duidt volstrekt niet op hoogen
geweest, die zich in Zuidelijke richting door
het water kromde van den tegenwoordigen
Roekoe-ingang.
Direct buiten den ringmuur, welke be
stond uit oude friezen, boorden we lossen
grond aan, gevuld met steenen, gelijk aan
die waaruit de ringmuur bestaat, en het
lijdt geen twijfel o in latere tijden is de
sloot achter den ringmuur gedempt, nadat
het bovenstuk van den muur was afgebro
ken en in de sloot geworpen.
Alleen aan deN.-W.-zijde,over een breedte
van 3 Meter vonden we geen muur,
hetgeen tot de veronderstelling leidde, dat
daar de ingang moet zijn geweest, en deze
veronderstelling werd nog versterkt door het
vinden van een grooten granietsteen, aan
de W.-zijde van den ingang.
Verder werd een fondament op de Z.-O.-
zijde aangetrofien, hetgeen wees op een ge
bouw. Behalve dat hier en daar een stuk
zandsteen werd gevonden, 'kwamen tevens
geglazuurde friezen voor het licht, beide
wijzende op versiering van een gebouw.
Zeer zeker heeft dit fondament eens tot een
kerk of Jcapel behoord. Op het fondament
werden verder allerlei diggels gevonden van
poijes, kruikjes, glas enz., het geheel een
beeld gevend van verwoesting.
Verder vonden we stukjes glas met groen
achtige tint, aan de zijden afgeslepen, het
geen wijst met het gevondene lood
op in lood gevatte vensterruiten.
Ten slotte werd gevondengebogen,
zeer dun glas van ongeveer 2/2 mM. dikte
een kandelaar van bruin friesch aardewerk
enz.
Wij hebben het gevondene naar het
waarvan het resultaat in de volgende ge
deelten is neergelegd.
De aandacht was gevallen op een kleine
verhooging op den N.-W.-wal van den Meer-
ingang, daar, waar het Kruiswater zich
plotseling versmalt tot den Roekoe-ingang.
Bij boring bleek hier oude en vaste grond
te zijn in tegenstelling met de omgeving,
die zacht en los is.
Al spoedig stootte onze grondboor op
hout en kwamen bij opgraving kisten aan
het licht, die Oost-West waren gericht.
Hier lag dus het kerkhof.
Kisten werden aangetroffen over de ge
heele verhooging, terwijl ze aan de Zujd-
westzijde tot in het water lagen.
Wij troffen skeletten aan van mannen
en vrouwen, ook gematerialiseerde kinder
lijkjes.
De kisten waren over ’t algemeen vrij
gaaf, echter meest ingevallen, daar een der
zijwanden zich had begeven.
De vorm was plat, naar ’t voetendeind
conisch toeloopend de planken waren van
eikenhout, met houten pennen aan elkaar
bevestigd.
Enkele kisten waren tot 2.15 M. lang
het hout van 5 56.5 cM. dik. De dooden
waren begraven met het hoofd naar de
Westzijde. Nog gave skeletten zijn gevon
den van „oermannen” van één was het
dijbeen 50 cM. lang, het scheenbeen 48 cM.
lang. Van sieraden, penningen of iets an-
ON EX
Suiker- of Eiwitziekte, Nieren-Blaas-,
Vrouwenziekten, Aambeien, en alle ge
heime ziekten. Volmaakte snelle genezing
van de oudste gevallen, door een middel
samengesteld uit vreemde plantensappen.
Vraagt de gratis brochure No. 32 (die
de getuigschriften van genezing bevat) aan
den uitvinder, G. DAMMAN, Dokter in
de medicijnen, 76 Rue du Tróne, Brussel,
België. (Men drage zorg de kwaal op te
geven.)
ouderdom, bovendien ligt het ten N. van
den Gravinneweg, en ook ten Noorden
van den Hemdijk (Slachtedijk) die hoofd-
zakelijk in dien tijd diende om het ten Z.
gelegen land tegen overstrooming te be
veiligen.
Het oude Offingawier moet ten Zuiden
van den Slachtedijk gelegen hebben, en
wordt reeds vermeld in 1328 toen Herp
Sybrandszone Reynaerde tot Schout werd
benoemd van Opmanshuizen, Offingawier,
van de parochie van Sneek, buiten de poirte
en van Wolprandeskerke.’2)
Dat het kerkhof tot dit oude Offingawier
heeft behoord is mogelijk, doch niet zeer
waarschijnlijk, omdat de afstand zeer groot
was. Bovendien liggen tusschen de oude
en ’t 01de Hof ,,De
Potten” (toen Cleyne meer genaamd).
Zoowel ’t oude Offingawier als het mo
gelijk geheel verdwenen dorp, waaraan ’t
Oudkerkhof zou kunnen hebben behoord,
moeten vroeger gelegen zijn geweest aan
de Zuidzijde van de Gravinneweg, welks
hooge grond een natuurlijke waterkeering
zal zijn geweest, vóórdat de eerste Slachte-
dijken werden aangelegd.
Deze Gravinneweg toch bevindt zich in
de onmiddelijke omgeving ten N.O. en N.
en N.W. van het Oude Kerkhof en kan
in zeer oude tijden eene beschutting ge
weest zijn voor de Zuidelijke Gauwen tegen
het zeewater uit het Noorden. De naam
Sweagen zooals thans nog dat gedeelte
van het eiland wordt genoemd, dat zich
bevindt aan den Zuidkant der Gaw tegen
over ’t Oudkerkhof waar verhoogingen van
oergrond aanwezig zijn, duidt op een
rij huizen zooals b.v. Boornzwaag, Beetster-
zwaag enz. en zeker door ’t meervoud
op rijen huizen, ’t Is mogelijk, dat daar
een dorp gelegen is geweest, bestaande uit
2 zwagen, in een kruis geplaatst langs
Gaw en Rijd, een dorp dat door dezen
hoogstwaarschijnlijk natuurlijk gevormden
rug, voor hooge vloeden bleef beschermd.
Van belang was het dus om den Gravinne
weg nauwkeurig vast te stellen.
Slot volgt.
De steeds toenemende exploitatiekosten
van ons blad tengevolge de nieuwe auteurs
wet duurder feuilletons, telegrammen enz.
en de voortdurende stijging van loonen
en grondstoffen anderzijds ons streven
zooveel mogelijk te geven wat van een
tweemaal ’s weeks verschijnend blad kan
worden gevraagd, hebben ons voor de nood
zakelijkheid geplaatst onze abonnements
prijs te moeten verhoogen.
Waar nog steeds de prijs wordt betaald
van vroeger toen het blad éénmaal per
week verscheen, vertrouwen wij dat onze
abonné’s deze verhooging zullen billijken.
Wij zullen dan in staat zijn meer nog
te geven, dan we tot dus verre konden
doen. Zoo denken wij de volgende maand
aan ons blad te verbinden een
gratis verzekering van abonné’s
waarover wij in een volgend no. nadere
bijzonderheden zullen publiceeren.
Vanaf 1 Juli wordt nu de abonnements
prijs van ons blad voor Sneek f 1.50 per
jaar (per week 3 ct.) franco per post f 2.
per jaar. Losse nummers 3 ct.
DE UITGEVERS.
van het jaar
plaats bevindt ni0CTasachtig gedeelte, "wellicht afkomstig Friesch Museum te Leeuwarden opgezonden,
netje van gelijken vorm en baksel, aanwe
zig in het Friesch Museum. De geheele
voorstelling bestaat uit zes tafereelen met
onderschriftDit is die schone Heistoria
van Suisanna int korte eit geschneiden. 1584.
Dit kannetje is vervaardigd in een der fa
brieken te Raeren, waar de voormelde voor
stelling zeer in zwang was.
De Sneekers verhalen dat het weleer als
hulpkerkhof zou gediend hebben tijdens een
vreeselijke epidemie, doch de ringmuur, fun
damenten en de zware, mooi afgewerkte plaats van dit dorp
kisten wijzen op het tegendeel. Ook is daar-
voor de afstand van Sneek te groot. Boeren
van Offingawier spreken over ’t jodenkerk
hof, doch uit de vastheid van het deksel,
de dikte der planken, de diepte der begra
ving en de ligging der skeletten kan men
zeker concludeeren dat dit niet het geval
is bij latere opgravingen is ook niets ge
vonden dat hierop wees. Ook meenen som
migen dat hot een kloosterkerkhof is ge
weest. Nu was het meest nabijliggende
klooster het Groendijkster dat op circa IA/2
uur gaans verwijderd lag aan den Groenen
dijk bij Sneek, bij de bocht welke de naam
draagt van „Brike Horne”.
Dus ook dit is onaannemelijk. Meer
waarschijnlijk is, dat het kerkhof behoord
heeft tot een dorp, dat zich wellicht later
verplaatst heeft, of verloren geraakt is;
hierop wijst niet alleen het feit dat er
zoowel meer- als mindergegoeden begraven
zijn, hetgeen blijkt uit de meerdere of min
dere dikte van het eikenhoutmaar ook
vooral dat we in die omgeving alles be-
naamd vinden, hetgeen op een concentratie
punt wijst.
Indien het dorp zich zou hebben ver
bet begin der 17e plaatst, dan geeft terreinkennis reeds aan,
dat het eenige dorp, dat hiervoor in aan
merking komt, Offingawier moet zijn.
Dat dit zich verplaatst heeft, is zeker;
knechten, komt geheel overeen met eene het tegenwoordige dorp ligt aan een nieuwen
van een sloot, die om het kerkhof heeft
geloopen, terwijl aan de Zuidzijde van dit
moerasgedeelte vele steenen worden gevon
den. Dit laatste gaf aanleiding tot de ver
onderstelling dat we hier met een ringmuur
Aan het rapport inzake het onderzoek
naar het oude kerkhof nabij de Sneeker
meer, in den zomer van 1911 verricht door
den heer L. Dokkum alhier, welk rapport
thans is verschenen in de 21e aflevering
van „De Vrije Fries”, ontleenen wij het
volgende
De vele veranderingen die de aardkorst
heeft ondergaan en nog ondergaat zijn wel
de oorzaak, dat dorpen en steden zijn ver
zonken, land afgeslagen, bosschen verwoest
en meren en zeeën zijn ontstaan. Zelfs in
ons kleine Friesland zijn daarvan voorbeel
den te overmen denke slechts aan het
ontstaan der Zuiderzee de vergrooting van
het Chimelofarameer, door ’t verdwijnen van
het bosch de Fluessen, tot het meer de
Fluessen de vorming dei binnenmeren enz.
Met deze veranderingen staat in nauw ver
band het verdwijnen van plaatsen als oud
Nijega, Elahuizen, Wolpranskerke en wel
licht andere dorpen, waarvan de naam niet
meer is te vinden. Zoo komt het dan ook
voor, dat in den Z.-W.-hoek oude kerk
hoven worden aangeduid door een speciale
betonning, wanneer ze in een meer zijn
verzonken, en door een hoogere ligging dan
de omgeving, een gevaar voor de schipperij
kunnen opleveren.1) Doch men vindt ook
nog van die „olde hoven” op plaatsen,
welke thans worden gebruikt als hooiland, ^ers geen spoor
en waar in bepaalde tijden
jongvee graast. Op zulk een
zich het zg. „Sneeker Oudkerkhof” slechts
een kleine, nauw merkbare verhooging van
den grond geeft aan waar deze rustplaats
zich bevindt.
Daadzakelijk bijgestaan de door heeren
ABONNEMENTS-PRIJS
Per jaar f 1.franco per post f 1.50, buitenland f 5.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
ADVERTENT1E-PRIJS
15 regels 35 cent, elke regel meer 6 cent.
Bij abonnement belangrijke korting.
Ingezonden Mededeelingen 10 cent per regel.
i
i
L
i
r
(Vergadering van Vrijdag 27 Juni 1913,
’s avonds 772 uur.)
1) Men heeft slechts te'denken aan het kerkhof
in de Tjeukemeer, in de Fluessen enz.
Voorzitter de heer P. J. de Hoop, Burge
meester.
Secretaris de heer Jac. v. d. Laan.
Aanwezig 13 leden afwezig de heer Visser
één vacature, ontstaan door het bedanken van
den heer Elzer.
Punt I. Vaststelling van Notulen.
De notulen der vorige Verg, welke ter visie
hebben gelegen, worden onveranderd vastge
steld.
Punt II. Mededeeling van ingekomen stuk
ken enz.
Ingekomen zijn
a schrijven van Z. Ex. den Minister van
Binnenlandsche Zaken, houdende goedkeuring
der nieuwe jaarweddenregeling voor het Gym
nasium en de H. B. S.
b resolutie van h.h. Ged. St. tot goedkeu
ring van twee raadsbesluiten tot wijziging der
gemeente-begrootingen 1912 en 1913
c schrijven van h.h. Ged. Stberichtende
dat zij niet bereid zijn de overname door de
Provincie van den Trekweg te bevorderen
d rapport wateronderzoek Drinkwaterlei
ding over Mei
e schrijven van M. de Vries, Leeuwarden,
houdende aanneming der voorwaarden voor
gebruik Trekweg
f schrijven van G. v. d. Weijde, concierge
Gymnasium, houdende dankbetuiging voor
verhooging van jaarwedde.
Deze stukken worden voor kennisgeving
aangenomen.
g adres van Dr. H. T. de Graaf e.a., allen
ouders van leerlingen School I, daarbij wen-
schen te kennen gevende in verband met de
plannen tot reorganisatie van het Lager On
derwijs
h idem van Volksonderwijs van dezelfde
strekking.
Sub g en h. komen later ter tafel, wanneer
deze plannen worden behandeld.
i adressen van J. S. Wijler en A. v. d.
Groen beide tijdelijke leeraren, eene vaste
aanstelling verzoekende.
Om prae-advies gesteld in handen v.m B.
en W.
j schrijven van P. van Ham, verzoekende
de uninoir aan de Ged. Poortezijlen weg te
nemen.
Ter afdoening gesteld in handen van B. en W.
Ligging van het Oudkerkhof.
Opgravingen.
deze rekening goedgekeurd.
De ontv. en uitg. van de algemeene dienst,
beliepen f 17.448 69die van het Armhuis
f 6863.03.
Punt IV. Schrijven van den heer Commis
saris der Koningin, inzake het Bumaleen.
De finantieele commissie adviseert den Raad,
den bestuurder der stichting in verband met
den bouw van een nieuwe boereplaats in over
weging te geven
a de bestaande leening gesepareerd te hou
den van de nieuwe
b de aflossing der nieuwe leening è,f 24000
in 24 jaar te doen plaats hebben
c een openbare inschrijving voor deze lee
ning te houden.
De heer De Wolf zou wel eens willen we
ten om welke reden de commissie de leening
in 24 jaar zou willen aflossen.
De heer Mr. Vellinga antwoordt dat de
commissie 40 jaar te lang vindt; met het oog
op de verbazend hooge uitkeeringen aan de
jongelui en de schulden* der stichting acht
men het gewenscht deze leening in een snel
tempo af te lossen.
Wat het idee openbare inschrijving betreft,
met het oog op het lage rentecijfer komt dit
de commissie gewenscht voor.
De heer De Wolf constateert dat deze mo
tieven niet tot het doel leiden.
Spr. noemt de vlugge aflossing
een lapmiddel
want da* worden de uitkeeringen later im
mers nog veel hooger.
De heer W e s t r a wil thans niet spreken
over de hooge uitkeeringen, die -niet aan de
orde zijn en zich alleen bepalen bij het advies
der commissie. Met sub a en b kan Spr. zich
zeer goed vereenigen wat’sub b aangaat zou
Spr. zelfs met een aflossing in 20 jaar kun
nen meegaan. Doch z. i. is sub c een zwak
punt van het advies, hetgeen Spr. dan ook
niet zoo aan Ged. St. zou willen adviseeren.
Hoe de commissie van een lage rentestand
kan spreken is hem ten eenenmale onbegrij
pelijk, waar deze zoo hoog is als haast nooit
tevoren. Vrijwel alleen in critieke tijden treft
men het aan dat zooals nu het disconto der
Ned.j Bank direct met l°/o wordt verhoogd.
De rente voor rekening-courant bij de Ned.
Bank bedraagt thans 60/0. De gemeente Rot
terdam heeft 'geen enkel aanbod gekregen op
haar uitgeschreven geldleening 4 0/0) die in
de millioenen loopt.
IEUWE SNEEKER COURANT
2) Friesch ChaiteiboekJ pag. 181.
k idem van de afd. Sneek dar Maatschappij
ter bevordering der Zoetwaiervisscherij, in
zake de visscherij in de gem.'antewateren.
Voor kennisgeving aangenomen.
1 adres van het Genootschap tot bevorde
ring van Melkkunde te Rotterdam, daarbij de
wenschelijkheid uitsprekende van de oprich
ting eener Melkcentrale.
De V o o r z. stelt voor, dit stuk voor ken
nisgeving aan te nemen.
De heer IJtsma meent das indertijd is ge
sproken over invoering van eei- gemeentelijke
keuringsdienst. Spr. vraagt of het niet ge
wenscht zou zijn, dit adres aan te houden
totdat de plannen-keuringsdicnst ter tafel ko
men.
De V o o r z. zegt dat het D- B. de oprichting
van een melkcentrale hier niét direct nood
zakelijk acht. In het stuk is de bedoeling niet
duidelijk omschreveneen bezwaar lijkt het
Spr. dat zooals uit de memorie van toelich
ting blijkt. B. en W. zoowat ills melktappers
zouden moeten optreden voor de overblijvende
melk.
De heer IJ t s m a heeft geen enkel stuk
kunnen inzien, laat staan bestudeereneer-
gistermiddag ontvingen de raadsleden pas
hun convocatie voor een verg, waar 21 punten
moeten worden behandeld. Spr. wil daarom
niet de verantwoordelijkheid dragen voor de
stukken, die thans voor kennisgeving worden
aangenomen en zal tegen het voorstel van den
V o o r z. stemmen.
De heer Huges vindt de visie-tijd ook te
kort. Voor een verg, als deze had men min
stens vanaf Maandag do agenda en gelegen
heid voor inzage van de stukken moeten
hebben.
Kan de V o o r z. voor het vervolg dit be
vorderen dan zal hij de Rard daarmee aan
zich verplichten.
De V o o r z. wil wel zooveel mogelijk hier
voor zorgen, maar hoopt -1 ook steeds te
mogen rekenen op een spoedige terugzending
van stukken en rapporten van commissie’s.
Spr. had op a.s. Maandag de verg, willen
houden.
Het thans besproken stuk is heusch niet
zooveel bijzonders, dat men na eenige studie
daarvan, veel beter met de bedoeling op de
hoogte zou zijn.
De heer IJtsma heeft niet speciaal dit
stuk bedoeld, maar wenscht voldoende tijd
voor de inzage van alle stukken, dit is zijn
recht als raadslid. Spr. meent daarom dat
het den Voorz. meer past te erkennen dat het
jammer is dat het nu zoo is geloopen, dan er
sarcastisch over te spreken.
De heer De Wolf heeft door uitstedigheid
evenmin kennis kunnen nemen van de stuk-
Volksoverlevering, Litteratuur
en Kritiek.
ken z. i. is het geen manier om na een tus-
schentijd van 6 weken een vergadering te
houden over 21 punten en daarvoor
maai* twee dagen visie
te geven.
De heer We s t r a voelt wel voor het argu
ment van de korte visie-tijd, maar met uit
stedigheid kan toch geen rekening worden ge
houden.
De heer De Wolf zegt dat twee dagen wel
voldoende zou zijn indien alle raadsleden
renteniers waren.
De heer W e s t r a merkt op dat ook B. en
W. steeds veel drukke werkzaamheden hebben
en dat de verkiezingsdrukte bovendien in deze
weken viel.
De Voorz. vraagt of men het stuk wenscht
aan te houden.
De heer D r. B o u m a zegt dat voor ’t einde
der maand verschillende dingen noodzakelijk
afgedaan moesten worden, terwijl de keuze
van de dag lastig was.
Het is waar dat deze keer wat laat kennis
werd gegeven, maar men moet niet vergeten
dat B. en W. door de verkiezingen [heel wat
dagen in dienst der gemeente;'werkzaam zijn
geweest.
Indien in deze Verg, het noodzakelijke wordt
afgedaan kunnen de punten die men wenscht
te verdagen tot een volgende Verg, blijven
liggen.
Een voorstel van den heer IJ t s m a om het
stuk aan te houden wordt'met 8 tegen 5 stem
men (van de h.h. De Wolf, Mr. Vellinga, IJtsma,
Zelvelder en Brouwer) verworpen waarna het
stuk voor kennisgeving wordt aangenomen.
Verder zijn ingekomen
m schrijven van Fa. Landstra en Deibel te
Leeuwarden, houdende aanneming der voor
waarden voor gebruik Trekweg.
n adres van de Ver. tot bevordering van
Dorpsbelangen te Koudum, verzoekende eene
gelegenheid in het "leven te roepen voor de
veiling van tuinbouwproducten.
De Voorz. stelt voor, dit ter afdoening te
stellen in handen van B. en W.
Op voorstel van den heer IJ t s m a wordt
besloten dit om prae-advies te stellen in
handen van B. en W.
o idem van de Zeilvereeniging Sneek, ver
zoekende op 21 Augustus van gemeentewege
een vuurwerk af te steken.
Om prae-advies gesteld in handen van B en W.
p proces-verbaal van gehouden kasverifica
tie bij den gem.-ontvanger.
Voor kennisgeving aangenomen.
Punt III. Rekening van het Burgerlijk Arm
bestuur over 1912.
Op voorstel der finaniteele commissie wordt
