p
4
SNEEKER COURANT (67ste Jaargang) en WYMBRITSERADEEL (14de Jaargang)
f
1
i
f
30e Jaargang.
Zaterdag 22 Augustus 1914.
No. 94.
RECL AMEKOLOM.
I.
<to
II
N i pu wstijd i n jjeu
i
s
1
t
-
ANNEX
a
I
ge-
L. C.
ter beschikking
106
110
98
103
103
103
Do collecte in ons dorp
houden voor Het Roode Kruis, heeft opge-
Eene verordening.
Door den Raad der gemeente Harrnelen
is vastgesteld eene verordening op het bak
ken en verkoopen van brood. Daarin is
o.a. opgenomen dat het brood moet ge
merkt worden met zooveel strepen als bet
K.G. weegt en de voorletter van den bak
ker. Deze letter moet ook voorkomen op
de wagens en manden, dienönde tot ver
voer. De prjjzen moeten op een lyst, in
[en winkel hangende, vermeld worden. Deze
bepalingen zyn mede van toepassing op
verkoopers van buiten de gemeente, die aan
ingezetenen leveren.
Geen sterken drank.
De Burgemeester der gemeente Munten
dam, de heer Venema, heeft den verkoop
van sterken drank des Zaterdags, Zondags
en Maandags in zyn gemeente verboden.
Volksonderwijs.
In verband met de ernstige omstandig
heden is de algemeene vergadering van de
vereeniging Volksonderwijs, welke op 5 en
6 Sept. a.s. te Breda zou worden gehouden,
tot lateren datum uitgesteld.
Krasse ruzie.
Het oude echtpaar M. uit de Nieuwstraat
te Zwolle kreeg zoo hevigen twist, dat do vrouw
haar man met een halsdoek geworgd zou heb
ben, als niet buren tusschenbeide waren ge
komen. De toestand van M. is bedenkelijk.
De Nederlandsehe officieren in
Albanië.
De minister van oorlog is gemachtigd, ge
neraal-majoor W. J. H, de Veer, kapitein H.
J. L. Kroon, 1 e luitenants C. de Jongh en
J. Doorman en 2e luitenant G. A. Mallinc-
krodt, laatstelijk tijdelijk in Albaneeschen
krijgsdienst weder in te deelen bij het Ne-
derlandscbe leger en met kapitein Kroon in
majoorsrang, terwijl geneaal-majoor de Veer
zoo noodig tijdelijk als overcompleet ter be
schikking wordt gesteld van den minister.
Een raar geval.
De nieuwe Rijnaak „Anna”, groot 400 last,
te Enkhuizen pas gebouwd voor rekening van
don heer H. A. Hoenderop, te Tiel, bleek te
groot om de binnenhaven te kunnen verlaten.
Het personeel der scheepswerf is reeds begon
nen een gedeelte van het muurwerk van de
Drommedaris-brug Cte "sloepen. om aldus don
doorgang te verwijden. t
Tweede Kamer.
Eerstdaags zal worden ingediend een ont
werp Beurswet en een ontwerp om den datum,
waarop de wethouders en de vaste raadscom-
missieën door de gemeenteraden moeten wor
den gekozen, zijnde den eersten Dinsdag in
September, tot later te kunnen verschuiven.
Hoogstwaarschijnlijk komen de Kamers de
volgende week bijeen ter behandeling van deze
en andere wetsontwerpen.
Engelsche steenkool voor Nederland.
Het uitvoerverbod van Engelsche steenkolen
naar Nederland is opgeheven, mits zekerheid
bestaat, dat zij inderdaad uitsluitend voor ons
NIEUWE SNEEKER COURANT
morgen vóór het vertrek tot den dienst
kreeg elk een gulden. Eu ze schikten zich
onder het gezag van den huiskorporaa).
Voor onze jongens.]
De Stand, schryft’t Gebeurde in den
trein tusschen Haarlem en Amsterdam
In de stampvolle coupe’s zitten de pas
sagiers, meest heeren, het laatste nieuws
dat er niet is) te verslinden.
By de forten voor Halfweg roept plot
seling een heer>Zpn er nog kranten voor
de militairen
»Ja« »hier« klinkt het terug en weldra
fladderen een aantal bladen het coupéraam
uit.
Ook uit andere coupe’s worden kranten
geworpen en een paar militairen, die reeds
aan den spoordyk den trein hebben opge-
wacl t, halen gretig den oogst binnen.
»Kijk, zegt een der passagiers lachend,
»ze vliegen er op af alsof het eten is
Onthoudt het, gy, die couranten te mis
sen hebt: //De soldaten vliegen er op af,
alsof het eten is!"
□e fooienpotten open
By het Amsterdamsche Algemeene Steun
comité kwam tot gisteren reeds in de som
van ruim f 109.000. Het comité voegt
echter aan de verantwoording toe, dat het
zenden van giften nog niet algemeen ge-
noeg is.
Er zyn nog heele categorieën van per
sonen, die nog een afwachtende houding
aannemen.
Zoo zyn er zeker wel 10.000 fooienpot
ten van de dienstboden, die nog voor dit
doel geopend kunnen worden.
Laten nu alle dienstmeisjes een ryks-
daalder in een wit papiertje pakken, een
paar letters er op schryven en naar de
Keizersgracht wandelen. Dan huis
vrouwen wordt dringend verzocht hunne
dienstboden voor bovenstaand doel een uurtje
vry te geven.
Twee dienstmeisjes gaven het goede voor
beeld, de 10.000 anderen zullen dus wel
volgen.
Met eeu stevigen armzwaai bracht een
groote gezonde schipper zyn twoo ryks-
daalders.
»Ik heb niet veel, maar voor die arme
drommels zal ik toch doen wat ik kan<.
Als iedereen doet wat hy kan, dan blyft
onze koopstad veerkrachtig.
Goed en goedkoop brood.
De burgemeester van Amsterdam maakte
aan de burgery der hoofdstad bekend, dat
met ingang van Maandag 24 Augustus door
de belangrijkste bakkeryen hier ter stede
een ,»grof tarwebrood* zal worden vervaar
digd, bestaande voor de helft uit gebuild
en voor de andere helft uit ongebuild meel;
dat dit waterbrood van langwerpigen
vorm en een houdend gewicht van 76 ons, land bestemd zijn,
gaar gebakken, tegen den prijs van 11 ct.
in de winkels verkrygbaar wordt gesteld.
De burgemeester verzoekt de ingezetenen
deze broodsoort zoo algemeen mogelyk te
gebruiken.
De Wapens Neder.
Ook een der gevolgen van den oorlog
is de verschyning van een werkje onder
bover.staanden titel, door den bekenden J.
W. Broedelet. By het lezen hebben we
menigmaal moeten lachen. Niet allerrerst
om de zoutelooze grappen en vaak gezochte
laag-by-de-grondsche beelden. Maar meer
om de verfoeilijke rymelary, die op vele
plaatsen het werkje ongenietbaar maakt.
Met maat en rym wordt erg gesold.
We begrjjpen niet, hoe zoo’n werkje nog
een uitgever vond.
Jhr. Bosch van Drakesteln. f
Te Utrecht is plotseling op 75-jarigen
leeftyd overleden jhr. H. P. G. Bosch van
Drakestein van Nieuw-Amelisweerd, kamer
heer in buitengewonen dienst van H. M.
de Koningin, lid van de Eerste Kamer.
De overledene behoorde tot de katho
lieke party.
In de Harilnger haven,
In de haven te Harlingen blyft het le
vendig. Verblydend voor de provincie is
zeker de omstandigheid, dat het stoomschip
»Schieland< een groote lading steenkolen
hseft aangevoerd uit Engeland.
Een oplichter.
De 18-jarige bakkersknecht H. S. te Leeu
warden wist eenige dagen geleden sommige
winkeliers aldaar door bedrog te bewegen,
hem op naam van zyn gewezen patroon
goederen af te geven. Thans is hy, op
verzoek van de Leeuwarder politie te Am
sterdam, aangehouden en
van de justitie gesteld.
Werkloozen.
Te Rotterdam zal binnen weinige dagen
het getal der gezinnen wier kostwinners
door ’t stopzetten van de met de scheep
vaart samenhangende bedry ven zonder werk
geraken tot 50 a 60,000 gestegen zijn.
De- opening van het Panamakanaal.
Verleden week Zaterdag is het Panamaka
naal officieel voor bet scheepsverkeer open
gesteld. Het stoomschip „Ancon”, dat tot den
dienst van den Amerikaanschen minister van
Oorlog behoort en gepavoiseerd was met de vlag
gen van alle naties, en kolonel Goethals, gou
verneur der kanaalzone, Porras, president der
Panama-republiek, alsmede tal van Amerikaan-
sche officieren, aan boord had, stoomde door
het kanaal. Verscheidene andere schepen volg
den, ter illustratie van de belangstelling der
handelsmarine voor de opening van het kanaal.
De „Ancon” passeerde do Gatun-sluizen in
70 minuten. De ceremonie had een zuiver
plaatselijk karakter.
PAUS PIUS X. f
Zooals wi j gisteren reeds bulletineerden is
Z.H. Paus Pius X in de nacht van Woens
dag op Donderdag om half twee overleden.
Over ’s Pausen laatste oogenblikken wordt
het volgende aan de bladen geseind.
ROME, 19 Aug. (Hbld.) Hedenavond hebben
de kardinalen, die zich in de appartementen
van den Paus bevonden, zich voor korten tijd
naar hunne woningen begeven om daar uit te
rusten. Ook dr. Marchiafava was een uur
afwezig. Gedurende dien tijd bleven dr. Amici
mgr. Bressau en de zusters van den Paus.
Laatstgenoemden, hoewel daartoe aangespoord,
wilden de kamer van Z. H. niet verlaten.
Sedert den ochtend heeft de Paus niet meer
gesproken, maar hi j is betrekkelijk helder van
geest.
Toen hem de heilige Sacramenten werden
toegediend, gaf hij door teekens te verstaan,
dat hij bij bewustzijn was.
ROME, 20 Aug. (Hbld.) te 1.10 constateerden
de geneesheeren Marchiafava en Amici, dat de
Paus op het uiterste lag; zij lieten kardinaal
Merry del Val, mons. Misciatelli en kardinaal
Bisleti waarschuwen, die naar het Vaticaan
snelden.
Merry del Val en Misciatelli waren aanwezig,
met de geneesheeren en de zusters en nichten
van den Paus, toen kardinaal Bisleti aankwam.
Kort daarna overleed de H. Vader.
De broeder en de neef van den Paus worden
hedenmorgen verwachtook komen heden aan
de camerlingo, kardinaal Della Volpe. De
secretaris der consistoriale congregatie, mrg.
Rota, bevindt zich sedert hedenmorgen in het
Vaticaan.
[Paus Pius X, vroegei Giuseppe Sarto werd
op 2 Juni 1835 geboren te Riese, een klein
stadje in de provincie Treviso. Zijn theologische
studiën volbracht hij in de bisschoppelijke
seminaria te Treviso en Padua, na afloop waar-
van 1
N adat hij in verschillende kleine plaatsen de
priesterlijke waardigheid had vervuld, werd hij
in 1875 tol. domheer en overste van het semi
narie te Treviso benoemd. Een aanbod om
verheven te worden tot bisschop van Treviso
wees hij in 1880 van de band, in 1883 aanvaardde
hij echter op bevel van Leo XIII de waardig
heid van bisschop van Mantua. Op 12 Juni
1893 werd hij verheven tot kardinaal en drie
dagen later benoemd tot patriarch van Venetië.
Oorspronkelijk was deze waardigheid aan
een generaal van een der geestelijke orden,
een buitenlander, toegedacht. De Italiaansche
regeering gaf echter te kennen, dat zij nooit
de goedkeuring tot deze benoeming.zoude geven.
Toen werd de naam van een ander prelaat ge
noemd, wiens eventueele benoeming echter noch
naar den zin der regeering, noch naar dien
der Venetianen zou zijn geweest. De keus
viel toen op Sarto.
Van de zijde der regeering» werd tegen deze
benoeming geen bezwaar gemaakt. Toch werd
hij eerst na eenigen tijd door de Italiaansche
regeering erkend. Hij gaf echter onmiddellijk
blijken, dat zijn plan was op goeden voet met
haar te komen en ook met koning Umberto
kwam hij bij diens bezoeken te Venetië in
officieel en persoenlijk verkeer.
Te Venetië verwierf hij zich de groote po
pulariteit door zijn eenvoud en zijn innige
vroomheid en hij voor zich was ook innig ge
hecht aan Venetië, waar het hem gegeven was
geweest zooveel gelukkige jaren te slijten.
Te Rome verscheen hij in dien tijd slechts
bij uitzondering en alleen wanneer hij ontbo
den werd.
Na den dood van Leo XIII werd hij op 4
Augustus 1903 tot Paus gekozen en op 11
Aug. gekroond.
Wien het conclave der kardinalen tot opvol
ger zal kiezen is natuurlijk niet bekend. Onder
de candidaten welke verschillende bladen noe
men behoort ook de Nederlandsche Kardinaal
Van Rossum.
Hoeveel heeft Holland te eten
De vraag, hoeveel heeft Holland te eten,
beantwoordt de Haagsche Post in een uit
voerig artikel, waatuit wjj het volgende
overnemen
Het is bekend dat Nederland op groote
schaal vee, vleesch en zuivelproducten, als
ook suiker uitvoert, maar dat het daaren
tegen de eigen behoefte aan granen niet
kan dekken, en het tekort dus door invoer
moet aanvullen. De laatste officieele „Jaar
cijfers” tot grondslag nemend, vinden wij
voor 1912 de volgende gegevens omtrent
de oogsten van granen en peulvruchten.
Tarwe 1,975,000 H.L., rogge 5,671,000
H.L. gerst 1,186,000 H.L., haver 5,750,000
H.L., boekweit 171,000 H.L., totaal gra
nen 14,753,000 H.L.; boonen 504,000
H.L., erwten 658,000 H.L., stamboontjes
179,000 H.L.totaal peulvruchten 1,341,000
H. L.
Onze cijfers omvatten echter 5.67 mil-
lioen H.L. haver, die meestal voor veevoe
der noodig is, en dus resteeren voor men-
schelijke consumptie niet veel meer dan
circa 9,000,000 H.L. Nu weegt 1 H.L.
graan ongeveer 75 K.G., terwijl 1 K.G.
graan ongeveer 0.65 K.G. meel leverten
dus komen die 9,000,000 H.L. graan neer
op ongeveer 450,000,000 K.G, meel. Dit
is niet voldoende voor de consumptie. De
„Jaarcijfers", die van een treurig gebrek
aan statistisch inzicht doen blijken, geven
onze graaninvoeren in 1000 K.G., terwijl
zij de productie in H.L. vaststellen. Deze
netto-invoer bedroegen in 1912
Tarwe 390,000.000 $LG., rogge en maïs
885,000,000 K.G., gerst 192,000,000 K.G.,
haver 145,000,000 K.G., roggemeel
17,000,000 K.G. Totaal 1,629,000,000
K.G.
Dit volgens de hierboven vastgestelde
verhouding in meel omzettend, krijgen wij
I, 086,000,000 K.G. meel, waarbij dan nog
komen 168,000,000 K.G. ingevoerd meel,
een totaal van 1,251,000,000 K.G. meel.
Veel van het ingevoerde graan dient echter
voor veevoeder, brouwerij, jeneverstokerijen
enz.
In 1912 werden door de branderijen het
equivalent van 44,658,000 K.G. meel ver
bruikt; doch een zuiveren kijk op de ge-
heele netto graanconsumptie heeft men niet.
Vermoedelijk echter blijft de invoer van
meel voor menschelijk gebruik voornamelijk
beperkt tot de tarwe, met een klein proportie
der ingevoerde rogge, gerst on maïs, zoodat
men mag aannemen, dat wij meer dan de
helft der grondstof voor ons brood zelf
produceeren en het restant invoeren.
Die veronderstelling plaatsthet meel-
verbruik op circa 900 millioen K.G. per
jaar 150 K.G. per inwoner per jaar,
d.i. 0,4 K.G. per hoofd en per dag, ’n
cijfer dat niet veel van de werkelijkheid
bracht f84.35.
HINDELOOPEN, 19 Aug. Het bezoek
van badgasten neemt weer gestadig toe.
Met het schoone zomerweer van tegenwoor
dig, is het ook een heerlijkheid aan het
strand te vertoeven.
De huia-ijkorporaal.'*
De familie kreeg inkwartieringtwee
soldaten. Hartelyk was de ontvangst. Myn
heer, die ook van meening is, dat opge
wektheid doet leven, hield een toespraak
tot de mannen en daar dit militairen wa
ren, was een militaire houding en stem
zynerzyds niet misplaatst. Hy deelt den
mannen de regels van het huis mede, wjjst
hun de slaapplaats, maakt hun bekend, dat
zy in de keuken iederen dag een welvoór-
zienen disch kunnen vinden en zegt ten
slotte
„Jongens, om te eindigen nog ditHet
soldy is eiken dag een gulden, maar om
de onkosten van de komst te dekken, is
het den eersten dag f 2.50 de persoon. En
nu netjes gedragen. By de eerste gegronde
klacht, welke my ter oore komt, is de straf
intrekking van de soldy. En nu ingerukt
De mannen stonden paf. Maar iederen
SNEEK. Voor de acte Hoogduitsch
(M. O.) slaagde Woensdag de heer A.
Kuyt alhier.
Tot hulp-telefoniste alhier is be
noemd mej. 8. M. Siermann alhier.
De heer J. v. d. Feer, adelborst
der le klasse is bevorderd tot luitenant ter
zee 2e klasse.
Kerknieuws.
De heer J. Jongeleen, cand. te Den
Haag heeft voor het beroep naar de Chr.
Geref. Kerk alhier bedankt.
GA ASTERLAND. Zondagavond over
leed te Wyckel plotseling op 80 jarigen
leèftyd, de heer P. C. Nydam, reeds een
reeks van jaren lid van den raad dezer ge
meente en later wethouder. De heer Njjdam
werd terecht geprezen als een man van
stavast, waar op men rekenen kon, kortom
een »Stanfries”. Hy behoorde tot de libe
rale party, doch was geenszins partjjzuchtig.
Vandaar de achting, die men hem in alle
kringen toedroeg.
TERHORNE. Mej. A. F. Geertsma al
hier werd benoemd tot tydelyk onderwij
zeres aan school no. 4 te Leeuwarden.
HEEG. Door den aartsbisschop te Utrecht
werd tot pastoor alhier benoemd de heer
W. A. F. Overmeer.
AKKRUM. De heer 8. Haven alhier
slaagde te Utrecht voor de acte gymnastiek.
YTENS. Tot tydelyk onderwijzer aan
de Chr. school alhier is benoemd de heer
H. Algra te Rien.
STAVOREN, 19 Aug. 1914. By de gis
teren plaats gehad hebbende verkiezing van
zeven volmachten voor het waterschap He-
nielumar Oldephaert c.a. werden uitgebracht
112 stemmen.
Herkozen werden de heeren
C. Tjebbes te Workuni met 110 stemmen.
T. Goustra
P. F. Steigenga, Warns
H. Roskam
J. W. de Jong, Koudum
IJ. J. Sikkes, Molkwerum
A. W. Koopmans, Akkrum»
JORWERD.
kan verschillen. En de conclusie is dus, dat
wij, zelfs al stond de invoer geheel stil, en
al waren er geen voorraden, met den oogst
juist binnen, voor ten minste zes maanden
hij in 1858 tot priester werd gewijd, graan in voorraad moeten hebben. Behalve
brood zyn er de peulvruchten en hetgeen
van meer belang is, de 43,060,000 H.L.
aardappelen, die onze bodem ongeveer elk
jaar voortbrengt.
Daarvan wordt een deel omgezet in
aardappelmeel (in 1912 71,557,000 K.G.),
doch die industrie, welke meestal voor export
werkt, zal wel grootendeels stilstaan. En
dus zijn met ook dezen oogst pas binnen
tenminste 6 TT.L. aardappelen per hoofd
beschikbaar.
In 1913 werden uit Nederland naar
Engeland, blijkens de statistiek van den
Board of Trade, 2.830.076, in 1912
1.489.999 cwts. aardappelen uitgevoerd.
Groenten hebben wij in overvloed. Wij
voeren elk jaar bijna 200.000.000 K.G.
uit, en daar deze uitvoer wegens den oor
log sterk zal inkrimpen, behoeven wij ons
omtrent dezo nuttige gewassen met bezorgd
te maken. Dat geldt ook van suiker, een
voedingsmiddel per excellence, waarvan een
even groot gewicht wordt gebruikt per
hoofd als van rundvleesch.
Wij produceerden in 1912 21 millioen
tons bieten, die 231.000.000 K.G. suiker
leverden; hiervan werden 15.458.000 K.G.
in eigen land verbruikt en 215.000.000
K.G. uitgevoerd. De uitvoer zal lijden,
maar hier is in elk geval een reusachtigo
voedsel-reserve. En een zoodanige reserve
hebben wij ook in veestapel en zuivelin
dustrie.
Onze veestapel bedraagt ongev. 2.100.000
koeien en kalveren, 900.000 schapen,
225.000 geiten en 1.300.000 varkens.
En wij voeren 50.000.006 K.G. uit,
benevens 75.000 stuks levend vee. In het
„geslacht" paraisseeren echter geen var
kens of schapen, in den uitvoer daaren
tegen wel. Dan zouden wij 37.000.000
K.G. boter uitvoeren en ongev. 28.000.000
K.G. kaas.
De uit deze cijfers te trekken conclusie
is, dat Nederland zich geheel zelf kan voe
den wanneer het zijn brood verbruik wat
inkrimpt en meer vleesch, melk, kaas, groen
ten, suiker en suikerbieten dan gewoonlijk
gaat gebruiken.
Het slagveld van Europa.
Ongelukkig land, dat BelgiëSeder
eeuwen is het door zijn „mooie” ligging,
en geschiktheid voor het doel uitverkoren
als het slagveld van Europa.
Geen land, waar de laatste eeuwen zoo
veel oorlogen gevoerd zijn als juist in Bel
gië. En de Franschen de broeders
zyn het, die wel het grootste aantal veld
slagen daar geleverd hebben. Brussel al
leen werd vijfmaal door Fransche troepen
belegerd drie maal met succes. In 1695
werden daar 4000 huizen in brand gescho
ten, die tot op den grond toe afgebrand
zijn. En nog vier maal daarna in 1708,
1746, 1792 en 1794 werd de hoofdstad
door Franschen bedreigd of genomen. In
den krijg van Frankrijk tegen Spanje was
België weer het operatie-terrein. Ook de
oorlog, die den vrede van Utrecht vooraf
ging, werd voor een groot gedeelte op Bel
gisch gebied gevoerd. België viel toen aan
Oostenrijk ten deel.
In den Oostenrijkschen Successie-oorlog
heroverde do Maarschalk van Saksen voor
Frankrijk het land. Bij Fontenoy overwon
hij in 1745 de Engelschen, evenals in 1746
bij Roucoux. Toen later de oorlog tus
schen den keizer en Frankrijk uitbrak, wer
den de slagen bij Jemappes (1792), Neer
winden on Fleuris (1794) op Belgischen
bodem geleverd. Eerst in de 19de eeuw
was Frankrijk aan Belgische zijdo. Do
Hollanders overwonnen in 1831 de Belgi
sche troepen bij Hasselt en Leuven en toen
kwamen de Franschen hun broeders te hulp.
De citadel van Antwerpen, die in 1830
door den Hollandschen generaal Chassé be
schoten was, werd in 1832 door de Fran-
schen veroverd.
Het meest bekend is België als slagveld
wel door den kamp tegen Napoleon, die
Ligny en Belle Alliance en Waterloo be
roemd maakte. Ook onze vrijheidsoorlog
tegen Spanje werd vcor e^\ deel op Bel-
gischen bodem gevoerd. Daar was in 1600
de slag bij Nieuwpoort en bekgerde Prins
Maurits Ostende.
Het vlakke gedeelte, ten zuiden van
Brussel, was altijd zeir geliefd voor oor
logvoerenden. Wanneer zal de lijst van
veldslagen in België nu weer aangevuld
kunnen worden P
