I
H
I
Mcliil Hum in 11111111 Siirt
V
i
k
woEisDAtt a juai issa
■o. 71
n WYMBRITSERADEEL
Nieuwstijdingen.
k
WIJ M BRITSEB A D EEL.
3 Historische processen.
4U JAMSAB8
E
t.
F»
DE AANSLAG VAN DEN STUDENT SAND
OP STAATSRAAD VON KOTZEBUE.
Brandenburgh Co.,
dsiuo - 150
■a
Degenen, die Sand van nabij kenden,
sk.
016. bij veiliev
van «va duim
Abonnementper jaar f 2.50 fr. p.
post f 3.60.
Advertentiën9 ct. p. regel. Inge
zonden mededeelingen hooger, bij
Abonnement belangrijke korting
Advertentiën worden tevens gratis ge
plaatst in de SNEEKER COURANT
HEM SSEEKER CQURAHT
annex SHEERER COUMMT
raadsvergadering
van
Snee kWijmbritseradeel.
De Tweede Kamer heeft z. h st aan
genomen de wijziging van de grens tusschen
de gemeenten Sneek en Wijmbritseradeel.
zijn brochures werden door duizen-
en nog eens duizenden gelezen; tegen
Zweminrichting.
De temperatuur van het water in de
Zweminrichting was heden 19 gr.
Radio-rede H. Co lijn.
De Stand, meldt, dat de heer Colijn
op Dinsdag 30 Juni
van
uur,
Zurich of Piaam.
Ir. W. van Konijnenburg schrijft in de
Ingenieur over de brochure-Ramaer, betref
fende de vooi gestelde wijziging in de rich
ting van den afsluitdijk der Zuiderzee naar
Zürich inplaats van naar Piaam. Samen
vattend, betoogt Ir. Van Konijnenburg
Wat de waterbouwkundige bezwaren van
Ir. Ramaer aangaat, moet ik constateeren
dat ik het met zijn hydrodynamische be
schouwingen niet eens kan zijn.
Dat er inderdaad eenige waterbouwkun
dige en ook eenige andere bezwaren aan
de richting Zurich zijn verbonden zal ieder
een toegeven, iedere oplossing heeft haar
voor en tegen.
Tenslotte zal een zuivere vergelijking der
voor- en nadeelen over de te kiezen oplos
sing moeten beslissen; ik geloof echter niet
dat de spoorwegaansluitingen dan zoo veel
gewicht in de schaal zullen leggen.”
Men meldt aan de L. C.
De kwestie van het gewijzigde plan in
zake den afsluitdijk bij de droogmaking
der Zuiderzee heeft ook reeds de aandacht
van de Vereeniging Handel, Scheepvaart
Nijverheid te Harlingen. Natuurlijk leeft
men in dezen hoek intens mede met den
gang van zaken niemand te Harlingen is
stadt naar Mannheim voort.
Den 23sten Maart 1819, des ochtends
vroeg, kwam hij er aan; hij logeerde er in
een eenvoudig logement, dat Weinberg
werd geheeten. Onmiddellijk deed hij on
derzoek naar de woonplaats van Von Kot
zebue, en vernam, dat de staatsraad dicht
bij een kerk woonde; hoewel men het num
mer van het huis niet kon zeggen, wist men
het hem toch voldoende aan te duiden. Aan
De meerderheid acht echteijpsubsidie-verlee-
ning een gemeentebelang en, last not least, een
eereschuld tegenover de inwoners van 't Zuid-
Oostelijk gedeelte der gemeente.
Waar op die eereschuld in Uwe vergadering
van 27 November jl. bij de behandeling van de
subsidie-verleening voor de uitdieping van vaar
ten te Offingawier, reeds werd gewezen, meent
zij te kunnen volstaan met daaraan thans te
herinneren.
Wij stellen U daarom voor het verzoek van
het Bestuur van het Waterschap in te willigen.
De heer A b m a zegt dat bij de oprichting van
het waterschap deze belanghebbenden te kort
zijn gedaan, wat de waterschapsbestuurders ook
wel voelen, daar zij f3500 willen bijdragen. De
gemeente moet hier z.i. ook bijdragen. Wel spijt
het spr. dat belanghebbenden in het geheel niets
willen geven.
De heer A t s m a ziet in de verandering wel
een klein gemeentebelang, aanvoer van turf en
terpaarde wordt mogelijk gemaakt; zooals het
nu is, hebben de kleine bedrijven ontzaglijke
moeite hun hooi bij de Potten weg te krijgen,
zij moeten bij Sneek om. De welvaart van de
veehouders te Offingawier is toch ook een ge
meentebelang. Spr. stelt echter voor dat de ge
meente f 750 betaalt en belanghebbenden ook
f750.
De V o o r z. zegt dat deze menschen vroeger
gewoon waren vrij uit en in te varen. Het wa
terschap heeft de toestand daar verslechterd en
te begrijpen is het dat deze menschen nu niet
willen bijdragen voor een herstel van den toe
stand, waarvan zij vroeger profiteerden, terwijl
zij nu bovendien hooge waterschapslasten be
talen.
De heer A t s m a zegt dat belanghebbenden
ook schuld hebben, doordat zij niet op tijd be
zwaren tegen de keersluis hebben ingebracht.
De heer De Boer vraagt waarom het water
schap er dan alleen niet voor zorgt dat dit weer
in orde komt. Waarom moet de gemeente bij
springen om de zaak weer in het reine te bren
gen? Deze menschen willen blijkbaar omdat zij
altijd zoo zoet zijn geweest, ook iets van de
gemeente hebben.
De V o o r z. zegt dat de gemeente destijds
zeer laag subsidieerde, omdat de sluis niet
open kon; al sdat anders was geweest zou zeker
meer zijn gegeven. Spr. zou het betreuren dat
de menschen de dupe zouden worden van het
feit, dat zij aanvankelijk niet op hun qui vive
zijn geweest.
De heer R e n g e r s zegt dat als een water
schap opgericht wordt, ieder belanghebbende
recht heeft voor zijn belangen op te komen. Nu
deze betrokkenen dat niet hebben gedaan, vin
den zij blijkbaar de gemeente het geschikte
lichaam om vOor hen te betalen, terwijl zij niet
bereid zijn zelf iets te geven. Eereschuld is een
mooi woord, dat gebrek aan argumenten ver
bergt. Als wij voor aanvoer van turf enz. allerlei
vaartverbeteringen moeten subsidieeren, weet
men niet waar het einde is. Hoeveel adressanten
kunnen zich straks niet op dit voorstel beroepen
als we ’t aannemen? Deze zaak moet in overleg
gen, vooral uit de kringen, waaruit Sand er was iets in hem alsof hij zich reeds los
was aanmerkelijk godsdienstiger van de aarde gevoelde; toewijding aan een
re-| Kotzebue’s woning Vernam hij, dat de
heel wat nieuwe reactionaire maatregelen
tengevolge gehad, en de toestand veran
derde weinig ten gunste.
In dezen tijd leefde en studeerde Karl
Ludwig Sand, geboren 5 October 1795 te
Wonsiedel, als zoon van een der raden van
justitie van den Koning van Pruisen, was
hij allerminst bestemd om tot de radicaal-
sten onder de zijnen te behooren. In zijn
jeugd twee keeren door een zware ziekte
bezocht, was hij aanvankelijk achterlijk in
het leeren geweest. Maar door groote
krachtsinspanning had hij, dat ingehaa
doch het had hem tegelijkertijd ernstiger
gemaakt dan op zijn leeftijd het geval is.
Maar ook in spel en strijd onderscheidde
Sand zich; zoo is bekend het verhaal, dat
hij eens, met de jongelieden van Wonsiedel
strijd voerende tegen jongelieden uit een
naburig dorp, ingesloten werd in de ruïne
van een oud kasteel. Zij zouden daar zeker
door de „vijanden” overweldigd zijp, ware
Sand niet midden tusschen de belegeraars
doorgedrongen, om in Wonsiedel hulp te
gaan halen. Nauwelijks 11 jaren oud, redde
hij, met gevaar voor eigen leven, een
knaapje uit een moeras. Van hem ging dan
ook zekere invloed op zijne kameraden uit.
De rector van het gymnasium ter plaatse
was zoozeer aan hem gehecht, dat hij hem
toen hij werd overgeplaatst naar een ander
gedeelte van Duitschland, als inwonend
leerling meenam en Sand, hoezeer hij ook
van zijn ouders hield, ging gaarne mede.
lijk van den aanvang van 1819 af zich bi
hem een merkwaardige geslotenheid uitte.
Hij was’in niets veranderd; hij werkte hard
gelijk tevoren, hij, was eerbiedig jegens
zijne ouders en betreurde het slechts, dat
zijn studie hun zooveel geld kostte. Hij was
beminnelijk voor zijn vrienden, schafte
1 -—j -■■-;.'==s=
(1819.)
X.
De toestand van het Duitsche rijk en van
de verschillende Staten, waarin het toen
meer onafhankelijk verdeeld was dan
thans, liet na den val van Napoleon in po
litiek en economisch opzicht veel te wen-
schen over. Zwaar had de hand van Napo
leon $p Duitschland, op Pruisen in het bij
zonder, ‘gedrukt, en vol geestdrift was de
roep beantwoord van den Koning, die de
mannen en de jeugd opwekte voor de be-
vrijding. Vol geestdrift ook had men zich
opnieuw tot den strijd aangegord toen in
1815 Napoleon plotseling in Frankrijk
landde en met een in de geschiedenis on
gekende snelheid nieuwe politieke gevaren
in het leven riep. Deze geestdrift was mede
te danken aan toezeggingen, ook van de
Duitsche groote en kleine monarchen, die
aan de onder hun gezag staande bevolkin
gen meer vrijheid hadden beloofd. Toen
evenwel de vrees voor Napoleon was ver
dwenen; toen de Oostenrijksche kanselier
Von Metternich die destijds de Europee-
sche politiek beheerschte erin geslaagd
was de Heilige Alliantie tot stand te bren
gen, kwam er van deze toezeggingen en
beloften weinig terecht. Degenen, die den
strijd hadden aanvaard voor het Duitsche
vaderland, bemerkten al spoedig, dat zij
hadden gestreden voor de versterking van
wat zij niet anders konden zien dan als
reactionaire macht. Onder leiding van Jahn,
die later „turnvader” werd geheeten, oefen
de de Pruisische jongelingschap zich in de
gymnastiek, maar werd zij ook opgevoed
om echte „Duitschers” te zijn. En de geest
van Jahn verspreidde zich overal. De Bur-
schenschaften werden opgericht; zij scheid
den zich af van de Landmannschaften en
hadden haar eigen politieke doeleinder^ In
1817, ter herdenking van den driehonderd
jarigen geboortedag van Luther, kwamen
de Bursehenschaften op den Wartburg sa
men. Het feest had een indrukwekkend,
maar incidentloos verloop, totdat men, op
den laten avond, iets uithaalde wat als een
studentengrap bedoeld was, maar ,,als
groote ernst v/erd opgevat. Enkele geschrif
ten van als reactionair bekend staande
staatslieden, een Pruisische korporaalsrok
en meer dergelijke zaken werden in brand
gestoken en onder het zingen van vroolijke
liederen, wier tekst aan duidelijkheid niets
te wenschen overliet, vernietigd. Dat he
au fond onverschillig voor de onverwachte
wending, die de heer Wortman in het
plan-1918 deed aanbrengen en die beoogt
het snelverkeer Holland Leeuwarden via
ZurichHarlingen instcde van via Piaam—
Bolsward te doen plaats vinden. H. S. N.
zal binnen eenigen tijd een brochure het
licht doen zien, waarin de feiten, d:e door
den heer Ramaer tegen hei Wortmanplan
worden aangevoerd aan critiek onderwor
pen zullen worden tevens zal er in wor
den nagegaan, welke economische voor-
deelen het plan-Zurich voor Harlingen en
Noord-Friesland zal opleveren.
Ofschoon men te Harlingen rustig wil
afwachten hoe het verloop van den strijd
tusschen de heeren deskundigen zal zijn
en men er niet aan denkt een actie in het
leven te roepen ten bate van het plan-Zu
rich, wenscht men toch zelfstandig studie
te maken van beide plannen en zich een
eigen oordeel te vormen.
Z. h. s. fiiertoe besloten.
Punt XIV. idem tot wijziging der begroe
ting, dienst 1924.
Deze wijziging is o. ni. noodig omdat deze ge
meente 20 of f 2277.06/2 heeft bij te dragen
tot het tekort van f 11385 op de Macadamweg
Sneek—Bolsward, welk tekort commissarissen
gedeeltelijk wenschten te dekken uit het kapi
taal, wat Ged. St. echter niet goedkeurden.
Z. h. s. wordt de begrootingswijziging goed
gekeurd.
Hierna sluiting der openbare vergadering. In
besloten zittipg wordt behandeld
Punt Xvi Voorstel van Burgemeester en
Wethouders tot beslissing- op reclames
schoolgeld.
staatsraad de gewoonte had om eiken och
tend een uur of twee te gaan wandelen in
een der parken van Mannheim; men wees
hem de laan, die hij in den regel doorliep.
Het toeval echter wilde, dat Von Kotzebue
dien ochtend langs een anderen weg ging;
Sand, die hem wachtte, liep hem zoo
doende mis. Hij belde opnieuw aan, maar
ontving ten antwoord, dat de staatsraad
lunchte en hem niet kon ontvangen. Sand,
die niet in het minst daardoor teleurgesteld
of van zijn voornemen afgebracht werd,
ging naar zijn hotel terug; at er, en begaf
zich tegen vijf uur des namiddags voor
den derden keer naar het huis van Kotze
bue. Deze gaf dien dag een groot diner,
maar hij had orders achtergelaten om Sand
te ontvangen. Men liet dezen in een klein
kabinet, en na een oogenblik kwam Kotze
bue binnen. Toen speelde Sand het drama,
dat hij voor de grap met den vriend had
gespeeld; door de dolk, die hij bij zich had,
te richten op het hoofd van Kotzebue, ver
kreeg hij, dat deze zijn verder lichaam on
beschermd liet, en met een juistheid en
vastheid van hand, die kunnen verwonde
ren, trof hij Kotzebue recht in het hart. Deze
uitte nog slechts één kreet, en viel dood
in een nabijstaande fauteuil neer.
Op dien kreet was een klein meisje van
zes jaren, een engelenkopje gelijk, komen
toeloopen. Zij wierp zich op het lichaam
van Kotzebue, luide kreten uitstootende en
roepende om haar vader. Sand kon het
IC IJRL Ml vestten
•V van wn vinger
(Slot.)
Punt Xll. Adres van het Waterschap „De
I Sneeker Oudvaart” om subsidie in de kos
ten van het maken van een schutsluis te Of-
jingawier, met adhaesiebetuiging van
i Vleer e. a. aldaar en voorstel van Burge
meester en Wethouders.
B. en W. adviseeren:
In de vergadering van volmachten van het
waterschap „De Sneeker üudvaart” van den 23
April jl. werd besloten over te gaan tot het om
bouwen van de Offingawierster keersluis in een
schutsluis indien belanghebbenden de kosten
van de bediening voor hunne rekening nemen
en zij met de gemeente een bedrag van min
stens 30 in de kosten van ombouw willen
bijdragen.
Belanghebbenden hebben zich bereid ver
klaard de kosten van bediening ten allen tijde
voor hunne rekening te nemen; zij zijn echter
niet, genegen in de kosten van den ombouw
I zelve tegemoet te komen.
in verband hiermede verzoekt het Bestuur van
het Waterschap bij zijn schrijven d.d. 14 Mei
jl. no. 216- te mogen vernemen of de gemeente
een bedrag van minstens 30 in de kosten van
ombouw wil bijdragen.
De kosten worden geraamd op f 5000, zoodat
inwilliging van het verzoek een offer van de
gemeente zal vragen van hoogstens f 1500.
Door J. Vleer e. a. te Offingawier is bij schrij-
vend.d. 18 Mei jh verzocht het gevraagde sub
sidie te verleenen.
Daar de sluis thans met het oog op den wa
terstand geheel gesloten blijft veroorzaakt dit,
naai zij mededeelden, voor hen groot ongerief.
Aangezien zij „van vroegere jaren tot nu toe
zoo weinig lastig zijn om subsidie voor vaarten
enz.” hopen zij dat het desbetreffende verzoek
zal worden ingewilligd.
De üemeenteopzichter wien wij beide adres
sen deden toekomen om advies rapporteert:
„dat mij bij onderzoek, ook ter plaatse, ge
bleken is, dat de ombouw van genoemde keer
sluis, niet anders is dan een belang voor die
veehouders welke bij de Potten hun buitenland
hebben, terwijl de ombouw voor de schipperij
geen belang heeft;
dat de bestaande toestand wel een bezwaar
is voor de onderteekenaars van het adres J.
Vleer, maar dat bij de oprichting van dat water
schap dat bezwaar ook aanwezig was, en men
m. i. toen de belangen van J. Vleer e. a. heeft
verwaarloosd;
dat ik Uw College adviseer geen subsidie voor
de ombouw van genoemde keersluis toe te staan
omreden het gemeentebelang daarbij niet is be
trokken.”
De minderheid van ons College gaat met dit
afwijzend advies van den Gemeente-opzichter
mede.
kende. Hij had de kracht om er met nie
mand, zelfs zeer in het indirecte, over te
spreken en toch zijn daad, die afschuwelijl
was, in alle details voor te bereiden. Zoo
gebeurde het, dat een vriend van hem, die
op een dag op zijn kamer kwam, Sand aan
trof, 'hem afwachtende met een vouwbeen
in de hand, hetwelk hij onmiddellijk op
hoofd van zijn vriend richtte; als natuur
lijke reflex beschermde deze zijn hoofd niet
zijn handen en gaf daardoor Sand gelegen
heid om hem met het vouwbeen een onge-
vaarlijken steek in het hart toe te brengen.
Sand, die philosophic en letteren studeerde,
toonde reeds eenigen tijd een buitengewone
belangstelling voor medische colleges;
vooral gold zij datgene wat de werking van
het hart betrof. Maar hij deed zijn vragen
met zoodanige onverschillige belangstel
ling, dat niemand daarin iets meer dan een
voorbijgaande neiging bespeurde, en som
migen wel lachend beweerden, dat Sand
het voornemen had om van studierichting
te veranderen.
Sand had de gewoonte om regelmatig
zijn dagboek bij te houden. Hij deed dit tot
einde December 1818; op dat oogenblik
zijn zijne aanteekeningen, blijkbaar met op
zet, afgesloten. In dat dagboek vindt men
meermalen de vraag gesteld of er niet
iemand zal worden gevonden bereid om
aan den noodlottigen invloed van von
Kotzebue een eind te maken; het blijkt, dat
Sand gelukkig zou zijn geweest, indien
iemand hem voor ware geweest en hem niet'schouwspel niet aanzien en stak zich de
de taak van moordenaar zou zijn ten deel dolk, die nog met het bloed van Kotzebue
gevallen. Maar hij voelde die taak, wan-; bevlekt was, in de maag, bijna tot aan het
neer een ander niet vóór hem was, als een heft. Maar, tot zijn verwondering bemer-
noodzakelijkheid; als een, die hij moest kend, dat, niettegenstaande de aange-
volbrengen. Heel resoluut ging hij dan ook brachte wonde hem pijn deed, de dood hem
in den aanvang van Maart uit Jena op reis.1 nog niet trof, en niet levend in handen wil-
Tevoren noodigde hij zijne vrienden bij lende vallen van het'dienstpersoneel, dat
zich; hij verzocht hun hem geen uitgeleide kwam aanloopen, ging hij de trap af. De
uit de stad te doen gelijk destijds gebruike-1 gasten voor het diner kwamen juist binnen;
lijk was, willende voorkomen, dat men later een jonge man heel bleek, met een mes in
aan deze vrienden iets zou kunnen ten laste het lichaam ziende, stoven zij verschrikt
leggen. Over Erfurt en Eisenach, waar hij uiteen in plaats van hem vast te houden,
den Wartburg bezocht, ging hij naar Zoo ging Sand de trap af, kwam de deur
Frankfort en zette zijn weg over Darm- uit, en stiet er op een patrouille soldaten,
stadt naar .Mannheim voort die den gewonen wacht dienst verrichtte.
Maar Sand, denkende dat deze soldaten ge
komen waren op de kreten, die hij achter
zich hoorde, viel op zijn knieën midden op
de straat onder den uitroep: Vader,, ont
vang mijn geest; trok het mes uit zijn
wonde, bracht zich nog een tweede wonde
toe en viel bewusteloos en uitgeput neer.
(Slot volgend nr.)
Prof. Blok’s opvolger.
Naar de N. Rt. Ct. meldt, is binnen
kort de benoeming te verwachten van
dr. N. Japikse, leeraar aan een H. B. S.
te ’s Qravenhage, tot opvolger van Prof.
P. J. Blok als hoogleeraar in de vader-
landsche geschiedenis aan de Leidsche
universiteit.
met het waterschap geregeld door belangheb
benden zelf. Spr. hoopt dat dit voorstel verwor
pen zal worden, en anders dat men niet verder
gaan zal dan f 750.
De Voorz.: Belanghebbenden zorgen voor
de bediening en dragen in de 70 bij en dan
is het een feit dat wij voor andere waterschap
pen vroeger steeds belangrijke lasten op ons
namen.
De heer R e i t s m a sluit zich aan bij de voor
treffelijke rede van den heer Reugers.
De heer De Boer: Wat zou men gedaan
hebben als het waterschap destijds de nu ont
worpen sluis gebouwd had?
De Voorz.: Dan had de vaart geheel te
onzen laste gekomen. Dat had ons ook f 1500
gekost.
De heer W e s s e 1 i u s zegt dat in het water
schapsbestuur een compromis is gesloten, men
zou 70 geven wanneer belanghebbenden of
het gemeentebestuur voor de 30 staan. Spr.
erkent dat we eenigszins komen op het terrein
der filantropie maar toch hebben we ons voor
particuliere belangen wel eerder uitgaven ge
troost en met het oog op de geschiedenis moe
ten wij hier helpen. Deze menschen hebben
vroeger hun waterwegen goed in orde gehou
den, had men dat elders ook gedaan dan hadden
we de waterschappen Nijland, Hommerts en
Oppenhuizen niet met zulke groote bedragen be
hoeven te steunen. Waar tot die steun deze
menschen ook bijdroegen, meent spr. dat hier
ook geholpen dient te worden.
In stemming komt het voorstei-Rengers om
het verzoek af te wijzen.
Voor stemmen de leden Gaastra, Rengers,
Schilstra, Kramer en Reitsma. Tegen de leden
Cnossen, Breeuwsma, Wesselius, De Boer, Van
der Leij, Atsma, Abma en Landman.
Dit voorstel is dus verworpen met 85 st.
In stemming komt nu 't voorstel-Atsma om
f 750 door de gemeente te laten betalen.
De heer Reitsma zegt dat we nog nooit
subsidie gaven aan kunstwerken in een water
schap, wat nu geschieden zal. Waar zal dan het
eind zijn?
De heer Atsma zegt dat de vaart dan weer
voor het algemeen vervoer open komt en dat is
wel degelijk een algemeen belang.
De Voorz. zegt dat voor het brugje bij de
Oude Schatting ook subsidie is verleend. Dat
was ook een kunstwerk.
Voor het voorstel-Atsma stemmen de leden:
Breeuwsma, Rengers, Wesselius, De Boer, Schil
stra, Van der Leij, Atsma, Landman en Kramer.
Tegen de leden Cnossen, Gaastra, Abma en
Reitsma.
Met 94 st. is dit voorstel dus aangenomen.
Punt XIII. Voorstel van Burgemeester en
Wethouders tot onderzoek van de geloofs
brieven van het nieuw benoemde lid van
den Raad den heer Joh. Rijpma te West-
hem.
De hh. Rengers, Van der Leij en Landman
onderzoeken deze brieven en adviseeren bij
monde van den heer R e n g e r s tot toelating.
De 01 y m p ia d e-1 e en i n g.
Naar het persbureau V. D. mededeelt,
heeft de inschrijving op de 3 pet. Premie-
leening van de gemeente Amsterdam, de
zg. Olympiade-leening, een groot succes
gehad. De leening zou ruim volteekend
zijn.
den vooravond
den stemdag des avonds om acht
een rede zal uitspreken voor den
radiozender van het station te Hilversum.
behoorde tot degenen, die niet slechts
godsdienstonderwijs als iets uiterlijks aan
nam, maar die het in zich verwerkte, en
zijn godsdienstplichten als een onderdeel
van zijn leven beschouwde. Reeds toen hij
als tienjarige knaap zijne vrienden uit de
handen der belegeraars bevrijdde, deed hij
aan zijn stoutmoedige daad een eerlijk ge
meend gebed voorafgaan, en in de vele
brieven, met zijne ouders, in het bijzonder
met zijp moeder gewisseld, die van hem be
waard zijn gebleven treden zijne gods
dienstige gevoelens sterk op den voor
grond. Sand verwisselde Erlangen met Jena
en in den aanvang van 1819 scheen het
alsof zich voor hem een bepaald tijdperk
had afgesloten. De aanslag, door Staps
gelijk men weet tevergeefs op Napoleon
gepleegd, had reeds tevoren indrukken bij
hem achtergelaten. Hij hield van zijn va
derland, hij had er alles voor over; uit het
dagboek van den toen twintigjarige valt
aan te teekenen deze werkelijk karakteris
tieke vergelijking: „Wat beteekent de en
keling tegenover een volk? Is het niet gelijk
een minuut tegenover de eeuwigheid?” Hij
voelde door de reactionaire macht der Hei
lige Alliantie en der vórsten van die dagen
de belangen van Duitschland onderdrukt;
hij voelde de beloften, destijds afgelegd,
weersproken; hij wilde de daad. Die daad
kon bij den individueelen mensch slechts in
ééne bepaalde richting leiden. In het bijzon-
der richtte Sand’s haat zich tegen den
Zijn leertijd werd onderbroken, doordat hij.f staatsraad Von Kotzebue, te Mannheim
als vele Duitsche jongelieden van dien tijd,! woonachtig, van wien het bekend was, dat
deelnam aan den bevrijdingsoorlog, mede-' hij nauwe betrekkingen onderhield met den
streed in den slag bij Leipzig, en zich ookl Russischen Czaar, vermoedelijk door dezen
onmiddellijk liet aanwerven toen Napoleon rijkelijk beloond werd voor de berichten,
111 p Ur.°Pa ^eruShwam. die hij hem zoowel op literair als op poli-
Linde 1815 was hij opnieuw te midden, tiek gebied uit Duitschland deed geworden,
der zijnen, en korten tijd daarna vertrok hij j Von Kotzebue was op dat oogenblik op het
naar Erlangen; de jonge Dittmar behoorde' toppunt van zijn invloed; naar hem luis-
tot zijne beste vrienden; samen hadden zij; terde een groot gedeelte van het Duitsche
zoö-eenigszins de leiding over de Burschen- volk; -
schaft ter plaatse. Op een middag, dat zij’ den c or
besloten hadden te gaan baden, geschiedde hem keerde zich Sand’s verontwaardiging,
het, dat Dittmar, die overigens uitnemend I'
zwemmen kon, voor zijn oogen in het water, hebben later kunnen vaststellen, d'at eigen-
verdween. Alle pogingen om hem te redden
bleven vruchteloos; een paar uren later
haalde men het lijk van den jongen man op.
Deze gebeurtenis heeft, gelijk uit zijn
levensbeschrijving bekend is geworden, een
diepen indruk op den toch reeds voor in
drukken zeer vatbaren Sand gemaakt. De
opvoeding van de jongelieden van die da- raad, waar hem die gevraagd werd. Maar
kwam, was aanmerkelijk godsdienstiger van de aarde gevoelde; toewijding
dan tegenwoordig het geval is. En Sandj doel, dat hij hooger dan het aardsche
De Woningbouw.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek
deelt mee, dat in de eerste drie maanden
van dit jaar 10822 woningen zijn gereed
gekomen, terwijl 1039 woningen onbewoon
baar werden verklaard of om andere reden
aan hun bestemming werden onttrokken.
Weer een vergeten schoolkind.
„Het Volk” meldt, dat te Winsum, in
de bewaarschool, een driejarig jongetje in
school vergeten was. Voorbijgangers werden
opmerkzaam op ’t geschrei van ’t knaapje,
dat toen werd bevrijd.
CA gld. bij verliee
vu vijevinger.
ITtgflVVr»
«oorvurdaa met d. NelltraHaoti» H1AA flld- aij )AA SfJJ- i*0*»ai tu 1CA aid. M| vuUm vu IC
«•(■■■■•"Baak ta HaklaHaai siju vu» Abvnné’e varmk^rd tegen engalakkte *Vvv luge invaliditeit *v" lijden mnnen S0 d. Ivv Mn hud, veetefeeg lv
