A, W. Zeijl A Zoom’s Bank berichten hiermede dat haar Bekendmaking. I ki M155BLANCHE De resiauratie van de Ned. Hervormde Herd THANS Namens de gezamenlijke Café houders aan de VEEMARKT n F De Latijnsche School te Sneek. he HHitlnl Omni O"'11" 1,1,11 Vmehjjat 200 als Im INGEZONDEN MEDEDEELINGEN. VRAAGT 1 KRACHT nnnsx SNEEKER COURANT «n WYMBRITSERADEEL Tijdens de YEE-TEMTOONSTELLINGS-UREN worden bij de gezamenlijke Café-houders aan de Veemarkt geen bezoekers toegelaten zonder een geldig entrée-öewijs. Na het sluiten der tentoonstelling zijn onze zaken gewoon geopend. Eerste Bied J tevergeefs zoekt naar die eenheid, die bewaren de herinnering aan vroegere branden. ECONOMÏE BBH ZATERDAG 5 SEPTEMBER 1999 4I«JAAR6AR6 Ro. 98 !0, 1 I KANTOOR WOENSDAG 9 SEPT, en DONDERDAG 10 Sept.as. ’s morgens na 10 uur voor het publiek GESLOTEN zal zijn. Abonnementper jaar f 2.50 fr. p post f 3.60. Advertentiën9 ct. p. regel. Inge zonden tnededeelingen hooger, bij Abonnement belangrijke korting Advertentiën worden tevens gratis ge plaatst in de SNEEKER COURANT DIMVDAGB VRIJDAGRAVOJnM Uttgsrws Brandenburgjh Co., r I Viluana worvurdin oveiMngeKou>«u 7(10(1 4ia^iwwa.aaali «a Vahladawi «tin •ataakafd t*a«n angclakkac AUW 0 SSHB BOBË jzij I 5. F n voorgangers niet immer ontzien, en rampen als j de witkalk en bleken te bestaan uit zandsteen, welke, al weer op advies van Monumentenzorg, zijn v natuurlijke kleur zal blijven behouden, bruine vlekken hier en daar op deze pilaren bolen in zandsteen gouden letters. glCL ingaval nu» ivu- Üid«n Mnnoa 80 d ij - i iieuwe mm oomst Men kan niet allee onthouden, maar geen rocker is er die de spreuk vergeet Geef MIJ maar van de verflaag waaronder het verborgen zat, is ontdaan en de natuurlijke kleur er aan terug gegeven, terwijl de banken enz., welke van andere houtsoort waren, in eikenhout kleur zijn geverfd. Zoo is de fraaie eikenhouten preekstoel van 1626 dateerend, ontdaan van de laklaag, de eikenhouten kerkvoogdenbanken bij het Wester- koor en de deuren aan die zijde eveneens en ze hebben nu dat voorname karakter waartoe ook het mooie snijwerk bijdraagt dat eens zoovele banken in deze kerk bezaten, die helaas vroeger voor een appel en een ei zijn verkocht. Hier bij de kerkvoogdenbanken is ook de bank waarin in het vervolg hardhoorenden de preek M ilTT»-J •O'aB^MMMnaMrMnc* steen vindt men aan beide zijden een paar oude avondmaalskannen en in de voorlijst is het Snee- ker wapen gesneden. De zware oude eiken bal ken, het breukglas dat opnieuw in de ruitjes is aangebracht en de oude steen, hier en daar voor herstel noodig, en welke uit een oud pand te Utrecht werden verkregen, toonen al de zorg, welke hier is besteed om het karakter van het gebouwtje te behouden. Gashaarden zorgen voor verwarming, de verlichting is electrisch. Van de consistoriekamer komt men in de catechisantenkamer, welke ook al vernieuwd is. In Mei 1924 trad duidelijk aan het licht het euvel waaraan het kerkgebouw zelve leed: het verzakte. Reeds 20 jaar lang was met water passen aangetoond dat de pilaren onregelmatig zakten wellicht door de daling van de stand van het grondwater maar thans begonnen zich zoodanige scheuren in de boogwerken te vertoonen, dat kerkvoogden de tijd gekomen achtten voor een diepgaand onderzoek. Hoewel op rijkssteun in dezen wel niet te rekenen t iel, daar geen kunstwaarde aan dit gebouw werd toegekend, werd Monumentenzorg in de zaak gekend en dit lichaam adviseerde tot sluiting van ’t gebouw, met het oog op de veiligheid. Toen moest de omvang van steld, welke zich bleek te moeten uitstrekken over het opnieuw fundeeren der pilaren, gedu rende welk werk deze kolommen dus van den druk van het geheele bovenwerk der kerk moes ten worden ontlast, waarvoor de heer De Jong voor een doeltreffende en zeer omvangrijke stuf fing had te zorgen. Met zijn bestek vereenigde zich zoowel Monumentenzorg als de architect der Synode de heer H. A. Kramer en de gewel dige arbeid kon aanvangen. Geweldig, zeker ook wat de sommen betreft welke met deze restauratie gemoeid waren en welke op een Hadden wij enkele weken geleden hier het relaas te geven van de restauratie van het huis, waar bij uitstek de materieele belangen van onze bevolking behartigd worden: ons stadhuis, ditmaal hebben wij het een en ander mee te deelen van het herstel van het gebouw, waar heen een groot deel onzer stadgenooten ter be vrediging hunner religieuse verlangens optrekt en geslachten lang is opgetrokken, onze St. Maar tenskerk. Haar naam duidt er reeds op dat kerkelijke stormen over haar hoofd moeten zijn gegaan en haar uiterlijk getuigt hoe, nis bij het raadhuis, ook voor dit gebouw ons voorgeslacht niet immer die piëteit heeft gehad, welke men bij uitstek mocht verwachten voor een gebouw, waarin de mensch voor zijn heiligste behoeften bevrediging zoekt, en welks bestemming sterren der bouwkunst van alle tijden elders ook in den uiterlijken vorm zoo schoon hebben weten uit te drukken. Ook deze kerk heeft eenmaal een ook naar haar uiterlijk waardige plaats in de rij der Godshuizen ingenomen, maar de opeen volgende geslachten hebben het werk van hun zorg dat de kunstwaarde erkende en een advies gaf tot herstel, wat ten 1 ingenieur van het prov. electnciteitsbedrijf. Vrij De Latijnsche School. glfi. Dij ivveiui tanga tnwaltditatt 'J’fwnK TffiMWr- Ww. 150.. dat ze de achterzijde van het orgel maskeeren. Dit Oosterkoor zal in het vervolg voor trouw plechtigheden enz. kunnen worden gebruikt, er zijn o. a. stoelen geplaatst, de beide orgels der zangverenigingen staan er. Het poortje, van 1652 dateerend, de eigenlijke toegang van uit de Kerkstraat, waarvoor later de nu in die straat vooruitstekende voorbouw is aangebracht, bleek, ontdaan van zijn verflaag, al weer iets heel moois te zijn met z’n uitvoering in baksteen, de er boven aangebrachte sym bolen in zandsteen en de Latijnsche spreuk in vckmoout van de Friesche gereformeerde kerk, die goed en bloed voor de reformatie over had, vertrou wensman van de Friesche adel, raadsman bij de stichting van de Franeker hoogeschool; 3o. Karei Roorda, de groote Friesche nationalist, die meedeed aan het „Verbond der edelen”, balling om den geloove, onderhandelaar, met prins Wil lem om Friesland te verlossen, vriend van Wil lem Lodewijk, later diens voornaamste tegen stander. De opvolger van rector Rode was Hendrik Geldorp (1546), die vooral naam kreeg door zijn ijveren voor de denkbeelden der reformatie. Hij schreef een venijnig scherp boekje tegen den groot inquisiteur Rpurd Tapper van Enkhuizen, die hem veel last veroorzaakte. Wie meer van hem wil weteh moet de dissertatie maar eens lezen, welke Dr. J. H. de Muinck Keizer te IJs- brechtum in 1893 aan hem wijdde. Een heel ander man uit die tijd, maar ook Sneejrer en leerling der Latijnsche school was Pieter Frittema aan wiens familienaam de Frittemahoven hun naam ontleenen. Hij stond met hart en ziel aan Spaansche zijde als. raads heer in ’t Hof van Friesland en hiet Caspar de Robles stelde hij in 1572 alles in het werk om Sneek voor den Spaanschen koning te behouden. Uit de 16e eeuw moeten wij ook nog noemen een conrector, die uit Vlaanderen kwam en tot zinspreuk had „Labor mihi quies (het werk is mij rust). Zijn naam is Wilhelmus Baudartius. Hij was in huis bij de edellieden Syts Botnia, grietman van Wymbritseradeel en Laes Jongama van Wommels, waar hij kost en inwoning had voor de lessen, welke hij hun zonen gaf (1589). Hij behoort met Bor, van Reyd en Brandt tot de beste Nederlandsche geschiedschrijvers. Zijn boeken „Memoryen ofte cort verhael van de Gedenckweerdichste Geschiedenissen” en „Cort verhael van de Translatie onses Nederlantschen Bijbels” verdienen nog gelezen te worden. Voor de 17e eeuw komen in aanmerking drie geleerden, wier wieg ook in Sneek stond, lo. Petrus Mol, rector van zijn geboortestad in 1647, later professor in het Grieksch aan de Friesche academie. Zijn grafsteen is kort geleden bij de restauratie; van de kerk weer aan het licht ge komen en het rouwbord is in de kosterij; 2o. David Flud van Giffen, hofprediker van de Frie sche Nassau’s, die dienst deed bij trouwen en sterven in de hooge familie te Leeuwarden of in Oranjewoud; 3e. de groote Calvinistische dogmaticus Johannes a Marek, wiens vader rec tor te Sneek was. De zoon had groote talenten, zoodat hij op z’n 20e jaar al benoemd werd tot hoogleeraar in de godgeleerdheid te Franeker. Geen handboek der dogmatiek hebben de Ne derlandsche theologen zooveel gebruikt als zijn „Christianae Theologiae Medulla (d. i. het merg der Christel. Godgeleerdheid). De hoogleeraar De Moor gaf er 70 jaar later nog een commen taar op in zes deelen (176171). Voor de 18e eeuw schrijf ik uit een oud hand schrift: Ao. 1701 werd rector Joh. Doitsma, ook „jounpreker” te Sneek, anno 1708 werd zijn broeder Valentinus Doitsma rector, in 1721 Si- brand Wiarda, in 1757 Ant. de Rooij, die 1 Juni 1758 zijn inaugureele rede hield in de kleine kerk. Voor de 19e eeuw wil ik iemand noemen, wiens naam klank heeft in de geschiedenis van Friesland, nl. die van rector Hendrik Amers- foordt, die in 1818 zijn werk aan de school be gon en haar na het verval van de Fransche tijd, weer deed opbloeien. Vol lof was men over zijn degelijk, maar tevens opgewekt onderwijs. Als ér promotie was en hij de rede hield, stond men versteld over zijn kennis, bv. als hij sprak over de rectoren die van af den aanvang tot het heden aan het hoofd der school hadden ge staan. Hij opperde ook het plan tot het oprich ten van het Friesch Genootschap. Met ds. H. W. C. A. Visser van ijsbrechtum gaf hij uit het Archief voor Vaderl. en Friesche geschiedenis enz. (1824-28). Ook gaf hij zich veel moeite voor de uitgave van, de geschriften van Jancko Douwama (1849). Maar genoegl Wij zullen de lezers niet meer lastig vallen met namen. Toen door de nieöwe wetten de Latijnsche scholen als met een bezem werden weggeveegd, bleef de Sneeker school in stand en rees als een phenix uit de asch in den vorm van een gymnasium. In die vorm heeft het nu al een 50 jaar de grootste diensten be wezen aan Sneek en de Friesche Zuidwesthoek. Wij zouden ons Sneek en omstreken niet zonder een gymnasium kunnen denken. Moge deze school groeien en bloeien in lengte van dagen. Dr G. A. WUMKES. It giet. MJ «arU«- •v van mb viuca In „It HeitelAn” van deze week schrijft dr. Wumkes een artikel over de Latijnsche School te Sneek, dat wij hier laten volgen. Hoewel Sneek steeds vóór alles handelsstad was, had deze plaats in het verleden even goed als Leeuwarden, Franeker en Bolsward zijn fak keldragers op het gebied van wetenschap en kunst, voor kerk en onderwijs. Een brand punt van geestelijke cultuur was er de Latijn sche school, die ongeveer op dezelfde plaats stónd, waar nu het gymnasium is, op het kerk hof tegen het bolwerk. Daar hebben heel wat knappe koppen uitgeblonken door hun gaven, en uit alle hoeken van Friesland kwamen daar de jongelui om onderricht te ontvangen in de hu maniora. Jammer genoeg moet het feest over gaan dat de school dezer dagen zou houden, omdat de rector Dr. Johan Willem van Rooijen op 16 Augs. jl. in de kracht van zijn leven is overleden. Hij zou anders in zijn rede de ge schiedenis van zijn school ons voor oogen hebben gebracht. Het stemt weemoedig dat dit leven zoo haastig werd afgesneden. Wat hij nu niet meer kan doen, willen wij nu hier heel in het kort doen, nl. als in een film enkele van de voornaamste figurën dezer school aan het oog laten voorbijgaan. Het is wel een eerwaardige groep, welke daar tusschen die oude muren heeft les gegeven. In een der bovenkamers was de „librye”, waar een zestig of zeventig zeldzame Latijnsche, Griek- sche en Hebreeuwsche folianten met kettingen aan de leesbanken waren geklonken, waar de leerlingen ze konden ge.bruiken. Later zijn die boeken naar het stadhuis gebracht (1757), maar waar pe toen gebleven zijn ligt in het duister. De discipelen van de rectorschool plachten voor 1704 met een mantel over de schouders naar de les te gaan. i Een der eerste rectoren was Alvinius, om streeks 1400, de man die zich verdienstelijk ge- I maakt heeft voor de Friesche saga, de dichter 1 van „Thet Friiske Riim”. Het Friesch Genoot- •- Onze St. Maartenskerk moge dan uitwendig, door haar mengsel van stiilen, eeji zekere onrust niet vreemd blijven, door deze in alle opzichten geslaagde restauratie is in dit kerkgebouw een interieur geschapen, weliswaar no| steeds een voudig, maar* van een weldadig aandoende, voorname rust en zijn kerkvoogden die voor de materieele belangen der gemeente wa- 1 ken er in geslaagd hier eet?”sfeer te schep- i pen uitnemend passend bij het hoogere doel van dit gebouw, waar geslachten hun zielerust j hebben gezocht, naar wij hopen hebben ge- I vonden en nog zullen vinden. Hoe vele predikers de restauratie yastge-hebben van de kansel in deze aloude kerk hun j kudden toegesproken, er het Eeuwige gediend; ~:j en hun gehoor zijn reeds lang vergaan, maar het gebouw staat nog, staat thans steviger dan ooit, in den vervolge ook getuigend van de doortastendheid van dit college van kerkvoog- j den en de offervaardigheid van de tegenwoor- dige gemeenteleden. ,o__ schap heeft dit werk in 1852 uitgegeven (editie i Epkema). Een jaar daarna kwam het Tractatus Men meldt ons nog: ->-x u.x u:-- _Te beginnen Zondag 13 Sept. 1925 zullen de' zeer nauw samenhangt. Uit beide spreekt een sterk Friesch nationalisme. Een eeuw later bloeide de school onder rec tor Johannes Rodius en magister Gerardus 1525). Zij hadden drie leerlingen, die alle man nen van beteekenis zouden worden: lo. Joachim Hopper, boezemvriend van Viglius van Aytta, stichter van de hoogeschool te Douay en later gezant van koning Filips 11 te Madrid; 2o. Jelle Hotzes (Gellius Snecanus), kerkvader met behulp van een telefoon er zijn een zes tal van die toestellen kunnen volgen. Een groote verbetering is in het Noorderkoor aangebracht, waar thans een tweede trap toe gang geeft naar de Noordergalerij, wat in het vervolg het hinderlijke gedrang daar bij het verlaten der kerk zal voorkomen. Het orgel is zoowel wat de techniek als het uiterlijk betreft, ook al onder handen genomen; het is nu bevrijd van z’n kakelbonte verflaag, en met de helblinkende pijpen er zijn er een 2000 in de eikenhouten omlijsting gevat, do- i mineert het ook wat uiterlijk betreft het mid denschip. Technisch is het orgel verbeterd door vernieuwing van pijpen en uitbreiding der re- 1 gisters tot een 30-tal, terwijl een electromotor nu voor de noodige windkracht zorgt. De fa. i van Dam van Leeuwarden voerde deze verbete- ringen uit. Een verrassing leverden de pilaren onder het orgel bij de doorgang naar het Oosterkoor. Men waande ze van steen, met hun gemarmerde verf- laag, die, verwijderd, echter gave eikenhouten i kolommen aan het licht bracht, welke nu hun natuurlijke kleur hebben. Een verheuging voor het oog is het Ooster- koor, waarvan de muren dringend verbetering i behoefden. Met het goede eikenhout wagen- i schot uit de oude kap dat nog steeds in j de kerk bewaard werd heeft de architect daar nu een lambrizeering doen aanbrengen die deze hooge, hel lichte voorhal ’n voornaam ka- rakter geeft, dat verhoogd wordt door^de WEaea^ewgp-r Oi helaas in de Fransche tijd uitgeslepen groote wapenborden, die nu zoodanig zijn opgesteld |£l| gia. bij «uuw van gia. mj varliM gia Oi) verUM na Ivv Mn hand, ««at avg lu van aan daim, vv «ne vfjavlngar branden enz., hebben het hunne er toe bijge dragen de oorspronkelijke vorm van dit gebouw te schenden, zoodat thans deze kerk is een staal kaart van bouwstijlen, van Gothiek tot Empire, en men i er eenmaal moet geweest zijn, toen deze kerk daar heeft gestaan als product van een architect uit het grijs verleden, wiens vroomheid en Gods- het stutwerk te verbergen dat een boog steunde, verlangen bevruchtend moeten hebben gewerktwaarbij reeds verzakking was opgemerkt, nu op z’n kennis en vaardigheid. i de pilaren diep ondergraven zijn en opnieuw Die eenheid, welke we in het kerkgebouw zelfgefundeerd, opgeruimd evenals alle verbindings- missen, vinden wij nog weljin het kleine aan- stangen tuschen de pilaren. Opgeruimd zijn ook bouwsel aan de kerk, de consistorie, dateerend de gaskronen met hun lange buizen, ze hebben uit de 15e eeuw en thans gereconstrueerd, uiter- plaa(s gemaakt voor electrische verlichting, lijk zoowel als innerlijk. Het was Monumenten- hoog in het gebouw aangebracht door de fa. zorg dat de kunstwaarde van dit gebouwtje Hubert, onder leiding van den heer Machwirth, erkende en een advies gaf tot herstel, wat ten ingenieur van het prov. electriciteitsbednjf. Vrij gevolge had dat het Rijk subsidie voor deze gaat het oog nu door de lichte ruimte van het restauratie verleende, waarop Provincie en Sy-groote middenschip, waaraan zich nu de zijbeu- node volgden. De architect van de kerk, de i ken veel beter aansluiten, hier is rgi eenheid \er- heer F. de Jong Izn. ontwierp het bestek, waar- kregen. Rustiger is de toon der kleuren gewor- na de restauratie door den aannemer Johs. Olij i den, doordat alle eikenhout in het kerkgebouw uitgevoerd werd, die eveneens onder leiding van vnn Ho norllnncr ura*>rnni>ar den heer De Jong de nieuwe kosterswoning bouwde, voor de plannen waarvan Monumen tenzorg ook adviseerde. De fa. Lusthoff ver zorgde het verfwerk. In deze consistorie dan, is een juweeltje van Gothische bouwkunst hersteld, waarbij men echter de practische zijde niet heeft vergeten. Boven de eenvoudige, stemmige maar deftig aandoende consistoriekamer is nu een vergader kamer gemaakt, geheel in antieken stijl, met een laat Gothischen schoorsteen, waarvoor Monu mentenzorg de zijstukken nog net bijtijds ergens in Zeeland wist op te diepen. Op die schoor- i Alvini uit, dat met het hiervoor genoemde werk zeer nauw samenhangt. Uit beide werken -WW M UV MU1V11 vil WVltYV Wil - halve ton geschat werden. Nadat de kerkelijke we ,n ^rooJe P^aa^s hebben. Ter I gemeente zich niet vereenigd had met het voor- 1 i"’J" i worden gehouden, welke slechts toegankelijk is dag 7 Sept, zullen hiervan, voor zoover de voor raad toelaat, alsnog voor gemeenteleden ver krijgbaar zijn bij den koster K. Stapert. Godsdienstoefeningen der Ned. Herv. Gemeente oiii^> inw>jding van het herstelde Kerkgebouw zal op stel van kerkvoogden om kerkelijke eigendom- ^'‘jdagavond 11 Sept daarin een bijeenkomst men ter verkrijging der noodige middelen te ver-i 7"' '"7 koop^n, werd onder de leden een leening ge- betreffende uitnoodigingskaarten. Op Maan- plaatst. In September 1924 had de aanbesteding plaats; aannemers werden de h.h. De Graaf en De Wolf, het stucadoorswerk werd verricht door de fa. Metz, voor het steenhouwerswerk zorgde de steenhouwer van dien naam, voor het verf werk de heer Hoekema. De restauratie verliep uitstekend en thans is het gebouw weer gereed de kerkgangers te ontvangen. Hoeveel mooier is de kerk na deze restauratie geworden. De zware pilaren zijn ontdaan van In het zuid-westen der kerk is de schijnpilaar, daar een 4Q of 50 jaar geleden opgesteld om DE.

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Sneeker Nieuwsblad nl | 1925 | | pagina 1