I r bo I Het Planetarium van Cornells Jacobs van der Meulen loo /go lo NIEUWSTIJDINGEN. -=□=- KIEZE BRINK Co., annex SNEEKER COURANT an WYWBRITSERADEEL IEA dd. ’‘Hiss vsn TE gld. bij verlies EA gld. bij verlies van no no qo I Itlul Irgin in SisimW hut ZATERDAG 3 SEPTEMBER IBS? Ro. 97 Eerste Ble^ a 150 /‘/o /Jtf Ho .9 JOO 55 10 1 /Oo 43e JMRGA9U UitgaveKIEZEBR1NK Co. fcBEK TateÉaea Ka.' 15& A s door E. HAVINGA. ‘J t geconstateerd, uitvoerbaar is, zal de vraag zijn. Wel zijn derzoek wordt zeer bemoeilijkt door de om- drie leden in de Commissie drie leden in de Commissie met een korte beschrijving worden ook in ons gedenkboek opgenomen. Rotterdam, 30 Augustus 1927. op DINSDAG 6 SEPTEMBER 1927, des namiddags 7’4 uur. /()O* Punt VIII. Benoeming Van drie Commissie drie leden in de Commissie De abnormale regenval. Old. ir geval van over lijden binnen 30 d. f een vaste aanstelling aan P. Bruël, Punt IV. Benoeming van twee Wethouders. (X 07.526). Punt V. Benoeming van drie leden in de Commissie voor strafverordeningen. (X 07.515). water bedroeg gisteren 12 c.M. boven Z.P. Ged. Staten hebben debiting van alle zeesluizen gelast. had. Ze mochten pleiten als de beste, kwaad worden en te keer gaan als de slechtste: niets hielp, ze werden veroordeeld. Voor de rechtbank, in hooger beroep, hadden ze niet meer succes, doch de heeren in Den Haag dachten er anders over. De Hooge Raad, die deze leerplicht-kwestie in cassatie te be rechten kreeg, overwoog nl., evenals de ad- vocaat-generaal in zijn conclusie, dat de ouders terecht een beroep hadden gedaan op overmacht. Want zoo had de vader met klem betoogd: Cornelis moet naar school; wij hebben hem er altijd heengestuurd en hij wil zelf ook wel, maar meester heeft hem teruggestuurd: „Cornelis, lei meester, laat je haren knippen; die zijn veel te lang en zóó wil ik je niet op school hebben.” Niet om het een, of om het ander, had de moeder voor de rechtbank aangevuld, maar ’t schijnt niet te mogen. Het had toen eenige dagen geduurd, eer het kappershonorarium beschikbaar was, en mmiddels werd Keesje steeds teruggestuurd door meester. De Hooge Raad oordeelde, dat er hier geen sprake was van spijbelen, en dat vader en moeder terecht een beroep mochten doen op overmacht; weshalve de zaak weder naar het Hof te Amsterdam ter afdoening werd verwezen. 101 jaar. Gisteren werd vrouw Braafhart te Ede 101 jaar. Punt XIII. Voorstel van Burgemeester en Wethouders tot het geven van een vaste aanstelling aan P, Bruël, amanuensis aan het Gymnasium. (Bijl. 70; dossierno. 208) Punt XIV. Voorstel van Burgemeester en Wethouders tot aanvulling der Verordening tot regeling der jaarwed den van het onderwijzend personeel aan het Gymnasium. (Bijl. 71; dossierno. 1.851.33.01.08.741 1 Punt XV. Voorstel van Burgemeester en Wethouders tot onbewoonbaarverklaring van woningen in de Nieuw- bmirt (Bijl. 75; dossierno. 1.778.522(4)). Punt XVI Voorstel van Burgemeester en Wethouders tot onbewoonbaarverklaring van de woning Scheidings- no. 3. (Bijl. 76; dossierno. 1.778.522.(4)). Punt XVII. Voorloopige vaststelling van de gemeente- over 1926. (Bijl. 72, 73 en 74; dossierno. X 07. 352.18(5)). onze lezers ooit gehoord van het planeta- standigheid, dat het slachtoffer reeds voor rium van Wildrik Botjes? Deze Botjes, in de komst van geneesheeren en parket van leven uurwerkmaker en goudsmid te Nieuwe de plaats, waar zij stierf, is verwijderd. Of Pekela, is op den 17den Mei 1874 te Wol- mevrouw M. kort of lang voor de ontdek- dendorp overleden in den ouderdom van 60 king van den brand is overleden valt niet I jaren. Hij heeft twee planetaria vervaardigd, met zekerheid te zeggen. kunstwerktuigen waar hij erg trotsch op nupr hpf vp in Nederland vervaardigde of I was; hij heeft er twintig jaren over gewerkt, jlanetaria”. In dat hoofdstuk Na vier jaren gezocht te hebben is het mij eindelijk gelukt deze kunstwerktuigen op te sporen. Het eene bevindt zich te Kalama zoo, Michigan, U. A. en het andere in Abonnementper Jaar f 2.50 fr p.p post f 3.60. Advertentleën9 ct p. regel. Inge zonden tnededeelingen hooger, bij Abonnement belangrijke korting Advertentiën worden tevens gratis ge plaatst m uc SNEEKER COURANT TE gld bij vtrlie» Iv ud een vinger Cornelis Jacobs van der Meulen werd 19 Februari 1805 te St. Jacobi Parochie uit eenvoudige Doopsgezinde ouders geboren. Daar hij zeer vaardig was met de pen kreeg hij een betrekking als klerk op het kantoor van den advocaat-procureur Mr. Harmen Hiddinga te Sneek, die destijds een drukke praktijk had van de greidboeren uit den Zuidwesthoek. Later klom hij op tot deur waarder en fungeerde als zoodanig eiken Donderdag in zwartlakenschen rok bij de rechtbank. Hij huwde op 27-jarigen leeftijd met Akke Ankringa. Zijn vrijen tijd besteedde hij aan de wis en sterrekunde en als vrucht van zijn studie begon hij in 1835 met het ontwerpen en ver vaardigen van een sterrekundig werktuig, dat den naam gaf van „Tellurium, Luna- rium en Planisphaerium” en in 1842 vol tooide. Het was samengesteld uit ruim zes tig raderen, rondsels, ringen en schijven en werd slechts bewogen en geregeld door twee gewichten en een eenvoudig slinger uurwerk. Het geheel heeft het voorkomen van een meubelstuk, meest gelijkende op een kabinet, met rond gevormde kap en is alzoo voor verplaatsing vatbaar. Het ver ticale front, waarop zich alle bewegingen vertoonden, is ruim 2 M. hoog, ruim 1 M. breed en 40 c.M. diep. Nagenoeg midden in dit front bevond zich een vergulde bol, de zon voorstellende en rond deze bol een cir kelvormige sleuf, die de ecliptica voorstelt; de binnenste rand is verdeeld in teekens en graden, de buitenste in maanden en dagen. Op een meer binnenwaarts liggenden cirkel zijn de graden der zonsdeclinatie afge- teekend. Langs de ecliptica bewogen zich twee wijzers: de eene wees de plaats der zon in de ecliptica aan, benevens haar declinatie en de andere de datums. De eerstgenoemde wijzer volgde den loop der zon, had dus een ongelijke beweging en de andere, de datum- wijzer, volbracht zijn loop in 365 dagen. Doch in een schrikkeljaar, wanneer deze wijzer tot den eersten Maart was genaderd, sprong hij, tengevolge van een daaraan ver bonden mechanisme, één dag terug, zoodat het jaar 366 dagen duurde. In de ecliptica bewoog zich een aardbol letje, dat in 23 uren en 56 min. om zijn as wentelde en in zijn beweging om de zon steeds denzelfden stand behield. Rond de aarde bewoog zich een veel kleiner maan bolletje, waarvan de eene helft als door de zon verlicht, de andere zijde donker was geschilderd. De verlichte zijde was in alle standen, zooals dat ook in de natuur in werkelijkheid plaats vindt, steeds naar de zon gekeerd. Het volbracht zijn loop om de aarde in den waren tijd en draaide tevens in denzelfden tijd om zijn as. Aan de buiten zijde der maan bevond zich een beweegbare cirkel, waarop de teekens en graden der ecliptica stonden geteekend en aan de bin nenzijde een anderen cirkel of schijf, waarop de dagen van den maans-ouderdom en haar vier hoofdstanden waren afgezet, zoodat men gelijktijdig de plaats der maan in de ecliptica en haar ouderdom vond aangewe zen. Dit geheele toestel werd in één jaar om de zon gevoerd. Nog bevonden zich binnen de ecliptica twee groote wijzers, waarvan de een den stand der maansknoopen, en de andere het verste en naaste punt der maan in de eclip tica aanwees. De eerste ging rond in 18 ge wone jaren en ruim 228 dagen, de laatste in 8 jaren en ruim 311 dagen. En eindelijk zijn nog binnen de ecliptica vier openingen, waarvoor zich ’t jaartal, guldengetal, epac- ta en zondagsletter vertoonen, die bij het begin van ieder jaar door het mechanisme werden verplaatst. Even boven de ecliptica bevond zich aan weerszijden een uurplaat; op die aan de rechterzijde werd door een wijzer, gedu rende het gansche jaar, met het eene einde den tijd van opkomst en met het andere den tijd van ondergang der zon aangewe zen. De uurplaat aan de linkerzijde was in twee maal 12 uren verdeeld, draaide in den tijd van één synodischen maans-omloop het in zijn ouden glans te herstellen. Of dit rond. Op deze plaat waren twee wijzers, om uitvoerbaar is, zal de vraag zijn. Wel zijn hetzelfde middelpunt bewegende, aange- wij thans ook in het bezit van een fiaaie bracht die op den bewegelijken uurcirkel den tijd van op- en ondergang der maan aan wezen. Deze wijzers, gelijk die voor de zon, hadden een heen- en teruggaande beweging en namen in snelheid toe en af, naarmate de op- en ondergang der maan, tengevolge van de verandering in declinatie, wordt ver- achterd of vervroegd. Vervojgens bevindt zich in het bovenste gedeelte een fraai bewegelijk hemelsplein, waarop ongeveer 600 der voornaamste ster ren op haar ware plaatsen zijn geteekend. x) Dit artikel is samengesteld uit de Al- gemeene Konst- en Letterbode van Vrijdag 19 Augustus 1842; een artikel v.an Dr. de hoofden van andere onderwijsinrichtingen, houdende Wumkes, voorkomende in de Vrije Fries 1 verzoek om reorganisatie Van het openbaar lager onder- XXI. Aflevering III—IV en uit de me'dedee- 5 wijs met betrekking tot de opleiding voor het onderwijs |inr»-ö« z4^z^<- k. 1 ^n-ati'ippefpr nah H R 8 pn Gvmnasinm f1 851 2 02fAW2)V van Sneek, den heer Schaafsma te Leeu- i - -• r der Meulen. u De brandi te Roermond. In verband met het drama, dat zich Dins dagmorgen ten huize van den kapper M. te Roermond heeft afgespeeld, wordt nog het volgende gemeld: De justitie ziet zich voor een moeilijke taak geplaatst bij het onderzoek. Bij de ver richting van de sectie op het lijk door dr. Hulst uit Leiden is komen vast te staan, dat de vrouw van AL een gewelddadigen dood is gestorven. Aan den hals zijn sporen van geweldpleging geconstateerd. Het moet nog worden uitgemaakt of hier moord of zelf moord in het spel is. Ook moet nog worden onderzocht, op welke wijze de brand ontstaan is. Het on- Van 517 Augustus werd alle dagen on- - weer geconstateerd, dikwijls meermalen zondej^geWige^jedenen cte schoof verzuimd daags, soms hevig. Daarna nog eenige ma len op verspreide dagen. Bijgaande graphische voorstelling demon streert den buitengewonen neerslag en stelt bovendien de groote overschotten in ’t licht van de maanden April en Juni. Bizonder zware regens vielen 6 Augustus, toen in 2 uren tijds 66.1 m.M. neerslag werd gemeten. UIMSDAGB sb TRUDASSA V81TDS U’igsven Volaens voorwarden overeengekomen met de Holl«ndcoh« Algemeens700Ü keringe-Baak te Schiedam zijn onze abonné’s verzekerd tegen ongelukken voor ivvu min. eens rond, zoodat de sterren regel- het vrijwel onmogelijk het kunstwerk te res- ondergingen, overeenkomstig een-pools- geprójecteerd. Langs een sleuf, de'ecliptica het volgend jaar op 27 Augustus zaj./er- ieder etmaal ongeveer 4 min. ten opzichte „Lijst van het plein verachterde en daardoor, bij i aanwezige planetaria ui uai uuuiusiuk de dagelijksche, ook de jaarlijksche bewe- j waarin beschrijvingen en afbeeldingen zui ging volbracht, en in zijn loop den waren jl tijd volgde. Als een zeldzaamheid verdient 1 hierbij zeker nog te worden vermeld, dat zich op dit Planisphaerium, tevens een be- 11 wegelijk maanbolletje bevond, dat, gelijk!: de zom en vaste sterren, op- en onderging. I' Dat imanbolletje bewoog zich Idngs een koperen cirkel, hellende op de ecliptica onder een hoek van ongeveer 5 graden, die I zoodanig met het plein en het zich daarach- ter bevindende raderwerk was verbonden, I dat de knoopen der maan in een terug-1 gaande beweging werden verplaatst. Dit I maanbolletje, dat eveneens half verlicht en I half donker was, wentelde tevens in één I maand om zijn as, waardoor de schijnge- I stalten van dit hemellichaam werden aan- I getoond. In de opening van den horizon.was een I glas geplaatst waarop de uurlijnen en de I acht höofdstreken van het kompas waren I geteekend, die nader op den rand worden I aangewezen. Dit kunstwerktuig stond in de nederige I woning van den vervaardiger op het Scharn I te Sneek en langzamerhand werd het een I der merkwaardigheden der stad. Zoo ging I o. a. de Prins van Oranje, die met zijn gou verneur Jhr. de Casembroot een rondreis door Friesland deed, het 24 Juli 1851 be zichtigen. De stadsregeering wist de verdiensten van den kunstenaar op prijs te stellen en benoemde hem op 10 Januari 1870 tot ge- meente-ontvangef, welke betrekking hij be kleedde tot 1 Augustus» 1874. Ook had hij zitting in de commissie van toezicht op het middelbaar onderwijs. In het laatst van zijn leven woonde hij in bij zijn schoonzoon, Anne Potma, waar het werktuig in de ruime middelkamer stond. In 1876 was het te zien op de vermaarde historische tentoonstelling te Leeuwarden. Het werd toen voor drie duizend gulden te koop aangeboden, doch er deden zich geen koopers op. Later is hij naar Leeuwarden gegaan, heeft gewoond bij zijn schoonzoon F. W. Brug, gehuwd met zijn dochter Jacoba, heeft aldhar een beroerte gekregen en is t een jaar daarna, op den 12den Mei 1878, aldaar overleden; hij is te Sneek begraven. Met hem ging een bekwaam, solied, alge meen geacht burger van den ouden stempel heen. Van der Meulen heeft een bronzen me daille ontvangen waarop aan de eene zijde: „Eerste door den staatsraad Gouverneur der provincie Friesland Baron Van Sijtzama, verordende tentoonstelling van voorwerpen van kunst en nijverheid^ door Friesen ver vaardigd. 1844.” Aan de andere zijde het wapen van Fries land met randschrift: „De Staten van Fries land ter aanmoediging en bevordering van Kunst en Nijverheid. Leeuwarden.” En als randschrift van de medaille: „De Gouverneur aan den Heer C. J. van der Meulen. Lid van de commissie voor de Ten toonstelling”. I Augustus, oogst-, vacantie- en regen- Na zijn dood zwierf zijn kunstwerk bij de I maand bij uitnemendheid, heeft ook dit jaar familie rond, doch daar niemand er verstand I ten onzent hare reputatie wel zeer nadruk- van had, werd het verwaarloosd. Daarna is I kelijk gehandhaafd. Tegenover een Friesch het terecht gekomen bij de firma Meijer en I gemiddelde van 85 m.M. bracht zij ’t dezen Schaafsma te Leeuwarden, die indertijd een I keer tot niet minder dan 201.6 m.M., een doorloopende tentoonstelling van Friesche I hooge zeldzaamheid, waar een maandsom Kunst en Kunstnijverheid aan haar zaak I van meer dan 200 m.M. in onze streken zoo had verbonden met de bedoeling om kun- I goed als nooit voorkomt, stenaars gelegenheid te geven hun artikelen I op weinig kostbare wijze aan den man te I brengen. I Postduivenvereeniging „L’Estafette Op 11 October 1912 bracht de heer J. van I uitslag wedvlucht Roermond der Post- der Laan, in leven secretaris van Sneek, I duivenvereeniging „L’Estafette” alhier op het opnieuw aan het licht. Helaas, wat eens Hg Augustus. Afstand 208 K.M. Duiven los de bewondering van velen opwekte, was nu 8 uur jn conCours 78 stuks. een toonbeeld van verval geworden en van le prijs 10.40.51; 2e pr. W. T. bollen en wijzers beroofd. Stam 10.49.18; 3e pr. A. Best, 10.50.28; Het houten omhulsel, waarbinnen nog|4e pr’_ r Kluitenberg, 10.51.35; 5e pr. B. slechts een enkel rad wegschuilt, bevindt jiHjngS io.53.11; 6e pr. W. T. Stam, 10. zich thans op den zolder van het vroegere I 53 2iye pr w. L. Kroon, 10.55.49; 8e pr. Old Burgerweeshuis, thans armhuis van de id’ j0.56.349e pr. id., 10.57.24; 10e pr. H. gemeente Sneek. De overblijfselen heb ik bij Bos, jo.57.49; He pr. A. Best, 10.59.47; elkaar gezocht, in elkaar gezet en laten 12e pr.’w T. Stam, 11.15.10; 13e pr. H. photografeeren. De oudheidkundige com- Lyieinen, 11.16.10; 14e pr. id., 11.16.30; 15e missie aldaar peinst thans op middelen om pr {\y.’t. Stam, 11.17.44; 16e pr. M. Bak ker,' 11.19.44. De afstrooming van het Boezemwater. Ged. Staten hebben last gegeven het stoomgemaal bij Lemmer stop te zetten. De gemiddelde stand van het boezem- Punt VI. Benoeming van voor de gemeente-reiniging. (X 07.515). Punt Vil. Benoeming van drie leden in de Commissie voor openbare werken. (X 07.515). Punt VIII. Benoeming Van drie leden in de Commissie voor de gemeente-eigendommen. (X 07.515). Punt IX. Benoeming van drie leden in de Commissie voor den gemeentelijken woningbouw. (X 07.515). Punt X. Benoeming van drie leden in de Commissie voor de gemeente-bedrijven. (X 07.515). Punt XI. Benoeming van een voorzitter en twee leden in de Commissie voor rekeningen en begrootmgen. (X 07. 51 Punt XII. Benoeming van een lid, als vertegenwoordiger steeg der aemeente, in de Commissie van toezicht voor den Handelscursus der Vereeniging „Middenstand”. (1.851.35. 07-2(1)). photo van het kunstwerktuig zooals het er in 1878 uitzag, doch naar alle waarschijn lijkheid is de oorspronkelijke beschrijving, door Van der Meulen opgesteld, verloren VERGADERING van den RAAD der gemeente SNEEK j l te zeggen. Over het verhoor, dat M. is afgenomen, worden nog geen mededeelingen verstrekt. Woensdag waren de politie-scheikundige Van Wageningen uit Maastricht alsmede twee brandweerdeskundigen bij het onder zoek tegenwoordig. Nog zij meegedeeld, dat bij het eerste onderzoek de gaskranen geopend zijn ge vonden. Ook een afgesloten spruit van de gasleiding aan ’t plafond in de slaapkamer vertoonde boven den afsluitdop ’n opening. Maandag hebben M. en zijn echtgenoote nog inkoopen in de stad gedaan. Het doodelijk ongeluk bij Barneveld; Omtrent het ongeluk op den overweg te Barneveld, waarbij de 20-jarige G. van Uf- felen om het leven is gekomen, meldt het U. D. nog: „Blijkbaar heeft v. U„ die op dat mo ment een snelheid had van ongeveer 70 K.M., om den spoorwegovergang, dien hij, als Barnevelder, toch uitstekend kende, of in het geheel niet gedacht of zijn remmen zijn niet in orde geweest. Juist had hij het motorrijwiel bij een reparateur opgehaald, i' om er een proefrit]e mee te maken. i Volgens ooggetuigen is de motor, na de i botsing met den trein, die in de flank is aangereden, als een steigerend paard met het voorwiel omhoog gevlogen, om daarna, met den berijder, dooreen trein te worden medegesleurd. Vreeselijk moet de aanblik zijn geweest, dien het lijk vertoonde. Het hoofd moet als het ware verpletterd zijn i gefeest, terwijl de beeneh van de romp wa- ren gescheurd. De machinist van den sneltrein, die het ongeluk had bemerkt, stopte zoo spoedig mogelijk, zoodat de trein, die met een snel heid van tenminste 90 K.M. reed, 400 M. verder.stilstond. Kort na het ongeluk pas- seerde een broer van den verongelukte per rijwiel bedoelden overweg, waar hij een aantal menschen in druk gesprek aantrof. Bedoelde wielrijder, die op den terugtocht van Amersfoort was en dus niet wist wat er was gebeurd, informeerde naar de oor zaak van dezen volksoploop, waarna bur gemeester Westrik, die zich ook reeds ter plaatse bevond, hem in voorzichtige be woordingen op de hoogte bracht van het vreeselijk lot, dat zijn ouderen broer zoo- even getroffen had.” De haren van Keesje. Aan den overkant van het IJ te Amster dam woont een jongentje, Cornelis gehee- ten. Dit knaapje had al den leeftijd bereikt, waarop iederen dag de tocht naar „de juf frouw” en naar „meester” moet worden on dernomen. Cornelis had, behalve een voor zijn leeftijd opmerkelijken ijver, vaak lang haar, van die haren, welke vitterige men schen wel eens doen gewagen van het dub beltje van den kapper, waarmede degeen, die een dergelijken hoofddos cultiveert, in den zak zou loopen. De vader en moeder moesten op een kwa den dag voor den kantonrechter verschij nen, omdat Cornelis twee dagen achtereen gld. bij Isvsr.B- Tftfl lange invaliditeit *VV iiwi insa win IvV één band, voet of oog iv van een dnim. vv een wijsvixger Punten van behandeling: Punt I. Beëediging en installatie van de benoemde raads leden. Punt 11. Notulen der vergadering van 22 Augustus 1927. Punt III. Ingekomen stukken: Adres van een Commissie uit de Ouders van leerlingen der o. 1. scholen, de hoofden en onderwijzers daarvan en muguöiuo ven tri f Wumkes, voorkomende in de Vrije Fries verzoek lingên "mij "gedaan dóór’den burgemeester aan H. B. S. en Gymnasium. (1.85L2.02(A) (2U^ van Sneek, den heer Schaafsma te Leeu-x x tv r warden en eenige afstammelingen van Van Dit hemelsplein draaide in 23 uren en 56 gegaan en zonder deze beschrijving acht ik matig boven dep horizon verrezen en weder taureeren. ondergingen, overeenkomstig eerr-pools hoogte van 53 graden, waarop dit plein is j In ons gedenkboek van Eise Eisinga, dat1 geprojecteerd. Langs een sleuf, dë ecliptica het volgend jaar op 27 Augustus zal ver- j voorstellende, bewoog zich een zonnetje, dat j schijnen, komt ook‘een hoofdstuk, getiteld: j ieder etmaal ongeveer 4 min. ten opzichte I „Lijst van L. van het plein verachterde en daardoor, bij i aanwezige planetaria”. WadUH UCÖtlH IJ Vlllt^Cll CII Cll UttlUlll^tll ÓU1- len voorkomen van de planetaria van Chris- tiaan Huygens, de Leidsche Sphaera, van Thomas Wright, Jozeph van den Eeckhout, het Noorden van ons land; het eerstgenoem- e. a., zal ook een afbeelding en korte be- de loopt nog, het tweede staat stil. Photo s schrijving komen van het kunstwerktuig van Uocrhmvincr worden nnk in Cornelis Jacobs van der Meulen. En zeer waarschijnlijk heeft niemand van

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Sneeker Nieuwsblad nl | 1927 | | pagina 1