VOOR DRUKWERK
i
P. S. B A K K E R - Leeuwarden
Knagende pijnen
1
404
DRUKKERIJ BRANDENSUiWH
GED. POORTEZIJLLH (ie DEUG)
Sanapirin-tabletten
NIEUWSTIJDINGEN.
Beroemde mannen nit de Sneeker environs.
TELEFOON
fe
SiOsiul Orgui dir IiiiiMi huk. I
HERFST- en WINTERSEIZOEN
Origineele P a r ij 8 c h e Modellen
Billijke prijzen
KIEZE BRINK Co.,
ïnn Ka. 150.
ZATERDAG il SEPTEMBEIWO7
43«JAARGARG
UitgaveKIEZEBR1NK Co.
Volgens voorwaarden overeengekomen met de Hollandsohe Algemeen» Verxe- 7(1(10 hld. levens- 7(10
karings-Bank te Schiedam sijn onze abonné’s verzekerd tegon ongelukken voor *vvv lange invaliditeit 4uv
|EA gld. bij verlies van gld. bij verlies EA gld. bij verlies van JE gld bij verlieB
Ivv één hand, voet of oog iv van een duim. vV een wijsvinger- tv ven een vicger
gunstige
1
PROF. LAMBERT BOS van WORKUM en
PROF. RUURD ANDALA van BURGWERD.
Twee voedsterlingen van Friesche grietmannen.
In de tweede helft der 17e eeuw was Jacob Bos
s
i gemakkelijke wijze de noodige ervaring
worden verkregen, als o^u mpt llp( nn<
l den afzet der producten.
alhier is benoemd mej. T. Castelein te Gro
ningen.
Als leerkracht voor de gewone onderwijs-
vakken aan dezelfde school is benoemd de
heer B. H. Peters.
Bij werd dan ook door een groote schare van leerlingen
betreurd, toen hij reeds den 6 Januari 1717 op 47-jarigen
leeftijd door de tering werd weggerukt uit den kring zijner
geliefden, waartoe op de eerste plaats zijn vrouw en twee
dochtertjes behoorden. Deze bedroefde echtgenoote, Feikje
Sineda, was nu voor de derde maal weduwe, eerst van
Dominicus Camper, daarna van Ger. Horreus, predikant
te Vrouwen-Parochie. Tal van Grieksche, Latijnsche en
Nederlandsche lijkzangen vertolkten de gevoelens der
bedroefden over zijn vroegtijdigen dood.
de Schoutonelen
Des Griekschen Aristophanes,
Dien Hij, zoo dikmaal in zijn les’
In zuiver Grieks, zijn roll’ deedt spelen.
Hij dede ons d’ egte zin verstaan
Van ’t Grieks, en schuimde taalgebreken,
Om zuiver Attisch grieks te spreken,
Las Hij ons voor uit ^Eliaan.”
I heid, wordt opgejaagd als schadelijk wild.
Intusschen Monsma heeft thans een genees
heer naast zich genomen en is dus voor de
toekomst gedekt. Spr. vraagt de meest ge
ringe geldboete.
Een onbehoorlijkheid.
Eenigen tijd geleden heeft iemand de on
beschaamdheid gehad, enkele groote dag
bladen een valsche opgave te zenden van
personen, die aan de Technische Hooge-
school geslaagd zouden zijn voor het exa
men voor bouwkundig ingenieur. Voor deze
opgave was gebruik gemaakt van papier
van de Technische Hoogeschool, op oneer
lijke wijze verkregen.
De hoogleeraren der afd. bouwkunde
hebben dezer dagen over bovengenoemde
zaak een bespreking gehouden, met het ge
volg dat curatoren der Technische Hooge
school een klacht bij de justitie zullen in
dienen tegen dengene, die de valsche exa-
men-opgave aan de bladen heeft gezonden.
Het Haagsche stadsvuil.
De Kamer van Koophandel voor het Rijn
land heeft een zeer diepgaand onderzoek
doen instellen naar het voor en tegen van
ophooging van de rietlanden in de Nieuw-
koopsche Plassen met Haagsch stadsvuil,
’t Resultaat is geweest dat de Kamer meent
de uitvoering van dit werk warm te kunnen
aanraden.
Blijkens de ervaring, o. a. te Aalsmeer op
gedaan, is deze samenstelling van ’t stads
vuil al of niet met bagger bedekt, zeer ge
schikt voor tuingrond. De tuinbouwcentra
Aalsmeer, Boskoop, Ter Aar en Roelof-
arendsveen liggen zeer dicht in de nabijheid,
wat van veel belang is voor het slagen der
Thans reeds vindt U bij ons de collectie compleet
in rijke, rustige kleuren-nuances en in aparte, gedistin
geerde modellen zal deze groote en schitterende sor-
teering zeer zeker Uwe verwachtingen nog overtreffen
te
No. 101 Eerste Blad
BUiDAG® CB VBUDAGBAT9XDS
De tweede der door ons genoemde alumni van Friesche
grietmannen was Bos’ enkele jaren oudere tijd- en ambt
genoot Ruurd Andala, later als professor wel Ruardus
ab Andla geheeten. Nog ligt daar Andlahuis bij Hiemerter-
tille, aan den weg van Bolsward naar Wommels, tusschen
Sjungedijk en Waaxens, onder den rook van het dorp
Burgwerd en te midden van den Tjaard van Aylva Polder,
waar op een der eerste dagen van het jaar 1665 uit een
voudige boerenouders, het echtpaar Gerlof Ruurds en
Truike Wigles, geboren werd Ruurd Gerlofs, later meestal
Ruurd Andla geheeten. De jongen toonde veel aanleg tot
de studie en grietman Tjaard van Aylva, naar wien ook
de polder genoemd was, waarin de knaap zijn eerste
levensjaren doorbracht, had daar zooveel schik in, dat
hij Ruurd op de Bolswarder Latijnsche school hielp, ver
moedelijk doordat de ouders dit niet konden bekostigen
en ook doordat de Bolswarder predikant, Ds. Moda, den
jongen privaat onderwijs gegeven en toen een buitenge
wonen aanleg en zin voor de wetenschap in hem ontdekt
had en hem in de hoede des grietmans aanbeval.
Te Bolsward kreeg hij les van Corn. Jelgers, den con
rector Petrejus, den rector en dr. med. Tiberius, misschien
een ouderen broer van Prof.. Joh. Hemstqirhuis. Hij was
iWl
In deze maand koopen meestal de dames, die ten
opzichte van hun kleeding hooge eischen stellen, die
om zoo te zeggen „het neusje van den zalm” wenschen
te bezitten
Om dezen dames daarvoor een zeer
gelegenheid te kunnen bieden, werd door ons reeds
vroeg alles voor het HERFST- en WINTERSEIZOEN
in gereedheid gebracht
i en de schade aan
de zeker niet onbelangrijke visscherij, welke
in de Nieuwkoopsche plassen wordt uit
geoefend.
Tegen beide nadeelen kan onder verschil
lende andere argumenten worden aange
voerd, dat niet allereerst demping der plas
sen wordt nagestreefd, maar ophooging der
i gras- en rietlanden. De plas blijft althans de
eerste twintig jaar intact. Wat daarna zal
moeten geschieden, kan thans geen punt
van overweging uitmaken.
gld. ingeval van over
lijden binpen 30 d.
te
Workum een bekend en geacht rector der Latijnsche School
aldaar, die onder de kenners der klassieken een welver-
Gelukkig, dat Lambert Bos de voetstappen zijns voor
gangers niet drukte, doch zich onverpoosd aan zijn geliefde
studiën gaf, waarvan diverse geschriften over de klas
sieken in 1698 en 1700 de vruchten waren. Toen dan ook
de oude professor Nicolaas Blanckaart overleden was,
werd onze Lambert met voorbijgang van de Leeuwarder
en Deventer rectoren benoemd tot diens opvolger, om de
Grieksche oudheden, den grondtekst van het Nieuwe Tes
tament, en wat verder in direct verband tot zijn leer
vak, Grieksche taal- en letterkunde, stond, te doceeren.
Hierin opende hij inderdaad nieuwe wegen, bevorderde
de studie der tekstcritiek, etymologie en exegese en was
vooral voor die in de Grieksche antiquiteiten een baan
breker.
Het zou geen zin hebben zijn werken, die tot in de 19e
eeuw herdrukt werden, hier titelsgewijze op te sommen.
Wij volstaan met er op te wijzen, dat hij een der eersten
was, die een goed handboek als degelijke handleiding bij
het onderwijs over de Grieksche oudheden samenstelde,
dat zijn uitgave van de Grieksche vertaling der Zeventigen
door de mannen der wetenschap luide geprezen werd en
wordt en dat zijn dictaten op Lukas, op de brieven aan
de Romeinen en Philippensen zeer gewaardeerde collegiën
waren. Zijn leerling Andries Andrieszen van Middelburg
vertelt van zijn hoog vereerden leermeester, dat deze verder
behandelde
Sneeker Zweminrichting.
De temperatuur van het water in de
zweminrichting was heden 16
Tot tijdelijk leerkracht voor de huis
houdelijke vakken aan de Huishoudschool
recept kwam, dat werd gebruikt. Resultaat:
genezen. Merks van Franeker verklaart dat
zijn vrouw, die 22 jaar aan een rheumatiek
leed, welke zes doktoren niet de baas kon
den, door Monsma genezen is, zij heeft een
geheelen dag op de Landbouwtentoonstel
ling geloopen. De_man zelf is van een maag
kwaal genezen. Ds. H. van Elven te Ooster-
Nijkerk deelt mede dat z’n zevenjarig zoon
tje, waarmee veel gedokterd is, door Mon
sma van den dood is opgehaald. Er kwamen
nog meer van dergelijke voor Monsma zeer
gunstige verklaringen.
Maar de ambtenaar van het Openbaar
Ministerie eischte, waar de wet was overtre
den, f 300 boete of 50 dagen hechtenis.
De verdediger achtte het betrokken wets
artikel een paskwil; het is een eigenaardig
geval met het monopolie der geneeskundi
gen; spr. is advocaat, maar rechtsgeleerden
hebben geen monopolie, ieder mag rechts
geleerde raad geven, doch met geneeskun
dige adviezéh staat het anders. En elk arts
mag zich bv. zenuw- of maagspecialiteit
noemen, al heeft hij nooit een speciale stu
die van die organen gemaakt. Maar deze
man, die veel doet voor de lijdende mensch-
Abonnementper jaar f 2.50 fr. p.p.
post f 3.60.
Advertentieën9 ct. p. regel. Inge
zonden mededeelingen hooger, bij
Abonnement belangrijke korting
Advertentiën worden tevens gratis ge
plaatst in uc SNEEKER COURANT
Verduistering in dienstbetrekking.
Voor dit misdrijf stond te Leeuwarden
terecht P. R., 27 jaar, hulpbesteller der
posterijen te Menaldum. Verdachte is niet
verschenen.
De kantoorhoudster te Menaldum, mej.
Pieters, vertelt, dat verdachte van Trijntje
Bosma f 2.36 ontvangen had als abonne
mentsgeld op de „Franeker Courant”, welk
geld door hem niet was afgedragen.
R. heeft echter nog meer op zijn kerfstok.
De kantoorhoudster stelde hem verschillen
de bedragen ter hand, die hij aan ouder
domsrente trekkenden moest afgeven. Zoo
kreeg hij o. m. f 10 mee voor J. Sipma te
Slappeterp, welk bedrag hij eveneens zelf
opstreek. Hij liet Sipma’s dochter de kwi
tantie teekenen en vroeg of ze ook f 60 kon
wisselen. En toen deze ontkennend ant
woordde, zeide hij: Dan kom ik later wel
even terug. Evenwel deze belofte hield hij
niet. Wel gaf hij de geteekende kwitantie
aan mej. Pieters af.
,,’t Was gekkenwerk”, meent de 'presi
dent. ,,’t Moest toch uitkomen”.
Mej. Pieters zegt, dat R. een briketten
handel dreef en daardoor in de misère was
geraakt.
De Pres.: Wat verdiende hij als besteller.
Get. Pieters: f7.50 per week. Hij deed
echter maar anderhalf uur per dag dienst.
Evenwel, met zijn handel verloor hij veel
geld. En hij had een bezwaarlijke huishou
ding. Een vrouw en twee kinderen.
De volgende getuige, W. A. Roersma, me-
teropnemer te Menaldum, doet ook ’n boekje
van den verdachte open. R. kwam eens bij
hem en vertelde hem, dat hij van iemand
in de buurt nog f 50 moest hebben. Deze
kwam altijd met een bankbiljet van f200 om
te betalen. En daar verdachte het geld noo-
dig moest gebruiken, verzocht hij Roersma
even f 150 ter leen, dan kon hij wisselen.
Roersma voldeed aan het verzoek, maar had
er gauw spijt van. Het verhaal was van
begin tot einde verzonnen en de meterop-
nemer zag zijn f 150 niet terug.
,,’t Was nogal een vreemd verhaal,” meent
de president.
De subs.-officier acht de feiten ernstig.
Verdachte heeft van zijn vertrouwenspost
schandelijk misbruik gemaakt. Uit de vele
oplichterijen van verdachte heeft spreker
maar enkele genomen.
Eisch: zes maanden gevangenisstraf.
L. Ct.
Kerknieuws.
Christ. Geref. Kerk. Tweetal te Nieuwe
Pekela: J. C. de Bruijn te Veenendaal en J.
Hovius te Sneek.
RECHTZAKEN.
Een wonderdokter.
Sedert eenige jaren verheugt onze pro- 1
vincie zich weer in het bezit van een won- 1
derdokter, wiens roem over geheel Neder
land verbreid is. Het is de 58-jarige vee
houder Jan Monsma uit Rinsumageest. Mon-
sma staat dagelijks ongeveer 100 patiënten
uit ons geheele land te woord en onttrekt
dus aan de officieele geneeskunde, als het
zoo doorgaat, per jaar wel een kleine 30.000
patiënten, een aantal, waarop, dunkt ons,
een professor trotsch zou kunnen zijn, laat
staan een veehouder. Het is voor onze vee-
houders een troostrijke gedachte te weten
dat in deze malaisetijden voor hun bedrijf,
hun nog een ander beroep open staat, waar
in zij met geen „pachtheer” te maken heb
ben en waarvan de vruchten niet gering
zijn. Maar de booze rol, welke de pachtheer
vaak vervult in het leven der veehouders,
wordt in het bedrijf der wonderdokters ge
speeld door den kantonrechter, die te oor-
deelen heeft over de kwestie van het onbe
voegd uitoefenen der geneeskunst.
En voor dat feit heeft Jan Monsma, nadat
hij reeds het vorig jaar veroordeeld was
tot tweemaal f 300 boete, nu weer terecht
gestaan voor de Dokkumer kantonrechter.
De concrete feiten der dagvaarding zijn
dat hij een meisje voor uitslag den raad had
gegeven zich te wasschen met polkawater
en zout en dat hij in de urine van een juf
frouw, die iets aan haar knie had, gezien
had dat ze een bepaald medicijn moest ge
bruiken, dat hij haar tegen betaling had
verstrekt.
Deze juffrouw verklaarde bij ’t getuigen
verhoor genezen te zijn door Monsma en
God te danken dat deze wonderdokter er is.
De verdediger, Mr. R. Pollema, bracht
een formidabel rijtje getuigen voor, die ver
klaarden ten gunste van verdachte. Zoo de
rijksontvanger Oosterbaan te Doetinehem, I
die sedert 1917 bij een groot aantal dokto- I
ren en specialisten geloopen had voor blaas-
katharr, eindelijk geopereerd zou worden,
doch in 1926 van Monsma hoorde. Urine op
gestuurd, met het gevolg, dat een kruiden-
in gewrichten en ledematen, alsmede hoofd- en
kiespijn, worden zeer snel verdreven door: i
In buisjes van 75 en 40 cent; proefbuisje 25 ct.
toen nog slechts tien jaar en toch kon hij best met veel
oudere leerlingen opwerken. Maar ’s levensweg was ook
voor hem met talrijke doornen bestrooid; achtereenvolgens
i stierven in dezen tijd, kort na elkaar, zijn beide ouders.
Gelukkig voor hem, dat genoemde grietman zich het lot
van den misdeelden, ouderloozen kfiaap nu nog meer
aantrok en besloot, hem ook voor zijn verdere opleiding
financieel te steunen. Nog slechts 14 jaar oud, mocht
Ruurd zich reeds als student aan de Franeker hoogeschool
laten inschrijven, studeerde toen ijverig in de propaedeu-
tische vakken: oude talen, geschiedenis, Hebreeuwsch,
Syrisch en Chaldeeuwsch. Na een tweejarige propaedeusis
wijdde hij zich drie jaren lang speciaal aan de wijsbe
geerte, volgde tevens lessen in natuur- en sterrekunde en
haalde in 1684 zijn titel als doctor in de philosophic, nog
geen twintig jaar oud.
Doch toen was zijn studie nóg niet afgeloopen.
Zijn Maecenas zag hem gaarne ook den doctoraten graad
in de theologie halen, liet hem dus in de godgeleerdheid
verder onderrichten, de hoogescholen van Leiden en Utrecht
bezoeken, doch Dr. Ruurd achtte het voldoende, toen hij
het in deze richting tot proponent had gebracht en toe
gelaten werd tot den predikdienst na afgelegd examen
voor de classis Bolsward. Grietman Tjaard van Aylva had
nl. gezorgd, dat hij te Arum als predikant beroepen werd,
vanwaar hij 28 September 1688 zijn beroepsbrief ontving.
Twee jaren diende hij deze gemeente en verwisselde haar
toen met Makkum, waar hij tevens in het huwelijk trad
met Catharina Wijbesdr. Hegenhuis, een jonge, knappe
Makkumer weduwe. In Augustus 1695 trad hij op als pre
dikant te Bolsward, waar hij tot 1701 bleef. In dien tijd
beoefende hij vooral de uitlegkunde, om een beknopt com
mentaar op al de bijbelteksten uit te geven, doch zijn
promotie tot hoogleeraar in de wijsbegeerte aan de Fra
neker Hoogeschool deed hem voorloopig van dit plan
afzien. Op een tractement van slechts f 750.aanvaardde
hij deze eervolle betrekking en inaugureerde er den 23
Juni 1701.
den hoogleeraar Roëll
werd zijn salaris ver-
Spoedig kreeg hij door vertrek van
een nog uitgebreider werkkring en
hoogd tot f 1000.—. Hij had gaarne hoogleeraar in de
theologie willen zijn, maar voorloopig wenschten- Ged. Sta
ten hem daarvoor niet in aanmerking te doen komen.
Angstvallig wikte en woog men inzake de verschillende
kerkelijke richtingen en stroomingen! Doch toen vijf jaar
later Prof. Gürtler overleed, was hij de eerste, die op de
voordracht geplaatst werd. Men had den theoloog in den
philosoof leeren waardeeren gedurende den tijd, dat hij
aan de Franeker hoogeschool doceerde! Toch bleven hem
ook zijn gewone vakken nog opgedragen, zoodat hij nu
een dubbel werk had te verrichten tegen een karige ver
meerdering van salaris ten bedrage van f300.Voordat
hij zijn collegiën in de godgeleerdheid aanving, werd hij
den 7 Juni 1713 door den Senaat bevorderd tot Theol. tuinbouwondernemingen, zoowel doordat op
Doet honoris causa I gemakkelijke wijze de noodige ervaring kan
Sedert dien tijd ontwikkelde hij een enorme werkzaam- worden verkregen, als ook met het oog op
heid. Wat er onder zijn leiding werd voorgedragen, ver
dedigd en beantwoord aan
en 1
ÜKÓ cu bccu.ivvvv.d uu.i wetenschappelijke stellingen! Als nadeelen worden hoofdzakelijk aan-
cn twistvragen, door de studenten, die zijn lessen volgden, gevoerd benadeeling van de schoonheid der
is ontstellend, vooral als men daarnaast vergelijkt het Nieuwkoojjsch^de schade aan
uiterst gedegen zelfstandig werk van den Frieschen hoog- j
leeraar, door polemieken met andere geleerden ontstaan
of als uitvoering van vroegere voornemens. Een groote
schare van jongelieden, uit alle oorden des lands en daar
buiten samengestroomd, hing aan zijn lippen en verbreidde
zijn roem tot ver over de grenzen der Nederlanden. Toen
hij dan ook den 12 Sept. 1727 zijn tol aan de natuur i
betaalde, verloor Friesland een zijner geleerdste mannen.
diende reputatie genoot. Uit zijn huwelijk met Gerarda
de Haan, tante van den Franeker professor Kempe Vitrin-
ga, wiens moeder Albertina de Haen, getrouwd met den
subst. griffier van ’t Friesche Hof te Leeuwarden, een
zuster van haar was, werd den 23 November 1671 geboren
Lammert of Lambertus. De knaap gaf reeds vroeg blijk
van een zeldzamen aanleg voor talenstudie en zijn vader,
Mr. Jacob, zorgde wel, dat hij de talen der geleerden, het
Grieksch en Latijn grondig leerde. Hoe jammer was het
daarom, dat hij reeds als jongen temidden zijner geliefde
studiën die leiding moest missen, doordat eerst zijn vader
en niet lang daarna ook zijn moeder overleed, zoodat hij
als wees achterbleef. Hij had wel eenigen steun aan zijn
neef, Prof. Kempe Vitringa te Franeker, doch moest naast
het voortzetten van zijn studiën zelf maar zorgen, om
tevens zijn brood te verdienen.
Gelukkig, dat hij spoedig een betrekking vond als gou
verneur der kinderen van Hector van Glinstra, die griet
man van Tietjerksteradeel was en op Hillemastate te
Bergum woonde. Ondertusschen studeerde de jonge onder
wijzer vlijtig Latijn en Grieksch, vooral aangetrokken tot
de studie van Cicero’s werken. Eerst op 24-jarigen leeftijd
kon hij zijn betrekking er aan geven en zich te Franeker
onverdeeld aan de wetenschap wijden. Doch door den
langen tijd van voorbereidende studiën, onder leiding zijns
vaders te Workum begonnen en op Hillema-State te Ber
gum getrouw voortgezet, maakte hij ook des te sneller
vorderingen, zoodat zijn neef Vitringa hem weldra kon
adviseeren, zich in hoofdzaak tot de studie van ’t Grieksch
te bepalen, waarin voor hem een groote toekomst was
weggelegd. Voor dit vak waren namelijk destijds weinig
specialiteiten en dus kon hij er zeker van zijn, binnen af-
zienbaren tijd in deze richting een volledige, goed loo
iende betrekking te zullen krijgen. Hij volgde dezen raad
getrouw op en reeds in 1696 stond de Senaat der Franeker
academie hem toe, in de Grieksche taal privaat onderwijs
te geven en werd hij in het daarop volgende jaar door
Ged. Staten benoemd als praelector na den dood van Jac.
kibranda, die den leerstoel voor de Grieksche taal- en
letterkunde op een weinig waardige wijze had ingenomen.
Door dronkenschap en een zeer ongebonden leven,
een „schipper vond hem eens als een cadaver „smoordron
ken” in een onderwal liggen op een uur afstands van
braneker had deze man zijn levenseinde zeer verhaast,
hoewel hij van zeer goede afkomst was, daar zijn ouders.
Jacob Sibranda en Sijtske Hiddinga, behoorden tot den
gezeten boerenstand van Witmarsum, hun beide zoons,
Jacob en Herre (Hero), met succes voor predikant had-
pu laten studeeren, waarvan eerstgenoemde spoedig tot
ector in het Grieksch en de tweede predikant te Waaxens
en Kubaard werd. Jacob’s vrouw, Ida Swaluwe, dochter
van den Harlinger geneesheer, Dr. Bernard Swaluwe,
e eefde dan ook weinig anders dan ellende met haar wel
geleerden graecus maar moreel minderwaardigen echt
vriend. Vooral toen de schipper zijn „vrachtje” in den
Itesignaleerden toestand te Franeker aan den wal depo
neerde, waren ’s mans positie en reputatie voor altijd
v^ren en eer van een nette familie werd gescjiand-
MANTELS
i]
'IEUWE SNEEKER COURANT
annex SNEEKER COURANT en WYMBR TSERADEEL
I
