der gemeente ineek
Officieel orgaan
annex SNEEKER COURANT
Dil No. bestaal uit 3 bladen.
Skiettiidiie Oanleikeningen
oer
SKEARNEGOUTUM
samle troch*
5ratertln* 19 Januari 1999
NIEUWSTIJDINGEN.
4öe Jaargang
Eerste blad
No. 29
I
A
Uitgave: K1EZEBRINK Oo.
F
I
I
1
NATIONALE
BANKVEREENIGING
SMEEK
Verzilveren Coupons Lossingen
ALLE ASSURANTIES
I
f
De SNEEKER COURANT is een
de stad f 2.5Ö, naar buiten fr. per post f 3.60.
Vrijdags te Hommerts, Jutrijp, Tirns, Goënga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawier, Terzool, Abbega,
26.
Tonei mear.
i
j
kunnen afwentelen; het algemeen kiesrecht is
r
1
I
f
I
hearden.
17) oars.
>i
woordiging van wat in eeuwenlange historie de
kern onzer natie was, legt de a.-r. partij de
nadruk op handhaving van het gezag in gezins-
zoowel als maatschappelijk leven, nu literatuur
enz. ook in onze kringen meer en meer aan die
handhaving trachten te knabbelen. Niet de volks
wil is gezaghebbend, doch alle gezag daalt af
van God. De soc.-dem. mogen zich, nu ze wat
te verdedigen hebben en belang krijgen bij de
GROOTZAND 32
UPCKO FEN SCHERNHEMSTRA.
denk aan het millioen van het N. V. V. voor Het
Volk zich nog zoo goed acclimatiseeren, ze
deden dat ook reeds voor 1918 en toch, toen
in dat jaar de tronen in het buitenland omver
rolden, kwam Troelstra met z’n revolutionnaire
situatie. Ook al waren lang niet alle soc.-dem.
het in hun hart toen met hem eens, we
zouden door een minderheid onder de voet zijn
geloopen als de Chr. partijen geen juist inzicht
gehad hadden inzake het gezag, dat alleen tot
een volledig genieten van een goede vrijheid
in staat stelt. Ons huidig program van actie
eisoht handhaving van de zelfstandigheid van
ons volk, welke in handen van s.-d. en v.-d.
uiterst precair is; wij verwerpen de eenzijdige
ontwapening, het was ons leger dat ons in 1914
buiten den oorlog hield, en de Volkenbond eischt
zulk een leger, om met wapengeweld de staat-
Anna Heres, Rieme Auckes, Aef Jaspers,
Ulck Ottes, Nancke Groelts.
Dy’t den komme, det binne:
Doed Andries, Ida Tyetes, Rinck Ruerts,
Rinck Claeses, Yest Taetses, Sijauck Hae-
rynks, Dirckteyen Hamimarts, Bauck Gab-
bys, Lolck Tibbes, Trijn Jacobs, Auck Ja
cobs, Auck Hertmans, Sijauck Janes, hawwe
hjar namme sette litten troch Nancke
Groelts, dy’t forklearret mei hjar hanteike-
ning, det „alles hyer boeven onderghetekent
doer bede an mij.”
Gift van f 10.000.
Het bestuur der Vereeniging voor Christe
lijke Gezondheids- en Vacantiekoloniën in
Nederland ontving voor den arbeid ten
behoeve van het zwakke kind een gift van
f 10.000 van iemand, wiens naam onbekend
moet blijven.
Oosthem, Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis, Gaastmeer, Balk, Stavoren, Rijs, Oudemirdum, Wyckel.
Alle advertentiën worden in beide bladen opgenomen. Regelprijs 9 cent, abonnementen belangrijke korting.
geriif. for-
De NIEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs In
Advertentieblad en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeker Courant en bovendien huis-aaa-huis verspreid
D,insdags te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.),
Jsbrechtum, Wolsum, Harich, Hemelum, Bakhuizen, Nijemirdum, Sondel, Sloten, Tjerkgaast, Spannenburg.
Contröle op de oplaag toegestaan.
1580 April 18.
Op huyden den XVlllden dach Aprilis
anno XVC tachtich is geaccordeert bij
den edelen erntvesten s) ende achtbaren
Foppe te Grouwstins ende mr. Hobbe Baerdt
in den naeme ende van wegen de Gedepu
teerde representerendede Staten van
Vrieslandt als daertoe specialick gecomit-
teert zijnde ter eenre Anna Heeres, pri-
orinne Rieme Auckes van Oostereyndt
Naenck Grolts van Oosterzee suppriorin-
ne Doed Andries van Engelum Aeff Jas
pers van lispk in Hollandt Sijouck Harinx
van Oostereyndt Dircktijen s) Nannes van
Haskerdijcken His Tjaerts van der Soel
/Dieuke Claesdochter van Deersum Gryet
Meeus van Groningen Ida Tietes van
Arum Bauck Gabbes van Oldeboorn
Lolck Tibbes van Oosterzee Auck Jacobs
van Wirdum J Rijnck Ryurdts van Ackerum/
Rienck Claeses van Hartwirdt Trijn Ja
cobs van Sneeck Jets Taetses van Fer-
werdt Ulck Ottes uutte Scherren bij die
Jouwer Auck Hertmans van der Joure
Sijouck Jans van Tijerckwirdt Marytgen
Sijurdts van der Soel Welmoet Pouwels
van Wirdum Marij Laes van Lijuck7)
Ffoeck Eepedochter uut Adeghae Dieuw
Pouwels van Wirdum Mont Ernes van
Grouw ende Machtelt Gerrijts van Wt-
recht8), alle conventualenvan den con-
vente Nijclooster bij Sneeck ten andere zij
den bij dewelcke alle de voorscreven con
ventualen soe veel in haerluijder is den-
selven gedeputeerden tot prouffijt van den
landen ende steeden in Vrieslandt den
voorscreven convente met alle de landen
prouffijten opcomsten ende lasten van
dijen 10) oeck alle meublen ende onroerende
goederen totten zelven convente behorende
hebben overgedraegen ende opdraegen tsel-
ve mits desen, omme bij denselven Gedepu
teerden voertaen daermede te doen ende te
laten ’t gene zij bevinden zullen tot nut
ende oorbaer 11van de landen ende steeden
voorscreven bequamelixt te wesen obli-
gerendt12) ende verbindende sich de voor
screven conventualen bij haren eede dit
tegenwoordich contract in geender manie
ren te sullen tegeneoemen 13) ende daeren-
boven indien nae desen noch eenige goede
ren hoedanich die wesen moegen den
voorscreven convente toebehorende die
gepreteriert14) mochten wesen den tot
haerluijder kennisse quamen, dat zijluijden
tselve zullen aenbrengen ende cederen 15)
tzonder yet18) wes17 daervoren boven ’t
gene haerluijden bij desen contracte toege-
seyt is, te moegen pretenderen 18) tzelve
de voorscreven Groustins ende Baerdt in
voergaende qualiteit accepterende belo
ven bij desen
Anna Heeres voor heure jaerlixe pen-
sie20) hundert Carolusguldens ende vyftich
gelijeke guldens pro habitu
Rieme Auckes hundert Caroli guldens jaer-
lix ende 28 stuvers pro habitu
Nanek Grolts Doed Andries ende Aeff
Jaspers elx vyffentzeventich guldens jaer-
ïix, ende elx XXVI11 (st.) pro habitu ende
van gelycken Sijouck Harinx ende Dircktij
en Nannes elx LXXV jaerlix ende 28
voor habijt, His Tjaerts Dieuke Claes
dochter elx tzestich guldens eens Gryet
Meeus vijffendedertich Carolus guldens eens
Ida Tijetes hundert Carolus guldens jaer
lix XX pro habitu Bauck Gabbes vijftich
guldens jaerlix ende XX guldens pro habi
tu Lolck Tibbes tzestich guldens jaerlix
en XX pro habitu Auck Jacobs Rinck
Ryurdts Rinck Claeses Tryn Jacobs
Jets Taetses Ulck Ottes /Auck Hertmens
Sijouck Jans onder hun achten elx veertich
gulden jaerlix ende elx XX pro habitu,
Marijtgen Syurdts, Welmoet Pouwels, Marij
Laes, Ffoeck Eepedochter, Dieuw Pouwels,
Monts Ernes, alle sesse elx vyffentwintich
guldens eens ende Machtelt Gerrijts eens
vijftien Carolus guldens ende datt alles uut-
ten opcomsten van den voorscreven convente
tot heurluyder onderhoudinge, tontfangen
die jaerlixe op Jacobi ende Martini. For-
cunde hebben wy, conventualen, koenende
schriven, voor ons selfs, ende voor dy nyet
schriven koenen tot heuren beede dessen
ondergetekent.”
De folgjende persoannen hawwe mei
eigen hSn hjar namma setten:
begrippen gaan afwijken van wat Gods Woord
voorschrijft, daaraan kan geen ministerie iets
doen. Hoever die afwijking reeds gaat blijkt uit
het feit, dat in Den Haag in 1928 op iedere 10
huwelijken 1 werd ontbonden, dus 10 (voor
Nederland 4 practisch en principiëel is het
verkeerd deze afwijkingen met wettelijke maat
regelen te bevorderen; de liberalen zullen bij
kalm nadenken met ons eens moeten zijn, dat
wat individueel soms noodig kan zijn, voor een
geheel volk verkeerd kan werken, zooals bv.
het losser maken van de huwelijksband, wat
voor de kinderen ook zulke funeste gevolgen kan
hebben.
Inzake de pacificatie op onderwijsgebied is
veel bereikt en we willen er mee doorgaan, ook
op het gebied van het M. O. en eventueel het
H. O.; alleen mogen de voorstanders van bij
zonder onderwijs niet inslapen nu de openbare
kas alles betaalt, doch het Chr. onderwijs hun
liefde en offervaardigheid blijven schenken.
Met de sociale wetgeving moet ook voortge
gaan, al voelen sommigen in onze partij daar
voor niet zooveel. Het was een zegen voor ons
volk toen de wetgever talrijke misstanden op dit
gebied ophief, nérgens is de bedrijfsvrede groo-
ter dan hier. Hier is een strooming, welke niet
te keeren is, doch welke door de Chr. partijen
in de goede bedding dient gehouden, omdat
anders Albarda en Marchant over eenige jaren
daaraan een richting zullen kunnen geven, welke
het. karakter van onzen staat geheel zal wijzi
gen.
Vastgehouden dus aan onze beginselen en de
rest overgelaten aan God, Die ons reeds zoo
groote zegen schonk ook in onze Koningin
Moeder, wier 50-jarig jubileum als Nederland-
sche wij thans gedenken en die ook, naar spr.
weet, door tal van soc.-dem. wordt hooggeacht
Voor ons is het Huis van Oranje het symbool
onzer nationale eenheid, een eenheid, welke wij
erkennen en welke wij niet wenschen te ver
breken door een strijd tegen personen, maar
integendeel wenschen te bevestigen met onze
strijd haar te doordringen van onze heerlijke
beginselen, die ons volk willen opvoeren tot
hooger geestelijk en materieel peil.
Er werden eenige vragen gesteld en opmer
kingen gemaakt.
De heer IJ. P. V e ld h u i s is minder tevreden
over het sociale werk der Chr. ministeries dan
de spreker. Hij meende dat de a.-r. partij steeds
van oordeel was geweest dat de sociale maat
regelen moesten gefinanciëerd door hen die er
van profiteeren, doch de patroons betalen invali-
diteits- en ouderdomsuitkeeiingen. Algemeen
kiesrecht is aanvaard in ruil voor de pacificatie,
het vrouwenkiesrecht kwam niet overeen met
het a.-r. program. In strijd met de vrijheid door
dit program voorgestaan, lijkt ook het feit dat,
ook als patroons en arbeiders wier organi
saties hen tot gelijkwaardige partij van de pa
troons hebben, gemaakt het eens zijn over
arbeidstijdverlenging, de minister nog dispen
satie moet verleenen. Het feit dat de industrie-
arbeiders 8 uur, de landarbeiders 12 uur voor
minder loon moeten werken, moet naar spr.
Internaten voor ontwikkelingswerk te Barchem.
Door het initiatief van de Woodbrookers-
vereeniging zal in de maand Februari van
dit jaar een proef genomen worden met een
nieuwe tak van arbeid, waarvan men hopen
mag, dat hij zich zal kunnen uitbreiden. De
bedoeling is, de gebouwen en terreinen der
Vereeniging te Barchem thans dienstbaar te
maken- aan ontwikkelingswerk voor jonge
menschen, die men gelegenheid wil geven
kennis op te doen van dingen die voor hun
leven en levensgeluk beteekenis kunnen heb
ben. Voor de eerste maal is gedacht aan
meisjes van het platteland, ook groote dor
pen en kleine steden, die bv. het Landbouw-
huishoudonderwi^s hebben gevolgd of een
daarmee gelijkstaande ontwikkeling hebben
verkregen de a.s. vrouwen en moeders.
De te behandelen stof bestaat uit: ontle
ding en bespreking van goede boeken uit
onze letterkunde, kinderspelen, kinderziel-
kunde, woninginrichting, grepen uit het eco
nomisch leven, waar de deelneemsters prac
tisch mee te maken hebben. Bovendien zal
onder deskundige leiding gemeenschappelijk
worden gezongen, zal sport en wandeling
mede om tot kennis der natuur te komen,
niet worden vergeten. Er zullen twee inter
naten worden gehouden, een van 416
Febr., een van 18 Febr.—2 Maart, terwijl
beide wat de leerstof betreft, bij elkaar aan
sluiten, zoodat men ook beide volgen kan.
De leiding berust bij Mej. S. Stroink, bij
kon zijn. Tegen vrouwenkiesrecht zoodanig
was het a.-r. program niet; in het huisnanskies-
recht zou immers ook de weduwe dat rc-|1T heb
ben, doch principiëel zijn wij tegen ee> kies
recht, dat de man niet als hoofd van het -jezin
ook op dit gebied erkent. Het dispensatie vra;en
voor werktijd-verlenging is noodig om knoeitjj
te voorkomen; het a.-r. program is voor bin
dend-verklaring van de collectieve arbeidsover
eenkomst. welke eventueel een groot deel der
sociale wetgeving overbodig zal maken om die
zorg te leggen waar hij hoort, nl. bij werkge
vers en werknemers zelf. Het gevolg van ge
heel andere omstandigheden bij het werk op het
land is dat daar de maatregelen voor beperking
van den arbeidsduur, welke in de industrie gel
den, niet zonder meer kunnen worden toegepast
Dat de loonen er laag zijn is een gevolg w n
de economische wetten, doch zeker kan hr
debaters bedoeling niet zijn dat ook ten deze de
wetgever moet ingrijpen.
Wat de tweede debater betreft: De volle
schuld treffe de Kersten-groep. Wij hebben onze
eischen inzake de door debater genoemde pun
ten ook in de coalitie gehandhaafd, zoodat er
daarom geen reden was voor afscheiding der
Keistengroep, wier actie natuurlijk wel ver-
-klaard kan door teleurstelling over wat de coa
litie ten deze opleverde.
Het conflict Kuyper-Heemskerk in 1908
is een teer punt. Heemskerk was de niede-oor-
zaak van de val van het kabinet in 1908. dus
de aangewezen nieuwe kabinetsformateur, te
meer waar Kuyper niet in de Kamer zat. Of het
constitutioneel mogelijk was dat, toen in 1909
de stembusstrijd een overwinning voor de re-
geering-Heentskerk opleverde, Heemskeik terug
trad om vrij baan te maken voor Kuvper („het
echte wagenschot”) is de vraag.
De Voorzitter, de heer F. Boeijenga, had de
vergadering met gebed en een welkomstwoord
geopend. In de pauze werden ter eere van het
jubileum der Koningin-Moeder door het publiek
eenige coupletten van het Wilhelmus gezongen;
Mr. de Wilde sloot met dankgebed.
ben, wanneer de voortbrengers der eerste le
vensbehoeften dezelfde rechten als die der in-
dustrie-arbeiders eischen.
De iheer D. v. d M e u 1 e n formuleert twee
vragen: io. Erkennend dat de groep Kersten
destructief werkt, ts het dan ook niet een feit,
dat de coalitie en ook in het bijzonder het a.-r.
deel daarvan wind in de zeilen van die groep
blies door haar houding in bv. het vaccinatie-,
crematie-, leerplichtwetvraagstuk, het vrouwen
kiesrecht ook?
Is het daarom wel gewenscht tot herstel der
coalitie mee te werken als niet verkregen word-:
de toezegging der coalitiegenooten dat in het
vervolg meer met de a.-r. wenschen rekening zal
worden gehouden dan voorheen geschiedde?
2o. Zou deb. willen vragen of aan het feit dat
Kuyper zijn werk niet volledig kon uitvoeren
ook alweer erkennend dat ook de actie van
Staalman c. s. mede oorzaak was voor een
deel niet was de eigen schuld van de a.-r. partij
in 1909?
Tenslotte maakt deze debater de opmerking
dat misschien de Hollandsche soc.-dem. de Ko
ningin-Moeder waardeeren, doch de Friesche
niet, getuige het feit, dat de beste en fatsoen
lijkste onder hen, de Statenfractie, nog pas
stemde tegen het zenden van een simpel ge-
lukwensch-telegram aan Haar.
De spreker zegt dat arbeid in coalitie ten
gevolge heeft dat men om iets te bereiken, zelf
nooit het volle pond kan krijgen. Dat de sociale „BJ
maatregelen döor de patroons betaald worden is gestaan door Mej. Hermien van der Heide,
principieel minder juist, het bedrijf doet het; de terwijl lessen gegeven worden door Mevr,
patroon zou door loonsverlaging, als het bedrijf NoordhoffDoewes, Mej. G. Smit, Mej.
de last niet toeliet, deze betaling op de arbeiders Coba Heyl en ds. W. Banning.
kunnen afwentelen; het algemeen kiesrecht is' Op elk internaat is plaats voor 30 meisjes,
niet geruild voor de pacificatie; ons eigen pro- terwijl de prijs f25 voor een veertien-
gram streefde naar evenredig kiesrecht, al pre- daagsch verblijf bedraagt. Ieder die in dit
fereerde ihet 't huismanskiesrecht boven het in- werk belang stelt, kan uitvoeriger inlichtin-
dividueei kiesrecht, dat echter, eenmaal inge-gen vragen bij den secr. der Woodbrookers
voerd, ook volgens Kuyper, zoo ruim mogelijk Vereeniging, ds. W. Banning te Barchem.
HIEUWE SNEEKER COURANT
(72e Jaargang)
Mr. J. A. de Wilde over de Verkiezingen.
In de Zuiderkerk sprak Woesdagavond het
Tweede J<amerlid Mr. J. A. de Wilde voor de
A.-R. Kiesvereeniging over de Verkiezingen.
De strijd, welke we nu gaan voeren, zegt
spr. draagt een geheel ander karakter dan die
van 1905, 1909, 1913, '18, ’22 en ’25 toen het
steeds om het concrete: „voor of tegen een
•rechtsche regeering” ging, een leuze, welke
bezieling schonk. Nu is er echter een chaotische
toestand, waarom spr. het eerste deel van zijn
rede wil wijden aan de vraag in (hoeverre de
a.-r. partij mede verantwoordelijk is voor dien
chaos. Min of meer zijn wij verantwoordelijk
door, gemaakte fouten, gemis aan juiste taktiek,
gebrek aan vuur, maar aan het incident, waaruit
de chaos direct ontstond, hebben wij absoluut
geen schuld. Terecht was Colijn, na de stem-
ousuitspraak van ’25, na een verkiezingscam
pagne, welke om deze a.-r. figuur had gewoed
en welke een rechtsche meerderheid had ge
bracht, kabinetsformateur geworden. Hij ging in
zee, nadat alleen op het punt „gezantschap bij
den paus” geen overeenstemming tusschen c.-h.
en r.-k. was bereikt. Had Colijn de zaak hierom
laten stranden, dan zou op ihem het odium van
de coalitiebreuk hebben gerust en zou dit op het
Nederlandsche volk dezelfde indruk hebben ge
maakt, welke een Oceaanstoomer zou doen, die
reeds in zee, naar de haven terugkeert, omdat
een matroos z’n horlogeketting had vergeten.
Bovendien kon men van c.-h. leiders, die in het
kabinet waren gestapt, verwachten, dat ze hunne
bezwaren zouden terzijde stellen, en diende te
recht de man, die de saneering met harde maat
regelen had voorbereid, in staat gesteld ook de
vruchten dier saneering te plukken. Doch 11
Nov. '25 struikelde het kabinet-Colijn reeds over
het aangenomen amendement-Kersten tot af
schaffing van het gezantschap bij den Paus.
Hoewel v.-d. en s.-d. geen zakelijke bezwaren
tegen dit gezantschap hadden, het zelfs een
belangrijke luisterpost vonden, 'stemden zij om
politieke redenen voor dit amendement. Een
vreemde houding voor menschen als Marchant
en Albarda, die steeds jeremieeren over de ach
teruitgang van ons parlementaire stelsel; onver
antwoordelijk te meer, toen bleek dat zij met de
Katholieken geen regeering konden vormen,
hoewel de heer Marchant nu weer in zijn pro
gram als punt 7 had geplaatst: Herstel van het
Gezantschap bij den Paus.
Maar ook onder de Ghr. partijen zijn er die
schuld hebben: Kersten, de c.-h. die voor het
amendement stemden, ook de r.-k., die grootere
waarde aan dit gezantschap hebben toegekend, woord over ons program. Als zuiverste vertegen
dan het voor het land had.
Nu ontstond de sfeer van wantrouwen, waar
in we nog leven. Nadat Limburg bij zijn poging
tot kabinetsformatie z’n politiek leven had inge
boet, nam een lid van het parlementaire kabinet
Colijn, zonder hem er in te hebben gekend, de
formatie van een extra-parlementair kabinet op
zich. Het was de heer De Geer, die zich inmid
dels een hoogst bekwaam minister (heeft ge
toond, en natuurlijk bij z’n werk in de neutrale handhaving van de maatschappelijke orde
2) oerienkomme. 2) earbiedwirdich. 3) for-
tsjinwirdigje. 4) bilêstgje. 5) Wy sizze nou
Dirkje. 8) Tersoal. 7) Luk yn Belgy. 8) Utert.
k'ieasterlingen. 1(l) dêr fen.
plichtsje. >3) fen it kontrakt óf to wirken.
dêr’t men net fen wist, det hja oan it kleaster
ls) dêr ófstan fen dwaen.
>8) oanspraek meitsje op.
pensioen.
dit ministerie reeds naast zich neerlegde. Prin- j misdadiger te bedwingen,
cipiëele kwesties komen zoo niet tot oplossing, Wij wenschen bescherming van de juiste be-
zij het dat Bijleveldt bij verrassing overwon in I grippen omtrent gezin en huwelijk. Dat deze
het vaccinatie-vraagstuk.
Het vorenstaande brengt spr. vanzelf op het
tweede deel van zijn rede: het karakter van
dezen verkiezingsstrijd. Ons volk is steeds ver
deeld geweest, maar thans is er een hopelooze
verdeeldheid, de 5 partijen links, noch de 6 par
tijen rechts kunnen elkaar meer vinden voor het
vormen eener parlementaire meerderheid, zoo
dat de uitslag van de verkiezingen weer een
extra-parlementair kabinet kan brengen. De
groote lijnen der politiek verdwijnen in dezen
strijd van kleiner karakter, groote politieke figu
ren vallen minder op, de strijd blijft beperkt tot
een poging elkaar vliegen af te vangen, wordt
ook' vaak persoonlijk. De a.-r. partij doe daar
aan niet mee, stelle haar roeping en doel voor-
18) eat. op, in verband waarmee voor ons van belang is
hjar. het duistere punt: „Is het mogelijk de coalitie
te herstellen?” De leider der c.-h., de heer dr.
De Visser, blijkt daarvoor te voelen, al wil hij
-de v er bjj hebben, wat w ij niet willen. Ook
dr. Nolens pleit scherp principieel voor een Chr.
politiek, Heemskerk en Colijn soebatten niet om
een coalitie, maar zijn elk oogenblik bereid er
over te spreken. Er is dus neiging om onder de
nood der omstandigheden tot elkaar te komen.
Maar is daarvoor een basis? De c.-h. hebben
altijd het tweeslachtige, dat ze in den verkie
zingsstrijd vaak anti-papistisch zijn, daarna
echter wel bereid met r.-k. in een kabinet zitting
te nemen. Het is dus mogelijk dat straks, als
er een rechtsche meerderheid is, men elkaar
weer vindt. Maar behalve als steeds van
links, gaan nu ook ter rechterzijde stemmen
tegen zoo’n coalitie op, als bv. die van den r.-k.
prof. Veraart, die een samenwerking wil van alle
democraten in de Kamer, terwijl dan als prin-
cipiëele kwesties als bv. het huwelijksrecht aan
de orde komen, ieder deze; democraten naar
eigen overtuiging zou stemmen. Maar als steeds
bij principiëele kwesties een dergelijke meer
derheid uiteenviel, zou de sfeer van wantrou
wen, die nu al heerscht, nog dichter worden.
Andere stemmen zijn die der Staatkundig Geref.
en Herv. Staatspartij, die hun destructieve poli
tiek steeds voortzetten. Destructief omdat ze als
ze slaagt, de kracht van het Christenvolk zal
breken en het heerlijk werk van Groen, Lohman
en Kuyper te niet doen, dat ons vrijheid van
onderwijs, gelijkheid op het gebied der benoe
mingen, en tal van sociale maatregelen heeft
geschonken. De bedoelde groepen miskennen de
principiëele beteekenis van den strijd tusschen
ongeloof en geloof, een strijd waarin a.-r., r.-k.
en c.-h over kleinere bezwaren heenstappend
schouder aan schouder hebben te staan. Het
is die groepen reeds gelukt, wat liberalen en
s.-d. in jarenlange strijd niet gelukte, de coalitie
ligt in scherven; positief zullen ze nimmer iets
kunnen bereiken, noch de openbare Chr. school
(groep-Kersten), noch verbod van alle samen
komsten waarin de eere Gods wordt aangetast
(groep-Lingbeek) zijn ooit te verwezenlijken,
waarom de linkerzijde hen niet vreest, doch in
hun optreden enkel winst ziet. Bronsveldts actie,
welke in 1897 een Chr. regeering verhinderde,
noch die van Staalman en De Vries in 1905, vreest, op den duur ook funeste gevolgen heb-
welke de linkerzijde de meerderheid gaf, omdat
de rechterzijde door die actie 200 stemmen te
kort schoot om haar 52 zetels te verschaffen,
hebben eenig positief resultaat in onze wetge
ving achtergelaten; dit zij de groepen Kersten
en Lingbeek een ernstige waarschuwing.
Met de vijand voor .ons en in onze rug heb
ben we slechts één keus in de komende stem
busstrijd, nl. de actie op zuiver principiëelen
grondslag, waardoor we onze beginselen ook
het best onder het volk kunnen brengen. Daar
om als derde deel van spr.’s rede een kort
zóne waarbinnen zoo’n intermezzo-kabinet
blijft geprofiteerd heeft van dat van z’n
ambtsvoorganger, waardoor de belastingen
konden worden verlaagd en ook gelegenheid
werd verkregen een zoo belangrijk ontwerp, als
dat regelende de financieele betrekking tusschen
rijk en gemeenten, voor te bereiden. De groote
politieke vraagstukken blijven echter bij een
extra-parlementair kabinet liggen, de ministers
van a.-r. huize in het kabinet opgenomen, zitten
daar zuiver als personen en de a.-r. partij wijze
alle verantwoordelijkheid voor hunne handelin
gen en die van het kabinet af, omdat zij officieel
niets met deze formatie heeft te maken gehad
en zijn bestaan blijft betreuren, omdat hoe lan
ger dat bestaan duurt, de volksinvloed op de
regeering steeds geringer wordt; hetgeen de
parlementaire moties kunnen getuigen, welke
