Officieel orgaan
der gemeente Sneek
r
Htsnus M313MO»»-
1.
NV NEDERLANDSCHE
HYPOTHEEKBANK
51» PANDBKiEVEN a 100'k 1.
1
DOSTER9 S'
annex
3ii No. bestaat ui! 3 bladen. Bi
SLEEKER COURANT (73e Jaargang)
Na 22
Eerste Blad
Xaterdaa 14 December itJ>W>
46e Jaargang
K.
Lendenpijn
JL Rugpijn Nieren Pillen
Ulig&«e: KitZEBfflNK Go.
47,
PANDBRIEVEN a 98 7o
en
ai
GELDEN BESCHIKBAAR
voor le hypotheek op billijke voorwaardeu
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN.
Raadsvergadering Ijlst.
reeds
1
daar niets
Natuurkundig Genootschap.
en
en
W. betref-
stuk 'even-
Qeplaatst Kapitaal
waarop gestort
Hypotheken
Pandbrieven
f
f
f 75.000.000.—
f 72.000.000.—
5.750.000.—
1 102 600.—
OPGERICHT TE VEENDAM IN 1890
een der negatieve electronen, het alpha-deeltje
wordt dan een eenWaardig ion en gebeurt dit
nog eens dan wordt het een gewoon helium-
atoom en de nevelstreep eindigt. Nog zeldzamer
wordt door een alpha-deeltje de positieve kern
van een atoom getroffen; gebeurt dit, dan krijgt
men die knik in het beeld, de baan van ’t alpha-
deeltje wordt gewijzigd en het atoom krijgt een
stoot in tegengestelde richting.
De atomen der elementen heeft men thans dan
leeren zien als kernen, waaromheen evenwel
negatieve electronen als de kern positieve lading
bevat. Zoo is het positief waterstof-ion een kern
met eenwaardige positieve lading, waaromheen
zich één negatief geladen electron beweegt. Het
aantal kernladingen is nu juist gelijk aan het
rangnummer van het atoom van het desbetref
fend element in het periodiek systeem, waaruit
weer te besluiten is, dat de scheikundige eigen
schappen van een element periodiek afhankelijk
zijn van het aantal kernladingen. Treedt kern-
verandering in, dan wordt het element dus ook
een ander.
Nog dient gezegd, dat de kernen niet alleen
een conglomeraat van positieve ladingen zijn,
doch in die kernen Ook electronen moeten zijn,
die dit conglomeraat bijeenhouden. We hebben
dus zoowel in de kern electronen als daar buiten
omheen.
Nu we dan schijnen te weten hoe het atoom
opgebouwd is, lijkt het eenvoudig het eene ele
ment in het andere om te zetten. Nemen we bv.
kwik, dat 80 positieve kernladingen heeft, dan
moet dat dus gemakkelijk in het goud, met 79
van die ladingen, zijn om te zetten; als we 1
lading, dus een waterstof-atoom zouden kunnen
losmaken uit het kwik, hadden we immers de
droom der alchimisten verwezenlijkt.
Rutherfoid heeft in 1919 die weg gewezen,
doch het bleek uiterst moeilijk de kern kapot
te schieten, en in dit allerfijnste raderwerk van
de stof in te grijpen. Bij de bovengenoemde
foto’s van alpha-stralen ontdekte hij enkele bij
zonder lange stralen, die geen alpha-stralen kon
den zijn; hij bevond dat ze afkomstig moesten
zijn van waterstof en dat hun aantal afhankelijk
In de Harmonie sprak Woensdagavond voor
’t Natuurkundig Genootschap mej. ir. S. J. Abel,
leerares aan het gymnasium alhier over „Radio
activiteit en moderne alchimie”.
De pogingen der alchimisten vooral in de
duistere middeleeuwen ondernomen waren tot
mislukking gedoemd, waar destijds nog slechts
een zeer vaag idee omtrent de elementen be
stond). Is er thans, nu die kennis enorm veel
grooter is, meer kans? Spr.’s antwoord is, dat
men ook nu nog ten dezen niet te veel ver
wachtingen moet koesteren.
De reusachtige vooruitgang der chemie in de
laatste 100 jaar is te danken aan Dalton’s hypo
these betreffende de atomen (1800), die ondeel
bare deeltjes, waaruit ieder der thans bekende
90 elementen is opgebouwd, welke hypothese
zijn einde vond in de opstelling door Mendele-
jeff van het periodiek systeem der elementen,
waarin de elementen met overeenkomstige
eigenschappen van verschillende groepen telkens
in rijen kunnen worden vereenigd. Het is nl.
gebleken dat de meeste physische en chemische
eigenschappen der elementen periodieke functies
zijn van het atoomgewicht. Aan dit systeem is
door de moderne atoom-theorie feitelijk niets
veranderd, wel echter in de elementenleer. Wij
weten nu dat het atoom niet ondeelbaar is,
•doch een ingewikkeld systeem in zich zelf, wat
de ontdekking der radio-actieve eigenschappen
van sommige stoffen door Becquerel ons heeft
bewezen. Becquerel ontdekte dat van bv.
uraan-zouten stralen uitgaan; het echtpaar Curie
bouwde op deze ontdekking voort, zoodat thans
bekend is dat alle radio-actieve stoffen stralen
uitzenden,, nl. alpha-, beta- en gamma-stralen;
de alpha-stralen zijn positief, de beta-stralen ne
gatief geladen, de gamma-stralen hebben geen
lading. Het doordringingsvermogen van de eer
ste is gering, van de tweede groot, van de derde
zeer groot. De gamma-stralen zijn analoog aan
de X-stralen en worden voor geneeskundige
doeleinden gebruikt, zij hebben de lichtsnelheid
(300.000 K.M. per sec.), de aether is de drager.
De beta-stralen, de negatief geladen stralen,
hebben per gram een lading 1850 maal zoo
groot als het waterstof-atoom, en als het wa-
was van de middenstof, waarin het proces zich
afspeelde. Deze waterstofkernen bleken afkom
stig van de stikstof-atomen, die door ’t bombar
dement van alpha-deeltjes waren uit elkaar ge
schoten, waarbij waterstofkernen vrij kwamen.
De snelheid dezer kernen bleek veel grooter dan
van van het alpha-projectiel, waaruit Ruther
ford afleidde, dat het atoom door de botsing
zijn stabiliteit verliest en, als de radio-actieve
stoffen explodeert, en de kracht daarvan de snel
heid aan de losgeschoten kernen geeft. Hier
door werd dus een kunstmatige nabootsing van
de natuurlijke radio-actieve explosie verkregen.
Het stikstof-atoom met kernlading 7 wordt kapot
geschoten en staat een waterstofkern af; het
zou dus een kernlading 6 krijgen, doch het pro
jectiel, het alpha-deeltje, blijft blijkbaar aan de
restkern hangen, er komen daarbij dus 2 ele
mentair quanta en men krijgt kernlading 8 voor
het nieuwe atoom, dus zuurstof; het stikstof
atoom is dus door het bombardement een zuur-
stof-atoom geworden.
Practische beteekenis hebben deze proeven
echter niet, ook niet voor de alchimie, omdat al
deze processen zoo enorme energie-verspilling
eischen, dat ze in de praktijk niet uitvoerbaar
zijn. De stabiliteit der' atomen zal waarschijnlijk
hier practische resultaten in den weg staan.
Om hoeveel arbeidsvermogen het bij deze
processen gaat, blijkt intusschen uit het feit, dat
bij de verandering van 1 gram Radium in het
niet meer radio-actieve lood warmte vrij komt
gelijk aan die van 4 mud steenkool, maar er is
1600 jaar voor noodig voor de helft van dit ra
dium is omgezet! Het destrueeren van atomen
door een bombardement van alpha-deeltjes is
waarschijnlijk voor de practische alchimie van
weinig beteekenis.
Bij lichtbeelden vertelde spr. daarna nog een
en ander van de apparatuur bij deze proeven,
j welke alleen te Cambridge en Weenen worden
genomen, gebruikt.
De voorzitter dr. D. H. Posthumus bracht de
spr. dank voor haar zeer interessante lezing.
beslist een bijzondere leerkracht te verordenen
bezwaarlijk toejuichen. De uitlating, dat dit de
onaangenaamheid zou bevorderen, was hier on
getwijfeld misplaatst. Het is haast een eisch
des tijds om het Friesch op het leerplan te
krijgen, allerwege treden daarvoor strijders op.
En zooals het adres meedeelt heeft ook het
hoofd der school te Oppenhuizen gunstig ge
rapporteerd op het adres.
De Voorzitter baseert hiertegen zijn hou
ding op het oordeel van den Inspecteur en van
het schoolhoofd te Ijlst. Omtrent het punt der
onaangenaamheid kan spr. evenmin zijn mee-
ning wijzigen. Met argumenten is aangetoond,
dat het niet gaat tegen de Friesche taal of de
persoon-in-quaestie, maar men tracht juist het
Friesch door verscherping der eischen des te
beter tot zijn recht te doen komen.
De heer W o u d s t r a zegt, zich verheugd te
gevoelen dat het adres in het Friesch was ge-
I
I
terstof-atoom een elementair quantum electrici-
teit draagt, volgt dat de massa van de beta-
stralen, die een quantum draagt, 1/1850 van
het waterstof-atoom is, men denkt hier te doen
te hebben met de electrische stof zelf, het elec
tron. De snelheid der beta-stralen nadert de
lichtsnelheid, hun doordringingsvermogen is
groot. De alpha-stralen nemen 90 der stra-
lings-energie in, het doordringingsvermogen is
geringer, de snelheid is 20.000 K.M. per sec.
De lading is 2 elementair quanta en hierdoor
kwam men tot de conclusie, dat de alpha-stralen
dubbel-positief geladen helium-atomen zijn.
NIEUWE SNEEKER COURANT
(waarmede gefusioneerd de N V. EERSTE
NED. HYP. BRIEF.3ANK TE 's GRAVÊNHAGE)
Directie: Mr. M. J. Bos, Mr. J. Wilkens
en J. Roosenburg,
De SNEEKER COURANT ts een
theorieën omtrent de samenstelling der elemen
ten, die alle uit positieve waterstof-atomen
negatieve electronen zouden bestaan.
Rutherford heeft proefondervindelijk een
ander vastgesteld omtrent die bouw van het
atoom, via de weg der zichtbaarmaking van de
processen, die zich bij radio-actieve stoffen af
spelen. Spr. staat wat deze zichtbaarmaking be
treft, vooral stil bij de proeven van Wilson, die
uitging van het bekende feit dat als men in een
ruimtë^net lucht en verzadigde waterdamp ge
vuld, de temperatuur iets verlaagt, nevelvorming
ontstaat als er stofdeeltjes in die lucht zijn; die
stofdeeltjes worden dan nevelkernen. Wilson
bracht nu radium in een wolkenkamer; de uit
gezonden alpha-deeltjes van dit radium ioni
seerden de lucht; er kwamen gas-ionen, die
door plotselinge afkoeling nevelkernen vormden
welke gefotografeerd werden. Men ziet dan een
mooie regelmatige foto van alpha-stralen die
een bepaalde weg afleggen en plotseling eindi
gen.
Ook van beta-stralen konden foto’s gemaakt;
deze gaven niet zoo’n regelmatig beeld; de
kleine massa en groote snelheid veroorzaken dat
niet zooveel luchtdeeltjes ge-ioniseerd worden;
ten slotte verliest ook het beta-deeltje zijn snel
heid en wordt een electron in ruste.
Op de foto der alpha-stralen vond men bij
enkele een knik. Rutherford verklaarde dit nu
aldus, dat de alpha-deeltjes als regel door de
lucht-atomen waarin volgens zijn nieuwe
theorie omtrent het atoom-model meer ruimte
dan stof is, heenschieten, een enkele keer bot
sen zij echter tegen het atoom aan en dan ont
staat de afwijking van de baan, de knik. De
kracht waarmee dit geschiedt, moet enorm zijn
en van electrische natuur en de lading van het
atoom, waarmee het botst, moet positief zijn,
immers ook het alpha-deeltje is positief. Toch
moet het atoom ook een negatieve lading be
zitten, omdat het geheel neutraal is. Zoo komt
Rutherford dan tot de meening, dat het atoom
heeft een positieve kern van klein volume, waar
omheen als bij een zonnestelsel, negatieve elec
tronen in banen zich bewegen. Makrokosmos en
Mikrokosmos zouden dus een soortgelijk beeld
vertoonen. Door de leege ruimte in het atoom
gaat het alpha-deeltje meestal, soms nadert het
Het groote bezwaar van lendenpijn
urinestoornissen, duizeligheid, water
zuchtige zwellingen en hoofdpijn is
vaak, dat deze kwalen zich zoo lang
zaam ontwikkelen en men er dikwijls
niet op verdacht is, dat de nieren
kunnen beginnen te verzwakken.
Daarom is het van zooveel belang
om behandeling niet uit te stellen.
Noodelooze pijn en last kunnen voor
komen worden, als men bijtijds in
grijpt. Foster’s Rugpijn Nieren Pillen
hebben gedurende de vele jaren, waar
in zij werden aangeboden, naam ge
maakt en worden over de geheele
wereld door tal van menschen aan
bevolen. Hun samenstelling is zoodanig
dat zij alleen op de nieren en blaas
werken. Begin nog heden met het
gebruik.
Verkrijgbaar bij alle drogisten enz.
in glazen verpakking a f 1.75 p. flacon.
I a f.lEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs in de stad f 2.50, naar buiten fr. per post f 3.60
Aiv-i!entieblad en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeker Courant en bovendien huis-aan-buis verspreid
Dinsdags te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.), II Vrijdags te Hommerts, Jutrijp, Tirns, Ooënga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawler, Terzool, Abbega,
IJsb: .chtum, Wolsum, Harich, Hetnelum, Bakhuizen, Nijemirdum, Sondel, Sloten, Tjerkgaast, Spannenburg. Oosthem, Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis, Oaastmeer, Balk, Stavoren, Rijs, Oudemirdum, Wyckel
CoiPrdle op de oplaag toegestaan. Alle advertentiën worden in beide bladen opgenomen. Regelprijs 9 cent, abonnementen belangrijke korting
zijn verklaring waren er ettelijke menschen, die
hem in zijn poging desgewenscht door een
handteekening zouden willen bijstaan.
De h.h. Nauta en de Vries blijken er
steld. Men kon hieruit ervaren dat men ook in
de Friesche taal zijn bedoelen en gevoelen ka
rakteristiek kon weergevep. Maar nu het be
wuste artikel 2 dat de eischen van bekwaam
heid omschrijft. Is de ontwerper B. en W. of
de Schoolinspectie?
Volgens de Voorzitter is dit concept van
B. en W.
De heer W o u d s t r a antwoordt daarop, dat
deze toch zeer goed konden weten dat de on
derwijzeres, welke hier wórdt bedoeld, niet aan
de gestelde voorwaarde kon voldoen. Wanneer
dit artikel zoodanig wordt gewijzigd dat de
onderwijzeres de acte A. F. I. K. bezit, dan
zullen ongetwijfeld de Inspecteur en het School
hoofd daarmee hun instemming betuigen. Ook
omtrent de wanorde, die bij deze cursussen zou
heerschen, is spr. het oneens, want een voorval,
waarover werd geiept, gebeurde buiten de
hooi. Dat meeleving met het streven der in
zenders en sympathie aan het adres een on
aangename verstandhouding zou teweegbren
gen in den Raad, acht spr. uitgesloten. Hij zou
willen voorstellen met de lesgeefster in zee te
gaan.
De Voorzitter vindt dat, wanneer B. en
W. dc zaken zoo overwogen hebben en daar
van nog zooveel werk krijgen, dit de onaan
genaamheid bevordert. En men kan het oordeel
van Inspecteur en Schoolhoofd toch niet zoo
maar negeeren. Bovendien hebben we met een
verordening te doen.
Na repliek van de h.h. Woudstra en
F ij 1 s t r a neemt de heer Nauta het woord.
Het spijt spr. dat de discussie nu in een sta
dium is gekomen en op een toon wordt gevoerd,
die verderfelijk is voor rustige beschouwing en
niet tot een aanvaardbare oplossing kan leiden.
Gmtient de onder wijs^vërordenïng kan hij
moeilijk gelooven, dat het schoollokaal slechts
mag worden gebruikt voor vakken van lager
onderwijs.
De Voorzitter verklaart, dat het alleen
kan worden afgestaan voor openbaar onderwijs
onder goedkeuring van 3. en W.
De heer Nauta merkt op dat het achterste
gedeelte in het lokaal toch ook wel is afgestaan
voor gymnastiek- en zanguitvoeringen e.d.
Mocht dat dan wel?
De Voorzitter deelt mede, dat er toen
nog niet een besluit genomen was en deze on-
derwijs-verordening nog niet was vastgesteld.
Buiten de lesuren mag het lokaal ook alleen
maar gebruikt worden voor het Openbaar on
derwijs.
De heer Nauta is van meening, dat het ad
vies dus eigenlijk naar het Schoolhoofd had
moeten worden gezonden. De lager-onderwijs-
wet stelt echter deze condities ook niet en geeft
Toen bleek dat de radio-actieve stoffen ook
nog gasvormige emanaties uitzonden en alle
voorwerpen in de omgeving tijdelijk radio-actief
maken door een radio-actieve neerslag, stelden
Soddy en Rutherford de afbrokkelingstheorie op
(1920): de radio-activiteit is een atomistische
eigenschap, de atomen dezer elementen vallen
trapsgewijs uiteen, het atoom is dus instabiel,
onder groot energieverlies spat het uiteen, schiet
apha- of beta- en gamma-stralen af en wordt
via een reeks andere elementen ten slotte een
element met stabiel atoom. Nemen we bv. Ura
nium met het atoomgewicht 238, dan verandert
dit door afschieting van alpha-stralen in het
Ur Xt, dat een atoomgewicht heeft van 234 (het
heeft immers een helium-atoom met gewicht 4
verloren); dit element zendt beta- en gamma-
stralen uit en wordt Ur X2 met hetzelfde atoom
gewicht van 234 (de massa van het beta-deeltje
is gering); weer zendt dit element beta- en
gamma-stralen uit en wordt Ur II, met hetzelfde
atoomgewicht. In deze reeks volgt ook het Ra
dium met een atoomgewicht van 218 en aan het
einde staat het stabiele Ra c (lood met iets
kleiner atoomgewicht dan het natuurlijke lood).
De halveeringstijd (de tijd die noodig is om
de helft van het eene radio-actieve element in
het andere te doen overgaan) is zeer verschil
lend; zoo is die bij de overgang Ur naar Ur Xt
450 millioen jaar, voor andene maar weer 3
minuten! Tegenover dit afbrokkelingsproces
staan wij volkomen machteloos.
Deze ontdekkingen hebben geleid tot nieuwe
Woensdagavond vergaderde de Raad der
Gem. Ijlst voltallig. De voorzitter, de heer Fled-
derus, opent de zitting op gebruikelijke wijze,
waarna door den secretaris, den heer Reitsma,
tot lezing van notulen, mededeelingen en in
gekomen stukken wordt overgegaan.
Medegedeeld wordt o.m. dat 100 last compost
is verkocht. Besloten wordt de mededeelingen
voor kennisgeving aan te nemen. Voorts is er
een schrijven ingekomen van de commissie der
Krite, welke vrijheid verzoekt voor het gebrui
ken van een schoollokaal, benevens het aanstel
len van een leerkracht, die wel niet in bezit is
van een lagere onderwijsacte, doch blijkens
referenties en informatie voldoende bevoegd
is tot het geven van een cursus in de Friesche
taal. Op het antwoord van B. en
fende deze quaestie wordt in het
eens gezinspeeld.
De V o o r z. meent echter dat
aanstootelijks voor de Krite in staat vermeld.
Een korte toelichting zal evenwel niet over
bodig zijn. De inzenders hebben gevraagd of
men bereid was de eisch van het verplicht heb
ben der onderwijzers-acte in te trekken. Daarop
is dit adres ingekomen. Het adres is voorgelegd
aan de Inspecteur en het Schoolhoofd. Steu
nende op het oordeel van deze autoriteiten
meent men ondervinding, talenkennis, routine
enz. als een eerste vereischte te moeten stellen
bij een zoodanigen leerkracht, wat nog meer
klemt nu de leerlingen van verschillende leeftijd
zijn. Het gemotiveerde gevoelen van B. en W.
staat dus niet op losse schroeven. Als de Raad
desondanks het adres zou aannemen, zouden
B. en W. jweer het loodje moeten leggen en
men een dwaas figuur slaan, terwijl dit de on
aangenaamheid allicht zou bevorderen. Boven
dien mogen de schoolvertrekken zonder ver
gunning niet voor andere doeleinden dan het
geven van openbaar onderwijs worden gebe
zigd.
De heer v. d. Goot kan met het besluit niet
sympathiseeren. Daar een jonge vereeniging
doorgaans niet over bijster groote financieele
draagkracht beschikt, zooals ook wellicht met
de onderwerpelijke het geval zal zijn, tracht zij
het klaar te spelen met een minder goede kracht,
daar men zich geen groote uitgaven kan ver
oorloven. Wanneer deze inderdaad de capaci
teiten bezit en men iets voor het streven voelt
dat deze menschen willen realiseeren, kan men
het voornemen van hoogerhand om daarvoor
b.v. wel recht om nuttige handwerken in die
gebouwen te verrichten. Omdat het hiei’ een
vak geldt dat ons Friesch volksbewustzijn toe
spreekt, Spijt het spr. dat deze voorwaarde zoo
gesteld is.
De Voorzitter geeft toe, dat deze on-
derwijs-verordening het besluit beïnvloedt.
De heer Fijlstra: Dan had dit ook niet
aan den Raad behoeven te worden voorgesteld.
De Voorzitter antwoordt dat men er la
ter eerst kennis van kreeg.
De heer Woudstra: Wanneer kan hier wel
iemand worden aangesteld?
De Voorzitter zegt, dat in aanmerking
komen zij, die in bezit zijn van de acte lager
onderwijs. Men heeft dan toch waarborgen voor
het handhaven van de orde, omdat ze
eerder werkzaam zijn geweest.
De heer Woudstra: Wanneer het tegen
woordige hoofd der school zich garant stelt?
Volgens de Voorzitter geeft dat niets.
De heer Nauta: Wanneer nu meester Ha
geman eens les gaf in het Friesch,e zou dat
kunnen?
De V o o r z i 11 e r is geneigd hierop instem
mend te antwoorden, wanneer men denkt dat
die zulks serieus kan.
De heer de Vries spijt het dat het voorstel
nogmaals bij den Raad in behandeling is ge
komen. Hij is voor tijdelijke opschorting van
artikel 2, dan kan men zien waarin deze kracht
tekort schiet.
De Voorzitter meent, dat B. en W. daar
door een slecht figuur zullen slaan.
De heer d e Vries repliceert hierop.
De heer Nauta acht het gewenscht dit
eindeloos discussieeren te staken en komt met
een voorstel van den volgenden inhoud: De
Raad gehoord de mededeelingen omtrent het
lesgeven in de Friesche taal geeft B. en W. in
overweging van de discussie nota te nemen en
gaat over tot de orde van den dag.
Algemeen daartoe besloten.
Nu zijn de ingekomen stukken aan de orde.
Na een opmerking van den heer Nauta in
zake het voorstel van B. en W., om deze stuk
ken voor kennisgeving aan te nemen, wordt al
gemeen daartoe besloten.
Ingekomen is een schrijven van een commis
sie, omtrent de onderwijsbelangen, met het ver
zoek daaraan adhaesie te willen betuigen.
Voorts nog een adres omtrent de wettelijke
regeling van Winkelsluiting van de heer jouke
Kuperus, die zich tegen het initiatief van een
groep winkeliers verzet terwille van zijn brood.
Voor een sigaren-kiosk als hij bezit zijn juist
de avonden het profijtelijkst en een vervroegde
sluiting zou in financieel opzicht ongetwijfeld
een gevoelige knauw voor hem zijn. Volgens
-I
