1
J
der gemeente Sneek
OJficieel orgaan
I
1
h
Jll No. beslaat ait 3 bladen.
Nieuwstijdingen.
4
\1
46e Jaargang
I* Februari 1990
Jl
Nu. 41 Eerste Blad uitgave. KiEZEuniNK en öo.
De SNEFKER COURANT >9 een
Waarom Montessori Lager Onderwijs?
Debater wijst op het rapport van de Ned.
en
Natuurkundig Genootschap.
Es NIEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs in de stad f 2.50, naar buiten fr. per post f 3.60
Advertentieblad en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeker Courant en bovendien huis-aan-huls verspreid
Dinsdags te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.),
IJsbt►.chtum, Wolsum, Harich, Hetnelum, Bakhuizen, Nijemlrdum, Sonde), Sloten, Tjerkgaast, Spannenburg.
Contrdle op de oplaag toegestaan. Alle advertentiën worden in beide bladen opgenomen.
Vrijdags te Hommerts, Jutrijp, Tirns, Goênga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawier, Terzool, Abbegs,
Oosthem, Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis, Gaasttneer, Balk, Stavoren, Rijs, Oudemirdum, Wyckel
Regelprijs 9 cent, abonnementen belangrijke korting
Ê-l
De kardinale fout in ons oude onderwijs
stelsel is dat wij de energie-ontplooiing aan
den verkeerden kant leggen, ze moet ver
legd, ze moet niet meer liggen bij den on
derwijzer maar bij de leerling.
De kennis wordt in de gewone school de
kinderen bijgebracht ook op momenten als
ze er zich niet voor interesseeren, maar in
de Montessori-school hangt geen rooster; er
wordt bij de kinderen belangstelling gewekt
voor een bepaald onderwerp als zij op een
bepaald moment er ook werkelijk belang
stelling voor toonen, en dan werken zij met wanorde leidt verboden,
liefde en schieten zij veel meer op. Ofschoon £1-1-
den; na lange onderhandelingen scheen de
zaak voor elkaar, maar ’s nachts werden
onze troepen verraderlijk overvallen en voor
een groot deel in de pan gehakt.
Spr. wijst er in dit verband op, dat wij
een school voor middelbaar Montessori-
onderwijs noodig waren, was de eerste die
een aandeel nam de woordvoerster van de
ouders, die destijds kwamen klagen. De re
sultaten bij haar kind hadden deze dame
tot een overtuigd voorstandster dezer me
thode gemaakt.
gouvernement niet eerder optrad, dan wan
neer zijn hulp werd ingeroepen. Slechts
een klein deel is zgn. veroverd.
Lombok neemt nu een belangrijke plaats
in in de voortbrenging van producten voor
de markt.
Op een gegeven oogenblik eischt de maat
schappij een zekere hoeveelheid parate ken
nis zoowel van studenten als van kinderen.
Hoe zorgt de Montessori-school er voor dat
de kinderen op dat bepaalde oogenblik die
kennis bezitten? En hoe komen wij aan de
noodige leerkrachten; zijn gewone onder
wijzers op de hoogte of kunnen zij die me
thode spoedig leeren?
De heer M r. G e r b r a n d ij vraagt hoe
in de praktijk zoo’n school te realiseeren ts.
De schoolinspectie kent een rooster en leer
plan en stelt bepaalde eischen. Hoe lapt men
het te Amsterdam met zoo’n inrichting, hoe
loopt dat rond, en hoe voert men dat kunst
stuk daar uit. Hier zouden de aanspraken
op de publieke kassen verloren gaan.
Spr. gelooft dat in de kritiek op het klas
sikale onderwijs ontzaglijk veel waarheid
schuilt. Maar er zijn toch zaken die gemeen
schappelijk geleerd moeten, bv. geschiedenis
en voor de bijz. school bijbelsche geschiede
nis. Vertelt men deze op een Montessori
school, dan lijkt dat toch veel op klassikaal
onderwijs volgens den rooster. En als nu
eens een kind niets wil doen, moet dan
de zweep des drijvers er bij? Er zijn luie
menschen, die liever niets doen, er zullen
toch, ook wel zulke kinderen zijn.
De heer ir. v. R h ij n vraagt nog: Hoe
staat de spreker tegenover algeheele tuch
teloosheid, is dan de zweep des drijvers niet
noodig?
Tenslotte vraagt mevr. Hondius wat
men doet als een kind een bepaald vak niet
wil leeren.
De i 111 e i d e r zegt dat onder toepassing
van bepaalde artikelen der onderwijswet de
regeering op verzoek de eischen dier wet
voor bepaalde inrichtingen kan opheffen;
zoo kan men tot een Montessori-school, die
uit de publieke kassen betaald wordt, ko
men.
Zeker streeft ieder onderwijzer er naar de
tekortkomingen van het klassikaal onderwijs
te ondervangen maar men kan toch niet
tegemoet komen aan het verschil in ver
standelijke capaciteiten der kinderen; men
moet op eeen gewone school vergeten dat
ieder kind een individu is. Wij hebben in
het geheel geen teekenmethode; het principe
bij ons is dat het kind uit innerlijke drang
ook komt tot teekenen, nadat wij het de
vaardigheid er toe hebben bijgebracht.
Als men weet hoe het rapport van den
Bond tot stand kwam, zal men alle waarde
er aan ontzeggen. De onderwijzeres, die een
klas bezocht, deed dat op den .Vrijdagmid
dag, die op alle scholen anders is dan an
dere middagen; bovendien valt het zwaarte
punt bij dit onderwijs in den morgen en was
deze onderwijzeres een verwoed voorvecht
ster der Fröbel-methode. Wie inspectorisch
een Montessori-school wil bezoeken, moet
In 1560 kwamen de Portugeezen op Am
bon. Een jaar of wat later kwamen ook
Hollanders op dit eiland, en toen de bevol
king zag, dat zij door de Hollanders eerlijk
A
kregen, niet gaarne zien verloren gaan aan
gewone scholen.
De hoofdinspecteur van het L. O., die
sprekers school bezocht, zeide na afloop:
„Al bereikt U hetzelfde peil maar, dan hebt
U het pleit gewonnen, want de methode is
veel kinderlijker”. Deze hoofdinspecteur had
ook onder de 30 kinderen, die zich bij deze
methode vrij mogen bewegen in de klas, geen
enkele onordelijkheid waargenomen.
Door de kinderen krijgen wij ook het ver
trouwen der ouders. Toen spr. pas begon,
kreeg hij al spoedig ongeruste ouders, om-
dat zij meenden dat de kinderen niets leer
den, maar toen verleden jaar fondsen voor
1 1t -1-1:1-BI-PI
Dr. Montessori is een historische nood
wendigheid. De groote vermechaniseering
van den arbeid over de geheele wereld
maakt den mensch ongelukkig als men niet
aan zijn innerlijk leven tegemoet komt. Als
men de verstandelijk misdeelde bv. in staat
stelt het vermogen zijner handen te verhoo-
gen, komt hij tot innerlijk levensgeluk; het
is dus de taak der opvoeders in elk mensch
te ontdekken waarin hij kan uitblinken, om
die kern te ontwikkelen en te doen uitblin
ken. De oude onderwijs-methoden schieten
in dit opzicht veel te kort, wat vooral degene
ontdekt, die niet meer in die methoden staat.
Wat doet bv. onze gewone school voor mu
zikale, voor aesthetische ontwikkeling; ze
vermoordt zoo vaak de durf der kinderen,
die moeten doen wat ze niet kunnen en niet
mogen doen wat ze kunnen.
Voor spr. ligt het kardinale scheidings-
punt tusschen gewone en Montessori-school
bij het klassikaal onderwijs, in de tijd van
het rationalisme moge het noodig geweest
zijn dat 30 kinderen werden toevertrouwd
aan 1 leerkracht, ondanks de waarschuwin
gen van Comenius en Rousseau, we weten
nu dat we in ieder mensch de persoonlijk
heid hebben naar voren te brengen. We zijn
in het bijzonder te kort geschoten tegenover
de begaafden en misdeelden, het minst tegen
de gemiddelde, waarop wij ons immers
richtten.
Vrijdagavond vergaderde in de Harmonie
het Natuurkundig Genootschap, waarin als
spreker .optrad de heer Dr. N. G. van der
Sleen,- van Haarlem, met een causerie over
Bali, Lombok en Ambon.
Spr. ving aan met de opmerking, dat
deze drie eilanden behooren tot de minst
bekende bij ons volk. Het is trouwens op
vallend, hoe weinig kennis gevonden wordt
over heel ons koloniaal bezit. Daar is, om
een voorbeeld te noemen, het idee, alsof
Hollanders naar Indië gaan om zich daar
een groot-grondbezit te verwerven, om dan
de arme inlanders uit te buiten. Niets is
echter minder waar. Ons gouvernement heeft
maatregelen getroffen, waarbij bepaald is,
dat de grond moet zijn en blijven het eigen
dom van den inlander. Van uitbuiting is
dus geen sprake.
Als spr. nu zal spreken over Bali, dan
noemt hij dit eiland het eiland der geluk
zaligen, waar eert der gelukkigste volken der
aarde woont. Hoe dat komt? Op Bali ge
looft men, dat de grond het eigendom is
der góden. De menschen mogen er op wo
nen en werken. Door dit geloof ontstaat er
geen ruzie over land. Ieder inwoner is be
stemd óm de zegen der góden te verwerven.
IS er iemand ziek, zijn buren springen in
om zijn sawah te bewerken. Treft iemand
misgewas of mislukt door andere omstan
digheden zijn oogst, geen nood; de oogst
van de gezegenden wordt immers te zamen
gebracht en ieder ontvangt zijn deel. Er
heerscht daar dus een communistische ge
meenschap, maar dan in den goeden zin van
het woord.
Bij het bezoeken van tempels trof het spr.
In een vergadering Vrijdagavond door de
Ver. Sneeker Montessorischool belegd in
Aere Perennius sprak de heer S. de Vries
Jzn., hoofd van de Wilhelmina Catharina-
school te Amsterdam, over: „Waarom Mon-
tëssori lager onderwijs?”
Waarom, zou spr. zich liever afvragen,
g>en Montessori onderwijs? Want er is
alles voor en niets tegen. De feiten wettigen
vertrouwen in deze opvoedingsmethode.
Tien jaar geleden bestond immers in Am
sterdam slechts één enkele Montessori
school, nu bijna in elke wijk één. De Mon
tessori ver. moet zelfs remmen, anders zou
den rijk en gemeente niet kunnen voldoen
aan de vele aanvragen. De allernieuwste
scholen te Amsterdam zijn Montessori scho
len. In ’23 is spr.’s school begonnen en is nu
een Montessori-school met 160 leerl. naast
’n school met de oude methode. Het hoofd
der oudste Montessori-school te Amsterdam
schrijft aan spr., dat van 18 leerlingen door
deze school aan middelbare scholen afge-
ïeverd geen een doubleerde, 2 werden aan
het gymnasium cum laude bevorderd. Van
allé H. B. S. en gymnasia zeggen de direc-
teuYëh dat de Montessori-leerlingen kunnen
wérken; moeten van alle leerlingen 29.1
dê eerste klas der H. B. S. overdoen, van de
Montessori-leerlingen slechts 10 het stre
ven ook het Montessori-onderwijs op Mid
delbare scholen te brengen heeft al officieel
resultaat door het feit, dat te Amsterdam in
Sept, de eerste Middelb. Montessori-school
wordt geopend; niet omdat de Montessori-
leerlingen het niet kunnen bolwerken op de
gewone scholen inderdaad behooren zij
daar tot de beste leerlingen maar omdat
de Montessori-onderwijskrachten de werk
houding door Montessori-leerlingen ver-
lezen én schrijven leeren. Administratie-
werk is er op Ambon heel weinig; ook op
Java zijn deze krachten niet noodig. Rekent
men, dat de inlander met 5 a 6 ct. per dag
kan volstaan, dan begrijpt men dat een
Indië niet hebberf veroverd, maar dat ons „geleerde” Ambonnees met een salaris van
f30.per maand wel een 20 man kan on
derhouden.
Een lichtzijde is, dat de Ambonnees bui
tengewoon betrouwbaar is. Velen van hen
zijn in het Indische leger opgenomen en zij
worden gerekend tot de beste soldaten.
Dan wil spr. nog .een enkel goed woord
zeggen van de soldatenvrouwtjes. Zij heb
ben het moeilijke werk van de soldaten te
velde enorm verlicht en velen aan zich ver
plicht, niettegenstaande het zware leven dat
zij zelf daardoor hadden.
Na deze inleiding werd een groote aantal
lantaarn-plaatjes vertoond, betrekking heb
bend op het leven van de bewoners van
Bali, de kleeding de vrouwen loopen tol
de heup ontbloot; de voornamere standen
hebben de borst bedekt, terwijl bij bezoek
aan den tempel alle vrouwen zich eveneens
de borst bedekken tempels, godenhuisjes,
offerdiensten, hanengevechten. Van Lombok
werd o.a. vertoond Mataram, de beruchte
plek van de overval, enkele typen uit hei
volk, waaraan nog te zien was de onder
worpenheid, waaronder zij gezucht hadden.
Ambon zagen wij in zijn moeilijke landings
plaats, zijn schilderachtige natuur, een boot
van de K. P. M., enz. Bij al deze plaatjes
deed de spr. interessante mededeelingen.
Dr. Posthumus dankte den spr. ten slotte
jvoor zijn bijzonder interessante causerie.
daarbij de hoop uitsprekend, dat mocht deze
Ambonneezen werden weggezonden en als'weer eens een reis maken naar Indië, het
1 -1-1-1— 1 «-■-t._p van resul-
men de" Makassaren met hun naakte body taten daarvan in een dergeïijke causerie zou
al bij de boot op.
Een ander bezwaar is, dat de menschen
De asch en het water zijn dus de hoofd
voorwaarden voor het verkrijgen van over
vloedige oogsten. Daardoor is men in staat
zich een flinke veestapel en veel varkens
aan te schaffen. Maar dan is er nog een te
veel aan geld, hetwelk wordt gebruikt voor
den aanfeg van goede wegen. Het overschot
dat er dan nog is aan werkkracht, goederen
en tijd wordt gebruikt voor feesten en ter
opsiering van den tempel.
Op Lombok is de toestand geheel anders.
Het moge vreemd klinken, maar een feit is
het, dat dit de schuld is van de Balineezen.
Een 50 jaar geleden vond men op Bali aller
lei kleine staatjes. Het vechten was er haast
niet van de lucht; alleen in den tijd van den
rijstbouw rustte men van den krijg, om
daarna weer met frissche moed te begin
nen. Op zekeren tijd trok een groote groep
Balineezen naar het naburige Lombok, on
derwierp daar de inwoners, de Sasakkers,
en voerde een heerschappij, zóó vreeselijk
en legde schattingen op, zoo geweldig
de mooiste vrouwen werden geroofd voor
de Balineesche vorsten in één woord,
men voerde daar een terreur, zoo ontzet
tend, dat de Sasakkers alle lust in den ar
beid verging. De vruchten waren immers
toch voor de Baliërs! Lombok werd zoo
doende één groote woestenij. Teneinde
raad riep men de hulp in van het gouver
nement. Een expeditie werd er heen gezon-
doekje, een paar bloemen enz. De tempel
dienst met een schaar van priesters kent
men daar dan ook niet; op ieder erf vindt
men zgn. godenhuisjes, waarheen men zich
begeeft, als men wat aan de góden te vra
gen heeft. En dan stort men zijn hart uit,
in het vaste vertrouwen, dat de góden luis
teren en het gevraagde zullen geven; wordt
de bede niet verhoord, dan berust men
daarin met de gedachte, dat de góden het
anders hebben gewild.
De Balinees is geen Hindoe. Zijn gods
dienst is prachtig, vergeleken bij dig in
Britsch-Indië, waar een angstwekkende
godsdienst wordt aangehangen. Op Bali
vindt men geen godenbeelden. Overal vindt
men de godenhuisjes, waar de godheid
wordt aangebeden en dan een klein offer
wordt gebracht.
Daarom is het volk zpo gelukkig.
In Britsch-Indië wordt het offer aan den
Brahmaan-priester aangeboden; deze
brengt het in den tempel, waar de góden
zich aan het aroma kunnen verzadigen, ter
wijl de priesters dan verder zich over de
zorg voor dat offer ontfermen. Zelfs de
schaal, waarin men zijn gaven brengt, wordt
niet teruggegeven. Daardoor is de bevolking
in Britsch-Indië dood- en doodarm, terwijl
de priesters zich in allerlei schatten ver
heugen. Op Bali kent men geen speciale
priester-stand. Is er feest in den tempel,
dan fungeert iemand als priester; is het
feest afgeloopen, dan wordt hij weer ge
woon schoenmaker, brievenbesteller of iets
dergelijks.
Op Bali bestaat een zeker kastewezen;
de hoofdzaak hiervan is, dat de vrouw bij
een huwelijk zich niet met iemand van een
lagere kaste vermaagschapt. Verder merkt
vaak, dat deze leeg en verlaten waren. Ach- men van het heele kastewezen niets,
ter de muren klonk echter vaak de gamelangj Er zijn twee voorname góden op Bali: de
I en trof men overal versieringen voor de god van de Batoer en de god van de Goenoe
góden aan, niet bestaande in groote offers, anoeng.
maar steeds kleine voorwerpen: een mooi j De Batoe is de vuurspuwende berg, die
gen de kinderen niet elkaar helpen, niet des
noods dagen achtereen aan een vak beste
den? Spr. heeft twee jongens op school, die
14 dagen lang alleen maar rekenden, maar
toen ook datgene hadden geleerd, waarover
men volgens de oude methode 1 jaar moet
doen. De jongens deden dgt omdat zij vrij
waren te doen waarheen op een bepaald
oogenblik hun belangstelling ging en omdat
vakken worden verwaarloosd? De geestelijke het teekenonderwijs (waarover de spr. ook
infectie is in zoo’n klas wel van dien aar een opmerking had gemaakt. Red.) ge-
dat ook andere vakken tot hun recht komen, schiedt niet meer volgens een oude methode;
De sluimerende activiteit der kinderen on- ook bij het klassikaal onderwijs heerscht
der de gunstigst mogelijke omstandigheden wel een geest van samenwerking.
naar buiten te brengen is het doel der Mon- Debater wijst op het rapport van de Ned.
tessori-methode; de Montessori-school is Bond van Onderwijzers over het Montessori-
dan de bereide omgeving om de psychische onderwijs. In Rome zelf bestaat geen Mon-
vangarm die naar buiten komt stof te geven, tessori-onderwijs; de Italianen verwezen een
Waarom is de oude school zoo schoolsch Hollandsche commissie naar Holland! Hiel
en zoo weinig huiskamer, waarom het on- zag een rapporteur een Montessori-school,
derwijs er zoo onmaatschappelijk? Waarom welke slechts een inrichting bleek waar jon-
bv. het luid lezen van één leerling, waarnaar gelui van rijke ouders klaargestoomd wor
de anderen moeten luisteren? tien voor H. B. S. en gymnasium. De naam
Waarom de tijd verknoeid aan schoon- Montessori stond maar op de school, maar
schrijven, en het idiote rekenen van de oude er werd heel gewoon onderwijs gegeven. Het
methode? Spr. beschuldigt niemand, hoog- oordeel van een onderwijzeres luidde dat
stens zichzelf dat hijzelf zoo lang in het ga- zij met Montessori-leerlingen moeite had hun
reel liep! Hoe dankbaar is hij jegens de Ro- datgene af te leeren wat ze zich zelf óp
meinsche vrouw, die de omgeving schiep, een voorbereidende Montessori-school ver-
welke bij de kinderen de snaren roert, die keerd hebben geleerd.
de ego-motor in beweging brengen en ar- De heer D r. Klein kreeg de indruk uit
beidslust, hulpvaardigheid, meeleven met sprekers rede, dat de kinderen opgeleid
elkaar, zin voor orde, eerbiediging van wat worden als studenten. Die studenten worden
eens anders is, wakker roepen. Montessori gedreven door een doel, wat drijft echter die
is zeer streng op orde, alles is in school kinderen tot leeren? En bezitten alle kinde-
geoorloofd als het maar niemand schaadt ren di,e drijfkracht, het zijn toch allen geen
niet strijdt met de wellevendheid. Het actieven! Bij studenten komen gesjeesden
Montessori-kind is vrij met de leermiddelen voor, komen er ook bij de Montessori-kinde-
op zijn tijd in zijn tempo te doen ,waarvoor ren voor die mislukken voor verdere scho-
die bestemd zijn, en mits hij de wellevend- len? Er is toch zeker ook het gevaar dat de
heid in acht neemt. Alles wat een ordenend kinderen buiten zoo’n school afleeren wat zij
element in zich heeft is geoorloofd, wat tot in de school leeren, door gezinsinvloed bv.
I
a Bronchitis en Kinkhoest
f M /S Sjroop rins 1
Til Iwf G Bonbons p«r doe* so tt
jSfc 'Bij Apoth. <s DrafUtca
Staat in de oude methode de leermeester
wij wel weten dat ieder kind het zijne moet op het eerste plan, in de Montessori-methode
hebben, komen we bij de oude methode in staat de leerling, door activiteit en ervaring
botsing’ met de wet als we ieder kind het groeiend,, op het eerste plan, de leerkracht
zijne trachten te geven, ook al kan de on- op het tweede.
derwijzer dat voor. 100 voor zijn onder- De energie in school moet dus verplaatst
wijzersgeweten verantwoorden. Het klassi- worden, niet in het snijden der padi is de
kaal onderwijs is het Procrustusbed voor vreugde, de vreugde is in het snijden der
twee groepen leerlingen: de leerlingen, padi die men zelf gezaaid heeft; die woor-
geestelijk te lang voor onze klassen, worden den gelden ook bij het onderwijs. Is eerst het
er mishandeld, omdat zij boven de klasse- kind met de leermiddelen slechts bezig om
norm uitgaan, de geestelijk te korten mis- zich te oefenen, later stuurt het aan op een
handelen wij er eveneens, omdat wij weten intelligent doel. Als het daarin dan innerlijk
dat ze de klassenorm niet kunnen halen. Dr. geconcentreerd is, dan dient die innerlijke
Montessori is de tweede Theseus, die deze concentratie geëerbiedigd, die ook preventief
Procrustus zal verslaan. In de school met en repressief ten opzichte van nerveuse af
haar methode mag elk kind in zijn tempo wijkingen werkt, dus het innerlijk evenwicht
voor elk vak doorgaan! bevordert. Voor spr. is de verschijning van
Waarom houden we het klassikaal onder- Montessori de zon geweest,- die door de
wijs toch zoo angstvallig vast? Waarom mo- nevelen wist te breken.
Nadat spr. nu een aantal plaatjes van z’n
school vertoond had, werd gelegenheid ge
geven tot het stellen van vragen.
De heer v. d. V e 1 d e wil een lans breken
voor het klassikaal onderwijs zooals dat
tegenwoordig hier gegeven wordt;
__oo__. de kinderen mogen elkaar daarbij ook wel
zij een doel haddeSi. Zouden daarbij andere helpen, de geest is er ook een van vrijheid;
een opmerking had gemaakt, Red.) ge
werden behandeld, in tegenstelling met de
Portugeezen» die met allerlei knevelarijen
de bevolkin tegen zich in het harnas joeg,
kwamen de inlanders om hulp bij onze
ïnenschen. Met het gevolg, dat in 1605 de
Hollandsche vlag alleen op Ambon woei.
Het grootste deel der bevolking is aan
hanger van het christendom.
Een bezwaar hiervan is, dat deze men
schen nu voor het werken eigenlijk niet
meer zijn te gebruiken.
Komt er een boot van de K. P. M. op de
reede, dan springen de bijna naakte Makas
saren’ in het water, klauteren bij de reeling
op en sjouwen de vracht in een minimum
van tijd uit. De gekerstende Ambonneezen
loopen in keurige witte jasjes en pantalons,
en toen op zekeren keer verboden werd, dat
de Makassaren de boot zouden lossen, kwa
men de Ambonneezen keurig de loopplank-
op, hingen hun witte jasjes aan een spijker
en probeerden zeer voorzichtig de ietwat
vuile lading te lossen. Het ging niet. De(
A --ZZ ,z'"
deze bij de loopplank neerwandelden klom-1 Natuurkundig Genootschap
mogen mee genieten.
DURANT
NIEUWE SNEEKE
annex SNEEKER COURANT (73e Jaargang)
i
geregeld kleine lava-uitstortingen heeft. Een
enkele maal is zoo’n eruptie van grooter
omvang en soms na heel wat jaren gewel
dig. De asch van die uitbarstingen maakt
de grond vruchtbaar. Ze is dus zegenwek-
kend, hoewel de inlander dat niet weet. Zijn
gebed tot den god van de Batoe is nu, dat
hij het land wil sparen voor geweldige uit
barstingen. De Goenoe anoeng is de berg,
waar omheen de nevels zich samentrekken,
daar verkoelen en in stroompjes en rivier
tjes het land voor den rijstbouw bevochtigen.
