N.V NEDERLANDSCHE
HYPOTHEEKBANK
i
Het bittere erfdeel
r
Iw
Zaterdag 11 Juli 19S1
Dit No. bestaal nil 3 bladen.
:n
FEUILLETON.
Nieuwstijdingen,
4°|0 PANDBRIEVEN A 100 °|0
met verplichte jaarlijksche uitloting.
Skledklndige Oanteikenlngen
- I
s I
■- I
No.
82
Eerste blad
47e Jaargang
Uitgave KIEZEBRINK Co.
k
k
1^=
s
a
J. s.
s
1
r
r.
1
r
e
r-
d
n
1
st
t
1
i
e
,c
u.
s
L.
.1
d
GELDEN BESCHIKBAAR
voor ie hypotheek op billijke voorwaarden
I
I
I
I
E I
I
C d°or
r
i
NIEUWE SNEEKER COURANT
l
1
3
IJ
Wirdt foartset.
L
KIJK UIT.
t
verte
XI.
EEN HALF BROOD.
u
f
Wordt vervolgd.
zullen
8
Dêrom seine de Steaten tsjin de biwenners
yn ’e omkriten fen sa’n aid bouwirk: „Helje
/mar safolle müchlik stien en oar materiael
O Op kaerten fen 1850 komt ek noch in
teikentsje foar, det op it bistean fen in hüs wiist.
Do’t ik by inkelde aldere minsken neifrege, for-
hellen hja my, det hja noch wisten, det der 3
keamers wieme. It spoar giet der nou deun by
lans. Beide pleatsen (1 en 2) hiene in reed nei
de Langaerderdyk. De noardlikste („S k u k-
kenspölel”) hie ek noch in binnenpaed nei
de Goutumer Dyk. De südlikste póle is nou alhiel
yn ’t lan opnomd.
2) Nou (1931) is der gjin ien fen beide pleat-
sen mear yn wêzen. De noardlikste, dêr’t yn
myn jongesjierren G. Mollema op wenne, dy’t
der sa’n bytsje boerke, is it hok ek al by we.i
britsen, sa det der op ’t heden oars neat stiet
as in lyts hüske mei aerdich hwet beammen der
omhinne. Lykwols, oan de Westkant is al hiel
hwet beammegüd ütroege.
3) Yn ’e südeastlike mürre fen ,’t Langaerd
sitte tsjintwirdich dy grauwe stiennen nóch. By
H. Bouma op ’t hiem stie eartiids in hok, det
alhiel fen friezen opmitsele wier. Foar in jier ef
saun is det ófbritsen en de stiennen binne yn ’e
founeminten fen in oar hok bilanne. Yn ’t wein-
hüs op it hiem sitte noch in pear aerdige byld-
houde kopkes, faeks ek fen ’t kleaster ófkom-
stich.
Bidoeld wirdt de póle, nou yn gebrük by
P. Santema.
hem de bons gegeven. Daar
nooit aan gedacht. Zoudt u|
dat dat de verklaring kalm
I-
l
0
S
„Denk je nu heusch, dat ik zoo iets ab
surds als dat praatje als een geldige
reden zal accepteeren om niet met je te
trouwen i
,j,Je moet,” zei ze heftig, „Je moet.”
„Ik doe het niet. Luister nu eens,
t
De gansche wereld trilt van haast,
De motor knalt, rumoert en raast
En eischt de wegen voor zich op.
Nog is het eind van dien galop
Niet daar en zelfs nog niet in ’t zicht.
Dus is ’t des weggebruikers plicht
Om steeds te waken voor zijn huid:
„KIJK UIT!”
‘t
h
u
1
hij.
mijl
5
L
ft
d
k,
i
I
r
OPGERICHT TE VEENDAM »N 18SO
Directie: Mr. M, J. Bos, Mr. J. Wilkens
en J' Roosenburg,
ct.
n
w
in.
9
1
1
1
i
B
t
•t
u
r
Gepl. Maatsch. Kap. en Reserves
f 9.000.000.—
Hypotheken f 82.000.000.—
Pandbrievenf 78.000.000.—
IS
5 I
I
I
I
.voorbij mag geacht, en onder neutraliteit mag
verstaan het spreken over het hoogere met eer
biediging van ieders godsdienstige begrippen.
Kan men onderwijs geven dat opleidt tot alle
Christelijke deugden als men onderwijs geeft in
een cultuur, die bv. keizer Julianus (de afvallige)
verdedigde tegenover het Christendom? Is de
heidensche geest van Grieksche en Romeinsche
klassieken niet zoo’n gevaar, dat men de klas
sieke opvoeding maar moet opofferen? Deze
vragen zijn zoo oud als het Christendom zelve
en spr. wil iets mededeelen van de houding,
welke de oudste Christenen, de renaissance en
hervorming en onze tegenwoordige tijd tegen
over deze vragen aannemen,gezien van ortho-
dox-protestantsche zijde.
Aan de hand van de meeningen van Tertul-
tianus, Augustinus en Ambrosius betoogde spr.
nu dat bij de oude Christenen het polytheïsme
van de klassieke schrijvers door ’t eigen levend
monotheïsme werd onschadelijk gemaakt, maar
toch ondergingen zij de glorie van het verleden,
en konden zij zich niet vrijmaken van de bewon
dering voor het klassieke verleden. De scholen
van die tijd zijn er niet vreemd aan geweest dat
er zooveel heidendom in het Christendom werd
opgenomen.
De renaissance heeft, wat de Italiaansche rich
ting betreft bewezen welk een gevaar eenzijdige
beschouwing van het klassieke kan vormen. De
navolging van Cicero zondèr dat deze werd be
reikt, de navolging van veel immoreels wat werd
overtroffen, gaf daar de renaissance ’n heidensch
karakter.
Geheel anders was het in Duitschland, waar
Luther en Melanchton de renaissance moreel
redden. Bij hen geen verheerlijking der klassie
ken, doch de erkenning dat de kennis er van
voor de taalstudie enz. noodig was; de klassieke
opvoeding was hier geen doel maar middel; bei
den kennen echter ook zedelijke beteekenis aan
de klassieke opvoeding toe en voor ’t eerst werd
op het terrein der school een band gelegd
tusschen Humanisme en Christendom. Wat de
oude kerkvaders tevergeefs hadden gezocht, Pe-
trarca en Dante nog niet bereikt, gelukte Me
lanchton, die theologie en filosofie in onderling
verband plaatste. Melanchton is de Germaan,
die dat wil blijven, vandaar geen verlangen bij
hem om te worden als Cicero, hij voelde ook
de zuigkracht niet welke wel door het grootsche
verleden van het eigen volk op de oude kerk
vaders was uitgeoefend. Hij stond critisch tegen
over de oude beschaving en zijn levensdoel was
uit het Christendom uit te zuiveren, wat er niet
Bridget schudde haar hoofd,
en wordt
antwoordde ze
ontwijkend. „Ik geloof niet, dat er iets
gebeurd is, dat eenbijzonderen uit
leg noodig heeft.”
’t Verkeer neemt toe van dag tot dag,
De krant maakt telkens weer gewag
Van ongelukken, hier of daar
En altijd groeit nog het gevaar!
De mensch van dezen snellen tijd
Verdubbele zijn waakzaamheid,
Steeds dringender wordt hém beduid:
„KIJK UIT!”
Ook reeds het argelooze kind
Dat pas z’n levensreis begint,
Dient de bewustheid bijgebracht
Van het gevaar dat straks hem wacht.
Speel niet op straat, blijf aan den kant,
Want niet altijd is moeder’s hand
Daar, voor ’t beschermen van haar spruit:
„KIJK UIT!”
Het tempo van den Nieuwen Tijd
Raakt allen, zonder onderscheid,
Het baat niet of men protesteert
Daar wordt de stroom niet door gekeerd.
Wie in den storm wil blijven staan
Die weifelt niet, doch past zich aan,
Die hoort het waarschuwend geluid:
„KIJK UIT!”
fen ’t kleaster en bou der hwet foar.” Sa
hat faeks de boer op it Langaerd yn dy tiid
ek fen dy oanbieding brüktne makke en op
sa’n menear kin ek forklearre wirde, ho’t de
stiennen yn ’e mürre komme!”3)
Sa pratende wei, hjir en dêr ris efkes
stilsteande, komme de reisgers by de
K r o m m e T i 11 e. Dit is in brêge, dêr’t ek
in soad oer giet. De skippers forearst al.
Den alle riderijen en foetgongers dy’t fen
Snits nei Ljouwert ef oarsom geane. „Hwet
makket de feart dy kant fierder üt malle
bochten,” merkt de frjemde oan, „ho binne
hja der dochs by komt, sokke healwize slag-
gen der yn to lizzen, sizze Jol”
„Nou, fêst doar ik it net to sizzen, mar
’t kin hjir wol ris om wêze. De eigener fen
det stik lan 4) woe net, det by it graven fen
de feart 1660) dwers troch syn lan hinne
groeven waerd. Hy sei: ,,’t Is my goed det
jim in stik by de dykjans der öfgrave, mar
oars wol 'k it net lije.” Op oare plakken
hawwe oare minsken wer krekt allyk tocht
en sadwaende kin myn gissing wol ris net
sa fier fen ’e wierheid öf wêze.”
„Né, det wol my ek wol oan,” andert de
frjemde.
„Mar” forfettet de gasthear, „hwet tinkt
Jo, moatte wy earst mar net ris efkes thüs
sjen. Den kinne wy fen ’e middei noch ris
in oar paed lans.”
„Ja,” seit de gast, „mar binne wy den sa
ticht by hüs?”
„Jawis,” is it andert, „dêr is Goutum en
de earste pleats oan üs lofterhan, dêr binne
wy fen ’e moarn bigoun!”
„Tsjonge jonge, ja, nou sjuch ik it pas.
Jo moatte bigripe, yn ’e frjemdte wit ik nea
hwet fen wynstreken of.”
Togearre prate hja noch in skoft oer it
bipalen fen de wynstreken en foar det hja
’t witte, steane hja foar de homeije fen de
pleats.
1 jheen en gehoorzamend aan
uitgesproken verzoek hief ze haar ge
zicht naar het zijne op en galf haan
mond. Het was, dat wist ze, diep in
haar hart, een afscheid van den man,
die onder andere omstandigheden haar
minnaar had kunnen zijn, maar die nu
nooit meer kon zijn dan een vrienjd.
schat, en onthoud het goed: niets in
deze wereld of in de volgende zal mijn
liefde voor jou kunnen veranderen.’’
>>,Als je de waarheid kende zou die
het wel doen,” viel ze hem hartstoch
telijk in de rede.”
Vertel me de waarheid,” drong
„Vertel me de waarheid en laat
oordeelen.”
Een oogenblik staarde ze hem met,
wijd geopende angstoogen aan.
Herinneringen pit het verleden stort
ten zich als een donkere vloed over,
haar heen. De stem van een anderen
man, die haar lief had gehad klonk in
haar ooren„de dochter van een op
lichter en zelfmoordenaar kan ik niet
tot de moeder van mijn kinderen ma
ken.” Dat was het vonnis geweest. Het
was Rex’ vonnis geweest, het zou het
vonnis van eiken man zijn.
Ze maakte zich uit Kenyons greep los.
„Ik kan je de waarheid niet vertel
len,” zei ze koppig. „Maar je moet ge-
looven, dat wat ik zeg zoo is. Ik zal
nooit met jou of met een ander trou
wen.”
Het vuur in den haard was uitge
brand. Slechts de, doffe gloed der smeu
lende blokken bleef en dn dat vage
licht zag haar gezicht doodsbleek.
„Ga nu liever weg,” zei ze bijna fluis
terend. „Wil je als je blieft?”
Hij aarzelde. Toen, alsof hij voelde,
,dat ze niet meer dragen kon, gaf hij' toe.
„Goed,” zei hij. „Ik zal nu weggaan.
Maar ik zal terugkomen, Herrick. Het
(verleden wat dat ook 'is hij
drukte op die vier woorden, „zal ons
niet gescheiden houdenTot zoolang
zullen we vrienden blijven, zooals tot nu
Hjir op dit plak is it wol moai. F’ral as
men op de tille stiet, dy’t oer de frekfeart
leit. Den kin men it noardoasten üt, de trek-
feart yn ’t lang lans sjen oan de Wevers-
bocht ta en it Süd-südeasten yn oan de
Kromme Tille ta.
Dizze tille wirdt in soad brukt fen de
besjelükers.
„Ja, det is hwet in frjemd gefal,” bigjint
de boer ynienen to praten, „fen Snits oan
Ljouwert ta, leit de lükdyk altiid oan de
rjuchterhan;’ allinne it eintsje, hjirwei nei
de Kromme Tille, dêr is ’t krekt oarsom. Dit
brêgje is in needsaeklik kwea for de stêd.
Mar oan d’ oare kant, koene hja hjar ek al
wer moai bisunigje!”
„Ho det sa!” freget de gast.
„Nou, hja hoechden by it oanlizzen fen
dy lükdyk for dit ein net in nije dyk to meit-
sjen, mar koene gebrük meitsje fen in bi-
steande wei. En dy wei wier de Langaerder-
wei, sa’t er nou noch hjit en sa’t er yn it
bigjin fen 1400 ek al neamd waerd.”
„Tsjonge jonge!” beart de gast, „hwet
kinne dy nammen al lang mei, net?”
„Ja,” seit de boer, „det wier sa mei War-
ringfliet, mei de Heide en nou wer mei de
Langaerderdyk en Langaerd!”
„Ja, det scoe ik Jo freegje, hwêrom hjit
dy dyk de Langaerder dyk?”
„Nou, hy is neamd nei in pleats, dy’t dy
namme hat en dy’t ik Jo aensen wol oanwize
scil. Langaerd is wierskynlik in öfkoar-
ting for Lange werd ef Lange terp.
Nou kin men oan alles wol sjen, det dy
pleats op in terp stiet, en as det sa is, scil
it aide Langaerd noch wol folie alder wêze
as 1400. Yn it Register van Aenbreng wirdt
it aide Langaerd ek al neamd (1511). Den
is it de eigendom fen it Nijekleaster, dêr
jinsen (de boer wiist nei ’t easten).”
„Dy beide.pleatsen, de südlikste1) hwet
lytser as de noardlikste2), hawwe bipaeld
ek wol in stim, net?” freget de frjemde, as
hja hjar op ’e Langaerder dyk jown hawwe,
dy’t flak by de trekfeart lans rint.
„Ja, det hawwe Jo goed sketten,” is ’t
andert. „Nei beide pleatsen rint in opfeart,
lyk as Jo sjugge!”
As de gast op ’e nij it praktyske fen de
opfearten bijüchheid hat, binne hja ünder-
wilens al flak by it Langaerd, det moai
heech oan de oare kant fen ’t farwetter op
’e terp leit. Hjir wei kinne de reisgers wol
sjen det grauwe friezen yn ’e mürre sitte.
„Ho komme dy dêr?” seit de gast heallüd.
„Hokfor ding bidoele Jo?”
„Dy swiere stiennen dêr yn ’e mürre!”
Efkes prakkesearret de boer. Den seit er:
„Do’t yn 1580 de Roomske godstsjinst üt-
balle waerd, moasten de kleasters ek for-
dwine. De biwenners mochten yn ’t heitelan
bliuwe, en waerden fen de Steaten ünder-
halden. De gebouwen stien dos leech en om’t
it faken sokke geve, oersterke stikken wirk
wierne, wierne hja in gefaer for ’t lan!
Hwent tink ris ta, as de fijan nou bygelyks
it lan ris binnenfoel, den koe hy him moai
yn sa’n sterk kleaster nestlje en ’t scoe gans
MARGARET PEDLER.
Uit het Engelsch vertaald door
A. E. C. VUERHARD—BERKHOUT.
25.
,jAls dat dan zoo is, lieveling,” zei
hij feeder, „kun je dan niet probeeren
om me te vertellen, .waarom je niet
hief Ine wilt trouwen Er moet de
een of andere dwaze reden voor zijn
en ik denk, dat we die wel met ons1
beiden uit den weg kunnen ruimen.
Laat mij' je helpen, mag ik?”
Ze boog het hoofd en legde haar!
wang een oogenblik tegen zijn handen.
Toen hief ze haar gezicht naar hem
op en haar oogeij waren als heldere,
uitdagende sterren.
„Ik ben niet geschikt om met iemand
te trouwen,” zei ze langzaam en beslistl.
„Ik heb slecht bloed in mijn aderen.
Als ik met jou trouwde, zou ik zeker
op den een of anderen dag teleurstellen)
en dan zou je me nooit •vergeven. En
dat zou ik .niet kunnen dragen.”
„Ik geloof, 'dat ik jou alles zou kun
nen vergeven,” antwoordde hij kalm en
voegde er met een half glimlachje bij:
i oer
SKE ARNEGOUTUM
samle troch
UPCKO FEN SCHERNHEMSTRA.
39.
Openbare promotie Gymnasium.
Hedenmorgen had deze promotie in de Doops
gezinde kerk plaats. De rector dr. Buizer hield
er de oratie over „Klassieke opleiding en Chris
tendom”, een historisch overzicht.
Spr. heeft, mede naar aanleiding van vragen,
in wirk wêze, him dêr wer üt to reagjen. die wel eens bij zijn leerlingen rezen, tijd ge-
- - - - vonden voor een historisch onderzoek betreffen
de dit onderwerp, een onderzoek, dat zijn nut
kan hebben nu de tijd van negatieve neutraliteit
Billy stond ontstemd uit het r^iam te
kijken en trommelde nerveus op het
glas. Een paar dagen te voren was het
hard gaan vriezen en dit had een plot
seling eind gemaakt aan de jacht en
hoewel het ijs nu sterk genoeg was
om te kunnen schaatsenrijden,, was toch
die vorm van sport in zijn oogen al
e;en heel slechte remplagant voor een
dag achter de honden. Toch was het
eenige wat hij’ onder de omstandighe
den kon doen, om er van te maken
wat er van te maken viel en te nemen
wat het weer bood en hij stond nu,(
te wachten op Herrick om met haar
naar het meer te gaan.
Het meer, dat tusschen Windycroft
en de pastorie lag, had de beste ijs
baan in den omtrek en het was van
zelfsprekend, dat alle kennissen en bu
ren er welkom waren en daar kwamen
rijden. Gisteren, den eersten dag dat
het ijs sterk genoeg was, hadden Her-
toe.”
,j,O, kan dat? Wil je dat?” riep ze
haperend.
Hij glimlachte. „Natuurlijk kunnen
en zullen we dat,” antwoordde hij ge
ruststellend.
Toen voelde ze zijn armen om haar
zijn on
afhangen van de vraag wie hij als concierge
kreeg, en ofschoon spr. het toen niet geheel eens
was met die uitlating, heeft hij er nu iets van
waarheid in gevonden. Moge Koopmans nog
vele jaren zich met z’n geheele ziel kunnen ge
ven aan dit werk; namens allen biedt spr. den
jubilaris een barometer en een envelop met
.inhoud aan. God zegene U in uw persoon, gezin
en werk.
Een der leerlingen overhandigde daarna
Koopmans met een toepasselijk woord de baro
meter, mej. dr. Szper bood de echtgenoote van
Koopmans nog een kleedje en bloemen aan.
Nadat Koopmans een woord van dank
had gesproken, de organist, de heer Lindeman,
een lied had gespeeld, behandelde de rector de
fata en deed hij mededeeling van de bevorde
ringen, welke men elders in dit blad vindt.
Ver. „Sneca”.^
Onder leiding van dr. Hondius kwam
hier heden de ver. „Sneca” bijeen, de
ver. van oud-leeraren en -leerlingen van
het gymnasium, die haar ledenkring
aanvankelijk beperkte tot leeraren en
leerlingen die in de laatste zes jaren
aan het gymnasium verbonden waren;
thans is de kring echter uitgebreid tot
alle oud-leeraren en oud-leeriingen van
het Sneeker gymnasium.
Liet bestuur bestaat thans 'uit dr.
Hondius, voorz.dr. Klein, secr.de
heer IJ. IJpma Arum en de dames
IJ. Kramer en A. Sikkes. Er waren
ongeveer 20 leden 'aanwezig, er werd
3
S
thuis hoorde; het Italiaansche humanisme had
geen godsdienstige ruggegraat.
De bewondering voor het klassieke ideaal^
welke in het begin van de 19e eeuw herleefde
in het klassicisme, moge voorbij zijn gegaan, de
opbloei van de belangstelling voor de klassieke
oudheid groeit en gelijkt een tweede renaissance.
Maar de stand der problemen zijn nu totaal ver
anderd, door het historisch onderzoek is het
klassicistisch dogma van de schoonheid en een
heid van het klassieke verleden voorgoed ver
dwenen. Men ziet nu het politieke onvermogen
der oude Grieken, de vaak holle rhetorica, men
begrijpt niet meer hoe men ooit de klassieke
oudheid van Grieken en Romeinen als ’n ideaal
heeft kunnen beschouwen. De aureool was ver
dwenen en daarmee het gevaar dat van een
klassieke opvoeding mocht dreigen. En nu heb
ben we de klassieken leeren zien als een nood
zakelijke schakel in de keten van de mensche-
lijke cultuur; vóór en nadien zijn er andere
schakels geweest, die eveneens hun beteekenis
hebben. Door de omkeer van idealistische tot
historische kijk op de klassieke oudheid ver
vallen de laatste bezwaren en is de klassieke
opleiding ten volle geschikt geworden voor het
openbaar onderwijs.
Alsnu richt de rector zich tot den concierge
Koopmans, den beproefden claviger, die
precies 12>/2 jaar als zoodanig werkzaam is en in
deze kleine gemeenschap mee heeft helpen vor
men de sfeer van saamhoorigheid, welke er
heerscht. Toen spr hier heen ging als rector
werd hem door een concierge van een andere
inrichting gezegd dat zijn succes als rector zou
Fleardyk en Langaerderdyk.
riek en Billy met Barbara Fane (de
baan vrijwel voor hen alleen gehad,
doch van morgen kon Billy al uit de
een paar gedaanten onderschei
den, die zich vlug heen en weer be
wogen, zwart tegen het dofgrijs van
het bevroren water.
Tom-tom-tom. Zijn vingers bleven on
ophoudelijk op het raam trommelen tot
Lady Bridget, die trachtte aan een
tafeltje oij het vuur, brieven te schrij
ven, opkeek en berustend vroeg: „Moet
je dat doen, Billy?”
„O. pardon, Mim.” Hij1 hield direct
op. „Ik geloof, dat ik me zoo
voel als Flame bij zulk ,weer Larkin
vertelde me, dat ze van morgen bjjna,
haar box stuk heeft getrapt omdat de
honden voorbij kwamen voor hun wan
deling ze wist het natuurlijk.”
„Jij bent beter af dan Flame,” zei
Lady Bridget droogjes. „Jij kunt ten
minste schaatsenrijden als jagen onmo
gelijk is. i
Hij lachte.
,',Daar heeft u gelijk in Mim. Maar
geef mijl maar liever de jacht. Ik heb
aan Herrick gezegd, dat die vervelende
vorst haar schuld is, omdat ze maar
zat op te snijden over het weer, dat
we hadden dien dag toen we Barbara
van het station gingen halen. Het was
gewoon de voorzienigheid tarten. En
den volgenden morgen begon het te
vriezen.”
,|,;Dien dag, dat je tegen Macs auto
opreed, bedoel je?”
„Ja.” Billy draaide zich om en keek
zijn moeder met een half humoristisch,
half schuldbewust gezicht aan. „A pro
pos, ik geloof, dat ik verbazend tactvol!
en diplomatiek ben geweest bij die ge
legenheid. De ouwe Kenyon keek zooi
nijdig omdat ik Herrick bijha een on
geluk had laten krijgen en scheen er
zoo verbazend op gesteld om haar'
zelt thuis te brengen, dat ik me sterk
verbeeldde, dat daar een bepaalde re*
den achter stak. Ik ben dus heel be
scheiden alleen naar Tanborough ge
scharreld om- hem zijn kans te geven
en ik mag hangen als hij er gebruik
van heeft gemaakt.”
Er kwam een eigenaardige uitdruk
king in Lady Bridgets oogen eemi
blik van plotseling begrijpen, alsof zei
daar juist den sleutel had gekregen tot
iets dat haar had bezig gehoudenj.
„Hoe weet je, dat hij er geen gebruik
van maakte?” vroeg ze.
Billy grinnikte een breeden grijns.
„Ik weet natuurlijk niet,” antwoordde
hij. „Ik vermoedde het alleen, omdat er*
daarna niets gebeurd is niets van
algemeen belang, bedoel ik, zooals de
aankondiging van een engagement, bij
voorbeeld.” Hij zweeg en voegde er
(toen met een plotselinge tinteling in
zijn groene oogen bij: „Misschien heeft
Herrick
heb ik
denken,
zijn
Lady
^Maak dat je weg komt
geen kletskous, Billy,”
J
