a
der Gemeente Sneek
Officieel Orgaan
De actie voor beter
1
k
r
1
L
annex SNEEKER COURANT (74e Jaargang)
I
Kanaalverbinding.
UITGAVE: KiEZEBRINK Co.
Zaterdag 1 Augustus 1931.
No. 88 Eerste blad
Dit No. bestaat uit 3 bladen.
le
it
1.
11
r
r
3
s 1
47e Jaargang
iar.
n
J.
ak
s-
1
B'
I
ak
IK
I
w»
M, I
L
!F
Alle AdvertentlSn worden In belde bladen opgenomen.
Regelprljs 9 cent. Abonnementen belangrijke korting.
Rede Wouda.
jr
I
e
f
V r ij d a g s te Hommerts, Jutrijp, Tirns, Goënga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawier, Terzool, Abbega,
Oosthem, Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis, Gaastmeer, Balk, Stavoren, Wyckel, Langweer, Bozum.
De NIEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs in de stad f2.50, naar buiten fr. per post f3.60. De SNEEKER COURANT is een Advertentieblad
en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeker Courant en bovendien huis-aan-huis verspreid;
Dinsdags te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.),
IJsbrechtum, Wolsum, Harich, Hemelum, Bakhuizen, Nijemirdum, Sondel, Sloten, Tjerkgaast, Spannen
burg, Poppingawier, Warns, Rauwerd
Controle op de oplaag toegestaan.
t
V-
f
ie
35
30
ri
ts.
n
it
n.
a
.t
ij
19
t'ïl
M> I
i
I
1
E
R I
Handel en industrie
In vergadering bijeen.
B
w
nd
Rede De Kok.
Lt
1
I.
ti>.>
t
I
I
t
r
s
r
•l
K
A
s
er
u
So
Ui
75
5T
CQ
O
i
A
Gisteravond heeft in de Harmonie de bijeen
komst plaats gehad, in samenwerking van ger
meentebestuur en departement van de Maat
schappij voor Nijverheid en Handel belegd, ten
einde te komen tot een actie voor omlegging
van het geprojecteerde kanaal GroningenSta
voren, zoodat dit langs onze stad gelegd wordt
en niet in de verte daaromheen.
De belangstelling voor deze bijeenkomst was
groot. De Harmoniezaal was geheel gevuld. On
der de aanwezigen waren benevens het college
van B. en W. van Sneek, vele leden van den
gemeenteraad, het bestuur van het departement
Sneek der Maatschappij voor Nijverheid en Han
del, B. en W. van Ijlst, een deputatie van de
Kamer van. Koophandel, vele industrieelen, han
delaren en kooplieden.
De opening.
De vergadering werd geleid door den burge
meester den heer P. J, de Hoop.
Het gemeentebestuur en het bestuur van het
departement Sneek van de Maatschappij voor
Nijverheid en Handel hebben gemeend deze ver
gadering te moeten beleggen, aldus de burge
meester, omdat zij van oordeel zijn, dat de ont
worpen kanaalplannen GroningenStavoren of
Lemmer eenigszins dienen gewijzigd te worden
in het belang van onze gemeente, dat van handel
en nijverheid en ook in dat der omliggende ge
meenten zoo, dat die alle meer profijt daarvan
kunnen trekken.
Het doet spr. genoegen dat de oproep tot deze
vergadering niet te vergeefs geweest is.
Nadat spr. de aanwezigen nogmaals verwel
komd had, werd het woord gegeven aan den
eersten spreker van den avond, de heer N. J.
Wouda, voorzitter van het Departement Sneek
van Nijverheid en Handel.
1IEUWE SNEEKER COURA
I
I
I
gerschool In Nederland hier door te voeren. Deze
zelfde burgemeester had ook reeds veel eerder
een gemeentelijke gasfabriek hier opgericht en
het Comité onder zijn leiding voor de Spoorweg
LeeuwardenSneekStavoren had in korten
tijd in Sneek 160.000 gulden bijeen. Hij wenschte
de vaart Stavorende Ven en niet Enkhuizen,
daar hij aan de kortste verbinding en het diepste
vaarwater de voorkeur gaf.
Men ziet, dit gebeurde alles uit eigen initiatief;
later heeft Sneek zijne M. T. S. opgericht, het
welk kon, dank zij de onbaatzuchtige royale hou
ding der leeraren en die later als gevolg van
de royale bezoldiging en daarna gevolgde be
zuiniging door de Regeering werd opgeheven.
Wanneer wij een en ander resumeeren, dan
zien wij hoe wij thans staande aan den voor
avond van het graven van het kanaal Ijsselmeer
Groningen, dat samenvalt met het terugbren
gen van de mooie sneltrein-verbinding Amster
damSneekLeeuwarden tot eene treinverbin
ding StavorenSneekLeeuwarden, dan is het
dunkt mij vanzelfsprekend, dat waar er nu een
gelegenheid is, tenminste iets te doen voor de
Zuidwesthoek en Sneek, door Sneek aan het
kanaal AmsterdamRotterdamGroningen te
verbinden.
Mij dunkt, Dames en Heeren, dat wij, wonende
in een streek, die niet het genoegen heeft zich
buitengewoon te mogen verheugen in medewer
king van Rijks- of Provinciaal bestuur, er wel
eens even aan herinneren, dat wij een aange
naam gebaar, royale houding dezer autoriteiten
erkentelijk in ontvangst zouden nemen.
Laat ik eindigen met te zeggen: bij voorbaat
onzen dank en medewerking.
Mijnheer de voorzitter, ik heb gezegd.
Na enkble oogenblikken gepauzeerd te heb
ben werd het woord gegeven aan den heer J. de
Kok, directeur van Gemeentewerken.
FranekerHarlingen varen. Waarom? Wij ge-
looven toch niet dat Harlingen nogeens een ha
ven zal worden als Amsterdam of Rotterdam, dat
een belangrijk kanaal naar het binnenland moet
hebben? Neen, men concentreere zijne krachten
op het project dat men eerst onder handen gaat
nemen en dat een zoo schoone gelegenheid biedt,
zoowel Noord- als Zuid-Friesland te helpen aan
een prachtverbinding AmsterdamRotterdam.
Het kanaal dat nu gebouwd zal worden, zal na
tuurlijk eenige honderden jaren minstens moe
ten voldoen aan de behoefte. Waar nu een der
gelijk werk wordt uitgevoerd, is het nu niet
gewenscht, dat er uitgehaald wordt wat er in
zit? Laat men toch alle kleinheid terzijde zetten
en geve men de gelegenheid aan het gebied,
waardoor dit kanaal zal komen, zich meer te
ontplooien.
Dit kanaal zal nu gaan door het Friesche me
ren- en polderland. Zal het niet van groot belang
zijn, wanneer dit kanaal loopt langs plaatsen
waar gelegenheid zal zijn nieuwe industrieën
aan dit kanaal te vestigen, die men in het pol
derland zoo maar niet neerzet. Laat men het
kanaal ver van de bewoonde wereld loopen, zal
er van vestiging van nieuwe industrieën geen
sprake zijn, terwijl de bestaande er niet van
kunnen profiteeren.
Men wete wel, het belang van het kanaal gaat
dan voor een groot gedeelte teloor, voor de toe
komst en het heden van een groot en belangrijk
deel van Friesland laat men het niet door
bewoonde streken loopen. Waar dit nu zoo
gemakkelijk kan, daar is het dunkt mij een nood
zakelijkheid dat dit kanaal langs Ijlst en Sneek
wordt geleid. Sneek kan als pleisterplaats en
reparatieplaats een belangrijke functie innemen
op den weg van Groningen naar Stavoren en
is her niet vanzelfsj o kt Pd zouden wij, dunkt
mij, zeggen dat een plaats als Sneek met een
zoo belangrijk eigen verkeer aan dit kanaal
komt? Is dit misschien niet algemeen belang?
Is het vooruitgaan eener plaats niet een alge
meen belang? Is het wellicht niet een Friesch
belang, wanneer de industrie zich meer zal ont
wikkelen in een gedeelte van dit gewest, omdat
de gelegenheid geschapen wordt hiertoe. Mij
dunkt, iedere gelegenheid vatte men in deze
tijden aan om landstreken vooruit te brengen.
Wanneer men een kleine wijziging in dit kanaal
brengt, kan Sneek en met Sneek de algemeen
heid, er voordeel van trekken. Het is natuurlijk
absoluut overdreven wanneer men met een ge
leerd gezicht gaat zeggen: „Dit stuk over Sneek
wordt 1800 meter langer en zal aan den
schipper zooveel meer vragen aan stookolie enz.
enz.” Ik vraag U, hoe gauw stuurt een schipper
niet 1800 meter mis op een reis Groningen
Amsterdam, en hoe vaak moet hij in zijn laad-
haven niet afstanden afleggen, veel grooter dan
2 K.M. om van de eene laadplaats naar de an
dere te komen. Wil men de kan-aalrichting ver
anderen, dan krijgt men te hooren: daarvoor
wende men zich tot het Rijk. Waarom? Over
Friesche bodem gaat toch 80 K.M. van dit ka
naal. Daar zal men toch wel eenige zegging
schap hebben? Of is rfien bang te betalen en
houdt zich liever stil?
Op het oogenblik is in deze provincie veel in
het stadium van wording op het gebied van
wegen en kanalen, het zal alles den Frieschen
bodem bewegen en doorsnijden.
Nu is het toch extra .oppassen, laat men aan
de hoogste plaatsen het oor goed te luisteren
leggen, het zal met onverschillig zijn op welke
wijze men het geld uitgeeft. Het is natuurlijk
vanzelfsprekend, dat met de uitvoering van dit
kanaal de aansluiting FohnejachtLeeuwarden
wordt ter hand genomen.
Ik ben van meening, dat indien men van
goeden wille wil zijn, men het kanaal langs Ijlst
en Sneek zal moeten leiden, want als wij dit
kanaal langs deze plaatsen niet krijgen, dan zal
men voor Sneek toch eene aansluiting hierop
moeten maken, hetzij dan langs de Woudvaart
of langs de Houkesloot. Deze zijtak zal toch
ook een belangrijk bedrag kosten en zullen de
meerdere kosten van het plan langs Sneek ver
minderd kunnen worden met de kosten die een
aansluiting van het kanaal aan Sneek zouden
bedragen.
Als zijtak zal Sneek er natuurlijk lang niet in
die mate van profiteeren als het zou kunnen,
wanneer het langs Ijlst en Sneek gaat. In het
eene geval is Sneek een kopstation, wat in ’t
geheel met zijne functie als pleister- en repara
tieplaats vooi de doorgaande scheepvaart zal
kunnen vervullen. Loopt het wel zoo als wij het
wenschen, kan ook Bolsward en omgeving er
groot voordeel van hebben.
Wanneer wij zien op welk een stiefmoederlijke
wijze de Zuidwesthoek van Friesland en met
haar Sneek als haar middelpunt wordt behan
deld, dan is het dunkt mij de plicht der Regee
ring om thans iets goed te maken. Sneek heeft
uit eigen initiatief steeds gehandeld en ik wil
hier een klein resumé geven van de activiteit
die deze plaats in de tweede helft der vorige
eeuw reeds ontplooide.
Nauwelijks was de wet Thorbecke op hét
middelbaar onderwijs afgekondigd, of de toen
malige zeer energieke burgemeester Wouda wist
de oprichting van de eerste Gem. Hoogere Bur-
Veel is er daarna over den vaarweg Gro
ningenAmsterdam te doen geweest. Er is ge
schreven en gestreden. Doch gezien het feit,
dat het geheele vraagstuk bfj de eerder ge
noemde bij uitstek deskundige commissie in
studie was, bleef het praten en schrijven In
de ruimte.
We kunnen gevoegelfjk alle meenlngen en
ideeën welke gedurende de periode, vooraf
gaande aan de publiceering van het rapport,
naar buiten traden, laten rusten. Ook de
kwestie, Stavoren of Lemmer is hier voor ons
geen kwestie van discussie. Het rapport ligt
er, de conclusie der deskundigen weten we.
Stavoren is zonder voorbehoud als de aange
wezen invalshaven voor het kanaal aanbe
volen.
Dit te voor ’t oogenblik voor ons het be
langrijkste punt uit het geheele rapport, en
zonder die conclusie zouden we hier waar
schijnlijk niet in vergadering ofjeen zijn.
Ook de Minister heeft blijkbaar, gezien de
voorstellen van Gedeputeerde Staten van
Groningen aan de Provinciale Staten, de con
clusie van het rapport reeds tot ae zfjne ge
maakt Ook hierover zal het laatste woord
nog wel niet zijn gezegd, voor ons te dit niet
terzake.
Het rapport beveelt dus voor het kanaal
GroningenZuiderzee aan, de route Fone-
jagtSneeker meerOud HofJeltesloot
Stavoren. En nu dit feit er ligt, te er nu voor
Sneek nog iets te doen, kan Sneek, zonder het
geheele geval nu klein of van een te eng plaat-
selfjk standpunt te bezien, en ook zonder dat
aan de eischen van het transitoverkeer wordt
getornd, en zonder ook dat de kosten veel hoo-
ger worden opgevoerd, kan Sneek niet meer i
van het kanaal profiteeren, dan het geval zal
zijn, als het kanaal er komt volgens de ont
worpen route Sneeker meerOud HofJelte
sloot?
Dit te de vraag die moet worden gestéld.
We hebben reeds gezien dat er zelfs een
eenigszins kortere weg zou zijn te maken
dan de thans door de commissie voorgestelde,
indien vanaf de Fluessen direct in N.O. rich
ting op Ijlst zou worden afgegaan. Dit tracé
heeft echter zooals gezegd, eenige bezwaren.
Een tracé hetwelk technisch beter uitvoer
baar en ook voor bijna de geheele lengte be
staande waterwegen volgt, is dat vanaf het
Heegermeer, langs de Wijde Wijmertsde
Geeuw en Houkesloot naar het Sneeker meer.
Dit tracé vindt u in rood aangegeven op het
kaartje dat op verschillende tafeltjes is neer
gei sgd. De dik zwarte Ijjn is de richting in
het rapport van de Hoofdingenieurs aanbe
volen.
De lengte van de afstand GroningenSta
voren bedraagt ongeveer 100 K.M. j
Het gedeelte Sneeker meerOud HofJel
teslootHeegermeer van dit traject, in zwart
op het genoemde kaartje aangegeven, (we zul
len dit kortheidshalve plan Provincie noemen)
is lang 11480 M., de afstand Sneeker meer
HoukeslootGeeuwWijde WijmertsHeeger
meer, volgens de roode lijn, (we noemen dit j
plan Sneek) bedraagt 13375 M. Het plan I
Sneek is dus rond 1900 M. of 1,9 K.M. langer
dan het plan Provincie. Wellicht achten som- I
migen dit op het eerste gezicht nogal beden-
kelijk. Het is ongeveer 1 van de afstand I
GroningenAmsterdam. Doch als men ziet I
dat de drie Hoofdingenieurs, zonder veel I
commentaar, de 11 K.M. langere weg over I
Stavoren met de daaraan verbonden kosten j
aanvaarden boven het traject Lemmer, dan j
kan die 1900 M. meerdere lengte toch van niet
veel gewicht zijn.
Ook de heer Wouda wees daarstraks reeds
op de betrekkelijke waarde die een zoodanige
afstand voor de scheepvaart heeft. En als een
dergelijke afstand w e 1 veel gewicht in de
schaal zou leggen, ja, dan zou ook het project
van de Hoofdingenieurs er nog anders uit kun
nen zien. Ook hier zouden dan nog wel wat I
bochten zijn uit te halen waardoor een meer
rechte richting zou worden benaderd.
Wat kan nog meer gezegd worden van de
richting die Sneek voorstaat. Behalve de
lengte is er nog de bruggenkwestie.
In het plan Provincie zijn in het. hier be
sproken gedeelte 2 bruggen ontworpen, 1 hef-
klapbrug voor de tramweg bij Uitwellingerga.
1 idem in den Rijksweg SneekLemmer, n.L
waar die weg de Jeltesloot kruist.
In het plan Sneek zullen noodig zijn: 1 hef-
klapbrug (voor tram) Oppenhuizerweg. 1 idem
in den Rijksweg SneekLemmer nabij Sneek
1 brug in de weg van Ulst naar het station
Ijlst; 1 brug in de weg naar Heeg, kruising
Wjjde Wijmerts.
Het plan Sneek zal dus 9 bruggen meer
krjjgen dan het plan Provincie. Zjjn die brug
gen een groot bezwaar? Natuurlijk, hoe min
der bruggen over een scheepvaartweg, hoe
beter. Maar als ik het goed heb komen er in
het kanaal tusschen Stavoren en Noord Hor-
nerga 11 bruggen voor.
Is het nu een zoo groot bezwaar wanneer
dit er 13 worden? Waartegenover nog de
mooiere rechte richtingen staan van het plan
Sneek Maar ook de Hoofdingenieurs, die zoo
als gezegd ten behoeve van de route Stavoren
zonder veel commentaar de 11 K.M. langere
weg prefereeren, doch bovendien de in het ge
deelte HeegermeerStavoren voorkomend^"
meerdere twee bruggen, hebben dit bruggen-
bezwaar niet hoog. In hun rapport zeggen ze
betreffende deze meerdere twee bruggen, het
volgende:
„Als eenig nadeel van de route over Sta-
voren zou alleen kunnen worden vernield, dat
Mij te gevraagd om in deze vergadering en
kele inlichtingen te verstrekken, die meer de
technische zijde van de hier te bespreken
aangelegenheid raken, n.L de mogelijkheid en
de consequentie’s van een eventueele rich-
tingsverandering van het thans in het brand
punt van belangstelling staande ontworpen ka
naal StavorenGroningen.
Een geringe richtingswijziging tengevolge
waarvan het kanaal niet de route Heeger
meerJelteslootOud HofSneekermeer zou
volgen, doch vanaf Heegermeer langs de Wij
de Wijmerts, de Geeuw en Houkesloot weer
het Sneeker meer zou bereiken, een richting
dus, waarbij het kanaal langs (niet door)
Sneek zou komen te loopen.
Zoo heel veel nieuws zal ik daarover echter
niet meer te berde kunnen brengen. De Pers
heeft de laatste dagen het vraagstuk al in den
breede besproken en vele gegevens gepubli
ceerd. Eenige herhaling kan echter vooral bij
de onderhavige kwesties geen kwaad.
Op deze dan voor Sneek zoo uiterst belang
rijke kwestie is eigenlijk pas het volle licht ge
vallen na de publiceering van de nota, omtrent
de verbetering van de vaarwegen van Gro
ningen naar de Zuiderzee, van de Hoofd In-
genieur-Directeur van den Rijkswaterstaat in
de directie Friesland en Drenthe en van de
Hoofdingenieurs van de Provinciale Water
staat in Groningen en Friesland. In deze nota
kwamen genoemde drie Hoofdingenieurs tot
de conclusie dat voor de vaarweg Groningen
ZuiderzeeAmsterdam de route over Stavo
ren de voorkeur verdiende boven die over
Lemmer.
Het is de meeste uwer bekend, dat reeds in
Febr. 1929, de toenmalige Burgemeester van
Stavoren, dhr. Poppinga, in onze stad in een
openbare vergadering, belegd door ’t Departe
ment van Handel en Nijverheid alhier, de voor-
deelen van de route over Stavoren uitvoerig
besprak. Of deze propaganda invloed heeft
gehad op de uitspraak van de drie Hoofd
ingenieurs, weten we niet, een fe’t te het ech
ter, dat de deskundigen zich volkomen in de
lijn van de heer Poppinga hebben uitgespro
ken.
In dezelfde vergadering werd, als ik mij
goed herinner, door den heer Ter Horst te
Sneek, er reeds op gewezen, dat, wanneer
eventueel de richting Stavoren zou worden ge
kozen, er alle aanleiding bestond te onderzoe
ken of het mogeiyk zou zijn het kanaal langs
Sneek te leiden. Deze gedachte werd na deze
vergadering door den heer Van Veen, Tech
nisch ambtenaar van den Rijkswaterstaat al
hier, meer gerealiseerd naar voren gebracht.
Deze publiceerde een plan, waarbij de vaar
weg vanaf de Fluessen in rechte Noord-Ooste-
Ifjke richting was geprojecteerd langs Ulst,
Geeuw en Sneek, en vanaf Sneek langs Hou
kesloot weer op het Sneeker meer aansloot.
Inderdaad was en is dit nog, wat het tracé
betreft, en voor Sneek en als vaarweg het
beste plan, aangezien dit plan nog iets korter
is dan het thans gepubliceerde plan over Oud
Hof. Doch bij nadere bestudeering bleek dit
mooie rechte traject nogal practische bezwa
ren te hebben, aangezien de doorsnijding van
verschillende waterschapslanden met een der
gelijk groot kanaal, voorzieningen van diver
sen aard en kostbare aankoopen of onteige
ning noodig zouden maken, waardoor dit tra
ject nogal duur zou worden.
Om deze redenen, welke er use hadden kun
nen leiden, dat de adviseerende waterstaats
autoriteiten dit plan uit een technisch oogpunt
te bezwaarlijk zouden achten, te dit plan op de
achtergrond geraakt.
te zien. De opkomst der motorvaart bracht Sta
voren naar voren, daar voor vele schippers de
korte zeereis'van Enkhuizen naar Stavoren aan
trekkelijk was. De vorige burgemeester van Sta
voren, de heer Poppinga, terecht begrijpende
welk eene verandering de motorscheepvaart zou
brengen, was rusteloos bezig het kanaal van Sta
voren uit naar binnen te verbeteren, en zoo ziet
men thans deze haven aan de Zuiderzee éen
plaats innemen m het verkeer, waaraan voor 10
jaren nog niemand had gedacht. Niet alleen de
vaart op Groningen gaat thans veel over Sta
voren, neen alle motors voor het Noorden be
stemd, zoowel voor Groningen als ook voor
Leeuwarden, passeeren bij voorkeur hier. De
reden, dat deze motorschepen over Stavoren
gaan, is dat zij indien voor Leeuwarden bestemd,
een langere reis binnenlands hebben dan over
Harlingen, dus kortere tijd bezorgd behoeven te
zijn door slecht weer te worden overvallen. Om
gekeerd komende van Leeuwarden is deze route
op dezelfde gronden voor schippers wederom
preferabel.
Het zou zeer interessant zijn, eens over een
jaar te controleeren de bestemming der binnen
komende schepen in Stavoren en ook Lemmer.
Op volgens mij verstrekte gegevens durf ik ge
rust beweren, dat nu reeds de helft van alle voor
Leeuwarden bestemde motors over Stavoren
gaan, dit aantal zal, nu men bij het Cornwerder-
zand moet schutten, belangrijk toenemen, en ik
geloof dat het als transito gedachte kanaal door
Friesland weleens voor deze provincie het eenige
kanaal zal worden, dat noodig zal blijken. Nu
men zal overgaan tot den aanleg van het kanaal
GroningenZuiderzee, is deze benaming reeds
met meer goed. Het grootste kunstwerk in de
historie onzes vaderlands, de afdamming der
Zuiderzee, is bijna voltooid en de waterweg Gro
ningenZuiderzee zal dus een worden: Gronin
genIJsel Flevomeer. Deze verandering zal van
buitengewoon belang zijn, ook in verband met
het te graven kanaal. Men ziet alweer hoe de
omstandigheden de menschelijke plannen kunnen
en zullen blijven beïnvloeden. Was er vroeger
alleen sprake van het kanaal LemmerGronin
gen, nu wordt door de commissie van rappor
teurs aanbevolen: StavorenGroningen.
De belangrijkheid voor het deel van Nederland,
genaamd provincie Friesland, van het ontworpen
kanaal, zal dunkt mij, zeer groot zijn en is her
de plicht van allen, om er het meest mogelijke
profijt van te trekken, omdat een dergelijk groot
object in dit gedeelte van Nederland wel niet
meer zal worden gebouwd. Wanneer wij be
denken, dat sedert honderden jaren wel met
kleine verbeteringen, men zich met dezelfde ka
nalen heeft moeten behelpen, dan is ’t toch voor
ieder klaar dat van het tegenwoordige plan zoo
veel mogelijk profijt moet worden getrokken
Men moet dus in de eerste plaats dit kanaal
nuttig maken, het aandeel aan de opheffing der
landstreek die het passeert zoo groot mogelijk.
Men spreekt wel van Friesche zijde vanhet
Transito-kanaal. Hier komt de middeleeuwer
weer om den hoek, die, niet of traag, mee wil
werken, omdat hij denkt dat zijn belang tegen
dat van een ander indruischt. Maar ik vraag mij
af: waarom transito-kanaal? Is dit woordje wel
licht gevonden voor de kosten? Als wij zien, hoe
royaal de Staat der Nederlanden in dezen is, wat
Groningen doet, dan vind ik dat ons gewest, dal
op andere wijze toch ook wel geld heeft weten
uit te geven, (zie bv. de Electriciteitswerken,
waaruit blijkt dat men toen ook wel den moed
heeft gehad om een groot werk aan te pakken
als dit in het algemeen belang noodig werd ge
acht en ik geloof dat deze onderneming toen
alleen door deze provincie gefinancierd werd)
dat dit gewest voor een appel en een ei een
kanaal kan krijgen dat voldoende voor de ge
heele provincie zal zijn, mits men er de verschil,
lende streken dezer provincie er ook van wil
laten profiteeren. Transito beteekent doorvoer,
maar juist dit woord opgevat als doorvaart, zegt
toch al hoe de geheele provincie Friesland, door
aansluiting op dit kanaal, dat van Noord tot Zuid
Friesland doorsnijdt, er zijn voordeelen mee kan
doen. Een enorme en zeer schoone gelegenheid
om de plaatsen, die ervan kunnen profiteeren, te
laten profiteeren. Ik wil hier met spreken over
het kanaal FohnejachtHarlingen, waarvoor
Groningen ook al weer royaal in den buidel
tast, om den medebewoner van Nederland, maar
van een andere aglomeratie, maar tot spoed aan
te zetten. Voor dit kanaal zal Friesland wel meer
betalen. Gelooft men dan dat dit kanaal zoo
noodzakelijk zal zijn? Ziet men dan niet, wat
men toch kan constateeren en wat ik ook reeds
eerder zeide en begrondde. dat de vaart Leeu
wardenRotterdamAmsterdam reeds grooten-
deels nu over Stavoren gaat, met uitzondering
van de vaste lijnen, die vanaf Leeuwarden over
Dames en Heeren.
In de loop der eeuwen zal er wel steeds han
del en met gevolg scheepvaart geweest zijn tus
schen Amsterdam eenerzijds, Groningen en
Friesland anderzijds.
Door de veranderde omstandigheden, het op
komen in de tweede helft der vorige eeuw van
Rotterdam als eerste havenplaats in ons land,
werd deze handel van het Noorden natuurlijk
ungebreid tot Rotterdam.
Veel is er veranderd in den loop der tijden,
doch de handel veranderde met hen en zal wei
even jong en oud zijn als het menschdom zelf
Unze grootouders maakten hunne reizen naar
Amsterdam en Rotterdam per beurtman en wat
er ook veranderd moge zijn, zouden zij thans
terugkeeren en de reis nog eens willen maken,
dan zouden zij allicht zeggen: „Veel is er bij
jullie veranderd in het middel van transport, het
water heeft nochtans zijne belangrijkheid als
hoofdtransportweg behouden, maar varende
van het Noorden naar Amsterdam en Rotterdam,
dan moet er ons toch van het hart, dat de be
zwaren die wij hadden, ook nu- nog steeds be
staan en m dit opzicht zijn jullie met erg, om
een woord te gebruiken, dat thans vaak wordt
misbruikt, erficent geweest.
Dames en Heeren, ik geloof dat wij aan deze
opmerking onzer voorzaten, weinig zouden heb
ben toe te voegen. Wij kunnen slechts be
schaamd zeggen: Ja ziet U. waarde grootouders
gij vergeet, dat ook gij Nederlanders waart, dai
de esprit de clocher, zooals gij U in uwen Fran-
schen tijd uitdrukte, volstrekt met een bezit van
uwen tijd alleen is, maar ook uwe nazaten, die
zich ais Nederlanders moeten zien, zien zich nog
veel te vaak als Groningers en Friezen en dank
zij deze geestesgesteldheid en onderlinge middel-
eeuwsche strijd tusschen stad en stad, provincie
en provincie, komen vaak de ontstellendste din
gen nog in onze tijden voor, waarvan gij voor
zaten dacht, dat zij in de toekomst, zooals gij die
zaagt wei zouden verdwijnen. Wij moeten he
laas nogmaals beschaamd zeggen, m het konink
rijk der Nederlanden zijn wij nog niet zoover,
hopen wij dat er een betere toekomst zal komen
Zooals ik in het begin reeds te kennen gat,
d<_ vaarweg GroningenZuiderzee is eeuwen
lang dezelfde gebleven, totdat een verandering
van omstandigheden in de vaart zelf, vooral .n
het tijdperk na den oorlog ook aan dezen weg
eene verandering gat. Was Lemmer vroeger de
haven, waarover de schepen naar Groningen en
russchengelegen plaatsen voeren, thans is de
weg over Stavoren zeer belangrijk geworden
Vroeger in de tijd der zeilschepen, toen er
nog geen motoren waren, werd er veel gesleept
en dtze sleepen gingen van Groningen over
Lemmer. Daar waren steeds sleepbooten aan
wezig, welke men in Stavoren tevergeefs zocht
dus ging de scheepvaart over Lemmer. Stavoren
was toen hoogst onbelangrijk, wat uit de sta
tistiek der tonnenmaat in den loop der jaren is
k
