Officieel Orgaan
der Gemeente Sneek
I
L
I
Spionnage in den groeien oorlog.
11(31
I I 25°/0 all
Uitgave KIBZBBRINE Co.
Eerste Blad
No. 93
Zaterdag 20 Augustus 1932
48e Jaargang
Dit No. bestaat uit 2 Bladen.
gekarnd met
allerfijnste
Roomboter onder
Rijkscontröle. r
V I I I Versch g<
Dl D ÜkiU D HOLLAN D‘S Roombo
DLUC D/lNU BESTE KWALITEIT Rijksc
LV
Alle Advertentlën worden In beide bladen opgenomen.
Regelprijs 9 cent. Abonnementen belangrijke korting
Optochten.
“ioscoopnieirws.
2e Serie.
VII.
er>
be-
jen
lat
'er-
1
Speciale opdrachten en terugkeer van hen,
die men verloren waande.
V r ij d a g s te Hommerts, Jutrijp, Tims, Goënga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawier, Ter zooi, Abbega,
Oosthem, Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis, Gaastmeer, Balk, Stavoren, Wyckel, Langweer, Bozum.
De NIEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs in de stad f2.50, naar buiten fr. per post f3.60. De SNEEKER COURANT is een Advertentieblad
en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeker Courant en bovendien huis-aan-huis verspreid:
Dinsdags te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.),
IJsbrechtum, Wolsum, Harich, Hemetum, Bakhuizen, Nijemirdum, Sondel, Sloten, Tjerkgaast, Spannen
burg, Poppingawier, Warns, Rauwerd
Controle op de oplaag toegestaan.
eu-
ion
Gevonden Voorwerpen.
Aanwezig aan het bureau van politie,
Martiniplein, en aldaar te bevragen op alle
werkdagen tusschen 1U/2 en 12*/2 uur, de na
volgende voorwerpen als gevonden gedepo
neerd op 17 en 18 Augustus: Ledige
beurs.
Aanwezig en te bevragen bij de navolgen
de ingezetenen, onderstaande voorwerpen,
als gevonden aangegeven op 17 en 18
Aug.: Kindertaschje, De Jong, Prior-
straat 11; Zwarte schoen, L. Boom,
Nieuwbuurt 9; Beurs met inh., Haga,
Galigastraat 18; Rozenkrans, D. Fen-
nema Priorstraat 57.
De minister van binnenlandsche za
ken heeft zich met de volgende circu
laire tot de burgemeesters gewend:
Optochten Jangs de openbare straat
gaan meermalen gepaard met verstot-
ring van de openbare orde; ook wordt
van de verleende toestemming tot het
houden van een optocht vaak misbruik
gemaakt, in een vorm van beleediging
van het publiek gezag. Een en ander is
onduldbaar en behoort krachtig te wor
den gekeerd; als het gezag en de orde
op ide openbare straat niet gehand
haafd worden, lijdt de publieke zaak
ernstig schade. Geldt dit reeds voor
normale tijden, te meer onder de huidi
ge moeilijke omstandigheden.
ap
ik
de
-an
yn
in
af.
geh
ido
are
ers
em
ter-
ren
:an
oh-
de
vo>-
acts
Ik
dik
8
Onzer vroegere stadgenoot de
heer D. Wielinga, thans te ’s Graven-
hage en commies aan het departement
van Defensie is bevorderd tot hoofd
commies.
Sneeker Zweminrichting.
De temperatuur van het water in de Snee
ker Zweminrichting was heden 23
Dinsdag 23 Aug. zal S. Wage-
naar 55 jaar bij de fa. Reinouts van
Haga in dienst zijn.
Gisteren slaagde te Utrecht voor
acte Fransch onze vroegere stadgenoot
de heer J. Stelllingwierff.
Bij het Woensdag j.l. te Den
Haag gehouden examen Nijverheids-
onderwijslwet slaagde voor de akte N.J.
onze stadgenoot de heer J. v. d. Weij.
Het is dunkt ons moeilijk goede bi-
oiscoopprogramma’s maar steeds te
overtreffen; maar de directie van de
bioscoop „Bij de Waag” schijnt
daar toch een handje van te hebben,
want ook ditmaal heeft zij weer een bijl
zonder gelukkig gekozen programma, di
rect na het succesrijke kermisrepertoire.
Ditmaal krijgen we de oer-komiek
Felix Bressart in „Mevrouw en haar
chauffeur” een amusementsfilm van de
bovenste plank, ook Truus van Aalten
treedt hierin op. Voorts is er de sensa-
tioneele film „De vliegende dwaas” met
William Boyd en Marie Prevost en
last not least een film van de pas ge
houden zeilwedstrijden der Kon. Zeil-
vereen. „Sneek” II
te bevrijden, maar toen het niet gelukte, nam
hij een Spartaansch besluit: sneed zich met
het zakmes, dat hij bij zich droeg, de beide
vingers af, doch kwam, bloedend, wanke
lend, zwak bij zijn zoon op het oogenblik,
dat deze juist den laatsten adem uitblies.
Bezwijmd viel hij over het lichaam van den
jongen neer en zoo vonden hem de Fransche
verkenners, die enkele uren later deze plek
voorbijkwamen.
In het veldhospitaal, waarnaar hij in aller
ijl was vervoerd, moest men hem langs chi-
ntrgischen weg de hand afzetten. Maar dank
zij zijn sterk gestel, en de zorgen, aan hem-
gewijd, kwam hij er bovenop, en werd naar
Londen gestuurd, om er geheel te herstel
len. Hij verbleef daar eenigen tijd, maar hij
had meer dan ooit behoefte aan activiteit.
En zoo wendde hij zich opnieuw tot Sir Re
ginald Hall, die aan het hoofd van de Intel
ligence Service stond, en vroeg opnieuw te
worden uitgezonden. Dat deed men, en ten
langen .leste vertrok hij naar Roemenië, waar
hij tot taak had om de handelingen van
Duitschland na te gaan en mede te werken
tot nieuwe pogingen, die Roemenië aan de
zijde van de Geallieerden zouden brengen.
Om Bukarest te bereiken, reisde hij geheel
Rusland door. Voor de Intelligence was hij
een goede kracht, want hij slaagde er in te
ontdekken en te bewijzen, dat in de kelders
van het Duitsche gezantschap talrijke kisten
met ontplofbare stoffen en met gevaarlijke
microben waren verborgen. Dat deze ont
dekking heeft medegewerkt tot het besluit,
dat Roemenië nam om in den oorlog te tre
den aan de zijde der Geallieerden, kan niet
verbazen. Nog vindt men in het oorlogs
museum te Vincennes, op dit punt beter uit
gerust dan eenig ander der talrijke soort
gelijke instellingen, die in verschillende lan
den bestaan, het strooibiljet, dat in duizen
den en tienduizenden exemplaren door
stoutmoedige vliegeniers over de Belgische
bevolking is uitgestrooid, meldende dat Roe
menië de zijde van de Geallieerden had ge
kozen. Maar Cumming, die aan het eerste
optreden van het Roemeensche leger deel
nam, scheen sedert dien verdwenen. Zijn
familie en zijn vrienden, die navraag naar
hem deden, konden niet anders dan hem als
verforen beschouwen. Totdat, in Maart
1922, tijdens een gala-avond in Albert Hall,
men het als van ouds vroolijke en glim
lachende gezicht van den zee-officier temid
den der andere aanwezigen zag. Maar tot
al degenen, die zich om hem verdrongen en
die hem vroegen naar de reden van zijn
lange afwezigheid en zijn voortdurend stil
zwijgen, zeide hij niet anders dan: „Waarom
verlangt ge van den schout-bij-nacht Cum
ming, dat hij zich de avonturen van den ka
pitein Cumming nog zal herinneren. Tracht
mijn geheim niet te schenden!”
Het is een der schijnbaar onbegrijpelijke
ten aanzien waarvan hij had moeten zweren
niets maar dan ook niets te openbaren. Zijn
naam verdween van de beide monumenten,
waarop hij was aangebracht, maar èn voor
zijn familie èn voor zijn omgeving is hij een
inderdaad levend raadsel. Wie het niet zou
willen gelooven, leze er de Daily Mail van
October 1921 maar op na, die het verhaal
in extenso bevat.
Een ander geval kan vermeld worden als
bewijs van een speciale opdracht, die het
verdwijnen, burgerlijk en maatschappelijk
althans, van een persoon noodzakelijk
maakt. Jaren voor den oorlog gebeurde het,
dat de Intelligence Service werd bezocht
door een krachtig gebouwd, onvervaard uit
ziend persoon, die, in tegenstelling met de
gewoonte, geen enkelen introductiebrief met
zich bracht. Deze man, Edwards geheeten,
bood zich als medewerker van de Intelli
gence Service aan, zeide voor geen moei
lijkheden en geen verschrikkingen terug te
deinzen, onder één voorwaarde, dat men zijn
eigenlijken naam zou vergeten en hem in
staat zou stellen een nieuw leven, verre van
zijn tegenwoordige familie en vrouw te be
ginnen. De Intelligence Service heeft tot
gewoonte niet al te zeer te speuren naar het
verleden van degenen, die zich in zijn dienst
stellen, tenzij dit noodig is om de betrouw
baarheid van den nieuwen medewerker te
peilen. Dit deel van het onderzoek viel goeu
uit, en zoo werd Edwards als agent A T. 95
in de registers ingeschreven, en bestemd
voor den dienst in het Oosten. Daartoe was
het noodig, dat hij perfect Turksch leerde
spreken. Gedurende twee jaren werd hij in
volkomen afzondering gehouden en in het
Turksch geoefend; er waren dagen, dat hij
zes uren les per dag had. Toen achtte men
hem voldoende onderricht om hem met het
expeditiecorps naar Gallipoli mede te zen
den. Tijdens de blokkade van de Dardanel-
len werd hij meer dan eens als agent en
waarnemer in de Turksche liniën gezonden;
een kleine boot zette hem op een geheimzin
nige plaats aan land en kwam hem enkele
dagen later weer halen. Eens dreigde hij in
handen van Turksche soldaten te vallen,
maar zijn Turksch was zoo volmaakt, zijn
vermomming als bedelaar zoo goed, dat men
hem liet loopen. Met teekeningen en aan-
teekeningen van verschillende Turksche for
ten in de zak, keerde hij terug, en het is niet
aan hem te wijten, dat de Dardanellen-on-
derneming een mislukking werd. Want hij
droeg tot de vernietiging van niet minder
dan drie Turksche forten het zijne bij.
Lieden als deze Edwards krijgen een zesde
zintuig in de spionnage- en contra-spion-
nage-dienst en ontdekken, soms in dienst,
soms daarbuiten, datgene wat schijnbaar
niet te ontdekken viel. Zoo is het dezen Ed
wards gebeurd, dat hij, gestationneerd op de
maritieme basis, die Engeland tijdens den
gevallen, waarin de medewerking aan den
een of anderen geheimen dienst leidt tot
opzettelijke afwezigheid gedurende jaren en
volkomen geslotenheid en stilzwijgendheid
omtrent de reden van die afwezigheid en al
datgene wat in die jaren is gepasseerd. Men
mag aannemen, dat het wel zeer speciale
opdrachten zijn, die aldus menschen aan het
leven onttrekken, maar de geheime dienst,
vooral wanneer deze georganiseerd is als de
Intelligence Service in Engeland, stelt nu
eenmaal zeer bijzondere eischen, en leidt tot
wel zeer bijzondere voorzieningen. Het geval
van Cumming staat dan ook geenszins al
leen, want een veel eigenaardiger geval is
daLvan den eenvoudigen matroos Lewing-
ton, afkomstig uit een klein plaatsje in
Buckinghamshire, die van zijn basis te
Portsmouth vertrok kort na het uitbreken
van den oorlog zonder schijnbaar ooit weer
te keeren. Jaren wachtten zijn moeder en
zijn eenige zuster op hem, maar vergeefs.
Het monument, ter eere van de gevallenen
in het plaatsje zijner inwoning opgericht,
droeg in gouden letters ook zijn naam, en
het monument te Portsmouth, aan de ma
trozen van zijn lichting gewijd, vermeldde
ook hem als omgekomen. Totdat op een
zomeravond in 1921, toen zijn zuster, inmid
dels een jongedame geworden, die op het
punt stond in het huwelijk te treden, zich
met haar verloofde in den salon van het huis
bevond, op een bekende wijze tegen de ra-
meii werd getikt. Het meisje deed open,
maar wie schetst haar verbazing, ja haar
ontsteltenis toen zij het wel veranderde, ook
verouderde, maar toch gemakkelijk herken
bare gelaat van haar broeder, die een ieder
dood waande, zag. Alle voorzorg vergeten
de, snelde zij naar boven, naar de kamer
van haar moeder met den uitroep: „Moeder,
moeder, John is opgestaan 1” De moeder kon
niet anders denken dan dat zij een aanval
van waanzin had, maar de spoedig daarop
volgende verschijning van John bevestigde
wat het meisje gezegd had. Het kan niet
verbazen, dat zij tegenover deze onverwach
te verschijning in zwijm viel en eerst den
volgenden ochtend in staat was iets te ver
nemen van wat hij omtrent zijn eigenaardig
lot had te vermelden. Maar dat was niet
veel. Hij kon niet anders zeggen, dan dat
hij de verloopen zes jaren op wellicht avon
tuurlijke en zonderlinge wijze had doorge
bracht, maar dat hij geen bijzondere zorgen
had gehad, slechts deze, dat hij zijn moeder
niets van zich mocht doen hooren. Toen de
moeder een oogenblik de veronderstelling
uitte, dat hij gedeserteerd was, wierp hij dit
verre van zich, en de wijze, waarop hij on
vervaard naar Portsmouth trok teneinde zijn
militaire verplichtingen te regelen, bewees
wel, dat er van desertie geen sprake kon
zijn. Ook deze John Lewington, evenals
Cumming, had een taak op zich genomen,
oorlog te Bordeau onderhield, een jong
Amerikaansch vliegofficier tegenkwam, die
op duidelijk zichtbare wijze de gouden ade
laar van het Amerikaansche leger droeg; ’n
onderscheidingsteeken, dat aan de overzijde
van den Oceaan slechts den kolonel ten deel
valt. Nu zijn jonge kolonels in het Ameri
kaansche leger geen al te groote uitzonde
ring, maar het groote aantal eereteekenen,
dat prijkte op de borst van deze kolonel,
wekte Edward’s verdenking. En ondanks de
bewering van den Amerikaanschen officier,
dat hij als aide de camp aan Generaal Per
shing was toegevoegd, nam Edwards hem
mede naar het bureau van zijn chef, die zijn
vermoeden deelde, en het noodig vond ze
kere inlichtingen in te winnen. Edwards ge
bruikte dien tijd om het archief van zijn af-
deeling na te zien en vond daarin een fiche,
betrekking hebbende op een zekeren kor
poraal Magee, door den Engelschen krijgs
raad ter dood veroordeeld wegens desertie,
die een signalement beschreef, volkomen
met dat van den zoogenaamden Amerikaan
schen officier identiek. Hij deelde dit aan
zijn superieur mede, die den Amerikaanschen
officier botweg als ware hij deze korporaal
toesprak. Maar ook toen versaagde deze
niet; hij maakte slechts de opmerking, dat
de grap misplaatst was, en dat hij uit naam
van Generaal Pershing nogmaals dringend
verzocht om hem ten spoedigste vrijheid van
handelen te hergeven. Er bleef den Engel
schen majoor niet anders over dan langs
een anderen weg te trachten zekerheid te
krijgen, en dit deed hij door het gesprek op
vliegaangelegenheden te brengen. Nu bleek
de officier al spoedig slecht onderricht, want
hij had het over een driepersoons Spad, een
vliegtuig, dat nooit meer dan twee personen
kon bevatten en bovendien niet, gelijk de
man beweerde, voor een bombardement
werd gebruikt. De man voelde nu zijn positie
verzwakken, en kwam tot de bekentenis, dat
hij inderdaad de gezochte was. Maar voor
dat hij de doodstraf tegemoet ging, wilde
hij, inmiddels in dienst van de Duitsche’spi-
onnage getreden, nog enkele mededeeling'ën
doen over de wijze, waarop de Duitsche
onderzeebooten met hun bases te Kiel doof
middel van de draadlooze telegrafie van ge
dachten wisselden. Deze mededeelingen, die
hem natuurlijk van den dood niet konden
redden, hebben aan de Engelsche admirali
teit een dienst bewezen, waarvan de betee-
kenis ook daarna nog duidelijk is gevoeld.
Het zijn in den regel degenen, die speciale
opdrachten hadden te vervullen, die de meest
zonderlinge avonturen hebben beleefd en die
het meest kunnen vertellen van het in elk
geval gevarieerde leven van den spion of
dengene, die aangewezen is om jacht te
maken op spionnen!
Toen de oorlog uitbrak, stond het voor
de deskundigen wel vast, dat, gezien de
superioriteit van de Engelsche boven de
Duitsche vloot, nog daargelaten de verster
king, die de Fransche en Russische vloten
haar aanbrachten, de Duitschers er niet licht
toe zouden overgaan hun havens te verlaten.
De taak, zoodoende voor de Engelsche vloot
weggelegd, voldeed aan velen, die daarop
dienden niet. En zoo kan het niet verbazen,
dat enkelen onder hen tot hun superieuren
het verzoek richtten om bij de Intelligence
Service te worden ingelijfd, die, nu plotse
ling de oorlog een geheel nieuwe taak op
dezen dienst legde, versterking, en in het
bijzonder met technische, militaire en ma
ritieme krachten uitermate goed gebruiken
kon. Zoo kwam ook de zee-officier Cum
ming in dienst van de Intelligence Service,
en hij werd spoedig een gewaardeerd mede
werker van dezen, in den regel moeilijk te
vreden te stellen dienst. Hij had tot bijzon
dere taak om achter het Vlaamsche front
vertrouwelijke zendingen te volbrengen, en
bijkans eiken dag zag men hem met een
duizelingwekkende snelheid in -zijn kleine
auto achter de frontlinies heen en weer
lijden teneinde de zoo moeilijke verbinding
tusschen Fransche en Britsche elementen te
verzekeren. Op een ochtend bevond hij zich
in het gezelschap van zijn oudsten zoon,
pas bij het leger ingelijfd, rechtstreeks van
Oxford gekomen. Cumming chauffeerde als
gewoonlijk zelf, en het groote aantal paar-
dekrachten, dat zijn schijnbaar kleine auto
had, stelde hem in staat reeds dadelijk de
gewenschte snelheid te bereiken. Nog zag
men hem om den hoek van den weg in een
wolk van stof verdwijnen. Maar, nauwelijks
dien hoek om, zag hij plotseling een boom
stronk, die hem den weg versperde; ten
einde dezen te ontwijken, moest hij zoo plot
seling en zoo snel van richting veranderen,
dat de auto als een dolle draaide en tenslotte
omviel. De beide inzittenden kwamen onder
het voertuig, en de schok was zoo hevig, dat
■zij beiden bewusteloos neervielen. Toen
Cumming na bijkans een uur bijkwam, hoor
de hij het hartverscheurend roepen van zijn
zoon, die zijn hulp vroeg, maar hij kon hem
niet te hulp komen, want zijn rechterhand
was gedeeltelijk vernietigd en was met twee
vingers geklemd tusschen onderdeden van
de auto. Hij deed het onmogelijke om zich
volksgemeenschap door de branding
heen te sturen in veilige haven. Dit
kan alleen bereikt worden langs den
weg van orde. Ieder gebrek aan oude
draagt de kiem van ondergang in zich.
Ik roep uw medewerking in om het
euvel, waarop ik Wees, te keeren. Naar
mijn meening kan dit geschieden door
optochten in de avonduren hiet toe te
staan; alleen in bijzondere omstandig
heden ware hiervan af te wijken en dan
nog slechts onder de noodige waarbor-
f borgen tegen misbruik. Ook ware aan
toestemming tot het houden van een
optocht de voorwaarde te verbinden,
dat niet wordt betoogd voor openbare
gebouwen of woningen van dragers van
openbaar gezag. Bij inbreuk op de ge-
Aller i stelde voorwaarden ware snel en krach-
streven moet er op gericht zijn, onze tig in te grijpen.
o
I
CO
D
ft® altijd 25i< per a pont
NIEUWE SNEEKER COURANT
annex SNEEKER COURANT (75e Jaargang)