Uit onze Raadzaal.
r
Uitgave KIEZÏBRINK l Co.
No. 31
Eerste Blad
Zaterdag 14 Januari 1988
49e Jaargang
Dit No. bestaat uit 3 Bladen
NIEUWSTIJDINGEN.
Zout industrie.
7.500,—
2.000,—
Totaal
SNEEK, 11 Januari 1933.
Aan de Gemeenteraad.
Totaal
ƒ3725,—
BESLUIT:
dit schrijven Is geble-
Aldus enz.
o
M3.
ƒ18.500,—
5.600.—
„11.000,—
Totaal
3.200,—
325
Totaal
29.120,—
1.880,—
2.604,—
12.000,—
2.000,—
GEMEENTE-BEDRIJVEN
AFD. GASFABRIEK
SNEEK
Daar zout onmisbaar is voor de voe
ding spreekt het dat de rpensch al
in de oertijd zout verzamelde. Dat was
het natuurlijk zeezout, dat Gandhi bijv,,
nog oogst en ontstaat als de zon het
zeewater verdampt uit de kuilen welke
bij vloed gevuld zijin. In steppen en
woestijnen o.a. in Roemenië wint men
het woestijnzout, dat niet aan de op
pervlakte ligt doch altijd onder zand
bedolven is.
Toen men de vorming van zout door
de zee zag, heeft men natuurlijk dat op
kunstmatige wijze nagedaan, men liet
het zeewater in afgesloten perceelen
land toe en liet het water door de
zon verdampen, waarna het zout over
bleef. In Portugal o.a. heeft men jiog
dergeljjke zouttuinen, waarvan de bo
dem een kleilaagje is, liefst bedekt
met algen, zoodat het zout gemakke
lijk van deze bodem kan gescheiden,
wat niet het geval zou zijn als deze uit
zand bestond. Gaat wat van de klei
met het zout mee, dan kan door bac-
teriewerking het roode zout ontstaan,
dat als tafelzout bijv, op Hawai zeer
geliefd is.
Kan water tpt zoutlagen toetreden
89.000,—
van ƒ64.000,(mach.
No. II 07.354(lg).
Voorstel van Burgemeester en Wethouders
om hen te machtigen tot onderhandsche op
dracht van het leveren en aanbrengen van
twee nieuwe ovens met bijbehoorende werken
in de gemeente gasfabriek.
SNEEK, 9 Januari 1933.
Aan Hêeren Burgemeester en Wethouders
der gemeente Sneek.
De gasproductie van de Gemeente Gasfabriek te
Sneek bedroeg over de jaren 1919 tot en met 1931 ach
tereenvolgens
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
1928
1929
1930
1931
van 13.000,(ge-
losse krachten)
ƒ2.890,80
2.540,40
2.892,—
B. en W. bieden de raad het volgende voorstel aan:
onder voorbehoud van de goedkeuring der Gedeputeerde
Staten Burgemeester en Wethouders te machigen onder
hands op te dragen:
a. aan de Silamit-Indugas Gaswerkofenbaugesellschaft
m. b. H., Krefeld-Linn a/Rhein het leveren en aanbrengen
van twee nieuwe ovens met bijbehoorende werken in de
gemeente gasfabriek, volgens de offerte van 9 December
1932, aangevuld bij schrijven van 20 December 1932, voor
de som van ten hoogste f38.110.onder voorwaarde dat
de nog loopende onderhandelingen betreffende het juiste
bedrag en betreffende enkele ondergeschikte punten van
uitvoering tot een bevredigende oplossing leiden;
b. aan de N. V. Machinefabriek Holland v/h Alex
Nerincx te Bergen op Zoom het leveren en aanbrengen van
de cokes-transport-en breekinrichting in de gemeente gas
fabriek voor de som van ten hoogste f 12.000.onder
voorwaarde dat over de juiste prijs nog overeenstemming
wordt bereikt;
c. aan de firma D. van Opstal (Machinefabriek Bra
bant) te Zevenbergen, het leveren en aanbrengen van de
kolenophaalinrichting in de gemeente gasfabriek voor de
som van ten hoogste f2120.onder voorwaarde dat over
de juiste prijs nog overeenstemming wordt verkregen.
240,—
8.215,—
Deze jaarlijksche meerkosten worden in de eerste
plaats verhoogd met het onderhoud. Het bedrag hier
voor meenen wij in verband met de vrij groote slijtage
van sommige onderdeelen der watergastoestellen te
De Commissie voor de gemeentebedrijven heeft onder
dagteekening van 9 Januari jl. aan ons uitgebracht het
advies, dat als bijlage aan dit voorstel is toegevoegd.
Onder verwijzing naar dat advies stellen wij U voor het
besluit te nemen, dat hierna is geformuleerd. De mogelijk
heid bestaat, dat ten opzichte van de levering van een
stootmachine nog een afzonderlijk voorstel zal worden
gedaan.
De Raad der gemeente Sneek;
Gelezen het voorstel van Burgemeester en Wethouders
van 11 Januari 1933, no. II 07.354(lg);
1.246.010
1.420.405
1.520.840
1.595.690
1.797.540
2.046.080
2.313.260
2.491.950
2.751.800
2.897.250
2.984.770
2.894.390
2.901.710
De productie over 1931 bedroeg derhalve ongeveer
233% van die over 1919. Overigens blijkt dat de pro-
Voor het Natuurkundig Genoot
schap splrak Dinsdagavond in de Har
monie ir. J. Hoogland uit Boekelo
over „Zoutindustrie”.
Zput heeft door zijn onmisbaarheid
in het leven van de menschheid steeds
een belangrijke rol gespeeld. Hoe be
langrijk wel blijkt bijv(. uit het feit dat
er tijden zijn 'geweest dat de Romein-
sche soldaten hun soldij in zout kregen
betaald, het salarium, waarvan' ons
woord salaris is afgeleid. Het zout is
in de oudheid steeds het symbool van
de trouw geweest, als zijnde steeds
trouw aan zijn eigenschappen. Het is
nu nog heilig (n Indië, vandaar het
verzet der Britsch Indiërs onder Ghan-
di tegen de zoutaccijns hen door de
overheerschers opgelegd.
Zout komt practisch overal voor, in
zeewater is het zoutgehalte ongeveer
3 o/o, zoodat als men de Noordzee ge
heel kon indampen, de bodem daarvan
met een 3 M. dikke zoutlaag zou zijn
bedekt, deed men hetzelfde met de Mia-
dellandsche zee dan. zou daar een zout
laag van 30 M. dikte ontstaan.
Waar zout oplosbaar is in water en
het bijna overal aanwezig is spreekt het
dat de rivieren voortdurend walt zout
meevoeren naar de zeeën, waar door
verdamping de oplossing iets meer ge
concentreerd wordt, vandaar dat het
zeewater zout is.
Middellandsche Zee en Roo,de Zee,
die weinig verbinding hebben met an
dere zeeën en Doode Zee en Groot
Zoutmeer (Ver. Staten) die ajfgesloten
zijn hebben natuurlijk hooger zoutge
halte dan andere zeeën. Ook in de woes
tijnen en steppen treft men wel zoutla
gen aan., ontstaan na de verdamping
van water in de kommen waarin het
zich verzamelde.
Welke enorme hoeveelheden zout
aanwezig zijn blijke uit het feit dat de
concessie Boekelo 3000 H.A. omvat, en
dat daar een zoutlaag onder ligt van
gemiddeld 70 M. dik,'zoodat onder elke
M2, 150 ton zout aanwezig is. Boekelo
alleen heeft zoutreserves voldoende
voor 100 jaar wereldverbruik.
Men neemt aan dat deze zoutlaag
daar secundair is terechtgekomen, dus
ontstaan1 is door het geleidelijk indam
pen van een zee, waarbij het zout uit
kristalliseerde (een zoutoplossing-is bij
33 °/o verzadigd). Dpor veranderingen
in de bodem kan de zoutlaag kjan.van
de oppervlakte van de aarde verdwe
nen zijn en bedekt met andere lagen.
Dat het zput te Boekelo uit een 'in
gedampte zee ontstond wordt ook. be
wezen door de ligging van de zoutlaag
tusscheh andere lagen. Kookt men zee
water, dan slaat eerst een laag jjips
neer, dan een laag zout, dan weer een
laag gips. Deze opvolging vertoonen
de boorprofielen van Boekelo ook, na
het zand wordt tot 260 M. diepte door
bont zandsteen geboord, dan krijgt men
een laag anhydriet (gips), dan verschil
lende lagen steenzout en dan weer een
laagd anhydriet, op sommige plaatsen
wordt tot 1000 M. diepte geboord. De hy
pothese dat we hier met zeezout te doen
hebben klopt volkomen met de mee-
ning der geologen dat eertijds het bek
ken vap Oost-Nederland en West-
Duitschland een binnenzee was.
Tevens zal een grooter aantal kWh worden gebruikt,
veroorzaakt voornamelijk door het hooger opvoeren der
kolen, tusschenschakelen van een kolenbreker en elec-
trificatie van de laadmachine. Wij zijn echter overtuigd
bij stijgend stroomverbruik met het P. E. B. een groot-
verbruikersovereenkomst te kunnen sluiten op zooda
nige basis, dat de totale stroomkosten, bij nu vergeleken,
niet zullen étijgen.
We hebben dan ook gemeend dezen factor bij dit en
evenzeer bij project III buiten beschouwing te kunnen
laten.
Tegenover de becijferde meerkosten staan de vol
gende besparingen
Stokersloon (gerekend naar
Winterhalfjaar 4380 uur 66 ct
Zomerhalfjaar 4380 58 M
2 terrein werkers 1446,
2.500,—
3.796,—
ƒ89.000,—
De jaarlijksche kapitaallasten zullen bedragen
5% rente van 89.000,4.450,
5% afschrijving
en toest.)
2J/£% afschrijving
bouwen)
2% afschrijving van 12.000,(gas
houders)
Blijft voordeel 4.598,20 of rond 4.600,per jaar.
Hierboven hebben wij reeds opgemerkt, dat Project I
ons niet ten volle bevredigt. De productiecapaciteit
neemt niet voldoende toe, terwijl de samenstelling van
het gas in het geheel niet verbetert. Teneinde hieraan
tegemoet te komen, zouden wij kunnen overgaan tot het
fabriceeren, naast steenkolengas, van gecarbureerd wa-
tergas, en wel in verhouding van ongeveer 60% steen
kolengas en 40% watergas, beide van gelijke calorische
waarde. Met dit systeem wordt bereikt ontlasting van
de koolgasstokerij, waardoor dus de bouw vein den 6
den oven overbodig wordt, en verbetert de gassamen
stelling, hoewel niet afdoende, doordat slechts 60% van
het afgeleverde gas zal bestaan uit koolgas met een
hoog gehalte aan onbrandbare bestanddeelen. Het vol
ledige project I, behoudens de 6e oven, dient in dit ge
val mede te worden uitgevoerd. Project II waarborgt
ten volle voldoende productiecapaciteit.
Wij beschikken over een offerte van de bekende fir
ma Humphreys Glasgow Ltd. te Londen voor de leve
ring en opstelling van een watergasinstallatie voor 7000
M3. per dag, met volledige reserve.
Hieronder zullen de financiëele gevolgen van dit pro
ject worden geanalyseerd.
Kosten Project I (min 6e oven)
2 Sets watergastoestellen plus 2 blowers
3.640
stationsgasmeter 235
verhooging voor generatoren met eigen
stoomproductie 700
invoerrechten geschat op gemiddeld
?y2% van 34.720,—
tusschengashouder van 600 M3.
olietank van 80 M3
bouwkundig werk fundeeringen en ver
andering aan gebouwen), raming Ge
meente-W erken
electr.- gas-, stoom-, water- en olielei-
dingen dezerzijds geraamd
verfwerk enz. en onvoorzien
kolenbunker met elevator en breker
electrische laad-stootmachine
nieuwe loopbaan voor deze machine
cokestransport met bordes achter de ovena 1.515,
cokesbreek- en sorteerinstallatie 2.280,
6e oven met armatuur, main, verankering
enz. (dezerzijds geraamd)
bouwkundig werk (raming Gemeente
werken)
waterleidingen, electr. leidingen enz. en
onvoorzien
ƒ8.323,20
Hierbij is niet het volle stokersloon Ingezet, immers
vallen ’s winters dé losse winterstokers weg a 30,
per week van 48 uur plus rentezegel en vacantiebon en
komen 's zomers meerendeels vaste stokers op het terrein,
waarvoor wij hoogstens losse terreinwerkers 26,40
per week plus rentezegel en vacantiebon kunnen uit
sparen.
Ook is geen bedrag uitgetrokken voor mindere cokes-
vergruizing. Door de betere werkwijze betreffende de
cokesverwerking bij dit en de volgende projecten zal
zeer zeker minder gruis ontstaan. Het is ons evenwel
niet mogelijk om dit voordeel thans reeds met juistheid
te begrooten en wij hebben er daarom de voorkeur aan
gegeven hiervoor geen bedrag onder de voordeelemop te
nemen.
Recapitulatie Project I.
Voordeelen 8.323,20
Nadeelen 3.725,
1.241,—
26.000,—
De jaarlijksche meerkosten zullen bedragen
10% afschrijving van 7.500,(ovens) 750,
5 16.500,(machi
nes en toestellen825,
2J^% afschrijving van 2.000,(geb.) 50,
5 rente van 26.000,„1300,
Onderhoud 550,
Smeren en schoonhouden machin. inrichting 250,
6.299,—
4.550,—
615,—
ductie gedurende de laatste 5 jaren vrijwel constant is
gebleven. Het jaar 1932 zal zich hierbij aansluiten.
Om de benoodigde hoeveelheid gas te kunnen maken
beschikt de fabriek thans, zoowel als in 1919, over 5
stuks 9-retorts volgeneratorovens.
Hieruit moge blijken dat de ovenreserve belangrijk
moet zijn verminderd. Inderdaad is deze reserve de laat
ste jaren gedaald beneden een alsnog verantwoord te
beschouwen minimum.
Des winters doen regelmatig 4 van de 5 ovens dienst
slechts één oven blijft als reserve beschikbaar. Treft het
nu, zooals op het oogenblik het geval is, dat één der in
bedrijf zijnde ovens moet worden gedoofd ten einde een
opgetreden defect te kunnen herstellen, en hiervoor de
reserve-oven in bedrijf moet worden gesteld, dan be
schikken wij over geenerlei reserve meer.
Deze toestand mag niet blijven bestendigduitbrei
ding der productiecapaciteit is onverwijld noodig, ook
'al zou de gasproductie in de eerstkomende jaren niet
stijgen.
Een vergrooting van de productiecapaciteit der
fabriek behoort o.i. gepaard te gaan met moderniseering
van het stokerij- en cokesverwerkingsbedrijf.
Tegenwoordig zijn des zomers voor het stokerijwerk
in iederen ploeg 3 man werkzaam, terwijl in het winter
halfjaar dit aantal 4 bedraagt. Een ander, meer modem
ovensysteem vergt bij een productie van 9000 a 10000
M3. per 24 uur niet meer dan 2 stokers per wacht.
Hierbij kan dan de inrichting zoodanig worden gemaakt
dat de geproduceerde cokes onmiddellijk na het blus-
schen wordt gebroken en gezeefd, en door de beide
stokers met kruiwagens na het beëindigen van iedere
charge direct op het cokesterrein wordt opgeslagen.
zoodat de beide menschen die thans overdag bijna onaf
gebroken noodig zijn voor de cokesverwerking, even
eens kunnen worden gemist. Een verder voordeel bij
deze mechaniseering is ook nog dat de cokes, door de
zorgvuldige behandeling, veel minder zal vergruizen.
Deze mindere vergruizing is tevens een gevolg van de
in moderne ovens (van dezelfde kolensoort uitgaande)
geproduceerde iets hardere cokes.
Onze beide thans aanwezige cokesbreek- en sorteer
machines zijn van zoodanige min of meer verouderde
constructie dat er geen gebroken cokes van voldoend"
gelijkmatige stukgrootte mee kan worden geproduceerd
om aan de eischen van het publiek te voldoen. Ook hier
om is, tenemde een regelmatige afzetmogelijkheid van
de geproduceerde cokes tot zoo goed mogelijke prijzen
te behouden, vervanging van dit bedrijfsonderdeel
onvermijdelijk.
Behalve de noodzakelijkheid om tot vergrooting, en
de wenschelijkheid om tot moderniseering van het be
drijf over te gaan, is er nog een derde omstandigheid
welke ons noopt om met voorstellen tot wijziging tot U
te komen.
Blijkens een door de Gasstichting te ’s-Gravenhage
van ons gas gemaakte analyse blijkt dit gas bij een calo
rische bovenwaarde van 4430 Cal. per M3. bij 15° C.
een soortelijk gewicht te hebben van 0,535 (lucht 1).
De analyse wijst voorts uit dat het gehalte van kool
zuur, zuurstof en stikstof resp. 3,7, 0,5 eir 19,1% be
draagt. Totaal dus 23,3%. onbrandbare gassen 1 Men
zal moeilijk kunnen beweren dat dit gas technisch juist
samengesteld is?
Bij de moderne wijze van gasbereiding daalt het per
centage inerte gassen, bij gelijkblijvende calorische
waarde, aanzienlijk. De hieruit voortvloeiende hoogere
vlamtemperatuur en het lagere soortelijk gewicht zijn
omstandigheden welke in hoofdzaak den gasverbruikers
ten goede komen door intensievere lichtuitstraling, voor
zoover het gas nog voor verlichting wordt gebruikt en
minder drukverlies in het leidingnet.
Het is aangenaam te kunnen aantoonen, dat de onaf
wendbare vergrooting van de productiecapaciteit er
tevens toe zal leiden dat de rentabiliteit van het bedrijf
niet onaanzienlijk zal worden verhoogd, zooals wij hier
verder zullen uiteenzetten.
Bij het ontwerpen der uitbreidingsplannen zijn wij er
ons ter dege van bewust geweest dat het vastleggen van'
groote bedragen aan nieuw kapitaal in het gasbedrijf
zoo mogelijk dient vermeden te worden en wij hebben er
dan ook naar gestreefd een maximum aan productie
capaciteit en rationalisatie te verkrijgen met de kleinst
mogelijke kapitaalsuitgaven.
Onderst.-ande overwegingen hebben ons tot deze
zienswijze aanleiding gegeven.
Zooals U uit den aanhef van dit schrijven is geble
ken, beweegt zich de gasproductie gedurende de laatste
jaren ongeveer op hetzelfde niveau, zulks niettegen
staande het feit dat het aantal geplaatste electriciteits-
meters van 1 Januari 1927 tot 31 December 1931 steeg
van 855 tot 1590 stuks. Dat het gasverbruik gedurende
dien tijd niet terugliep, doch zelfs nog steeg, vindt zijn
verklaring in de omstandigheid dat verlies aan gas-
afgifte voor lichtdoeleinden meer dan goed werd ge
maakt door stijging van het aantal gasverbruikers ver
oorzaakt door toeneming van het inwonertal der
gemeente, en tevens doordat vele gasverbruikers, ge
stimuleerd door den steeds dalenden gasprijs overgin
gen tot aanschaffing van diverse nieuwe gasverbruiks-
toestellen, als geysers, gaskachels e. d.
Aantal inwoners 1 Januari 1927 14527 zielen
1 1932 15159
geplaatste gasmeters 1 Jan. 1927 3718 stuks
1 1932 3924
Tegenover een toename van 735 electriciteitsmeters
staat dus in hetzelfde tijdvak slechts een toename van
206 gasmeters.
Het wil ons voorkomen dat de mogelijkheid dat in
deze tijdsomstandigheden de bevolkingsaanwas de
eerstkomende jaren in minder snel tempo zal plaats heb
ben, niet uitgesloten moet worden geacht.
Voorts dient het feit erkend te worden, dat de gas-
prijzen te Sneek bijzonder gunstig zijn, terwijl de electri-
citeitsprijzen toch altijd nog vrij belangrijk boven die
welke als gemiddelde voor Nederland kunnen worden
aangenomen liggen. Dit heeft tot gevolg gehad, dat de
electrificatie der gemeente zich in een geleidelijk tempo
voltrekt, en de hieruit voor het gasbedrijf voortvloeien
de verliezen door het normale accres tot nog toe volle
dig worden gecompenseerd. Uit de aantallen geplaatste
gas- en electriciteitsmeters moge U blijken, dat er hier
ter stede op 31 December 1931 nog ongeveer 2300 ge
zinnen van gasverlichting gebruik maakten.
Hoe zich deze geleidelijke ontwikkeling ten nadeele
van het gasbedrijf zal wijzigen, wanneer te eeniger tijd
het gebruik van electrische stroom meer algemeen ingang
vindt, kunnen wij nu niet beoordeelen.
De allereenvoudigste oplossing zou bestaan in het
bouwen van een zesden oven volgens het thans in ge
bruik zijnde systeem, waarvoor de fundeering reeds ge
reed ligt, het maken van een kolentransportinrichting
vanuit de loods naar een boven in het stokerijgebouw te
maken kolenbunker, het opstellen van een electrische
laad-uitstootmachine, het maken van een cokestransport
achter de ovens (bestaande uit een aan een loopbalk
hangende cokesmand met bluschinrichtingen het op
stellen van een bij dit cokestransport aansluitende cokes
breek- en sorteerinrichting.
Met dit project bereiken wij een, zij het ook geringe,
vergrooting der productiecapaciteit en wordt rationali
satie in zooverre bereikt, dat over de geheele linie met
één stoker per wacht minder kan worden volstaan en
tevens de beide arbeiders, welke nu de cokes breken en
sorteeren, overbodig worden. Het onbehaaglijke bij dit
alles is, dat de samenstelling van het gas door deze op
lossing niet verbetert.
De Firma D. van Opstal te Zevenbergen (Machine
fabriek „Brabant”), welke zich gespecialiseerd heeft in
dit soort werk, verschafte ons voor het bovenomschre-
vene prijsopgaaf.
De kosten zullen bedragen voor
I
NIEUWE SNEEKER COURANT
annex SNEEKER COURANT (76e Jaargang)
