annex SNEEKER COURANT (79e Jaargang)
Officieel Orgaan
der Gemeente Sneek
I
I
Uitgave KIEZEBRINK Co.
Zaterdag 12 October 1935
Dit No. bestaat uit 3 bladen.
Ho, 4 Eerste Blad
58e Jaargang
a
NIEUWSTIJDINGEN.
,s
k.
,E
0
Alle Advertentlën worden in belde bladen opgenomen
Regelprljs 9 cent. Abonnementen belangrijke korting
s
De Telegraaf schrijft er van:
S
I'
1
KREUNDE VAN PIJN.
Adv.
V r ij d a g s te Hommerts, Jutrijp, Tirns, Goënga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawier, Terzool, Abbega,
Oosthem, Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis, Gaastmeer, Balk, Stavoren, Wyckel. Langweer, Bozum.
J
De NIEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs in de stad f2.50, naar buiten fr. per post f3.60. De SNEEKER COURANT is een Advertentieblad
en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeker Courant en bovendien huis-aan-huis verspreid:
D i n s d a g s te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.),
IJsbrechtum, Wolsum, Harich, Hemelum, Bakhuizen, Nijemirdum, Sondel, Sloten, Tjerkgaast, Spannen
burg, Poppingawier, Warns, Rauwerd
Controle op de oplaag toegestaan.
baar bij' alle apothekers en drogisten
d f0.90 en f 1.60 per flacon, omzetbelas
ting inbegrepen. Let op, dat op het
etiket op de flesch zoowel als op de bui
tenverpakking, de naam Rowtntree Han
dels Maatschappij voorkomt.
BIOSCOOPNIEUWS.
Het AmicitiaTheater draagt tot
de herdenking van het 40-jarig jubileum
3
0
I
van de cinematografie bij door een bij
zonder feestprogramma te draaien,
waarin als hoofdnummer de wondershow
van Warner Bros „Footlight Parade”.
Krite Snits.
De Krite Snits van „it Selskijp” hield
Maandagavond een algemeene verga
dering onder voorzitterschap van dh.
G. de Leeuw. Besloten werd ook dit
jaar weer een Friesche cursufsi te hom
den, evenals een vervolgcursus.
Het verslag van de penningmeester
toonde baten van f 1084.46, uitgaven
f 1015.06, voordeelig saldo f74.40. Aan
het verslag van den secretaris is ont
leend dat de Friesche cursus van het
vorig seizoen onder leiding van detn
heer B. Keulen, is gevolgd' door 14
leerlingen. De Krite telt 57 leden, waar
bij nog de leden van „Marsang” ko
men. In de plaats van mevr. Fortuin-
Zelle, die wegens drukke werkzaamhe
den als bestuurslid had bedankt, werd
als zoodanig gekozen de heer E. Ha-
zelhoff. Tot leden der kas-commissie
werden aangewezen de h.h. L. Bran-
denburgh en H. Spoelstra.
Wat het programma voor dit seizoen
betreft, voor een „fleurige jouri’ in Oc
tober of November werd een commissie
van voorbereiding aangewezen; ook zal
er een tooneel-avond komen, waarvoor
de Krite met Marsang samen de krach
ten zullen afstaan.
Bij de rondvraag wees de heer Tjal-
lema op de blakende welstand waarin
het gereorganiseerde Marsang nu ver
keert. Deze ver. kreeg toestemming op
repetities behalve Friesch, ook Neder-
Landsch te zingen.
geestelijk leven en is de democratie nu ook
daarvoor van belang? Volgens prof. Bonger
wel. Deze somt tal van voordeelen der de
mocratie op dit gebied op, ze voorkomt
volgens hem bv, afwenteling van verant
woordelijkheid, werkt mee tot ontplooiing
van wetenschap en kunst, voorkomt gods
dienstoorlogen, leidt tot verdraagzaamheid,
geeft vrijheid aan het individu, is ook vreed
zamer in de buitenlandsche politiek dan de
autocratie enz. De geestelijke schatten der
menschheid zijn volgens prof. Bonger dus
veiliger bij de democratie dan bij de dicta
tuur, hier gaat het dus om de cultuur, die
eerder bij de democratie bloeit dan bij de
dictatuur.
Wat door insiders niet mogelijk werd
geacht, is door Warner Bros verwezeti-
lijkt: Footlight Parade heeft 42nd Street
en Gold Diggers of 1933 in virtuositeit
van uitvoering overtroffen. De belang
stelling, welke na 42<nd Street overal
voor de z.g. „musical show" aan den
dag werd gelegd, een belangstelling,
welke men niet verwachtte, daar het
publiek volgens de meening van voor
zichtige experts meer dan voldoende
film-revues had’ gezien, was de oorzaak,
dat een genre herleefde, waarvan men
dacht dat het reeds geruimen tijd tot
het verleden was gaan behooren. „Gold
Diggers of 1933” was een stap in een
nieuwe richting, welke door een reaüs-
tisch-actueele nuance beteekenis had
verkregen, Footlight Parade streeft al
het tot dusverre gebodene aan durf van
opzet voorby.
Evenals de voorgaande door Warner
Bros vervaardigde films, speelt ook dit
werk in de wereld der coulissen. De
Stijfheid en spierpijh nu verdwenen.
„Jarenlang heb ik geleden. Vaak heb
ik gekermd van pijn in mijn spieren
en ik was soms zoo stijf, dat ik mijl niet
bukken kon. Ook had ik veel last van
constipatie. Slapen kon ik meermalen
niet van pijln en eetlust of opgeruimd
heid bestonden voor mij niet. Ik heb nu
een vol jaar Uw Kruschen Salts ge
bruikt en heb nergens meer last van.
Omdat ik nu volkomen er van overtuigd
ben, dat Kruschen Salts het eenige
goede middel is, geef ik U uit dankbaar
heid het recht dit schrijven te publioee- handeling, die uitsluitend een aanloop
wil zijn tot het geven van drie grandioos
opgezette scènes, laat de moeilijkheden
zien, waarmee een auteur van revue-
scènes te kampen heeft. Vooral wan
neer hij voor lieden werkt, die zijn
ideeën aan een concurreerende onder
neming verkoop en.
James Cagney, een jeugdig all round
artist, die niet minder vlot tooneel
speelt, dan songs voordraagt en danst,
stelt Chester Kent voor, den door dui
zend en een intriges achtervolgden
auteur. Men ziet Joan Blondell in een
wat klein rolletje, waaruit blijkt dat
Lloyd Bacon, de regisseur, zijn show
zoo sterk mogelijk bezette. De echtge-
noote van Al Jolson, Ruby Keeler kreeg
een groote rol te spelen, Dick Powélffl,
treedt, vervulde de in elk opzicht dank
bare partij van Scotty, den eerzuchtigetn
zanger.
Deze artisten mogen het hunne heb
ben gedaan om Footlight Parade kleur
en vaart te verschaffen, de eigenlijke ac
teurs ziet men niet. Het zijn de reeds
genoemde regisseur Lloyd Bacon en
bovenal Busby Berkeley, de bedenker
van de scènes Honeymoon Hotel, By a
waterfall en Shanghai Lil.
„Honeymoon Hotel” is een geestig
verwerkte, typisch Amerikaansche re>-
vue-scène, waarin de regisseur tot tal
van „pointes” kwam, die stuk voor stuk
raak zijn. „By a waterfall” is technisch
een wonder. In het onafzienbare film-
repertoire is deze scène uniek. De wijzie
waarop George Barnes, de eerste ca
meraman dit ultra modem waterballet
fotografeerde, is superieur.
Een scène van geheel ander karak
ter is „Shanghai Lil”, waarin men een
dankbaar gebruik kon maken van de
enorme studio’s, welke voor de verfil
ming hiervan dienstbaar zijn gemaakt.
Er zit zulk een ruimte in deze opnamen,
dat men nergens de gedachte krijgt aan
door vier muren begrensde filmateliers.
Zooals Warner Bros meermalen heeft
gedaan, eindigt ook dit filmwerk met
e.en hulde aan Roosevelt en de N.R.A.
De muziek heeft dank zij radio en
gramofoon te onzent reeds bekendheid
verkregen. Men hoort in deze films het
door Forbstein gedirigeerde Vitaphone
Orchestra, dat de in brillante arrange
menten uitgevoerde compositie speelt.
Irving Kahal en Sammy Fain schreven
By a waterfall, het geestige Sittin’ on a
backyard' fence en het weinig dorni-
neerende Ah! the moon is there; Al Du
bin en Harry Warren zijn de auteur en
componist van Honeymoon Hotel en
Shanghai Lil. En zeker niet in de laat
ste plaats draagt de muziek tot het suc
ces van Footlight Parade bij.
Democratie is ten slotte een zaak van
overtuiging en geloof en de overtuigde de
mocraat zal als het moet ook het woord
spreken: „Ik kan niet anders”, maar hij moet
daarvoor dan ook staan en vallen.
Is voor de democratie de democraat het
grootste gevaar, hij is daarvoor ook de
groote propagandist als zijn leiders met zijn
steun die maatregelen weten door te voeren
welke weder anderen tot de democratie zul
len aantrekken. Beseffen wij in dezen allen
onze verantwoordelijkheid.
Nadat eenige vragen door den inleider
waren beantwoord, sloot de voorz. met een
woord van dank tot den spreker de verga
dering.
ren. Omdiat ik weet wat lijden is, raad
ik een ieder dringend aan ook Kruschen
Salts te gaan gebruiken.”
Mej. D. de H. te O'.
Stijfheid en rheumatische aandoenin
gen ontstaan door onvoldoend werken
de afvoerorganen. Dit verklaart waarom
de rheumatieklijder zoo dikwijls, bewust
of onbewust, Last heeft van constipatie
Kruschen Salts spoort lever, nieren en
ingewanden aan tot krachtiger werking
de afvalstoffen en overtollig urinezuur
worden uit het lichaam verwijderd, pij
nen en stijfheid verdwijnen. De „Idage-
lijksche dosis’"’ zal U voortaan bdijfven
behoeden voor constipatie, rheumatiek
en U frisch en J,fit” houdèn. Stralende
gezondheid voor één cent per dag.
Kruschen Salts is uitsluitend verkrijg- meer en meer op den voorgrond
Na aldus de grondslagen van de demo
cratie te hebben blootgelegd^ betoogt spr.
dat de gevaren welke de democratie van
binnen uit bedreigen veel erger zijn dan die
haar van buiten af bedreigen. Het gaat dus
vooral om de democraten. De leden der col
lectiviteit moeten van haar geest doortrok
ken zijn. Al te gemakkelijk verliest men in
de praktijk de grondslagen der democratie
uit het oog.
Onze opvatting der gelijkwaardigheid
brengt mee dat wij als democraten ook een
democratische houding moeten aannemen
tegenover anti-democraten, in de praktijk is
dit echter wel eens anders. De democratie
kan dus alleen met democratische middelen
verdedigd worden, dus vooral met argumen-
teeren.
Gemakkelijk ook wordt het begrip vrijheid
zoodanig opgevat dat men doen mag, wat
men wil, doch men vergeet dan de gebon
denheid aan anderen en aan het beginsel.
Vrijheid aan de eene kant is verantwoorde
lijkheid aan de andere. Verantwoordelijkheid
aan zich zelf doch ook aan de gemeenschap,
waarin de vrijheid haar grenzen vindt. De
broederschap behoort dus wel tot één van
de wezenlijke grondslagen der democratie.
Verantwoordelijkheid vooronderstelt ook
opvoeding en dat wel tot iets meer dan ken
nis, daartoe behoort ook de zedelijke vor
ming, zonder zekere mate van onbaatzuch
tigheid is democratie niet denkbaar. Daar
om legt democratie ons de taak op der
massa-opvoeding en de grenzen der demo
cratie liggen daar waar de opvoedbaarheid
ophoudt.
Maar verantwoordelijkheid behoeft de
mensch hief méér te dragen dan hij kan. En
hier komen wij tot het leidersprobleem. Mo
derne democratie zonder leiders is niet
denkbaar, er wordt voor het bestuur en het
beheer een mate van inzicht en kennis ge-
eischt, welke niet ieder bereiken kan. Dit
brengt mede dat de democraten vertrouwen
in hun leiders moeten hebben, hebben ze
dat niet meer dan kieze men andere leiders,
aan welke zelfgekozen leiders men dan ook
zekere mate van gehoorzaamheid schuldig
is. De gemeenschap moet zijn een van vrije
persoonlijkheden, maaF moet toch een staat
zijn, hetgeen zekere gelijk gerichtheid van de
volkswil vooronderstelt. Hier raken wij wel
één van de hachelijkste zaken, want kan
men in deze tijd wel van een gemeenschap
pelijke volkswil spreken, gezien de versplin
tering der partijen, de verbrokkeling van
ons volk in groepen, al kan het socialisme
hierin verbetering brengen.
DEMOCRATIE EN DICTATUUR.
Voor het 1. v. A O. sprak gisteravond in
het Gerechtsgebouw dr. H. de Vos over
bovengenoemd onderwerp.
D r. d e V o s stelt voorop dat de behan
deling van zijn onderwerp, waar het doel
van het Instituut is: „ontwikkeling”, meer
op het denken dan op gevoelens zal zijn
gericht, en waar de s.d.a.p. onvoorwaarde
lijk op de grondslag van de democratie
staat, en dus ook het I. v. A. O.„ hij in zijn
betoog de handhaving van de democratie
zal verdedigen.
De democratie wordt heftig bestreden;
hoe snel is te dien opzichte de stemming wel
omgeslagen, zooals trouwens op zoo veler
lei gebied de laatste tien jaar. „Democraat”
was nog niet zoo lang geleden een eere-
naam, men denke aan het algemeen kies
recht, dat tenslotte vrijwel algemeen werd
aanvaard. De democratie was niet meer
punt van debat, doch alleen de uitbouw
daarvan. Nu is men in breede kring fel ge
kant tegen de democratie en zelfs de voor
standers verdedigen haar heel vaak met
zeker voorbehoud, er is ook daar zekere
aarzeling gekomen. Ook in de socialistische
gedachtenwereld is die aarzeling er, voor
tal van Duitsche en Oostenrijksche partij-
genooten heeft de dictatuur van het prole
tariaat een groote aantrekkelijkheid gekre
gen. En, zooals gezegd, in breede kring
kant men zich fel tegen de democratie als
een stelsel, dat men in z’n totaliteit ver
werpt
W ij willen de democratie handhaven,
doch zullen de grondslagen daarvan dan
moeten verdedigen en bevestigen. Daarvoor
zal ’t noodig zijn, dat de grondslagen eerst
worden blootgelegd. Prof. Bonger grondt
zijn verdediging van de democratie op het
nut er van, hij acht ze nuttiger dan de dic
tatuur en toont in deze de superioriteit van
de democratie boven de dictatuur aan. Dit is
een beschouwing die haar goed recht en
groote beteekenis heeft. Inderdaad kan al
leen iets dat nut heeft, dat een belang is
voor de mensch of groepen daarvan zich
handhaven. Een beginsel zal zich slechts
doorzetten als het eigenbelang van de
mensch er bij betrokken is. Het socialisme
zou nooit zijn ingeslagen als de arbeiders
klasse geen belang had bij de komst daar
van. Alleen omdat de belangen der massa
door de democratie worden gediend, zal
deze massa haar verdedigen. Maar toch is
democratie ook nog wat meer dan louter
zaak van eigen belang, zooals nationaal
socialisme en bolsjewisme ook nog wat meer
is dan een zaak van eigen belang voor hen,
die deze stelsels aanhangen. Dat dit het
geval is, blijkt uit het feit dat men voor deze
dingen in geestdrift kan geraken. Nu plegen
de menschen voor een zuivere belangen
strijd niet in geestdrift te geraken, al zullen
zij hun belangen ook taai verdedigen. Als
dus de democratie in sta^t is tot geestdrift
te inspireeren, gevoelens in ons te wekken,
dan wijst dit er op, dat er overtuigingen bij
betrokken zijn, die een diepere oorzaak heb
ben. De diepe overtuigdheid waarmee ze
wordt verdedigd of verworpen, getuigt van
verzekerdheid, die niet pleegt aanwezig te
zijn daar waarbij alleen belangen betrokken
zijn. i
Democratie alleen op grond van nut of
belang verdedigen leidt echter tot opportu
nisme, men is dan nu eens voor, dan weer
tegen de democratie en dat is voor de ware
democraat niet te aanvaarden. Democratie
is voor hen een zaak van iets meer dan be
rekening en eigen belang; democratie blijkt
dus ook een ideaal te vertegenwoordigen,
waaraan men desnoods eigen belangen
ondergeschikt maakt en waarvoor men
offers brengt. Democratie is dus niet een
zaak van louter nut.
Dat wordt nog duidelijker als men er eens
op ingaat wat eigenlijk „nut” zeggen wil.
Iets is nooit nuttig op zich zelf, doch wordt
slechts nuttig in betrekking tot iets anders.
Een bril is niet op zich zelf nuttig doch
wordt het, als men een slecht gezicht heeft,
is dus een middel. Als democratie dus nut
tig is, is het slechts een middel, en waar
voor dan? Men zou kunnen zeggen: een
middel voor de massa om tot grooter wel
vaart te komen, doch ook de dictatuur kan
zoo’n middel zijn, men denke aan Duitsch-
land en Rusland. Hoe belangrijk dit ook is,
dit is niet genoeg. Het gaat ten slotte niet
om welvaart alleen, doch vooral ook om het
Deze genoemde grondslagen der demo
cratie vindt spr. ook weer terug in de aan
vang van de definitie welke prof. Bonger
van het engere begrip „democratie” (als
staat en rechtsgemeenschap dus) geeft: „De
democratie is een bestuursvorm eener col
lectiviteit met zelfbestuur, waaraan een
groot deel harer leden hetzij direct of indi
rect deelneemt”. Hieruit spreekt een posi
tieve waardeering van dé gemeenschap,
waarmee de democratie zich keert tegen het
felle individualisme, dat eigenlijk anarchis
me is. De democratie acht de gemeenschap
noodig, omdat daarin slechts de enkeling
persoonlijkheid kan worden. Voorts spreekt
uit deze definitie vertrouwen in het kunnen
van de mensch. Immers zij stelt ’n zoo groot
mogelijke deelname der leden aan het zelf
bestuur, waarmee ook erkend is dat zij op
die deelname gelijk recht hebben. Hier, in
deze definitie, zien we dus alle drie voor
onderstellingen aanwezig, welke boven om
schreven werden.
Ook uit de waardeering der tegenstanders
j"e blijkt dat we hier de werkelijke grondslagen
der democratie moeten zoeken. Mussolini bv.
acht de staat een persoonlijkheid van hoo-
ger orde dan de enkeling, de staat is alles,
de enkeling niets. Hij en ook de communis
ten beweren dat de democratie te veel bouwt
op de persoonlijkheid van den enkeling en
er te veel op vertrouwt, de inconsekwentie
dan is dat ook zij, deze tegenstanders, op
den mensch,, nl. op één bepaalde mensch,
den leider, bouwen, doch deze leiders wor
den dan ook niet meer als gewone menschen
beschouwd, Hitler bv. is reeds een legen
darische figuur.
Toch vertrouwt de democratie de mensch
niet grenzeloos, vandaar juist dat zij zoo
veel waarde hecht aan de gemeenschap.
Daarom vallen de anarchisten haar zoo fel
aan.‘Uit het anarchisme spreekt immers een
groot optimisme omtrent den mensch (Ba-
koenine). Eigenlijk kan men de grondslagen
der democratie niet beter definieeren dan in
de leuze der Fransche revolutie: vrijheid,
gelijkheid, broederschap.
Maar niet ieder waardeert die cultuur en
vindt dat alles zoo goed. Vrede en vrijheid
achten wij te waardeeren, doch Mussolini
zegt: „alleen de oorlog voert de mensche-
lijke energie tot haar maximum op en drukt
een stempel van nobelheid op hen, die den
oorlog onder oogen durven zien”. Een nat.-
soc. officier zeide: „ik kan dat vervloekte
woord „vrijheid” niet meer hooren”. Er is
dus een groot verlangen zich te scharen
onder een leider, een verlangen van de ver
antwoordelijkheid af te zijn. En het Ooster-
sche denken heeft zekere afkeer van cultuur.
Achter een verdediging van de democratie
als door prof. Bonger staat dus ’n bepaalde
waardeering van de cultuur; wie deze an
ders waardeert zal ook de democratie an
ders waardeeren. En de voorstanders van d
dictatuur zullen voorts tegenover de opvat
tingen van prof. Bonger stellen dat de be
schaving ook onder de dictatuur heeft ge
bloeid, ja meest onder dictatuur heeft ge
bloeid. En ook kan de vraag rijzen of he
wel zoo noodig is, dat ieder deel heeft aan
de cultuur. Vroeger zijn er geheele groepen
van uitgesloten geweest. Zelfs behoeft, vol
gens de opvatting van velen, niet ieder deel
te hebben aan de zedelijke cultuur. Of bv.
een mensch uit innerlijke overtuiging cor
ruptie afwijst of uit vrees is voor de dicta
tuur gelijk, als er maar geen corruptie
plaats heeft.
De democratie echter wil geen twee groe
pen, waarvan de een deelt in de cultuur, de
ander niet, doch zij wil het gêheele volk
doen deel hebben aan die geestelijke schat
ten, en wel op zoodanige wijze, dat de
waardeering daarvan ook tot een bepaalde
geesteshouding geworden is.
Maar in deze waardeering van democra
tie en dictatuur staat toch slechts overtui
ging tegenover overtuiging, waardeering
tegenover waardeering, geloof tegenover ge
loof. Men moge met de bovengenoemde ar
gumenten nog zoo gloedvol de democratie
verdedigen en de dictatuur bestrijden, be
twijfeld mag of men veel tegenstanders kan
overtuigen. Blijkbaar berust de waardeering
op irrationeele motieven, en dat moet ons
bescheiden stemmen ten opzichte onzer ver
wachtingen om tegenstanders te kunnen
overtuigen.
In het tweede deel van zijn betoog stond
spr. stil bij datgene wat werkelijk tot de
grondslagen van de democratie behoort en
deze onderscheidt van de grondslagen der
dictatuur.
De democratie schat die. beschaving het
hoogst waarin welvaart heerscht, kunst en
wetenschap bloeien, deugden als verant
woordelijkheidsbesef enz. hoog gewaardeerd
worden. Hier is dus sprake van een bepaald
cultuurbeeld, vandaar het verwijt van bar
barisme jegens de dictatuur.
In den mensch vindt de beschaving echter
uitgangspunt en doel, het gaat de democra
tie dus om de bestemming van de mensch.
De democratie meent dat bij haar het best
gewaarborgd is dat elke mensch persoon
lijkheid wordt voorzoover dat mogelijk is.
De democratie proclameert dus de gelijk
waardigheid van elke mensch, ieder mensch
heeft een gelijk recht op ontwikkeling van
zijn persoonlijkheid, gelijke rechten op de
schatten der beschaving.
De democratie vooronderstelt, dat vloeit
uit het vorenstaande wel voort, dat ieder
mensch ook tot een persoonlijkheid kan uit
groeien, ze heeft dus een sterk vertrouwen
in het kunnen van den mensch, mits hij ge
legenheid hebbe zijn gaven te ontplooien. Er
is dus een zekere mate van humanisme in de
democratie, zij heeft een hooge waardeering
van de mensch en zijn vermogens, vandaar
de sterke verwantschap van democratie
en socialisme. Deze machtige impuls van het
humanisme is ook in het socialisme aan
wezig, ja daarin het voornaamste element,
het socialisme is menschheidszaak omdat
het opkomt voor de gelijkwaardigheid van
de mensch.
II
i
I
NIEUWE SNEEKER COURANT