15 Eerste Blad
Uitgave KIEUINH Co.
annex SNEEKER COURANT (79e Jaargang)
Officieel Orgaan
der Gemeente Sneek
n
DE VIERDE MAN
<12
(15
59
DOUWE EGBERTS
fcektes FR1ESCHE HEEREN BAAI
I
h
Woensdag 20 November 1935
52e Jaargang
Dit No. bestaat uit 2 bladen
FEUILLETON
I
ril
1
I k et
I
perSIS
BJ
Alle Advertentiën wordexi in belde bladen opgenomen
Regelprljs 9 cent. Abonnementen belangrijke korting
RECLAMEKOLOM.
NIEUWSTIJDINGEN.
Natuurkundig Genootschap.
I
Nadruk verboden.
31.
■fe"
ANNO 1753
1
t
F
Vrijdags te Hommerts, Jutrijp, Tirns, Goënga, Gauw, Sijbrandaburen, Offingawisr, Terzool, Abbeg.
Oosthem. Deersum, Scharnegoutum, Roodhuis. Gaastmeer, Balk, Stavoren. Wyckcl. Langweer Boztim
te
er
•hun tocht zou het grootste deel der vogels
omkomen, en alleen zij die de sterkste ca
paciteiten als trekvogel hebben, overleven.
Veel slachtoffers vergden de vuurtorens; bij
de Brandaris vliegen jaarlijks wel een 500 a
600 trekkende vogels tegen het licht, doch
op Helgoland zijn in één nacht wel 20000
leeuweriken omgekomen. De Duitschers heb
ben er wat op gevonden door in donkere
nachten de torenschacht met schijnwerpers
te verlichten; dat is ook in Nederland toe
gepast met zeer goed resultaat.
Nadat spr. nog even gewezen heeft op de
F
(Een geval uit de praktijk
van Inspecteur Sanders, lid
der Centrale Recherche),
door
UDO VAN EW.0UD
fli L
den
oen
al
ian-
zou
dat
sch
35
ns
15.
en
16
Is,
1
ees
ka
al
)es-
ran
sch
an,
ieïi
ai
de
eld
'ert
lag
da
da
gs-
ier
Ier
:e-
2e
>5,
to
a
,r
T
n
b
L-
.3
l-
er-
its
ae-
de
Er
re
de
ij
ler
is,
sn-
:r-
pe-
ad
it-
en
sr-
79
er
n-
I
sporen steeds loodrecht op de aarde kunnen
vallen. En hoe weet het zaadje, diep in de
grond, in welke richting het zijn wortels
moet uitzenden? We raken hier in het gebied
van de zwaartekracht. Op een wentelend
rad bleken de zaadjes zich wat de richting
der wortels betreft, niet te kunnen oriën-
teeren. Hier speelt de zwaartekracht dus
een rol en misschien hebben magnetische
verschijnselen bij hoogere wezens ook in
vloed. Vooral de Franschen doen de laatste
jaren ten opzichte van het oriënteeringsver-
mogen belangrijke onderzoekingen. Postdui
ven, tijdelijk beroofd van hun gezichts-,
reuk- en gehoorzintuigen bereikten toch hun
nest. Maar plaatste men het dier een solo-
noïde op de kop, waardoor een magnetisch
veld ontstond, dan was ’t z’n oriënteerings-
vermogen absoluut kwijt.
Spr. wil bij het „waarom” echter niet lang
stilstaan en nog iets vertellen van het ring-
onderzoek. Dit ringen mag alleen worden
gedaan door menschen met een groot ver
antwoordelijkheidsgevoel en groote kennis
van vogels, omdat onoordeelkundig ringen
groote gevaren voor de dieren meebrengt.
Het ringonderzoek heeft al bewezen, dat er
vogels zijn als kapmeeuwen en ook kieviten
die de Oceaan kunnen oversteken, en een
stern in Alaska geringd werd in Afrika te
ruggevonden. Men begrijpt dat het resul
taat van dit exact onderzoek afhankelijk is
van de medewerking van leeken, de men
schen moet dus interesse voor dit ringen-
onderzoek worden bijgebracht en vooral de
Duitschers zijn daarin uitnemend geslaagd,
zoodat aan de Vogelwarte Rossitten tal van
bijzonderheden betreffende de trek zijn be
kend geworden. Men weet bv. iets over de
treksnelheden. Spreeuwen vliegen met een
snelheid van 55 60 K.M. per uur, de trek
kende zwaluw 27 A 30 K.M., maar de zwa
luw die men ver van zijn nest brengt en dan
vrijlaat, vliegt naar zijn nest terug met een
snelheid van ver over de 100 K.M. Trek
kende kieviten vliegen 35 K.M., leeuweriken
3234 K.M. Bij mooi weer is de snelheid
geringer, doch zit een koude golf achter de
vogels dan krijgt men een zgn. rush, en kan
de snelheid van spreeuwen bv. 75 K.M. be
dragen. De vogels trekken .liefst met de
wind een beetje schuin tegen; bij wind in
de rug staat de trek stil, evenals bij mist.
De vogels vliegen als regël slechts enkele
tientallen meters boven de aarde, boven de
zee zeer laag.
De vogels die op de trek hier in ons land
de winter doorbrengen, zijn vogels uit
Scandinavië, dus niet uit het Oosten, ook uit
Groenland komen hier eenden, tapuiten enz
De Scandinaafsche vogels verlaten Scan
dinavië en volgen dan niet de kustlijn doch
1 I
I -V'
ontvangen, waarin de politie geadvi
seerd werd zich van alle inmenging in
de „hollandische Angelegenheit” te
onthouden, daar men anders niet zou
kuntaen instaan voor het leven der bei
de gevangenen. Deze laatsten, zoo werd
voorts medegedeeld, zouden onmiddetl-
l'ijk in vrijheid worden gesteld, zoodra
men de zekerheid had, dat de Holland-
sche inspecteur naar zijtn land was te
ruggekeerd en uit een persoonlijk door
den commissaris onderteekende adver-
iets ontgaan zou.
Ongeveer een uur verstreek zonder
dat zich iets bijlzonders voordeed'. Hij”
hoorde de voetstappen van vlugge ka
mermeisjeS', die jn de op een der zij
gangen van deze, verdieping uitkomen
de vertrekken aan het werk schenen te
zijn en den zwaren tred van een of an
deren nieuwen gast, die, geëscorteerd
door een koffers, toreenden liftboy,
wiens onregelmatige voetstappen van
dit zware werk getuigden, z’n. kamer
opzocht. Bij elk dezer geluiden echter
boog Sanders zich voorover en drukte
hjj1 zijn oor tegen het sleutelgat om te
hooren of zij verband hielden met het
doen en laten van zijn overbuurvrouw.
Eindelijk scheen zijn geduld te zullen
worden beloond.
Nadat het eenigen tijd volkomen stil
was geweest, vernam hij plotse ing weer
het schuiven van de liftdeuren, zooals
dat reeds eenige malen tot hém was
doorgedrongen. Ditmaal echter scheen
slechts één persoon de lift te verlaten,
vermoedelijk dus de’ liftboy zelf, die
snel in ,zjjn richting kwam. Even on
verwachts als zij gekomen waren, hiel
den de .schreden op. Toen werd bijl de
In de eerste vergadering van dit seizoen
van het Natuurkundig Genootschap in café
Leeuwen, sprak gisteravond de heer Jan
Strijbos bij lichtbeelden voor een voor dit
genootschap bijna ongekend groot publiek
over „Trekvogels en Vogeltrek”.
Spr. betoogde ter inleiding dat van de
vogeltrek de quintessens nog niet bekend is;
over het „hoe” kan spr. wel iets vertellen,
inzake het „waarom” moet hij het antwoord
schuldig blijven.
Oorspronkelijk zijn de vogels waarschijn
lijk alle standvogels geweest in de tijden
toen meer gelijkmatige temperaturen over
de geheele aarde heerschten. Bij de verbre
king van die gelijkmatigheid kwam toen de
trek, er kwam immers in de door koude ge
teisterde streken voedselschaarschte. Oor
spronkelijk is dus de trek een voedselkwes-
tie, die later tot een automatische impuls
geworden is.
De Duitschers hebben belangrijke onder
zoekingen gedaan op het gebied van deze
trek, zij beschikken daarbij over twee zeer
belangrijke trekstations Rossitten aan de
Kuhrische Nehrung en Helgoland.
In ons land is het onderzoek van vrij
recenten datum, dr. Jan Verweij en G. A.
Brouwer bewegen zich op dit gebied, in
1919 werd een waarnemingsstation Noord-
wijk aan Zee gesticht, dat wegens geldge
brek is opgedoekt, en nog pas een paar
jaar is het station Texel opgericht, waarvan
echter de vraag is of het de meest geschikte
plaats is.
Wat de richting van de trek betreft, deze
vangt in de herfst in Z.W. richting aan en
is dan over ’t geheele land verspreid; als de
vogels echter de kusten bereiken of rivier
dalen, worden zij daar samengedrongen en
krijgt men dus een trekbeeld in gecompri
meerde vorm. De terreingesteldheid kan dus
de trekweg stimuleeren. De gunstige ligging
van ’t waarnemingsstation Rossitten is dus
gemakkelijk te verklaren, de vogels uit het
Oosten in Z.W. richting vliegend dralen de
Oostzee over te steken en hier vindt men
dus groote vogelmassa’s samengedrongen.
Hetzelfde verschijnsel kan men waarnemen
aan de Bosporus; ongehoorde vogeldrom-
men, gestuit door de Zwarte Zee, de Zee
van Marmora enz., treft men daar soms
aan; ook rivierdalen, bergruggen, bosch-
randen stimuleeren tot de keuze van een
bepaalde trekweg, men noemt dat „leid-
liniën”, welke door het terrein zelf worden
aangegeven. Het trekinstinct houdt eerst op
met werken zoodra de vogels voor onover
komelijke moeilijkheden komen, zoo trof
men vogels uit het verre Noorden aan die
op de zuidelijkste punten van Z.-Afrika
overwinteren.
Het trekonderzoek wordt verricht door het
ringen der vogels; hier te lande gaat dit
ringen uit van het rijksmuseum voor Na
tuurlijke Historie te Leiden. De vogel vliegt
niet in één ruk naar zijn doel, legt dagtra-
jecten af en houdt zich onderweg ook wel
eens een paar dagen op. De ooievaar doet
bv. 6 7 weken over zijn tocht. Door de
ringen van opgevangen of gedoode dieren
kunnen wij iets omtrent de trekwegen en de
winterverblijven der vogels ontdekken. Wij
weten nu dat de kapmeeuw uit Nederland
de winter doorbrengt aan de Zwitsersche
meren en de kusten van de Middellandsche
Zee en ook in Tunis. De ringen leveren ook
het bewijs voor het vaste domicilie en het
constante huwelijk bij verschillende vogel
soorten, het vogelpaar gaat dan bij de trek
uit elkaar, doch komt na de trek weer samen
om een nest te bouwen. Er zijn vogels wélke
reeksen van jaren hun nest op dezelfde
plaats bouwen. Spr. nam een paar zelfde
zilvermeeuwen waar, die telken jare weer
hun nest maakten; een kievitenpaar draaide
4 jaar op hetzelfde plekje in een weiland bij
Castricum zijn nestkuiltje.
De vraag hoe de vogels hun weg vinden,
ook de jongen die nog nooit eerder trok
ken, is in het duister van het mysterie ge
huld, al weten we wel in welke richting
moet gezocht. Ook enkele menschen onder
de cultuurvolken bezitten een verrassend
groot oriëntatievermogen en bij de natuur
volken, bv. de Eskimo’s, de Boschjesmannen,
de Australische inboorlingen is dit sterk
ontwikkeld. Spr. gelooft dat een Fokker en
een Lindbergh dat vermogen ook hebben,
hijzelf bezit het ook eenigermate.
Niet alleen de vogels hebben het trek-
instinct, ook tal van insecten, ook eenige
cetaceën, en ook bv. de bisons die de trek
wegen maakten welke later door de aanleg-
gers van wegen en spoorwegen in Noord-
Amerika vaak werden gevolgd, zoozeer
hadden de dieren de kortste weg weten te
vinden. Ook de trek van de paling, van de
zalm, de ansjovis door een zintuigelijke
werking, waarvan wij geen notie hebben,
is bekend. En zelfs onder de planten treffen
we oriënteeringsvermogen aan, een padde
stoelensoort kan zich zoodanig oriënteeren
ten opzichte van het aardoppervlak, dat de
vliegen de Noordzee over, volgen dan de
Engelsche kust en steken in de regel bij
Calais over. Een goudhaantje, dat in een
kooi binnen een uur aan voedsèlgebrek
sterft, kan uit Scandinavië komend uren
lang over zee vliegen zonder voedsel te be
hoeven. Soms oriënteeren de dieren zich op
hun vlucht naar de wind, als deze aanvan
kelijk gunstig voor de trek, later ruimt kan
het zijn dat de vogels weer terugvliegen;
men noemt dat de verkeerd gerichte trek.
Sommige ornithologen zijn van meening,
dat de trek vooral een soort selectie is, op
had" zij trouwens
De verdw'ijtning van
itvertsen, die nu toch ook terug had.
kunnen zijn, was gevolgd door de ont
voering vaïi Wils en als „dritte iim Ban
de” genoot hij nu de speciale bewaking
van een ander lid van' dit illustre ge
selschap, dat zeker niet zou aarzelen
tegen hem op dezelfde Wijze op te tre
den, wanneer het daartoe zijn kans
schoon zag. Thans waande men hem
rustig in hotel Eden, waar men hem,
wanneer hij zich althans niet al te
lang schuil zou houden, ongevaarlijk
achtte en in de laatste plaats was er
dan nog het Dusseldorfsche politie
corps, dat de tegenstanders voorloopig
eveneens onschadel.jk hadden gemaakt.
In den koffer n.L, we ke de recher-
cheux-kruier voor meneer Muber uit
Rotterdam in hotel Eden had algege-
ven, "had zich, verborgen tusschen de
tich daarin bevindende*- kleeren, een
briefje van den hoofdcommissaris bfe-
vonden. waarin deze mededeelde zoo
juist een anoniem schrijven te hebben
Het meisje, dat den haar zoo plotse
ling overrompe enden bezoeker, die
overigens, een zeer be.rouwb„ren in
druk maakte, min of meer verbaasd
had aangestaard, kreeg ze f geen ge
legenheid om te antwon.d n, Wan.
even snel als, de oude heer gekomen
was, bleek hij' ook weer verdwenen. Zij
wierp een blik o;> het visitekaar je, dat
den naam Eri h Friedrligh Fedorra ver
meldde, daarna op het ge dstan en le
vervolgens beide voorwerpen haa tig i
de zak van haar scho.t gl den,, toen zij
bemerkte, dat haar col ega die n d'e
andere kamer werkte, nieu sgierfig
haar hoofd'om de dteu' s ak.
Sanders wa inmidd. s teruggerend
naar de kamer van z jln o erbuurvTouw,
waar hij, zonder een moment te aarze
len, binnenging. Zooa's hj verwacht
had, was het vertrek vr.jwel op deze f-
Ide wijze gemeubileerd ais zijn eigen
kamer. In een der hoeken bji het raam
stond een divan. Daarachter bevond
zich een radiator van de centrale ver
warming, welke ged e tel k bedekt
werd door een der overgoïrdijinen en
tusschen die radiator en dén bui en
muur hij had dat op z’n kamer
reeds gezien was een vrij hoekje;,
waar hij zich met eenige moeite wel iln
kon wringen. Weliswaar zóu de warm
te, die de radiator ui straalde, b.j een
Lang verblijf ondragelijk wo.den, mar
zóólang behoe de hij het waarschjjn.ijk
niet uit te houden en de schulilp.aats,
geheel verborgen door de dichte p ooien
van het gordijn, was overigens zóó
mooi, dat hij dit inconvenient maar
over het hoofd moest zien.
Nauwelijks had hij zich in den war
men hoek geïnstaEeerd, waarbij hij nog
kamer aan de overzijde op de deur
geklopt en op hetzelfde oogenblik,
sprong Sanders op en greep de deur
knop.
Tegelijkertijd werden twee deuren
geopend, die van Sanders' kamer ech*
ter slechts op een kier, he geen vol
doende was om hem in de gelegenheid
te stellen elk woord, dat aan de over
zijde van den gang gesproken werd, op
te vangen. Het was de lif.boy, die hei
eerst sprak.
„Juffrouw Portel’e, er is een telegram
voor u beneden, eigenhandig at te ge
ven”.
Daarop de aangesprokene, die niet
in het minst verrast scheen:
„Ik kom”.
Dit was voor "Sanders hst moment,
waarop hij gewacht had. Nauwelijks
bewees het dichtslaan van een hek, dat
beiden zich in de lift hadden begeven,
of Sanders snelde den gang af in de
richting van waar kort tevoren cle
stemmen der kamermeisjes tot hem
waren doorgedi'ongen. Inderdaad va.'Jdl
hij daar twee meisjes, die bezig waren
in twee aan elkaar grenzende kamers
dé bedden op te maken en zich bij dit
werk op vrij luiden toon met elkaar on
derhielden. Een'van haar overhandigde
hij een vistiekaartje, dat hij reed' ge
reed had gehouden en terwijl hij het
stukje karton vergezeld liet gaan van
een geldstuk, dat het meisje waar
schijnlijk meer belang inboezemde, zei-
de hjij:
„Wilt u over een kwartier de be
woonster van Kamer No. 53 zeggen,
dat deze heer haar in de ontvangsalon
wenscht te spreken. Denkt u er wel
aan: over een kwartier!”
Dat 'laatste
fiiet Verzuimd.
Evertsen, die
--
plan te twijfelen naderde men thans
het einde van deze affaire, niettegen
staande hij er zelf nog geen idéé van
had, wie de werkelijke dader van den
moord op bankier Leuvensteyn eigen
lijk was.
Sanders had een der zich in het ver
trek bevindende fauteuils bij de deur
geschoven, waar elk gerucht van het
geen zich op den gang afspeelde tot
hem doordrong. Daar kon hij zich vrij
- - overgeven aan zijd meditaties, zonder
tentie in een der Dusseldorfsche büa- de kans te loopen, dat hem daarbuiten
den, waarvan de tekst was voorgeschre
ven, zou blijken, dat ook deze de zaak
als afgedaan beschouwde.
Deze laatste maatregelen van dé te
genpartij waren oorzaak, dat Sanders
zich op dit oogenblik niet al te onge
rust maakte omtrent het lot van Wils
en Evertsen. Zij waren weliswaar bei
den aan den willekeur van de bende
overgeleyerd, maar voorloopig zou hun
leven geen yevaar 'dopen. Zoolang hij,
Sanders, zoowel als de Dusseldorfsche
politie zich van elk daadwerkelijk o;>
treden onthield en uit niets zou blijken,
dat men op de hoogte was van het be
staan van het perceel in de Alte Jakob-
strasse was er geen vuiltje aan de lucht;
zi, het dan, dat men rekening zou heb
ben te houden met de mogelijkheid van
rijzend wantrouwten bij de tegenstan
ders, wanneer het vertrek van den Hol-
landschen inspecteur en de advertentie
van den hoofdcommissaris wat al te
lang op zich zouden laten wachten.
TVlaar zooveel tijd meende Sanders
niet noodig te hebben. Wanneer de
voorteekenen niet bedrogen en op
het oogenblik bestond er niet de minste
reden om aan het welslagen van zijd
l k'
De NIEUWE SNEEKER COURANT is een abonnementsorgaan, verschijnt Dinsdags en Vrijdags. Abonnementsprijs in de stad f2.50, naar buiten fr. per post f3.60. De SNEEKER COURANT i; een i.' n u, in
en wordt gratis bezorgd bij allen die te Sneek geen abonné zijn op de Nieuwe Sneeicer Courant en bovendien huis-aan-huis verspreid:
Dinsdags te Woudsend, Heeg, Nijezijl, Folsgare, Nijland, Oppenhuizen, Uitwellingerga, Oudega (W.),
Ijsbrechtum, Wolsum, Harich, Hemelum, Bakhuizen, Nijemirdum, Sondel, Sloten, Tjerkgaast, Spannen
burg, Poppingawier, Warns, Rauwerd
Controle op de oplaag toegestaan.
NIEUWE SNEEKER COURANT
-k
4
r
■■Wt
f
Ir
A
3*
u
I-
e
a
W A ---
