SII
A
:k
cl®
hito!
G
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK, WYMBRITSERADEEL en IJLST
[IS
Sneek en zijn Sterrekundig Kabinet
i.
&uitenlandsch Overzicht
In dagen van spanning
Ie JAARGANG No. 28
VRIJDAG 6 DECEMBER
1946
OISTE
:ek
4
BONNENLIJST
voor de 2e helft van de 13e periode
(8 t.e.m. 21 December) 1946.
ezen.
leeraar
of
51-3 Boter
of
of
Frieseh Grondbezit.
Él
5)2-1 Brood
52-1 Boter
52-2 Boter
T 61
V 62
X 61
X 62
400 gram brood
125 gram boter
125 gram margarine
100 gram vet
250 gram margarine
200 gram vet
4 liter melk
100 gram vleesch
400 gram vleesch
ry’wiel.
kregen
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Bureau voor Advertenties
Fa. DRIJFHOUT
GROOTZAND 55
fel. 3005
iele
6
len.
het
an-
irs-
J.
jaar
jaar
lieg-
Spr.
geen
ïrkt,
tand
boei
nige
Het
oop-
oor-
nge-
rso-
t nu
nog
?pen
De
aar-
dar
ing-
ont
wel
dat
aan
ook
met
ling
aan
3ch-
int-
zra-
J.
>ker
:ht-
Voor de week van 15 t.e.m. 21 De
cember zullen nog bonnen worden
aangewezen voor tabak, versnaperin
gen, bloem, koffie, thee en gedroogde
zuidvruchten. Deze week is vzederom
100 gram extra vleesch beschikbaar,
zoodat men in totaal 500 gram per
veertien dagen ontvangt. Op de bon
nen voor tabaksartikelen zal bij aan
koop van twee rantsoenen cigaretten
ten minste één rantsoen cigaretten,
vervaardigd uit Zuid-Amerikaansche
tabak gekocht moeten worden.
Citroenen voor volwassenen.
Voor allen, die zijn geboren in 1925
of vroeger worden circa 200 gram
citroenen per persoon beschikbaar ge
steld. Om deze citroenen te verkrij
gen dient men bon 49-1 A reserve bij
een handelaar in groenten gn/of fruit,
uiterlijk op Zaterdag 7 December, in
te leveren. De aflevering zal geschie
den, naarmate de citroenen worden
aangevoerd. Dit zal vermoedelijk ge-
ruimen tijd in beslag nemen.
van Binnenlandsche Zaken verzocht
hem niet voor een benoeming tot re-
geeringscommissaris in aanmerking
te brengen, onder mededeeling, dat hij
op deze wijze hoopt, het zijne er, toe
bij te dragen om in de gemeente Op-
sterland zoo spoedig mogelijk weer
tot normale bestuursverhoudingen te
geraken.
Rijwieldieven gepakt.
Door de politie alhier zijn aange
houden twee Leeuwarder ingezetenen,
die zich alhier schuldig hadden ge
maakt aan diefstal van een
Terzake diefstal c.q. heling
beide procesverbaal.
De heer F. Drost, tijd.
aan de R.H.B.S. te Sneek, is benoemd
tot leeraar in het Nederlandsch aan
de Gemeentelijke H.B.S. te Leeuwar
den.
proces tegen mgr. Josef Tiso begon
nen, tijdens de Duitsche bezetting
„president der Slowaaksche repu
bliek”. Te Neurenberg is het proces
begonnen tegen 23 Duitsche doktoren,
die deel hebben aan de gruwelijkste
misdaden ooit tegen de menschheid
gepleegd, voor het meerendeel namen
zij proeven op menschen in concentra
tiekampen opgesloten. Onder hen is
de vrouwelijke arts Herta Oberhauser,
die in Ravensbrück „werkte” en Karl
Brandt, eenmaal lijfarts van Hitler.
van. Eerst als de Ver. Staten over
tuigd zijn, dat zoc’n controlesysteem
goed zal werken, schijnen zij bereid
hun atoomwapen prijs te geven. Zij
wenschen trouwens een uitbreiding
van het Russische verbod inzake
atoomwapenen tot alle vernietigings
wapenen (bijv, bacillen-infectie) en de
Russische vertegenwoordiger erkende
het belang van dit Amerikaansche
voorstel, waarover hij Moskou blijk
baar nog wenschte te raadplegen,
„want het was niet zoo eenvoudig als
pannekoeken eten”, zei hij. In dezelfde
commissie is ook Franco weer eens
over de tong gegaan. De Ver. Staten
stelden voor Franco namens de Ver.
Naties te verzoeken af te treden ten
gunste van een voorloopige democra
tische regeering die dan zoo spoedig
mogelijk verkiezingen moest houden.
Polen steunde dit voorstel, maar
wenschte bovendien dat alle leden der
Vei. Naties de diplomatieke betrek
kingen met Franco zouden afbreken
en Wit Rusland wilde dat bovendien
ook voor de economische betrekkin
gen. Over het appeltje dat België nog
met Franco te schillen heeft het
verdonkeremanen van Degrelle en
dat ook bij de Ver. Naties ter tafel
zou komen hoorden we nog niets. Nu
we toch over België schrijven, zij nog
vermeld, dat de Senaat daar vorige
week bij staking van stemmen de be-
grooting van het ministerie voor Oor
logsschade he^ft verworpen. In nor
male gevallen zou dit het aftreden
van het kabinet tengevolge moeten
hebben, maar premier Huysmans be
schouwde dit niet als een normaal ge
val. Zooals men weet vormen sociaal
democraten, communisten en liberalen
hier het kabinet, dat als tegenstander
heeft de katholieke chr. volkspartij;
deze beschikt in de Senaat over 83,
de regeering over 84 zetels. Er was
een senaatslid van de C.V.P. afwezig,
maar 2 van de regeeringspartijen
griep speelde hier een rol en zoo
staakten dan de stemmen. Minister
Huysmans was van oordeel dat de be
doelde begroeting nu maar voor de
tweede maal aan de senaat moest wor
den voorgelegd, maar de chr. volks
partij was het hier niet mee eens en
verliet de senaat en toen was dat li
chaam niet meer in staat een besluit
te nemen. Wel zijn zij later op hun be
sluit terug gekomen, maar het ge
beurde vestigt nog eens de aandacht
op de moeilijke politieke toestand in
dit land, waar de koningskwestie de
sterke chr. volkspartij verhindert aan
de regeering deel te nemen. In het na
burige Frankrijk waar moeilijke poli
tieke omstandigheden vergezeld gaan
van even moeilijke financieele, is de
soc. democraat Vincent Auriol voor
de derde maal tot voorzitter van de
nationale vergadering gekozen en wel
met steun van de republikeinsche
volksbeweging, waardoor hij 284 st.
kreeg, tegen de communistische can-
didaat 173 en de radicaal-socialisti-
sche ?8. Om nog even terug te keeren
tot de Ver. Naties: Griekenland heeft
zijn eerste minister naar New York
gezonden om de aandacht van dat
lichaam te vestigen op de toestand
aan zijn grenzen, d.w.z. de inmenging
van zijn buren in den burgeroorlog,
geven en nemen, een enkel pro- Wat de Amerikaansche mijnwerkers-
staking betreft, Lewis en zijn bond
zijn in eersten aanleg veroordeeld we
gens ongehoorzaamheid aan het Hof,
ze gaan natuurlijk in beroep en te
recht trachten werknemers en werk
gevers elkaar in onderhandelingen te
vinden, want het wachten op het
de kwestie der ontwapening be- einde van dit proces zou veel te lang
Ab-prijs f2.50 per half jaar
Franco per post
f3.75 per half jaar
gestaan een aftrekpost in mindering
te brengen, dit bedrag in overleg met
iedere betrokken belasting-Inspecteur
nader vast te stellen. Ook wat de vrij
stellingen voor deze belasting betreft,
is er onzerzijds organisatorisch bij het
overleg uitstekend werk verricht
men heeft den Minister in dezen tevens
mogen overtuigen dat in het bijzonder
de agrarische bevolking een extra vrij
stelling voor deze belasting diende te
verkrijgen nu zij eenerzijds zelf heeft
te sparen voor haar oudendags-ver-
zekering en dit naar gewoonte vast
legt in grondbezit, en anderzijds het
de gewoonte pleegt te zijn de eigen, in
het bedrijf werkzame kinderen niet
jaarlijks een zeker bedrag aan loon
voor gepresteerde arbeid uit te kee
ren, doch dit in het bedrijf te beleg
gen tot het oogenblik dat dit voor de
kinderen wordt vrijgemaakt uit het
bedrijf by hun huwelijk voor de aan
schaffing der nieuwe bedrijfsmidde
len. Na nog enkele opmerkingen ge
plaatst tö hebben over de voor deze
belasting geldende uitzonderlijk hoo-
ge tarieven en het in de practijk moei
lijk te maken onderscheid tusschen
het al of niet „zwart” in de ruim
ste beteekenis verdiende geld,
stond spreker verder nog uitvoerig
stil bij de vraag over de waarde-bepa-
ling der onroerende goederen, mede
met het oog op de geheele financieel-
economische politiek der Regeering
en de agrarische vooruitzichten. Te
vens werd naar aanleiding van
enkele gestelde vragen nog dieper
ook ingegaan op de ontwikkeling van
het pachtprijs-niveau, de vraag of
OUDEGA W.Onze vroegere
plaatsgenoot de heer J. Elzinga, is
bevorderd tot wachtmeester le klas.
deze in zijn volle zwaarte door de Ne-
derlandsche belastingplichtigen zélf
opgebracht dienen te worden. De Min.
van Financiën staat zoowel bij de sa
menstelling als de uitvoering dezer
wet daardoor eenigszins op het stand
punt: „belast, waar maar even iets
lijkt afgestaan te kunnen worden”,
met alle gevolgen van dien voor den
belastingplichtige Zoo wordt zelfs
gegaan buiten de grenzen van een
normale belasting op vermogensaan-
winsten tijdens een oorlog, door in
feite reeds een zekere kapitaals-hef-
fing op „oud” (d.i. vóór den oorlog
aanwezig) vermogen toe te passen,
waar dit betreft de waardeering van
voor den oorlog reeds aanwezige
gronden en bedrijfsmiddelen, door
deze volgens genoemde wet te taxee-
ren op hoogstens respect. 120 en 110
van de vast-staande waarden van
Mei 1940. Vooral moeilijk aanvaard
baar is dit voor de agrarische gron
den in het bijzonder, nu deze tè dik
wijls door aan de oorlogsomstandig
heden inhaerente oorzaken juist in
waarde zijn achteruit gegaan, als daar
zijn: uitputting van de bodem door
tekort aan bemesting, ’t scheuren der
weilanden voor akkerbouw aanleg,
achterstand in bewerking van de bo
dem (greppelen, hekkelen) of onder
houd en aanleg der drainage, enz.
Door onverpoosd streven der grond
eigenarenorganisaties en samenwer
kende landbouw-organisaties mocht
de Minister in dezen overtuigd worden
dat volgens genoemde wet voor de
waarde-achteruitgang der gronden
aan den belastingplichtige dient toe-
Dr. Kurt Schumacher, de leider der
Duitsche sociaal-democraten, is thans
in. Engeland. Hij voert er besprekin
gen met de regeering ,de labourpartij,
oefent in persconferenties hartige kri
tiek op wat de geallieerden in
Duitschland doen en vertelt hun wat
zij er eigenlijk moeten doen. Men kan
zich begrijpen dat dit bezoek opzien
heeft gebaard in Frankrijk, dat toch
al achterdochtig is omtrent de bedoe
lingen van Engeland en Amerika met
Duitschland, en ook te Moskou zal
men het niet kunnen waardeeren. Zoo
kort voor de Groote Vier onderling
over het lot van Duitschland gaan
overleggen, had men te Londen mis
schien beter gedaan Schumacher
maar thuis te laten. Ook om straks
het Fransche verwijt te ontgaan
Parijs heeft zooals bekend een van
Londen afwijkende meening over de
toekomst van Rijn- en Roergebied
dat Engeland meer op de Duitsche
dan op de belangen der vroegere
bondgenooten let. Dat verwijt zal Lon
den trouwens ook zonder het bezoek
van Schumacher wel te hooren krij
gen nu thans officieel is besloten dat
de Britsche en Amerikaansche zónes
op 1 Januari a.s. economisch ver-
eenigd worden. Over een periode van
3 jaar zullen Engeland en de Vereen.
Staten samen 2l/z milliard gulden aan
dit gebied besteden, waarna het zich
zelf vermoedelijk kan bedruipen en op
den duur ook het er in belegde geld
door uitvoer kunnen terugbetalen.
Oogenblikkelijk wordt de toestand er
gemakkelijker door omdat de meer
industrierijke Britsche zóne producten
kan ruilen met de meer agrarische
Amerikaansche zóne. Rusland en
Frankrijk hebben gelegenheid zich bij
de regeling aan te sluiten, welke dan
voor geheel Duitschland zou gelden,
maai we zien die landen nog niebtoe-
treden. Wat we wel zien is een groote
kans, dat op de belangen der kleine
geallieerden als Nederland en België
al minder en minder zal worden gelet,
nu Londen en Washington er alles op
gaan zetten Duitschland zoo snel mo
gelijk in staat te stellen zich zelf te
bedruipen. Reeds verluidt dat de En-
gelschen de uitvoer uit de Britsche
zóne voorloopig geheel willen stopzet
ten ook wij krijgen daaruit steen
kool en het herstel van het zaken-
'brievenverkeer met die zóne zou daar
voor maar een schrale troost zijn. Om
nog even bij Duitschland te blijven:
bij de verkiezingen in Groot Hessen en
Beieren, in de Amerikaansche zóne,
kregen de Chr. democraten in Beieren
de meeste stemmen, dan de soc. dem„
in Groot Hessen was het net anders
om, de communisten bleven ver ach
ter. De grondwet werd in beide gebie
den met groote meerderheid aan
vaard. Voorts zij nog meegedeeld dat
de Russen thans bezig zijn troepen uit
het door hen bezette deel van
Duitschland terug te trekken, mis
schien ook al een verzoenend gebaar
ter inleiding van de a.s. besprekingen
over Duitschland der Groote Vier, die
deze week nl. hopen gereed te komen
met die over de vredesverdragen met
Italië, Hongarije, Bulgarije, Roemenië
en Finland. Men is daarmee flink op
geschoten, meestal door een taktiek
van geven en nemen, een enkel pro-
bleem als de vrije vaart op de Donau
wacht nog op zijn oplossing. Ook in
de commissies der algemeene verga
dering der Ver. Naties is een vlotte
stemming waar te nemen al zijn er
natuurlijk nog vele haken en oogen.
Zoo wordt in de politieke commissie
nu
sproken, en een groote stap vooruit j duren. In Tsjecho Slowakije is het
werd gedaan toen Rusland in beginsel
het principe van internationale con
trole en inspectie voor de wapenbe-
perking aanvaardde, mits gepaard
aan een verbod van atoomwapenen.
Het hield echter hardnekkig vast aan
het vetorecht. De Amerikanen wilden
wel dat vetorecht toestaan als de Vei
ligheidsraad de aard van de inspectie-
en controlemaatregelen gaat vaststel
len, maar zijn die maatregelen een
maal aangenomen, dan mag geen veto
recht toegepast op het toepassen er
Het is bekend, dat het Friese volk
begaafd is met een meer dan gewone
denkaanleg voor exacte wetenschap
pen en voor werktuigbouwkunde.
Wie daaraan nog mocht twyfelen,
moge weten, dat de feiten der historie
van Friesland hiervoor een onweer
legbaar bewijs leveren.
In geen enkele provincie van Ne
derland zijn door eenvoudige mensen,
zonder wetenschappelijke of techni
sche opleiding zovele astronomische
kunstwerken van zeldzame waarde
uitgevonden en vervaardigd als in
Friesland.
Wereldvermaardheid verwierf de
schepper van het Planetarium te Fra-
neker, de eenvoudige doch geniale
wolkammer Eise Jeltes Eisinga. Maar
ook andere Friezen gaven blijken van
hun grote talenten op sterrekundig
terrein. R. B. Gelder te Beetgum ver
vaardigde een zeldzaam fraai astro
nomisch uurwerk, dat men nu nog
kan bewonderen in het Fries Museum
te Leeuwarden. A. J. Bokma te Wor-
kum vond een kunstig Tellurium uit.
De te vroèg gestorven Lolke Siderius
vervaardigde te Franeker in klein for
maat een planetarium, dat verschei
dene zeer originele vondsten bevat.
Maar boven deze drie laatstge
noemde astronomische mechanici
blinkt de eenvoudige Sneeker deur
waarder Cornells Jacobs van der Meu-
len uit, die in de jaren 18351842
een meesterstuk vervaardigde, dat
nog steeds de grote bewondering van
deskundige beoordelaars afdwingt.
Het spreekwoord: „Ieder meent zijn
uil een valk te zijn” waarschuwt ons
voor een soms minder juiste subjec
tieve waardering. Daarom laten we
hier gaarne deskundigen aan het
woord, die een betrouwbaar objectief
oordeel hebben uitgesproken.
Het prachtwerk „Planetariumboek”,
uitgegeven op de 100ste gedenkdag
van de dood van Eisinga in 1928 en
samengesteld door de heren E. Ha-
vinga, Dr. W. E. van Wijk en J. F. M.
d’Aumerie bevat twee foto’s van het
Sneker Planetarium en genoemde
heer Van Wijk schrijft er o.m. het
volgende over:
„Op de Historische Tentoonstelling
te Leeuwarden in het jaar 1876 is het
in al zijn glorie te zien geweest; naar
wat wij thans nog van de samenstel
ling weten of kunnen nagaan, is het
een van de allerkunstigste werktui
gen van zijn soort geweest. Na de
dood van den maker heeft niemand
zich om het kunstwerk bekommerd.
Het is terecht gekomen in de kelder
van een boekhandel te Leeuwarden,
welke boekhandel indertijd een door
lopende expositie heeft gehouden van
Friese Kunst en Kunstnijverheid en
waarheen de familie het waarschijn
lijk gezonden had als een poging om
er een koper voor te vinden. In 1912
heeft de toenmalige gemeente-secre-
taris van Sneek, de heer J. van der
Laan, het aldaar teruggevonden. De
pachtverhooging thans oorbaar en
toelaatbaar geacht mag worden; dit
vooral ook gezien de vaak moeilijke fi
nancieele omstandigheden, waarin
vele kleine verpachters tegenwoordig
zijn komen te verkeeren, nu eenerzijds
voor hen slechts geringe pachtver
hooging door de Grondkamers wordt
goedgekeurd en anderzijds een groote
lastenverhooging heeft plaats gevon
den door verdubbeling der Grondbe
lasting, verhooging der waterschaps
lasten en assurantiepremiën, en
vooral door de niet geringe stijging
der onderhoudskosten, terwijl de alge
meene waarde-vermindering van het
geld toch reeds sterk hun netto-inko-
men deed dalen. Al met al een zoo
danige duidelijke en practische uiteen
zetting, dat men gaarne meer derge
lijke voorlichting op prijs zou stellen.
Regeeringscommissaris
voor Opsterland.
De heer J. J. G. S. Falkena, oud-
burgemeester van Heerenveen is be
noemd tot regeeringscommissaris in
de gemeente Opsterland.
De heer J. H. Poppinga, tot dusver
belast met de vervulling van het ambt
van burgemeester, heeft den minister
SNEEKER NIEUWSBLAD
Redacteuren: L. KIEZEBRINK en C. SMIT Redactie-adresKLEINZAND 7 SNEEK
De afdeeling Sneek/Wijmbritsera-
deel der Vereeniging „Het Frieseh
Grondbezit” hield Zaterdag 1.1. in
café Het Park (Piso) een afdee-
lingsvergadering, waar de heer Swier-
stra, algemeen secretaris der ver
eeniging, een breedvoerige beschou
wing gaf over de Vermogensaanwas-
belasting, in het bijzonder toegepast i
op landelijke eigendommen. Vooraf
gaf de inleider aan voor welke uiter
mate zware financieele lasten het Ne-
derlandsche volk zich in het toeko
mende geplaatst ziet nu de bezetter
hier aan erfenis een oorlogsschuld na
liet van een bedrag van 25 milliard
d.w.z. een bedrag 4 a 5 maal zoo groot
als de vooroorlogsche Nederlandsche
Staatsschuld bedroeg, welke toen
reeds het uiterste van het draagbare
voor ons land werd genoemd. En nu
deze schuld niet zal worden terugbe
taald, als de gewoonte in het maat
schappelijk leven is wanneer iemand
aan een ander schade berokkent, zal
Wel zelden is het Nederlandsche
volk voor zoo’n gewichtige beslissing
geplaatst als thans in de Indonesische
kwestie. Wel zelden heeft het ook een
dergelijke beslissing moeten nemen
onder aanwezigheid van zoovele fac
toren, welke buiten zijn invloed vallen
en welke straks misschien een besluit,
dat het thans het beste acht, als een
verkeerd zullen bestempelen, terwijl
er geen weg terug meer is. Daarom
ware het zeker gewenscht geweest als
het besluit, dat het Nederlandsche
volk gaat nemen, gedragen werd door
een zoo groot mogelijke meerderheid.
Uit hetgeen zich thans afspeelt blijkt
echter dat er groote verdeeldheid
heerscht in de meeningen over het
ontwerp-accoord door de Commissie-
generaal geparafeerd. Terwijl bijv, een
reeks A’damsche e. a. professoren,
waaronder ook prof. dr. H. de Vos,
het accoord aanbeveelt omdat daar
mede recht gedaan wordt aan het
vrijheidsverlangen der Indonesische
volken, zijn er ook weer hoog
geleerden en we noemen ook maar
weer niet de eerste de beste, nl. prof,
mr. Gerbrandy, die met evenveel vuur
tot verwerping adviseeren; prof. Ger
brandy wil zelfs het roer radicaal
omgooien en van „het kan niet an
ders” dat het devies van velen in
deze zaak is geworden overschake
len op „het moet anders” in het be
lang van dezelfde Indonesische vol
ken, waarvan de zorg aan Nederland
is toevertrouwd. Tegenover het ac
coord van Linggadjati zooals het
voorstel dat de Commissie-Generaal
en de Indonesiërs parafeerden, nu
genoemd wordt, en dat we «uitvoe
rig in een onzer vorige nummers op
namen stellen oud-minister Ch. J. I.
M. Welter, prof. dr. C. W. de Vries,
prof. mr. J. A. Eigeman, prof. mr. A.
C. Josephus Jitta, prof. mr. P. A. J.
Losecaat Vermeer e. a. een voorstel
waarin als basis van een rijksorde
wordt gedacht aan een staatskabinet,
benoemd door de Koningin en verant
woordelijk aan een staatsparlement,
waarin Nederland en Indonesië gelij
kelijk vertegenwoordigd zullen zijn,
met Curaqao en Suriname in evenre
digheid van hun beteekenis. De ver
tegenwoordigers in dit staatsparle
ment zullen vrijelijk worden aangewe
zen door de zelfstandige staatsdeelen
overeenkomstig de wetten van elk
dier deelen. Intusschen heeft de Com
missie-Generaal echter in twee ver
gaderingen van den raad van minis
ters het ontwerp van de basis-over-
eenkomst nader toegelicht, mede aan
de hand van bindende notulen en van
de overige gehouden besprekingen
en de reeds dooi den landvoogd en het
lid van de Commissie-Generaal, den
heer van Poll, gehouden radio-rede-
voeringen. Hierdoor is, aldus werd
gemeld, het inzicht in de juiste betee
kenis en de draagwijdte van dit ont
werp in belangrijke mate verhelderd.
Het kabinet zou in de tweede helft
van deze week met een verklaring in
de Staten-Generaal verschijnen. Trou
wens er verluidt dat de regeering zich
reeds achter het accoord van Lingga
djati heeft geschaard en Vrijdag by
de regeeringsverklaring ook inlich
tingen zal geven op vele in den lande
gerezen vragen. Het accoord wordt
inmiddels ook aanbevolen door een
groep oud-leden van den Indischen
Volksraad en autoriteiten op zen-
dingsgebied, waaronder prof. dr. H.
Kraemer op grond van het feit dat
„vrye rijksverscheidenheid Nederland
en Indonesië dichter bijeen houdt dan
onvrijwillige rijkseenheid”.
Elk der volgende bonnen geeft recht
op het koopen van
Bonkaarten KA, KB, KC 612
(strook no. 4)
51-1 Brood 800 gram brood
51-2 Brood
51-1 Boter
51-2 Boter
zielige overblijfselen van zoveel toe
wijding staan nu (in 1928) op de
zolder van het voormalige Old Burger
Weeshuis, nu Armhuis, te Sneek”.
De conservator van het Planetari
um te Franeker schreef in Juli 1938
aan den toenmaligen burgemeester van
Sneek: „Het blijkt mij, dat het een
zeer ingewikkeld stuk werk is, inge
wikkelder dan dat van Eisinga
De grote uitvinder en vervaardiger
van dit astronomisch kunstwerk gaf
het de drievoudige naamTellurium
LunariumPlanisphaerium, ’n naam,
welke voor ingewijden voldoende bete
kenis heeft, maar die voor verreweg
de meeste lezers weinig of niets zegt.
Tellurium noemde hij het, omdat het
de beweging van de aarde om de zon
voorstelt. (Tellus Aarde). Luna
rium heet het, wijl het een voorstel
ling van de juiste beweging van de
maan (Luna) om de aarde geeft.
Planisphaerium wordt het genoemd,
omdat het op een plat vlak (hemel-
plein) een afbeelding van de sterre-
hemel te zien geeft, zoals men die te
Sneek kan waarnemen, met de zelfde
snelheid van beweging.
Deze drievoudige naam is zelfs nog
onvolledig. Het kunstwerk geeft bo
vendien nog de op- en ondergang van
zon en maan aan en laat voor ieder
jaar de tijdrekenkundige gegevens
zien (Guldengetal, Epacta en Zon
dagsletter)
De vermaarde vervaardiger van het
Planetarium te Franeker streefde
het doel na in zyn woonkamer aan
zolder en bedschutting een afbeelding
van zon, maan en planeten te geven
met hun juiste omwentelingstijden en
slaagde op éclatante wijze in het ma
ken van „een sterrekundige kamer”.
De deurwaarder (later ontvanger)
van Sneek wenste in een meubelstuk,
een soort van kabinet, een voortdu
rende demonstratie te geven van de
juiste beweging van zon, aarde, maan
en vaste sterren.
Een eigenlijk planetarium is het
niet, al is het zo wel eens genoemd.
Geen andere planeet dan de aarde
wordt in zijn beweging afgebeeld.
Daarom lijkt de naam „sterrekundig
kabinet” nog de meest geschikte. Met
die naam wordt juist het onderscheid
getypeerd met de andere astronomi
sche uurwerken, welke gewoonlijk in
een soort doos geconstrueerd zijn. Als
sterrekundig kabinet vindt het in Ne
derland zijn weerga niet
Het is in de volle zin des woords
een „Sneker” monument, want het
is uitgevonden en in 7 jaren vervaar
digd door een buitengewoon talentvol
burger van de stad juist voor de
breedte of poolshoogte van Sneek en
omgeving (53° N.B.).
Wat er gedaan is en wat er gedaan
kan worden om dit Sneker sterrekun
dig monument voor de ondergang te
bewaren en het vernuft van deze
grote Sneker burger naar verdienste
te eren, daarover een volgende keer.
J. S. A.
Kantoor voor Abonnementen:
Fa. KIEZEBRINK Co.
KLEINZAND 7 - Tel. 2872
51-1 Melk
51-1 Vleesch
51-2 Vleesch
51-1 Algemeen 200 gram kaas
51-2 Algemeen 50 gram korstlooze
kaas
51-3 Algemeen 500 gram suiker, bo-
terhamstrooisel enz. of
1000 gram jam, stroop
enz.
5’-lB Reserve 1600 gram brood
51-IC Reserve 800 gram brood
51-2B, 51-2C Reserve 3 liter melk
51-3B, 51-3C Reserve 1 ei (5e kl.)
51- 4B Reserve 100 gram kaas
Bonkaarten KD, KE 612
(strook no. 4)
800 gram brood
250 gram boter
125 gram margarine
100 gram vet
52- 1 Melk 12 liter melk
52-1, 52-2 Vleesch 100 gram vleesch
52-1 Algemeen 100 gram kaas
52-2, 52-3 Algemeen 250 gram sui
ker, boterhamstrooisel
enz., of 500 gram jam,
stroop enz.
52-4 Algemeen 1 ei (5e klasse).
52-1D Reserve 800 gram brood
52-2D Reserve 50 gram korstlooze
kaas
52-1E Reserve 250 gram rijst of kin
dermeel (uit rijst be
reid) of kinderbiscuits.
52-2E Reserve 600 gram bloem of
kindermeel niet uit rijst
bereid).
Tabakskaarten enz.
2 rantsoenen tabaksartikelen
200 gram chocolade en/of
suikerwerken.
2 rantsoenen tabaksartikelen
100 gram chocolade en/of
suikerwerken.