Wy lizze it breidzjen
Anne Wadman kriget de Gysbert Japicxpriis De Fryske Boekewike
del....
I
ill
'E GAESTMAR (J. J. Hof)
JAN FAN
80 jier
Fryske Boekerevue
iiiiiiiibbib
Sékoarts
Sa-cU de faau,
KONDUKTRISE
I
I
2
2
It Kristlik Fryske
Folkstoaniel
Sanapirin 3 goede
geneesmiddelen in elk tablet.
Niet méér, want overdaad schaadt.
Geest en lichaam worden er door
verkwikt en pijnen verdwijnen
In bisite by
Juffer W. Speekhout
I
I
I
I
DERDE BLAD
a
In knypeachje tan Fortuna?
Twadderlei taek
„SNEEKER
Sitaet üt Anne Wadman’s
ynlieding ta de blomlêzing
„Frieslands Dichters”
I
a
1
I
1
Mil <-
MIS
‘L: r C'
-
VRIJDAG 31 OCTOBER 1952
idnslju
sibben en giet
En dan efkes letter:
B.
Advertentie L M.
HARM LODEWIJK.
Sjoch oare side.
Twa dichteressen.
Oare ütjeften.
Hjirmei hawwe wy leau ’k it measte
Anne Wadman.
It proaza.
oare
In boek „komt thus”.
DE LYTSE KARAVAEN
Sneins in boek.
as
Twc skriuwsters.
Net oan tiid?
HYLKJE GOINGA.
JOHN MASEFIELD Sjoerd Spanninga.
Drylts. Oktober '52.
It is noch et sa mdlle lang lyn, dat
ünder üs ninsken film en toaniel as
contrabanda bisjoen waerd. Soks wie
hwat, dêr’t Kristenminsken net oan
meidwaen mochten. Dér is sa linke-
lytsen gans foroaring yn kommen.
Der silk net folie mear wêze, dy’t
der biswier yn haww*' in goed toa-
nielstik to sjen.
Ik moat de séën wer op en del, mei har baerjende loften en
iensume üren,
En al hwat ik freegje is in skommeljend skip en in stjerre
om op to st j üren,
En de druk fan it roer en it liet fan de wyn en it wite seil dat slacht,
En in grize dize oer ’t weagjende wiid en in grize moarn nei de nacht.
Ik moat de séën wer op en del, hwant de rop fan it rinnend tij
Is in wylde rop en in heldere rop en dêr wynt men jin net foar wei;
En al hwat ik f.eegje is in winige dei mei wolkens fan fleanend wyt,
En 't stouwende wetter en waeijende skom en kobben mei har gekryt.
Ik moat de séën wer op en del, lans de wei fan it swalkjende libben.
Dêr’t it paed fan de miuw en de walfisk is en de wyn
as in mês yn 'e ribben;
En al hwat ik freegje is in sterk forhael fan in fleurige maet der op ta,
En in fêste sliep en in glimkjende dream, as ik aenst myn wacht om ha.
len fan Wadman’s romans dy’t net yn
boekfoarm forskynd is, mar as feuilleton
yn it wykblêd Frysk en Frij stien hat,
draecht as titel In Knypeachje fan For
tuna. Mei men, al is it grapkjenderwize,
dy titel ek slaen litte op it feit, dat de
Gysbert Japicxpriis krekt dizze skriuWer
tafallen is? Grif net. Hwant litteratuer-
prizen winne is yn Fryslan aldergeloks
net in spultsje fan oanlotsjen of fan
freontsjepolityk, mar hat de earlike en
objektive erkenning yn fan in skriuw-
tallnt. Dat oer it takennen fan dizze priis
is mar ien miening mooglik: hy is dübeld
en dwers fortsjinne. Proficiat!
T. EWOUD.
Hwat is der tan ’t jier to krijen op ’e
Fryske Boekemerk? Dy’t dat krekt witte
wol, moat it jierlikse „boekeboekje” rie-
plachtsje, dat ek diskear wer gearstald
is fan Freark Dam, en dat fan elk Frysk
ooek dat noch to krijen is (dus ek dy üt
earder jierren) in koarte biskriuwing
jowt.
Wy wolle ris sjen hwat der spesiael
dit jier ütkommen is. En dan docht wol
bliken, dat it tal nije Fryske ütjeften der
wol wêze mei, nettsjinsteande it lytse
taelgebiet en de boeke-krisis dy’t rounom
yn Nederlan hearsket. Alderearst dan de
poëzij.
Fan Simke Kloosterman, de yn 1938
forstoarne dichteres en romanskriuwster
(hwa hat har „Hoara’s fan Hastings” of
har „Jubeljier" net lézen?) hawwe Dr
D. Kalma en Dr A. G. Wumkes alle ge
dichten sammele en ütjown ünder de-
selde titel, dêr’t hja seis yndertiid in
karlêzlng ünder ütjown hie: „De wylde
fügel’’. Sa is nou alles byelkoarbrocht
hwat der fan dizze bijeftige dichteres oan
poëzij foun is, üt hanskriften en aide
tydskriften. In münsk boek dat de leaf-
hawwers fan Fryske poëzij in soad ryk-
dom jaen kin. Laverman to Drachten
joech it yn ’t Ijocht.
Noch net forskynd (mar it kin alle
dagen komme) is de bondel „De gouden
rider” fan de dichteres Rixt (juffer H.
van Dorssen), dy’t okkerdeis 65 jier war
den is. Hja hat om 1915 hinne gans nam-
me makke mei gedichten fan in tige
eigen, persoanlike toan: de uteringen fan
in herstochtlik libjende jonge frou. Let
ter liet hja suver neat mear fan har
hearre. Mar om 1940 hinne is Rixt, as
Alwer stiet it Fryske boek yn it sin
tram fan 'e bilangstelling. Alwer sille
tdzenen Friezen in triuw krije nei de
kant dy’t it üt moat! Friezen moatte it
‘a eare en plicht wêze it boek dat tocht,
nlibbe en skreaun is yn 'e tael fan Frys-
dn, de tael dy’t üs heiten en memmen
rukten, to keapjen, to lézen en it in goed
plak to jaen yn harren wente.
Hwant allinne, as elts fan üs yn dizzen
i grypt, hwerdat it om giet, allinne dan
hawwe wy rjocht fan praten op 't stik
an Fryslan.
Yn dit, üs Fryske nümer, fine jo lezer
ver in rige stikken fan üs meiwurkers,
'.nder hwa twa Gysbert Japikspriiswin-
rers, en men kin der fan oertsjüge wêze
tat elts op syn plak en yn syn ünder-
werp, it béste jowt.
Snits is in stêd mei in prachtich Frysk
ibben dat him utert oer alle bügen. Ek
le Parse forstiet dat er dêrom winskje
ek wy, dat de Fryske Boekewike slagje
nei.
Kristhke kant komt, mar dy’t yn har
wurk net altyd de kristlike libbenssfear
biskriuwt. Fan har is yn it bigjin fan dit
jier yn de Reiddomp-rige in greate no
velle (of in lytse roman) ütkommen: „Ik
en menhear”. De lezers dy’t har kenne
fan de manske roman üt Gaesterlan „Ta
him dyn bigearte”, sille hjir in hiel oare
kant fan Ypk fan der Fear har talint
bispeure: dit forhael spilet yn de stêd
en yn in modern formidden en jowt yn
syn haedfigueren inkelde problemen fan
de moderne minske stal.
Sa bigjint er oer syn
efkes fierder;
Mar hwat seine Jo? Sizze boeken Jo
neat?
Kom, kom, dat kin ik my net bigripe.
In boekhanneler is gjin
boskwachter
nou
suvere
krityk. De boeken binne der om lézen
to wurden. toeken kinne freonen
wêze. Ja, dat hawwe Jo wol ris
earder heard. Freonen, dy’t yn
drege tiden Jo ta treast wêze wolle.
Ut harsels komme dogge se nèt! Mar
hoe kinne wy in freon, dy’t yn üs
lan berne is, en dy’t üs tael praet,
keare?
Harkje, froulju, it Boek kloppet by üs
oan 'e doar, it reint. En hwa kin dan
immen büten stean litte?
Wy lizze it breidzjen del!
Gjin mins sil Jo kwea óf nimme,
Jo it net mei de visy fan de skriuw-
(st)er iens binne. Der bliuwe
ienris minsken, dy’t libje fan
„Konduktrise. It deiboek fan Welmoed
Hemrica”, koartlyn yn de Kristlik Fryske
Folksbibl. by Osinga to Boalsert ütkom
men, is tige reklame foar makke, en it sil
yn gans hüshaldings mei blidens ünt-
fongen wurde. De deiboekfoarm is net
botte populair yn Fryslan, mar it boek
bihannelet in sa nijsgjirrich Onderwerp:
it libben fan in buskonduktrise, dat man-
nichien der nei gripe siL
Ypk fan der Fear is in skriuwster, dy’t,
krekt lyk as dy fan „Konduktrise” fan
Foar de twadde kear in Snitser
winner fan de Gysbert Japiks-
priisj
It nije boek
is nou yn alle boekha ineis
Sjoch, as Jo in boek léze, dat him óf-
spilet op in plak, dat Jo hiem is, en
mei ninsken, dy’t deselde tael as Jo
prate, dan is 't krekt, oft der immen
„Heit moast der al jong üt foar feint
by in oar. Hy kaem earst by in Omke to
farren in skütskipper dy’t folie fracht foer
nei Hollanske stêdden. Mar doe’t er
sawntsjin wie forhierder him as aeks-
feint by de Gaestmarder Vissers. Yn ’t
bigjin moast er de iel mei ophelje fan
Kampen, dat gie mei in botter
wol bisjoen. Miskien komme der to alfder
üre noch forrassingen oan ’t Ijocht Dy’t
dat witte wol, moat de kommende wike
ris in boekwinkel yn rinne. Guon
minsken rniene dat dat net mei, as men
net perfoarst hwat keapje wol. Mar de
boekhannelers binne gjin boskwachters.
Hja sjog<-» Jo net lilk oan as Jo Jou sin
net fine kinne. Yn in boekwinkel jildt
noch altyd: F E3GJEN EN SJEN STIET
FRIJ!
Jo, dy’t sa graech harkje meije nei
forhalen oer dy en dy, oer ’e faem
fan dy, oer 'e nijboer, oer ’e dümny?
En Jo kinne dat sa moai wer fortelie,
in lyts bytsje oars as Jo it heard
nawwc miskien, mar dat is de fan
tasy (sille wy mar sizze!) En Jo
hawwe sa’n öfgryslike soad krityk op
alles, dat Jo mar ter eare komt....
ienakter dy’t to Boalsert en ek to Drach
ten opfierd wurde sil. „Prins Karnaval”
is de titel fan it stik, dat in „klucht”
hjit, mar dat yn wier heit in skerpe sa-
tyre is op inkelde minskhke Ondeugden.
Fan Ulbe van Houten wachtsje wy mei
üngtduld op it twadde diel fan syn mo-
nununtael wurk „De Hillige Histoarje
■ortcid oan it Fryske lolk by Wever to
Frjentsjer I’. is to hoopjen, dat dit boek
or halen üt it Nije Testamint) fan ’t jier
neen rékomt. Prof. J. K. Brouwer hat twa
lytse stülzjes op priemmen, beide foar
lju dy’t niget hawwe oan de stüd- e fan
litteraire forskynsels: ien by van Gorcum
to Assen oer it proazawurk fan R. P. Sy-
besma, en ien by Laverman oer it
Fryske kwatryn. Gjin dree'- wittenskip-
like boeken, mar skreaun foar de bilang-
stellende leek. Datselde jildt foar in üt-
jefte fan ünderskreaune, dy’t de Fryske
lêzer ynliede wol yn it lan fan syn eigen
poëzij en dy’t as „Lytse Fryske Fers-
leare” yntkoart by Laverman ütkomme
sil.
Mai net allinne de froulju en net al
irne de alderein komt oan bod: Yn de
tieiddomp r.’e, by L-verman, is koartlyn
i a hendel tersen, „Blauwe riten” ütkom
men fan ien f?’i de alderjongste Fryske
dichters. Marten Biouwer. Guon sille oan
syn toan yn ’t earstoa" wenne moatte,
miskien efkes forbüke wêze fan de frije
foarm en kjel wurde fan it feit dat Brou
wer gjin haedletters brükt. Mar by yn-
geander lézen binne it moderne fersen
dy’t tsjügje fan in greate virtuositeit.
De Reiddomp-rige, dy’t sünt 1945 for-
skynt en al gans hwat poëzij fan jongere
dichters brocht hat, hat noch mear op
priemmen: fan ’t jier komme der noch
trije nümers üt, hwerfan twa poëzij
jowe, nth fan Freark Dam en fan Marten
Sikkema. En oer poëzij sprutsen: wisten
Jo dat der fan ’t hjerst 30 Fryske fersen
yn Italiaenske oersetting forskine sille?
It boekje komt yn Milaen üt en is
skreaun fan de forneamde dichter en
tale-kenner Dr Giacomo Prampolini.
Mei fersen en romans is men op ’e
Fryske Boekemerk noch net ütsjoen.
Alderearst twa lytse ütjeften spesiael by
ge.cgenheit fan de Boekewike. De fa.
Brandenburgh to Snits sammelt yn in
lyts boekje, lyk as dat ek forline jier
bard is, de teksten fan it Fryske kabaret-
programma dat dit jier op 30 Okt. to
Boalsert jown wurde sil, wylst Laver
man komt mei de ütjefte fan in toaniel-
stik üt it Bretonsk, fan de bikendste
Bretonske skriuwer Roparz Hemon, in
By it proaza moat alderearst de Nestor
fan de Fryske skriuwers neamd wurde:
Reinder Brolsma, dy’t koartlyn 70 jier
wurden is. Forline jie. kaem fan him
ünder de titel „Sa seach ik Fryslan” in
greate samling forhalen en sketsen üt by
Laverman, dy’t der yn giet as slaed. It
is alder wurk, üt tydskriften en kranten
byinoar swile. Dit jie»- kaem de Fryske
Bibleteek, ek by Laverman, mei in nije
samling, „Folk fan Fryslan”. Wy binne
der wis fan dat it in soad lêzers fine sil.
Omdat it tiidrak lei tusken de jierren
19031921, wiene wy der op fortocht in
aide frou to finen dy’t min as mear üt
har ünthald libbe, mar dit pakte oars üt.
Foar üs siet in seldsom skerpe en bi-
gaefde frou, dy’t, alhoewol hja binei nea
de doar ütkomt, omdat de fuotten net
mear meiwolle, dichs it hiele libben noch
acht slacht, en binammen fan it Fryske
libben üntkomt har neat.
De aid en jong-Fryske biweging, de
Tsjerne-mannen, de boeken fan éldere
Beide funksjes komme yn it essayis-
tysk proaza fan Wadman ta utering. Syn
kritiken moatte sjoen wurde as need-
saeklik skiftsjen; as in posityf bisykjen
ta opbou en ütbou fan it Fryske forhel-
jende proaza. Ja, ütbou ek. Hwant men
kin Anne Wadman’s litteraire kritiken
net inkeld sjen as manifestaesjes fan ün-
tofredenheit oer it peil dat de Fryske
romankunst oant iou ta birikt hat; tage-
lyk stelle hja ek altyd wer in idéael:
sjoch, sé fier binne wy noch fan it doel
óf en dêr-en-dêr moatte wy hinne. Soks
is foar in jonge proazalitteratuer as de
Fryske grif in hiilsum ding.
It is dan ek skoan to bigripen dat it
each .an ’e jury foei op dit skógjend
wurk yn De Tsjerne en binammen op it
boek Kritysk Konfoai, dat forline jier by
Laverman Drachten forskynd is en dêr’t
Wadman’s kritiken en polemiken foar in
part yn sammele binne.
Somlike Fryske skriuwers, hwat wran-
telich en op ’e tean as har roman in lang
net mijene krityk krige hie, hawwe wol-
ris klage dat Anne Wadman syn earste
en oant nou ta iennichste roman Fioele
en Faem by har ek lang net it praedi-
kaet „idéael’’ helje koe. Soks seit fan-
sels neat oer skriuwer’s rjocht fan pra
ten as kritikus. De taek fan ’e kritikus is
nou ienkear n arenien as dy fan ’e ro
mancier. Of, om de klassike wurden fan
Fedde Schurer to brüken: ien dy’t aeijen
keure kin, hoecht se noch net to lizzen.
De taek fan in kritikus is ommers
twadderlei. Oan ’e iene kant moat er
de skriuwer wize op ’e swakke stéën
yn it boek dat er fan him bisprekt;
sa’n skriuwer kin dêr letter as er fan
oannimmen is en talint hat, syn winst
mei dwaen. Oan ’e oare kant is it
wurk fan in kritikus, de smaek fan
it lêzerspublyk to lieden of alteast
dat publyk de gelegenheit to jaen
eigen smaek to hifkjen oan de kri
tikus sines.
De warbere Drachtster ütjower hat
mear dien. Freark Dam levere in knappe
oersetting fan in yn it Hollansk skreaune
roman fan Sjoerd Leiker, „Trije Tsjü-
gen”. Leiker is in skriuwer dy’t yn Frys
lan berne waerd en fan hwa’t sa nou en
dan ek oarspronklik Frysk wurk yn ’e
tydskriften forskynt. Syn boek „Drie ge
tuigen” kaem yn ’e oarloch illegael üt,
en waerd al gau yn it Amerikaensk en it
Dütsk oerset. Mar it spilet yn in sa
Fryske sfear (Beetstersweach), dat de
Fryske oersetting it boek, lyk as de
skriuwer seis mei rjocht en reden sein
hat, „wer thüs bringt”.
„Men beoordele deze kunst naar
wat zij wil zijn: de bevrediging der
artistieke behoeften van een klein
volk, dat zichzelf wil zijn en blij
ven, al is het zich dat soms slechts
half bewust. Men beoordele ten
slotte deze kunst naar haar inten
siteit vooral. Want niet de hoogte
punten zijn het, waaraan men de
intellectuele waarde van een volk
kan meten, maar wel de dichtheid
van de cultuur, de intensiteit, met
andere woorden: de verhouding
tussen het aantal zielen en het
aantal lichamen. En het is mijn
innige overtuiging, dat deze ver
houding in het afgelegen Friesland
niet ongunstig zal uitvallen in ver
gelijking tot sommige naburen, die
zovee. beter met aardse machts
middelen en artistenkroegen ge
zegend zijn".
Wy geane wol op thébisites om in
deis praetsje, wy sitte wol to harkjen
nei de radio, al of net mei in pro
gramma, dat üs noasket. Underwilens
breidzje wy: dan dogge wy tominsten
hwat (ünder de bidriuwen troch sjog-
ge wy ris even op ’e strjitte) en kin
ne wy, foardat wy op bêd geane, üs
prestaesjes bisjen.
Wy meije ommers graech hwat sjen.
Wy himmelje, dweile, bjinne, wriuwe
dingen, dy’t wy seis sjen kinne, en
dy’t wy in oar mei greatskens toane.
De Sneln is in oare dei as Moandei,
Freed of Sneon. De Snein is in dei om
hwat oars to dwaen as op sa’n ge-
woane dei. Dêrom helje wy Sneons üt
’e lêsseal of üt ütlienbibliotheken in
boek foar de Snein. Mar wy sille
krekt oan ’t lézen as der komt ien, om
in kopke thé en wy biprate mar
wer de nijtsjes, dy’t wy hearden yn
’e foarbije dagen.
Hoe faek is it net sa?
Hoe inkeld komme wy der ta om rês-
tich sitten to lézen?
en nijere skriuwers, alles hat har bilang
stelling en de wurden dy’t hja dêroer
seit, binne wol oertocht en snije hout.
It docht my tige deugd, dat de redaksje
fan it Snitser Nijsblêd my frege ien en
oar to skriuwen oer it Kristlik Fryske
Folkstoaniel.
Net alderearst om’t ik der seis sa nei
mei bisibbe bin, mar mear noch om’t
aioea de dei ünder it rjochtsinnich folks-
diel it toaniel hwat langer hwat mear syn
plak krige hat.
Fansels sil dat net oars kinne, dan dat
ik ek hjiryn in eigen lüd hearre lit.
Lyk M de measte lêzers nou wol witte sille, is üs stedgenoat Drs. Anne Sybe
Waoman, dit jier de Gysbert Japlcxprljs tafallen. Dizze litteratuerprlis, dy’t bl-
stiet üt in jildbidrach fan f500, is yn 1946 troch de Provinsiale Steaten fan
FryslAn ynsteld en waerd sünt ’47 alle jierren weroan (itrikt, it iene jiers foar
poëzij, it oare jiers foar proaza. Yn ’47, ’49 en ’51 foei de bikroanlng op it wurk
fan de dichters Obe Postma, Fedde Schurer en Sjoerd Spanninga, wylst er
yn ’48 en *50 takend Is foar proazawurk oan Nyckle J. Halsma en Ype Poor-
tinga. Anne Wadman is dus de tredde dy’t as prozaïst de prils bihellet en nei
Sjoerd Spanninga is hy de twadde prilswinner dy’t üt Snits komt. Soks is grif
in aparte lokwinsk wurdich.
En dat net allinnich om it tafallige en
bykomstige feit, dat it hjir in ynwenner
fan Fryslans twadde stêd jildt, mar foaral
omdat it hjir giet om de erkenning fan
in foarm fan litterair wurk, dêr’t yn ’e
Fryske skriuwers- en lêzerswrêld noch
wolris misforstón oer foarkomt. Ommers
de beide foarige kearen foei de priis op
forheljend proaza (romans en novellen),
mar diskear wurdt er t nd foar kritysk
proazawurk. Dat slüt dus ü.o. yn, dat de
Prov. Steaten troch de müle fan de troch
harren oanstelde karkommisje fan bitin-
ken binne, dat ek de litteraire krityk
foar in skriftekennisse as de Fryske syn
wearde en ünmisbere funksj- hat.
Net alleman dy’t hoe dan ek an-
neks is mei de Fryske skriuwerij, is dêr
blykber noch fan oertsjüge. Yn 1946 for-
skynden yn it doe pas oprjochte litte
raire tydskrift De Tsjerne de earste
skerpe skógings fan Wadman’s han ünder
de titel Kronyk -an it Proaza. Guon, fier-
ders goedmienende, lêzers wiene doe mar
stellich yn ’e wam, dat hjir immen de
pinne fierde, dy’t it der inkeld om to
rédden wie óf to brekken. Moast dat nou
sa mal? Hie men dat en dat Fryske boek
net „mei nocht lézen" en sei my dy jonge
kritikus net, dat it boek winlik neat-mei-
neat-der-op-ta wie?
Lywols, immen dy’t dizze boekbisprek-
kings goed en mei sin lést, kin ünder dy
driuw nei ünbarmhertige analyse, dy
oanstriid ta ironisearring en dy strange
ófwizing fan alles hwat heal en weiten
is, dochs düdlik de bidoeling ta opbou,
ta „learing” fornimme.
nou yn
to krijen.
Dit boek oer it sympathike
busfamke, fait der by de lêzers
wakker yn. Priis t 4.90
Ütjown by Fa. A. J. Osinga, Boalsert
Anne Wadman is berne yn 1919 to
Langwar, folge de H.B.S. op It Hearren-
fean, die Steatseksamen, studearre Ne-
derlanske tael n letteren oan ’e Steds-
universiteit to Amsterdam en is op it
stuit learaer Nederlansk en Frysk oan it
Stedsgymnasium to Snits. Bihalven de
roman Fioele en Faem (Amsterdam 1948)
en de novelle Reedridder (Drachten 1949)
kamen fan him twa dichtbundels üt: Fan
Tsien Wallen (Assen 1946) en Op Koart
Front (Dokkum 1946). Fierders skreau er
inkelde toanielstikken; ien yn ’e mande
mei Hein Groeneveld en ien mei Abe
Brouwer. Nei üten üt is de Fryske
dichtkunst better bikend wurden troch
de twatalige blomlêzing Frieslands Dich
ters (Leiden 1949), dy’t Wadman gear-
stalde yn opdracht fan it Departemint fan
K. en W. en dêr’t er in wiidweidige,
yngeande én tige lêsbere ynlieding by
skreau. Op it heden stiet fan him op ’e
parse in Lytse Fryske Fersleare. Dizze
léste wurken kin men oan sjen. dat ek it aldere frou, wer bigoun to dichtsjen. En
Der wennet yn ’e Jan van Nassau-
strjitte to Snits in frou, dy’t yn har
jonge jierren mei Jouke Ligthart, 18
jier lang de Friezen yn en büten it
Heitelan in bulte geniet jown hat en
mei dat witten hawwe wy har ris op-
socht, om foar dit nümer oer har wurk
hwat to skriuwen.
Dizze füle fjochter is
berne yn ’e Gaestmar,
Men hat der oer léze
kinnen yn 1 Riedsfor-
slach f"> Wymbritsera-
dieh doe’t Boargemas-
ter Tjaberings him eare
hat en yn Frysk en Frij
hwer’t deselde in tige
goed artikel him tawijd
hak
Hof hat yn fjouwet
tsjokke dielen syn wurk
en striid op it Fryske
mêd ütskreaun, en ta
de stüdzje fan ’t Frysk
mar boppeal ta de
stüdzje fan minsken en
dingen binne hja ün-
•nisber. Dy’t der niget
oan hat moat net for-
somje dizze boeken to
lézen. Wy wolle fol-
stean mei in lyts
priuwke to jaen üt syn
bernetiid.
Ik wit hiel goed, froulju, dat wy üs
mannen net mei stikkene sokken rin
ne litte kinne, dat bernebroeken op ’e
tiid forsetten wurde moatte en ik wit
ek wol, dat Ier yn in hüshalding al
tyd sa’n soad to breidzjen is; om mar
koart to gean: dat wy, hüsfroulju altyd
tiid to min hawwe.
Men kin sokken breidzje, pyama’s
naeije, mar gjin tiid meitsje. Al dy
dingen skreauwe om üs. Dat hearre
wy. Der is, lykwols, noch eat dat om
üs ropt. Syn lüd is net biskieden,
mar ek net sa, dat it alles oer-
skreauwt. Dat is it Boek.
opfiedkundige dizze skriuwer net frjemd
is, as it der om giet Fryslan „op te stoten
in de vaart der volken”, om mei Van
Deyssel to praten.
It is gjin tafallichheit dat nou de
bundel essays Kritysk Konfoai
(Drachten 1951) bikroand waerd. Yn
dit boek binammen hat Anne Wad
man biwiisd dat er macht hat oer de
krekte en kleare formule, as it der
om giet in goed groundearre oardiel
üt to sprekken. Dat is wer gjin niget
by immen dy’t düdlikerwize yn ’e
lear west hat by kritici as Busken
Huet, Multatuli, Menno ter Braak en
Du Perron. Ijoed-de-dei arbeidet de
prilswinner oan in akademysk proef-
skrift oer de 19e ieuske Fryske skoal-
master-skriuwer Hjerre Gerryts van
der Veen.
rou sil dan sa goed az al har êldere en
nije poëzij yn de Fryske Bibleteek by
Ktmminga to Doksum ütkomme. Neffens
wat wy der fan neard hawwe wurdt it
k typografysk in pronkstikje!
De jongerein.
„Ik bin yn ’e hjerst fan
1872 yn ‘e Gaestmar
berne, myn heit wie
skipper en seis ek in
skipperssoan. Pake Jan,
dy’t ik mar krekt mear
kend hab hy for-
stoar, doe’t ik fjouwer
jier wie wie üt in
farrend laech, dat syn
domisylje oan Warten-
ster en Earnewaldster
kanten hie
tsjin Jo oan ’t praten is. Jo hoege
neat werom to sizzen. Jo komme ris
mei oare minsken yn ’e kunde, sjogge
persoanen as de buorlju fan
juster en hjoed, de minsken fan it
doarp of de stêd. Jo soene der faeks
eat fan leare kinne.,..
Wier, ik kin net leauwe, dat Jo it net
oan tiid hawwe om to lézen! Ik siz
net, dat Jo ivich en altyd sitte moatte
to lézen. Ien j->un yn ’e wike, kin der
wol óf, ien joun alhiel üt ’e deistige
sleur fan hüshaldlike dingen.
2E
„De skoalle dêr is mei my net folie fan
kommen. Ik leau net dat ik alles by alles
rekkene, in jier lang de skoallebanken
ünder ’t gat hawn hab
Sa is it genöch fan Jan fan ’e Gaestmar.
Steane wy der efk hy stil •’re .ien en
lit dan yn üs deljaen hwat dizze man
allegear skreaun, wrotten, fochten, dichte
hat, hoe’t er Hm op binei alle gebiet
üntjown hat, en men wurdt stil fan bi-
wündering
Dat is Jan Jelles Hof. Berne to jimme
Gaestmarders
In soan fan Fryslan. LSnslju!
f r
-
En dochs freegje ik my óf: binne wy
hjiryn altiid op ’e goede wei?
Dy frage hat it ek dien, dat ik my seis
ta toanielskriuwen set haw. Hwant nou’t
der safolle Kristlike klubs binne, dy’t
piele mei toanielspyljen, wurdt de fraech
nei foar har gaedlike stikken greater. En
dêr sit nei myn bitinken in gefaer yn.
Ien fan Nederlans greatste steatslju
hat ris sein: „Der is gjin terrein fan it
libben, dêr’t Kristus net fan seit: It is
mines”. Dos ek it terrein fan de kunst,
yn biheinder sin: It toaniel.
As wy it sa sjogge (en as Kristen
minsken moatte wy it sa sjen), dan bin
ne wy der net klear mei, dat wy mar
stikken spylje, dy’t men nou daliks gjin
anti-kristlikens yn ’e skuon skouwe kin,
ja soms mei in lytse foroaring wol in
Kristlik kleurke jaen kin. Né, ek yn üs
toanielspyljen moatte wy in eigen lüd
hearre litte kinne.
Fansels bidoel ik dêr net mei om yn
üs toanielspul de minsken wiis to meit-
sjen, dat Kristenminsken better wêze
soene as oaren dy gedachte wurdt üs
wolris to’n ünrjochte oanmetten né,
ik leau dat üs taek krekt oarsom leit. Ek
hjiryn moatte wy de finger lizze op ’e
wounen yn eigen formidden, né noch
folie positiever: wy hawwe yn üs toa
nielspul in boadskip troch to jaen.
Hwat machtich boadskip der üt gean
kin fan it toaniel hawwe wy sjen kin
nen yn it bikinde stik fan Kaj Munk:
„Hit «Voord”, dat hjir okkerdeis oer de
fuotljochten brocht is. Elk dy’t dat sjoen
hst, hoe’t er ek oer it Evangeelje tinke
mei is mei in boadskip nei hüs ta gien;
it kin net oars, it hat óf winst óf forlies
foar west
En ik leau dat wy üs taek sa ek op-
n:mme moatte mei it Kristlik folkstoa
niel.
Der moat skreaun en spile wurde üt
eigen me. wei.
Net yn it foarste plak om’t wy nocht
oan spyliea hawwe, mar alderearst omt
wy der h’/ai mei to sizzen hawwe.
Lit üs bitinke dat ek it toaniel in mach
tich middel is om It Blide Boadskip troch
to jaen, lyk as Kristus üs hjitten hat.
W;
