«Srik bruMe ae
KAPPIE en de vreemde Kolenlading
LEVENSAVOND
die kale schutting met
Knap óp
Iets uit de historie van het jongste
Friese Staten jacht
DINSDAG 1 JUNI 1954
TWEEDE BLAD
Schipbreuk op de Zuiderzee.
Zakennieuws
Benoemd
tachtigjarige
Ingezonden
Oranjeforiening Turns
Stania-State blijft behouden
„SNEEKER NIEUWSBLAD”
Herinneringen van een
door D. ZUIDERBAAN
Engeland - Hongarije
Boekaankondiging
Qppenheim.
.Wordt vervolgd.
Aanbesteding
Bioscoopbond klaagt over
hoge lasten
meer!"
kolen
geen
9
middag, toen ik sliep, voor gezorgd!’
Ingez. Mededeling.
Advertentie
die
H. H.
Zou
hut gegaan en ik zei hem
zei hijF
WOUDSEND. Onze plaatsgenoot de
heer A. Bergsma, ruim 9 jaar hulpbe-
steller bij de P.T.T. alhier is benoemd
tot besteller bij de P.T.T. te Balk.
IN 11 FLEURIGE
IINTEN MAI
EN GLANZEND
29481
29460
f29320
28245
28050
27348
Moandei 24 Maeije hat de Oranjefor
iening har algemiene ledegearkomste
wer hawn. De opkomst wie net sa hiel
great mar dy minsken, dy’t der vziene,
woene ek dit jier wer feest hawwe. De
thüsbliuwers sille harren hjir wol by
del lizze moatte, mar ek hja sille dizze
twa feestdagen net graech misse wolle.
De earste dei, 11 Augustus, sil bigjinne
mei in berne-optocht en de twadde deis,
12 Augustus, is der wer in ballonwed-
striid foar de bern. Oer de fierdere yn-
klaeijing fan it feest is frü mandaet
jown oan it bistjür. De foarsitter J.
Bootsma waerd dizze joun wer op ’e njj
bineamd, dy’t dat ek oannaem. De skat-
hAlder hie knap buorke, en it bistjür
rekkent der ek dit jier wer op, dat de
leden wer flot en rejael .p ’e list te
kenje sille om ek dizze dagen wer slagje
litte to kinnen.
Het gruis, dat de maat uit het luik ik! Toen zei hij: Ik ga slapen, zei hij...
«r»'Uzvp£g werd dus.w.
het laatst De maat krabde zich onder zjjn Zuid- De meester, die vredig had liggen sla-
leek het wel zwarte stof. De wolken wester, en wreef toen met een zwarte pen, w_._ - -
De voorz’tter van de Stichting Stania-
State Oenkerk Friesland heeft medege
deeld dat Stania-State voor haar functie
als cultureel centrum behouden blijft. In
samenwerking met de nieuwe eigenaar,
jhr mr N. van Loon te Dublin zal de
Stichting de State beheren en er verbe
teringen aanbrengen. Stania-State zal in
de eerste plaats recreatie-oord en ont-
spanningsgelegenheid blijven. Daarnaast
zal de State, althans het voorste ge
deelte van de bovenverdieping, de func
tie vervullen van Museum, terwijl de
kamers beneden zullen worden verrijkt
met schilderden uit het Fries museum.
De bovenzalen zullen voor wisselende
exposities beschikbaar zijn. Het koets
huis, dat als jeugdherberg is ingericht,
zal belangrijk worden verbeterd. In de
financiering heeft het bedrijfsleven op
belangrijke wijze bijgedragen. Echter de
Stichting ziet zich voor de noodzaak
gesteld, in korte tijd het ontbrekende
bedrag voor de herinrichting van de
State, vijftig duizend gulden, bijeen te
brengen. Zij verzoekt ieder, die het op
prijs stelt dat Stania-State als historisch
buitengoed en als natuurpark behouden
blijft en die Instemt met de culturele
bestemmingen van hetzelve, een bijdrage
te storten op de girorekening 11542 van
de Coöp. Zuivelbank te Leeuwarden.
Naar wij vernamen zal Stania-State in
het voorjaar van 1955 gereed zijn en
worden geopend voor de sociale en cul
turele taken.
In de vergadering van de Nederland-
sche Bioscoopbond, die te Scheveningen
is gehouden, heeft de voorzitter, de heer
M. P. M. Vermin, gememoreerd, dat de
regering aan de gemeentebesturen als
haar standpunt te kennen heeft gegeven,
dat de overwegingen, welke in de jaren
1947 en ’48 hebben geleid tot het ver
schil in de heffing der vermakelijkheids
belasting thans niet meer gelden.
Tot deze conclusie is de regering ge
komen aan de hand van een accoun
tantsonderzoek. De duidelijke uitspraak
van de regering laat de gemeenten de
vrijheid om een einde te maken aan een
niet te verdedigen fiscale discriminatie
van film en bedrijf. De heer Vermin be
treurde het, dat sommige gemeente
besturen op verzoeken om belastingher
ziening van bioscoopexploitanten ant
woorden met een hernieuwde eis tot een
boekenonderzoek. Hieraan kan het be
drijf geen medewerking verlenen. Het
gaat immers niet aan, dat, nu landelijk
uitgemaakt is dat het welvaartspeil van
deze bedrijfstak door een te hoge extra
belasting wordt aangetast, hieraan we
derom lokaal word getornd.
De veorzittter wees op de armslag, die
het filmbedrijf nodig heeft in verband
met noodzakelijke verbeteringen en ver
nieuwing aan gebouwen en inrichting,
nog afgezien van de belangrijke investe
ringen, voor de nieuwe technische ont
wikkeling.
Tot lid van het hoofdbestuur werd
herkozen de heer Joh. Miedema, eige
naar onder meer van ’t Amicitia Thea
ter te Sneek.
den doordat het dek iets hoger werd ge-1 Emma aan Friesland. Hoe gehavem'
maakt, en de boorden van het voor
schip navenant. Het schip was er wel ro
buuster en zeewaardiger door, maar de
gratievolle lijn, die Eeltsjebaes’ meester
hand verried, kwam in het gedrang. Ho
pelijk laat de Provincie deze verandering
nog eens ongedaan maken.
De gebroeders Hamstra, die wij
eveneens tot de vrienden van ons Mu
seum mogen rekenen, verkochten him
schip weer aan de heer J. S. N. van Mes
dag te Hilversum, directeur van de Van
Houten’s Fabrieken te Weesp. Het is
met deze eigenaar, dat de Stamboek-
commissie over verkoop aan de Provin
cie in onderhandeling trad.
De heer Van Mesdag, evenals de ge
broeders Hamstra, van Friese origine,
had de „Lydiarma" herdoopt in „Jean
Bart”, ter herinnering aan zijn in de
laatste oorlog als vlieger omgekomen
oudste zoon. Als voorwaarde bij de ver
koop aan het Friese Bedrijfsleven, ver
tegenwoordigd door ons bestuurslid, de
heer R. Buisman te Leeuwarden, heeft
de heer Van Mesdag gesteld, dat in de
boeier, die nu weer „Friso” heet, een
koperen plaat wordt aangebracht, ter
memorie van Jean Bart van Mesdag.
nen. „Er zijn
schreeuwde hij.
De film EngelandHongarije, waar
van de Waarheids filmdienst een onver
korte copy vertoont, laat u 40 minuten
genieten van een voetbalspel, zoals dit
in ons land, maar ook in de bakermat
van deze sport, Engeland, nog nooit eer
der is gezien. De prestaties van het Hon
gaarse elftal, die aan het ongelooflijke
grenzen, doen de toeschouwers telken
uitroepen van verrassing slaken. De
film zelf geeft eerst een beeld van een
oefenwedstrijd in Frankrijk gespeeld
tegen de Renault fabrieken, die met
200 werd gewonnen, daarna de gehele
wedstrijd EngelandHongarije met op
name van alle doelpunten. Ook de toe
gevoegde film, die de Wielerwedstrijd
WarschauBerlijnPraag te zien geeft,
is een pracht sport film, die een uitste
kend beeld van deze zware tocht, waar
aan ieder jaar meer landen deelnemen
te zien geeft. In de film zijn talrijke op
namen van de Nederlandse ploeg, waar
onder een van de beste Nederlandse
renners Daan de Groot. Het is duidelijk
dat een uitstekend voorprogramma van
kortekleurenfilms over dans, zang en
actualiteiten, de beide andere filmen op
vullen tot een zeer goede voorstelling
van ruim 2 4iur.
Zie advertentie in dit blad.
schonden de Duitsers de Belgische grens
en eisten vrije doortocht, wat door het
kleine, dappere België, verontwaardigd
werd afgewezen, er was immers een
overeenkomst tussen Duitsland en Bel
gië, waarin de onschendbaarheid werd
gewaarborgde.
Die werd beschouwd als een vodje
papier”. En de aanval volgde: Visé en
Mouland werden uitgemoord.
De Belgen verzetten zich echter zo
krachtdadig, dat het geruime tijd heeft
geduurd voor de vesting Luik eindelijk
dit oponthoud
Duitsland heeft belet. Ik haal dit even
aan, omdat er toen direct wat licht
kwam in de situatie; het leek er op dat
wij, althans voorlopig, buiten de strijd
zouden blijven en men kon na enkele
dagen weer eens aan andere dingen be
ginnen te denken. Toen ik die Maandag
op kantoor kwam, was ’t er stil en rus
tig; orders waren er niet, want ik was
niet op reis geweest; dienstplichtigen
waren er niet bij ons; de boekhouder
was vrijgeloot, behoefde pas in 1916 bij
de invoering van de algemene dienst
plicht op te komen en het pakhuisperso-
neel bestand uit oudere mensen; zelf
was ik niet in dienst geweest wegens
broederdienst, zodat dus alles gewoon
door kon gaan. Maar die eerste weelc
was de boel in de war; het bankcredieC
was direct ingetrokken en de banken
gaven hun cliëntèle de raad niets meer
op crediet te leveren; „alles contant’*
was het parool, dat zou wat worden, dan
behoefde je ook niet op reis te gaan.
Maar het incasseren van het uitstaande
kapitaal en de aflevering van de in
voorkoop gekochte goederen, waarop de
mensen recht hadden; hoe moest dat?
Daar zat je al met problemen dié yeren guldens afhandig te willen
moesten worden opgelost; diezelfde
week kwamen er al circulaires van im
porteurs uit Holland waarin werd mee
gedeeld dat alle voorkopen werden ge
annuleerd en alle credieten werden in
getrokken.
Hoe zou het worden als het zo door
ging: ons niet werd geleverd, wat wij
weer hadden doorverkocht? Oorlog was
„force majeur” zeker, maar maak dat
maar eens een eenvoudige, eerlijke klant
van je wijs die, desnoods met geld op
zijn hand bij je staat om wat hij eerlijk
gekocht heeft en wat je misschien nog
in voorraad hebt. Die Maandag kwa
men er gelukkig weinig schippers en
ook de marktdag was opvallend stil,
’t Was of de mensen een klap hadden
gekregen waarvan ze even verdoofd
waren; maar ’t zou wel anders worden!
Ik zou die week maar gewoon op reis
gaan; de mensen wisten dat ik kwam
en ik adviseerde met afleveren gewoon
door te gaan in mijn afwezigheid; geen
goederen te verkopen of af te leveren,
dan aan onze vaste afnemers en maar
voorzichtig aan; dat leek me ’t beste.
Ik had me geen illusies gemaakt van
mijn zaken die week, noch van mijn in
casso’s. ’t Was of de mensen bij intuïtie
voelden dat ze voorzichtig moesten zgn.
Slechts enkelen, en dan gewoonlijk de
kleinsten, betaalden, de anderen wilden
het maar eens aanzien. Maar in één ding
waren ze het geloof ik wel eens: als zé
al betaalden was het met „bankpapier”,
het zilvergeld was van de aardbodem
verdwenen. Enkele moeilijke gevallen
met afnemers die gemobiliseerd waren;
er was er één bij die elke reis alles be
taalde, vader van een groot gezin, van
wie de flinke vrouw mg met tranen in
de ogen de helft van het bedrag aan
bood. Haar man had gezegd dat ’t an
dere wel zo spoedig mogelijk zou volgen.
Ik kon dat geld niet accepteren en hoe
wel zij aandrong om het toch maar mee
te nemen, ik heb geweigerd en er nim
mer spijt van gehad. Maar dat opbergen
van dat zilver was soms belachelijk. Al
hoe je je best ook deed, de mensen er
van te overtuigen dat ook het bankpa
pier z’n volle waarde behield, klets maar,
dachten ze, we houden ’t maar bij klin
kende munt.
En zo zat ik dan op ’t eind van de
week voor Jt feit dat ik mijn hotelreke
ning moest betalen en niets anders had
dan papier. De hotelhouder keek me aan
en zei dat hij geen papier accepteerde
ik kon hem betalen in klinkende munt
of anders betaalde ik later maar. Ik
wist dat de vent, waar ik al jaren kwam
geld genoeg in huis had, maar hg ver
dacht mij er zeker van hem enkele zil-
ma-
Vrijdagmiddag had de heropening
plaats van de verbouwde zaak van de
heer D. Klgnsma, Oosterdijk 40 alhier.
Er is nu een zeer fraai intetrieur ont
staan naar het ontwerp van de heer Be-
verdam, etaleur van de Fa. B. H. Lam
pe. Een gedeelte van de achter de win
kel gelegen woonruimte is nu een fraai
ingebouwde nis geworden, waarin men
een uitgebreide sortering Verkade arti
kelen aantreft. Twee dergelijke nissen
zgn in de beide helverlichte etalages
aangebracht. De ene met een keur-col-
lectie chocolade, bonbons enz. en die aan
de andere kant met speciaal rookartike
len. Trouwens de gehele winkel is eigen
lijk etalage geworden, want de wand
kasten, evenals de beide modem verlich
te toonbanken met vitrines bieden een
overzicht van de duizend en één artike
len die tot deze branche behoren. Ook is
er een speciale droogkast voor de afd’
sigaren aanwezig. Voor de vertimmering
zorgde het timmerbedrijf van Gebr.
Wesseling, Leeuwarden, de fa. J. de
Groot Boersma verzorgde de electrische
verlichting, en het schildersbedrijf van
de fa. Kingma en Sluijter alhier voor de
passende beschildering. Ter gelegenheid
van de heropening werden bloemstukken
aangeboden en kwamen vele belangstel
lenden reeds een kijkje nemen.
De heer Klgnsma deelde ons mede dat
zijn zaak binnenkort nog zal worden uit
gebreid met een afdeling omvattende
een zeer grote sortering artikelen voor
deabetici.
ken.
De volgende week, toen bleek dat wij,
althans voorlopig, buiten de oorlog ble
ven, was ’t met al die gekke dingen uit;
de mensen betaalden weer, maar ’t zil
vergeld bleef schaars, zat natuurlijk
overal verstopt, zodat de regering ge
noodzaakt was papieren „zilverbonnen”
in circulatie te brengen; dezelfde fraaie
betaalmiddelen die we ook nu weer
hebben, ’t Is altijd de geschiedenis die
zich herhaalt
En de oorlog ging door, ondanks de
voorspellingen van sommigen, dat het
De „Friso” onderging een hoog nodi
ge verjongingskuur op de werf van
Wester te Grouw. Gelukkig was het niet
de enige boeier, die de laatste tijd in
Friesland onder doktershanden was. De
heer Wester had toen ook de „Con
stanter” in de schuur. Dit Is wel de
snelste en misschien wel mooiste boeier
die wg bezitten, door Eeltsjebaes in
1877 gebouwd.
De heren Van der Meulen te Joure ga
ven de „Maartje” een grondige beurt,
het in 1892 door Eeltsjebaes gebouwde
„admiraalschip” van ons bestuurslid,
Kapt, ter Zee, b. d. C. J. W. van Waning.
Tevens liet de heer Van Waning zijn te
Grouw woonachtige schipper een fgn
volgtjottertje restaureren, dat men heeft
kunnen bewonderen op de Watersport-
tentoonstelling „Brio” te Leeuwarden.
De heer Van Waning trof het tjottertje
vorig jaar in zeer verkommerde staat te
Heerenveen aan en kocht dit, toen bleek
dat het een werkstuk van Eeltsjebaes
was, op 28 Juni 1883 afgeleverd aan
Jonkheer Vegelin van Claerbergen te
Joure, om te dienen als verjaarsge
schenk voor zgn de 17de Augustus 1883
18 jaar wordende dochter Aurelia. Ook
het tjottertje ontving de naam „Aure
lia” en draagt deze naam nog.
Het wordt hoog tijd, dat men op de
Sneker wateren weer eens wat meer
ronde schepen ziet. Dat is vroeger wel
anders geweest! Ons Museum bezit
sinds jaar en dag het deerlijk vervallen
tjottertje, eigenlijk een vestzakboeiertje
van 4 meter lang, in 1892 gemaakt door
„Eeltsjebaes” voor de Prinsentuin te
Leeuwarden, in verband met het bezoek
van Prinses Wilhelmina en de Regentes
De N.V. Uitgeversmg. Kosmos te Am
sterdam geniet o.m. grote bekendheid
door haar reeks uitgaafjes onder de ver
zamelnaam „Weten en Kunnen”. In die
reeks verschijnen allerlei werkjes, welke
de leek voorlichten op velerlei gebied
en welke voorlichting op zeer verant
woorde wijze door deskundigen ge
schiedt. We ontvingen thans ter aan
kondiging uit de nieuwe reeks no. 208
„Rozenteelt door amateurs” van J. J.
van der Windt, met 14 foto’s en 26 teke
ningen.
Nr. 222: Groenteteelt voor kleine tui
nen door mevr. StienstraDuursma,
met 20 tekeningen.
Nr. 223 „Zelf inmaken” door S. W.
Haverkorn. Een handleiding voor het
conserveren van levensmiddelen.
Nr. 226 „Het houden, huisvesten en
verzorgen van Hoenders” door de zeer
deskundige C. S. Th. van Gink met meer
dan 50 afbeeldingen. Prijs per deeltje
1.90.
Niet uit bovengenoemde reeks, maar
van dezelfde uitgeversmg Kosmos is:
„Zeilen” door M. Ruijtenschildt, 5e druk,
prijs geb. ƒ5.90. Dat: „5e druk” wgst
er al op dat het hier een veel gevraagd
boekwerk betreft. En hoe zou het ook
niet? Zeilen is een veelbeoefende sport
en de heer Rugtenschildt is bij uitstek
deskundig. Hg deed immers veel erva
ring op bij het organiseren van de
A.N.W.B. zeilcursussen, door het con
tact met de zeilscholen en als lid van
de examencommissie voor het diploma
zeilinstructeur van de Kon. Verbonden
Ned. Watersportverenigingen en de Kon.
Ned. Toeristenbond A.N.W.B. Het boek
besteedt hoofdzakelijk aandacht aan het
zeilen zelf, zowel op het vrije water als
op de wedstrgdbaan. Het is zowel ge
schreven voor hen, die willen leren zei
len als voor zeilers in kleine vaartuigen,
die meer inzicht willen krggen in de
zeiltechniek onder verschillende omstan
digheden en die met enige kans op
succes aan zeilwedstrijden willen deel
nemen. Van de overige onderwerpen,
zoals de onderdelen van schip en tuig en
de beschrijving van de verschillende
zeilvaartuigen is alleen datgene behan
deld, dat voor de beginnende zeiler van
belang is en bij de beschrijving van de
zeiltechniek en tactiek niet gemist kan
worden. De nieuwe druk is aangepast
aan de gewijzigde omstandigheden door
het opnemen van de Jeugdklasse en de
Flying Dutchmanklasse en door het
hoofdstuk over wedstrijdzeilen in over
eenstemming te brengen met het nieuwe
wedstrgdreglement. De beschrijving van
de techniek van het zeilen is in vele op
zichten aangepast aan het varen met
moderne kleine wedstrijd jachten. Het
boek bevat een voorwoord van de heer
Ernst Crone en geeft 45 toelichtende
tekeningen en 17 foto’s van G. L W,
ook, nog steeds een lust voor het oog.
Het zou door de Prinses zelf ingewijd
worden, en Eeltsjebaas liet er niemand
anders aan werken, dan hij zelf. Ons
Museum bezit nog een foto, waarop het
bootje voorkomt, met de oude baas zelf
en andere belangstellenden, onder wie
de bekende Sneker herbergier en boot-
verhuurder Piet Schenkius, genomen
kort vóórdat het bootje van Joure naar
Leeuwarden gezonden werd. De Prinses
heeft het bootje nimmer gebruikt, want
het regende toen H.K.H. de Prinsentuin
zouden bezoeken. Een zeer grote teleur
stelling voor Eeltsjebaas! De heer H.
Voordewind, lid van de Stamboekcom-
mlssie, kan zich nog herinneren dat het
bootje in de Prinsentuin lag. Na vele
omzwervingen is het dan, niet meer d'
een wrak eigenlijk, in ’t bezit van ons
Museum gekomen. Maar het kan to‘
oude glorie teruggebracht en is de en
kele honderden guldens, die het herstel
moet kosten, dubbel en dwars waard.
Hopelgk is de dag niet ver meer, dat de
conservator dit „Koningsjacht” aan de
Friese vloot kan toevoegen; niets zou
hem liever zijn!
viel; men heeft later wel beweerd dat
de overwinning van
nooit lang kon duren; zoiets kon niet
bestaan, dat kostte schatten; mensm
waren er misschien genoeg, maar ’t
geld, daar kwam ’t ten slotte op aan.
John Bull, die eerst de kat eens uit de
boom wilde kgken, werd spinnijdig,
wanneer hg zag dat een groot deel van
de voor ons land bestemde levensmidde
len direct door verkocht werden naar de
Centralen; de Ned. Overzee Trust
(N.O.T.) werd opgericht en toen dat
niet hielp, werden bankgaranties ge
vraagd en een zwarte lijst aangelegd
van de overtreders der bepalingen. Maar
de O.W.ers hadden maling aan al die be
palingen, zouden desnoods de veiligheid
van hun eigen gezin in de waagschaal
hebben gesteld, als ze hun doel: winst,
maat bereikten.
Ik kwam toen zo af en toe eens aan
de beurs te Amsterdam, omdat je an
ders geen goederen meer werden aan
geboden. De prgzen gingen met spron
gen omhoog, maar geld was er genoeg
en men kon alles kwijt.
De herinneringen aan die tgd zijn niet
van de aangenaamste; oude, solide hui
zen, die weigerden aan die oorlogshan-
del mee te doen, kregen het zeer moei
lijk; opscheppers, zonder enige moraal
speelden de eerste viool; ze hadden lak
aan de zwarte lijst, waren er soms nog
trots op dat zij de Duitsers hielpen, die
verschillenden van hen in de volgende
oorlog hebben uitgemoord.
Toen was ’t ongeveer 1916—1917.
zorgd, en
jjYïai Z.LXX1O11 WC XXIX IAJVX4 VWA Vi.vx.MV V-v-uav --- - -
leven!” mompelde de maat. „Het lijkt het niet helpen! Maar de bunker is „Er zgn geen
wel of de bunker leeg is! Maar dat kan leeggeen kool er meer in! Wat ™aat-
„lot? hPAft toch cdster- een ellende! Wat nu? Iedere minuut Toen herkende hjj de stem van de maat,
en hij voelde zich weer wat meer op zgn
’t Was een wat moeilgk afscheid die
Zondagmiddag, in Alkmaar wemelde het
nog van militairen, maar alles ging de
weg op naar ’t Zuiden, in mgn trein naar
’t noorden zaten maar weinig reizigers.
En nog wilde 't mg niet aan, deze
mobilisatie en beschouwde ik alles als
een soort „generale repetitie”, ’t
wel wat meevallen.
Er
dat je
de slachtoffers van droog goed te voor
zien! Baron van Harinxma gaf er ech
ter de voorkeur aan, zich in de machine
kamer te drogen, omdat, gezien zijn
grote lichaamslengte, wel niemand ge
schikte kleding zou kunnen verschaffen.
Met enige vertraging .’-.wam de veer
boot in Staveren aan; de schipper ging
echter met de veerboot terug naar Enk
huizen, om de „Friso” zo mogelgk te
bergen. Het was de hoogste tgd; het
wrak dreef al bezuiden het Krabbersgat
en Jan en alleman vloog er op af, het
zo mogelijk in bezit te nemen. De „ge
lukkige vinder” ontzag zich zelfs niet,
een dreganker op de roef te werpen, om
het schip zodoende aan het zgne te be
vestigen. Het valt te begrijpen, dat de
schade, op deze wijze aan de „Friso”
toegebracht, heel wat groter was dan
door het kapseizen alleen.
Naderhand deed Baron van Harinxma
de „Friso” over aan de gebroeders Ham
stra te Weesp, Friezen van afkomst, die
het schip herdoopten in „Lydianna”.
Hier werd het schip geteisterd door een
ongelukkige jachthavenbrand. Scheeps
bouwer Kok te Huizen herstelde het
schip zo goed mogelijk. Het komt ons
echter voor, dat de vormen van de
boeier hierbg ingrijpend gewijzigd wer-
HEEG. Alhier werd aanbesteed het
bouwen van een nieuwe woning voor de
Coöperatieve Zuivelfabriek „Hoop op
Zegen”. Er werd ingeschreven als volgt:
IJ. de Boer, Heeg ƒ30340
M. Kaspersma ,Heeg 30260
J. Dijkstra, Hommerts 30000
de GrootHeinsma, Gaastmeer 29850
W. Vellinga, Heeg
J. Dooper, Blauwhuis
J. Duiker, Hommerts
Conradi, Blauwhuis
C. v. Leer, Lippenhuizen
J. v. Asma, Heeg
Begroting Architect 27800.
Het werk is aan de laagste inschrijver
gegund.
rwerd door het lawaai langzaam
wakker. „Waddister?” vroeg hij lodde-
waren die Zondag geen kranten,
wist ook van niets daar in
Bergen zaten we wat achteraf en hoor
den zo goed als niets.
Tussen Alkmaar en Hoorn passeerden
we een trein met veel legermateriaal,
zelfs een paar stukken geschut en rode-
kruiswagens.
In Enkhuizen zag ’t zwart van de
mensen op 't perron er kwam net een
boot binnen uit Stavoren afgeladen met
militairen. De mensen waren stil daar
op ’t perron, zeiden geen woord.
Toen begreep ik dat de situatie ern
stig was.
Toen ik ’s avonds in Sneek arriveer
de, was 't al te laat om nog bijzonder
heden te vernemen, maar toen ik Maan
dagmorgen naar kantoor ging zag ik bij
de Nieuwe Sneeker Courant al ’n groot
aantal mensen staan.
Er hingen ook een groot aantal bul
letins met de laatste „Oorlogsberich
ten”. 28 Juli Oostenrijk verklaart Ser
vië den oorlog 1 Aug. Duitsland ver
klaart Rusland den oorlogDuitsland
aan Frankrijk en aan België Enge
land aan Duitsland en zo ging 't maar
door; en sedert dien zitten wg in de
misère en zullen er wel in blijven zitten
tot aan het einde.
Het ligt niet in de bedoeling van
deze herinneringen een geschiedenis van
die eerste wereldoorlog te schrijven
de ouderen kennen haar, de jongeren
kunnen haar in de boeken die over
haar zijn geschreven, lezen. Maar ik
haal haar aan, omdat dit wereldgebeu
ren, deze wereldramp zijn stempel zo
heeft gedrukt op heel het maatschap
pelijk leven, dat men daar niet over kan
schrijven zonder het te noemen. Er is
veel veranderd na die eerste Augus
tus 1914 niet ten kwade altijd, ’t is
alleen droevig dat er zo’n zee van ellen
de nodig was om de geboorte van de
nieuwe tijd voor te bereiden.
Wg zgn die keer zeker door het oog
van de naald gekropendie Maandag
Het moge Sneek tot voldoening stem- i
men, dat een in de boezem van de in
Sneek geboren „Commissie tot registra- 1
tie van Friesche Ronde Jachten” het
eerst gekoesterde wens, Friesland een
nieuw Statenjacht te bezorgen, werke- i
lijkheid is geworden, ook al komt Leeu
warden de eer toe, het vereiste geld op 1
het kleed te hebben geworpen! De door i
de „Stamboekcommissie” ondernomen
stappen leidden namelijk niet tot een
resultaat, toen het duidelijk werd dat de
Prov. zelf geen gelden voor dit doel kon
uittrekken. Intussen hopen wij, dat de
gekozen vaste ligplaats voor do „Friso”
de buiten gebruik gestelde oude Ter-
hornster sluis aanleiding mag zijn de
„Friso” even vaak op het Sneeker Meer
als het Pikmeer te vertonen, niet het
minst op Sneker Hardzeildag.
Uit de in ons Museum bewaarde werf-
boeken van Eeltsje Holtrop van der Zee
blijkt, dat de „Friso” in Mei 1894 te
Joure werd afgeleverd aan de vorige
Commissaris der Koningin in Friesland,
Mr P. A. V. Baron van Harinxma thoè
Slooten, thans, hoogbejaard, een terug
getrokken leven leidende op het geliefde
„Klein-Olterterp”. Het Museum bezit
enkele fotografieën, waarop de tewater
lating is afgebeeld.
Baron van Harinxma, een beproefd
vriend van ons Museum, vertelde ons
menigmaal van zijn avonturen, met de
„Friso” beleefd. Het „grote” avontuur
speelde zich echter de 10de Juni van het
jaar 1921 af, en wel op de Zuiderzee.
Na een niet ongevaarlijke reis over
een onstuimige zee, waarbg zelfs een
maal het water in de bollestal liep, was
men de 9de Juni 1921 van Amsterdam
naar Enkhuizen gezeild. De volgende
dag was het weer iets beter, en toen de
visserlieden uitliepen met meer zeil dan
de vorige dag, besloot Baron van Ha
rinxma het toch maar te wagen en te
proberen Staveren te bereiken. Aan
boord bevonden zich nog de vaste schip
per ,een schippersjongen, een dochter
van Baron van Harinxma en drie van
haar vriendinnen.
Men kon Staveren juist bezeilen en
had de stroom tegen. Baron van Ha
rinxma poogde zó hoog aan te houde
dat men onder de Kreupel kon opvaren.
De zee stond hol en verward, zodat de
„Friso” weinig vaart liep. De schipper
hield het roer en ieder voelde dat het
onder deze wind slecht lopende schip
weinig weerstand aan de vlagen bood.
Door de wind gaan en terugkeren durf
de de schipper niet, gijpen nog minder.
Een nieuwe rukwind wierp het scMp ge
heel over zij; als rond schip richtte het
zich niet weer op.
Gelukkig had Baron van Harinxma
de voorluiken tijdig doen spalken en de
roef afgesloten, zodat de „Friso” voor
lopig hoog op het water bleef drgven.
„Houdt vast”, riep Baron van Harinxma
nog, en ging kopje onder. Hij had na
melijk op het moment van kapseizen
naast de schipper gestaan, aan de lage
kant van het roer. Na veel inspanning
gelukte het hem echter met behulp van
de zeilschoot weer op de hoge kant van
de verschansing te klauteren, het ene
been om de rand van de stuurstoel, de
hand aan de bolder. Intussen was Baron
van Harinxma langer onder water ge
weest dan ooit van zijn leven; bepaald
plezierig was de ervaring niet.
Wat de overige lotgenoten betreft, de
schippersjongen was er nog het best aan
toe; hg was op het voordek gebleven en
tijdens het kapseizen naar de hoge kant
geklommen, zodat hij slechts tot de
knieën nat was. De schipper lag op zgn
buik op het omhooggekeerde boord en
hield zich aan het zwaardtouw vast. Op
haar beurt klemde de dochter van Ba
ron van Harinxma zich weer aan het
been van de schipper. Een van haar
vriendinnen dreef tussen Baron van Ha
rinxma en zijn dochter in. De Baron
greep haar bij de halsdoek, en toen zij
het daardoor benauwd kreeg, bij de ha
ren, net zolang, tot er redding kwam
opdagen. Een der andere vriendinnen
liet het schip los en dreef af, maar wist
de boven water stekende gaffe! te vat
ten, wat haar redding was.
Wonder boven wonder was de veer
boot StaverenEnkhuizen vlak bij. De
kapitein, de oude heer Oostinga, gaf drie
stoten op de fluit en manoeuvreerde zgn
schip op buitengewoon handige wijze
naar de „Friso”, zodat de inderhaast ge
streken sloep maar enkele slagen hoefde
te doen om de schipbreukelingen af te
halen. Aan boord van zijn schip hadden
zich opgewonden taf reien af gespeeld;
een van de passagiers was zelfs de brug
opgestormd, waar hg echter werd terug
gewezen met de woorden: „Als u niet
ogenblikkelijk van de brug gaat, trap
ik u er af!”
Overigens werden de schipbreukelin
gen op de meest liefderijke wijze door
bemanning en passagiers ontvangen.
Onmiddellijk gingen de koffers open om
van het kolenhok schepte, werd dus1
steeds gruiziger, en op L— ---
zweefden om het rode gelaat van de hand over zgn vuile baard, en zgn ogen
zoozwart als „De meester heeft niet voor kolen ge
want dat is mijn werk nietik kan die een pikzwart gezicht had
- TH -14^ Jp-z-ilrvr, 222 QOT*”
i kool er meer in! Wat maat,
toch niet? De meeste'r heeft toch gister- een ellende! Wat nu? Iedere minuut
middag voor kolen gezorgd? Of... eh... kost geld!” -
hoe was dat ook weer? Ik ben naar zgn De maat gooide de kolenschap op de &emalL hebber Mlf gisteren-
2 ien toen grond en rende de machinekamer uit en zyn wèl kolen. Je hebt er zelf gisteren
zei h^.7.... Hij zei: Doe jij het maar! Dat toen naar de hut van de meester. middag, toen ik sliep, voor gezorg
zei hij! Toen zei ik: Ik heb geen tijd, zei Zonder te kloppen stormde h<j naar bin-
r
