a
ito
J
46
Johannes Bogerman Lyceum officieel
geopend
I
JOHANNES BOGERMANNationale figuur
Van 15991602 predikant in Sneek
fi
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK, WYMBRITSERADEEL en IJLST
exposeert foto’s van haar leden
Een imposant bouwwerk
I
E
7.
L
I
,,’t Filter”
BI*
iigg
111e jaargang no. 102
Donderdag 20 dec. 1956
RedacteurL. KIEZEBRINK
Brood cent duurder
r
184
AR
eu
m..33 <3:
RIJ
D 9
Redactie-adres
KLEINZAND 7 - Telef. 2872
j, Het Sneaker Nieuwsblad is een gecombineerde uitgave van NIEUWE SNEEKER COURANT. SNEEKER COURANT ea ORUFHOUTS NIEUWSBLAD
otdcB
Kerknieuws
Verhoging landarbeiders-
lonen eerst op 1 mei
Meest gemartelde slachtof
fer van Gestapo overleden
Koningin en Prins naar
Amsterdam
Ver. van Huis- en Grond
eigenaren
f
f
DONDERDAGS
Zó lang zijn de gangen!
Kleuren.
Architecten, aannemers, enz.
'«’S-
Voorzitter van de Synode.
T
verloren zoon en ontworpen en uitge
voerd door 'Jentsje Popma te Leeuwar
den.
Het secretariaat van de Koningin deelt
mede:
Het ligt in de bedoeling van koningin
Juliana en prins Bernhard zaterdag aan
wezig te zijn bij de plechtige overbren
ging van de Hongaarse verzetsvlag naar
het koninklijk paleis op de Dam. Ook
prinses Wilhelmina hoopt bij déze plech
tigheid aanwezig te zijn.
hun
Hij
dit
Er
SNEEKER NIEUWSBLA
Versehtynti
MAANDAGS «t
Administratie
Comb. Drijfhout-Klezebrlnk C®.
Kantoor GROOTZAND 55
Telefoon 3005 (K 5150)
SCHARNEGOUTUM. In de Geref.
kerk is gekozen tot ouderling de heer
Halma, tot diaken de heer F.Rienstra.
tember, overleed hij, in de ouderdom van
61 jaren. Hij had echter nog net mogen
beleven, dat het eerste in paars fluweel
gebonden en met zilver beslagen exem
plaar van de Staten-Bijbel aan de Sta-
ten-Generaal was aangeboden.
Zijn vrouw noemde haar man in zjjn
grafschrift: een welsprekend kerkrede
naar. een zeer geleerd theoloog, een ver
standig man, zeer verdienstelijk tegen
over de kerk en de republiek in de moei-
lijkste tijden, bemind bij de vader des
vaderlands (Maurits en Willem bode
wijk), een mens van onvergefelijke ver
dienste.
Met hem stierf tevens de naam Bo
german uit. Hij had geen kinderen en
zijn enige broer Reinier of Regnerus
„Zijn gelaatstrekken waren schoon,
ze imponeerden. Hij had de mooiste
baard, goudblond, afgolvend tot aan
zijn middel. Zijn blik wierp vlam
men, zijn donderende stem zette die
blik kracht bij en somtijds werd die
indruk nog verhoogd door een ko
ninklijke beweging met zijn arm”.
Toen de strijd in de synode beslist was,
kreeg Bogerman weer tal van beroepen,
maar weer weigerde de Leeuwarder
vroedschap zijn toestemming tot ver
trek. Doch toen van de Staten-Generaal
het verzoek kwam hem af te staan voor
de arbeid van de bijbelvertaling, kon dit
niet worden afgeslagen. Bogerman bleef
dominee van Leeuwarden, maai’ vestig
de zich voor vele jaren in Leiden. Daar
heeft hij hard gewerkt. Het Oude Testa
ment is voor ’t grootste deel door hem
vertaald. Hij werkte dag en nacht, niet
tegenstaande het toenemende lijden. Hij
leed nl. jaren lang aan een nierziekte.
Hij kende geen rust, omdat hij zo gaar
ne voor zijn dood het werk nog gereed
zag, een werk, dat voor onze kerken,
voor heel ons volk van zo onschatbare
betekenis zou zijn, en 300 jaar stand zou
houden.
Het origineel van deze
fraaie foto, door een van
de leden der Amateur
Fotografenclub ,,’t Fil
ter” alhier in Balk ge
nomen, zal naast vele
andere te zien zijn op de
driedaagse fototentoon
stelling, welke deze ac
tieve club vrijdag, za
terdag en maandag a.s.
houdt in het Gerecnts-
gebouw aan de Markt
straat.
■Deze tentoonstelling die
weer even attractief be
looft te worden als die
over oud en nieuw Sneek
tijdens de feestweek, zal
vrijdagavond geopend,
zijn van 710 uur, za
terdag en maandag van
10 uur ‘s morgens tot 10
uur ‘s avonds.
In de advertentie, waar
in deze tentoonstelling
maandag in ons blad,
werd aangekondigd, wa
ren de openingstijden
onjuist vermeld.
Eveneens is zeer veel zorg besteed
aan de kleuren; het aantal gebruikte
kleuren is legio; maar toch is er een
harmonisch geheel ontstaan. De lokalen
verschillen onderling van kleur, terwijl
in de lokalen zelf de wanden onderling
ook weer een andere kleur hebben.
Het brood wordt een cent duurder. In
vele plaatsen zal de prijsverhoging, die
voor alle soorten geldt, vandaag reeds
worden doorgevoerd. In andere plaatsen
zullen de bakkers uog even wachten,
maar binnen een week zal de broodprijs
in het hele land met een cent gestegen
zijn.
Minister Zijlstra gaf zijn fiat aan deze
prijsverhoging, na een bespreking met
vertegenwoordigers van de Bakkerij -
stichting. De stichting drong aan op een
prijsverhoging, die twee- tot driemaal zo
groot was als die, welke de minister ten
slotte toestond.
De verhoging is een gevolg van de ge
stegen graanprijzen op de internationale
markt en de hoger geworden vrachtkos
ten. Het grootste gedeelte van ons graan
wordt uit het buitenland aangevoerd.
In 1599 werd Bogerman predikant in
Sneek. Hij deed de 23ste september van
dat jaar zijn intree in de grote Martini
kerk, maar nam na drie jaar al weer af
scheid wegens zijn vertrek naar Enkhui-
zen. Doch ook daar bleef hij niet lang.
Leeuwarden beriep hem, waar hij in
1604 zijn intrede deed en 32 jaar werk
zaam bleef. In 1614 kreeg hij de benoe
ming tot hoogleraar te Franeker, maar
de Leeuwarder magistraat liet hem niet
gaan.
De hoop dat de verhoging in de lonen
van de landarbeiders per 1 januari tot
stand zou komen, is in rook vervlogen.
Het wordt waarschijnlijk 1 mei 1957, de
datum waarop de nieuwe c.a.o. moet
worden afgesloten.
Men had de verhogingen op 1 januari
willen laten ingaan, omdat er dan toch
allerlei wijzigingen moeten worden in
gevoerd, wegens de verplichte ouder-
domsverzekering.
Nu de regering echter nog geen be
slissing heeft genomen over wat voor
de landbouw zal worden gedaan, acht
men die kans verkeken.
In de hoofdafdeling Sociale Zaken
van het Landbouwschap is de gehele
dinsdagmiddag en -avond tussen werk
gevers en werknemers over de aan
staande verhogingen gepraat.
In overeenstemming met werkgevers
en werknemers was de wens geuit, dat
de lonen met 3 percent zouden moeten
worden verhoogd (de tweede 3 percent
van de 6 percents die mogelijk werd ge
maakt door de loonmaatregelen van de
regering op 19 maart j.l.) en verhoging
van de vakantietoeslag van 2 percent
tot 4 percent. (Vrije Volk).
Het Algemeen Dagblad meldt:
In Oslo is 77 jaar oud overleden Lauritz
Sand .de man die in de oorlogsjaren voor
de Noren het symbool van het verzet te
gen de Duitse onderdrukkers is geweest
en die beschouwd wordt als de meest-
gemartelde gevangene van de Gestapo.
Jarenlang was hij hun gevangene, maar
ondans bijzonder langdurige martelingen
heeft hij nooit ook maar met een woord
de geheimen van het verzet prijsgegeven.
Lichamelijk geheel gebroken kwam Sand
aan bet einde van de oorlog uit een ge
vangenkamp om vele jaren in een zie
kenhuis te worden verpleegd. Koning
Haakon heeft hem daar persoonlijk het
ridderkruis in de orde van St. Olav op
gespeld en de Amerikaanse regering on
derscheidde hem met de vrijheidsmedail-
le met palm.
Meer dan veertig jaren van zijn le
ven bracht Sand door op Java en Suma
tra. Hij kreeg een militaire opleiding en
diende in de oorlog op Celebes en nam
deel aan verscheidene acties in de Oost-
Indische archipel. In 1911 werd hij direc
teur van enige grote plantages en voor
zitter van het Zuid-Sumatrasyndikaat.
In Leeuwarden kwam Bogerman ook
naar voren in de strijd tussen de Re
monstranten en Contra-Remonstranten.
In ons gewest was er van twist bijna
geen sprake. Op een paar na waren
alle Friese dominee’s Gomaristen. De
stadhouder en de andere politieke lei
ders waren eveneens op de hand van de
Beschrijving van het Gebouw.
De oppervlakte van het gebouw met
de aangrenzende tuin bedraagt plm.
12000 m2. Het bijbehorende sportveld is
plm. 16000 m2 groot.
Het schoolgebouw is in hoofdzaak ge
bouwd om een binnenplein, dat aan één
zijde open is. De hoofdingang is gelegen
aan de Bolswarderweg; achter deze in
gang ligt de hoofdhal met toegang tot
de aula. De leslokalen zijn met de ramen
aan de zonzijde gebouwd, langs alle lo
kalen lopen gangen, die met elkaar een
kleine 300 m lengte hebben. Vanuit de
beide gymnastiekzalen is het sportveld
rechtstreeks bereikbaar.
De school bevat 21 leslokalen, 10 vak
lokalen (natuurkunde-, donkere kamer,
scheikunde-, natuurk./scheikunde-, bio
logie-, aardrijkskunde-, handwerk-, han-
denarbeidlokaal, twee gymnastiekzalen
en een tekenzaal)de nodige kabinetten
bij de vaklokalen; bij ieder van de gym
nastieklokalen een kleedzaal en een
doucheruimte met 12 douchehokjes;
overblijflokaal met keukentje, tegelijk
aula met galerij en moderne toneelacco-
modatie; rectors-, conrectors-, docen
ten-, concierge-, onderzoek-, zuster-,
administratiekamer, bibliotheek, de no
dige toiletten en werkkasten; twee rij-
wielkelders onder de gymnastiekzalen,
over een groot gedeelte van het gebouw
een zolder en een centrale verwarmings-
kelder.
Verlichting en versiering.
Extra zorg is besteed aan de verlich
ting van gangen, hallen, kamers enz. In
de gangen is een wandverlichting aan
gebracht, in de lokalen een TL-verlich-
ting, terwijl de hallen van smaakvolle
armaturen zijn voorzien.
Alle electriciteitsleidingen zijn in de
muren en zolders weggewerkt.
Op bepaalde plaatsen is een speciale
versiering aangebracht:
In de aula op de wand boven de to
neelopening een mozaiek, voorstellende
Paulus op de Areopagus, ontworpen
door Cor Rei?ma te Leeuwarden en uit
gevoerd door de fa. Bogtman te Haar
lem.
In de hoofdhal een monumentale klok,
ontworpen en uitgevoerd door mevrouw
Marijke Visser te Bergen (N.H.)in de
hal boven de hoofdhal vier glas in lood
ramen, voorstellende de 4 evangelisten
en groot gezandstraald raam, voorstel
lende Saulus op de weg naar Damascus.
Beide kunstwerken ontworpen en uitge
voerd door Jentsje Popma te Leeuwar
den.
De hoofdingang is uitgevoerd in sier
beton, bestaande uit vierkante blokken,
waarin naast diverse bijbelse tekens
symbolisch de verschillende te onder
wijzen vakken voorgesteld zijn. De ont
werpster hiervan is Mevr. Baanders te
Vinkeveen, de uitvoering geschiedde
door de fa. Selva te Sneek.
Hoog boven de hoofdingang is het wa
pen van Sneek aangebracht, terwijl de
hoofdaannemer, de heer H. A. Boom-
sma een draadfiguur aanbood voor een
van de nevenhallen, voorstellende de
Osewond te Den Haag; fa. Sluyter,
glas- en schildewerk, bijgestaan door de
fa. Lucas de Vos; Eerste Sneker Vloe
renbedrijf voor het leggen van de d:
3400 m2 linoleum; Technovum te Rozen-
daal, stalen ramen; fa. Selva, sierbeton,
gootstenen enz.; fa. Troelstra, gas- en
waterleiding; fa. de Vries, Gorredijk en
fa. Kingma, Leeuwarden voor de leve
ring van de benodigde kasten; fa. A. J.
Ringnalda, smeedwerk; fa. Wijnands,
Arnhem, Blinds; fa. Hartelust, Leeu
warden, hang- en sluitwerk; fa. Kool-
stra, sanitair.
De inventaris van het gebouw werd
geleverd door: fa. Ahrend, Amsterdam,
stalen meubelen; fa. Galvanitas, Oos-
terhout, stalen meubelen en teken
tafels; fa. Rothuizen, Ede, sets, borden
enz.; De Kosmos, Amsterdam, stalen
besprak de kerkelijke zaken met Willem
Lodewijk en Prins Maurits. En toen de
grote synode bijeenkwam, werd hij haar
voorzitter.
Een Fransman, die het overigens niet
met zijn ideeën eens was, erkende, dat
voor die taak berekend was.
Het ontwgrp van het gebouw is van
de architect L. Reinalda te Leeuwarden,
in overleg met het Adviesbureau van
Rijksgebouwendienst te Den Haag. Na
het overlijden van de heer Reinalda in
1954 is het geheel voortgezet door ar
chitect J. C. Teeuw te Leeuwarden, die
reeds in 1953/54 een werkzaam aandeel
had in de voorbereidingen van de bouw.
De architect B. Leeman alhier heeft op
verschillende punten zijn medewerking
verleend.
Als adviseurs waren aan de bouw ver
bonden: fa, Bootsma en Kielman te
Leeuwarden voor de betonbouw; fa. S.
H. de Jong te Groningen, electrische in
stallatie; H. Wiecherink te Enschedé,
centrale verwarming.
Het gehele bouwwerk is uitgevoerd
door het aannemersbedrijf H. A. Boom-
sma te Sneek. Op 8 augustus 1954 werd
de eerste paal in de grond geslagen;
daarna heeft de bouw van dit omvang
rijke bouwwerk, behoudens twee lange
vorstperioden, regelmatig voortgang
gevonden.
Verder hebben aan de bouw een werk
zaam aandeel gehad: de fa. Veldman te
Groningen, electrische installatie; fa.
Feenstra te Heerenveen, verwarmings-
installatie, in samenwerking met fa.
Een van de beide gymnastieklokalen, ook
volkomen volgens de hedendaagse eisen
ingericht
Met het nieuwe Chr. Lyceum op de hoek van de rijksweg en de Hemdijk
dat hedenmiddag geopend werd, is onze stad wederom een imposant bouwwerk
rijker geworden. Maakt het uiterlijk van dit omvangrijke gebouwen-complex al
een machtige indruk, het interieur en de inrichting doen dat des te meer. Hier
is een-schoolgebouw tot stand gekomen, dat volledig beantwoordt aan de vele en
zware eisen waaraan heden ten dage een inrichting voor middelbaar- en voorbe
reidend hoger onderwijs moet voldoen.
Het is stellig verheugend, dat het Chr. Lyceum zo kort na de oprichting
al zóveel ’eenlingen telt 450), dat het de grootste onderwijsinrichting in onze
provincie is geworden en dat deze grote stroom na de tijdelijke en zeer gebrekkige
huisvesting in het oude H.B.S.-gebouw aan de Westersingel thans naar deze
prachtige nieuwe school kan worden geleid. Het verslag van de Opening'hier
van staat elders in dit nummer.
Advertentieprijs 15 ct. per -m.
Bij contract (handelsadv.) lager.
Abonnementsprijs f 3.- per half
jaar. Franco per post f 3.75 per
half jaar.
Giro 85074’ ten name van
Sneeker Nieuwsblad.
meubelen; fa. Stabiel, Rotterdam, hou
ten stoelen; fa. v. Rooijen, IJsselstein,
houten stoelen; Elka, Kampen, houten
bureaumeubelen; „De Schelde”, Goes,
inrichting gymnastieklokalen; fa. Raak,
Amsterdam, armaturen hallen en ka
mers; fa. Metz, stoffering; fa. Bruin
zeel, Zaandam, rekken voor bibliotheek,
monta-rekken.
Voor zovei’ achter de genoemde firma’s
geen plaatsnaam is verméld, zijn ze te
Sneek gevestigd.
Nu het prachtige Chr. Lyceum dat vandaag geopend is, de naam „Johannes
Bogerman Lyceum” draagt,zullen velen zich af vragenwie was deze Boger
man? De meesten kennen hem als de man met de schoonste baard van Eu
ropa; zjj weten dat hij de synode van Dordt heeft gepresideerd en dat hij vele
jaren predikant in Leeuwarden en ook enige tijd in Sneek is geweest. Misschien
is het ook bekend, dat hij jets te maken heeft gehad met de Statenbijbel, maar
dan houdt de.kennis van deze nationale figuur ook op.
Daarom willen we hier iets van hem vertellen, waarvoor wjj putten uit de
lezing welke de heer A. Algra, leraar aan het Lyceum, onlangs in het bestuur
van deze school heeft gehouden.
De familie Bogerman is afkomstig
uit Dokkum. De vader van Johannes,
die ook Johannes heette,- was aanvan
kelijk pastoor te Kollum, maar werd la
ter predikant, Eerst te Upleweert in
Oost-Friesland, waar de jonge Johannes
in 1576 geboren werd, maar in 1580
keerde hij in Kollum terug. Lang kon
hij daar echter- niet blijven. Door het
verraad van Rennenberg kwam Kollum
precies in de frontlijp. te liggen. Men
was er zijn leven geen ogenblik zeker,
vooral de dominee niet, en daarom werd
hij overgeplaatst naar Bolsward, waar
hij van 15801592 heeft gewerkt. Hier
De Ver. van huis- en grondeigenaren
hield gisteravond in hotel de Gouden
Leeuw een vergadering, waar de heer E.
Schaap het voorzitterschap waarnam.
Deze zeide in zijn openingswoord, dat
deze vereniging niet zo vaak vergader
de, omdat zij feitelijk niets te zeggen
had over de belangen, welke de leden
aangaan, daar de regering alles beslist.
Gelukkig bestaat er van onze zijde een
bond en een hoofdbestuur dat voor onze
belangen trouw opkomt, anders stond
het er voor ons niet gunstig voor. Als
het over de huren gaat, dan is de toe
komst duister, want over de huurverho
ging valt nog niets met zekerheid te
zeggen. De heer Bos las daarop de no
tulen, welke onder dank werden goed
gekeurd. Er worden een paar ingeko
men stukken door de voorzitter voorge
lezen, welke betrekking hebben op de
positie van de huiseigenaren in ver
band met de huren. De voorz. merkte
naar aanleiding hiervan op, dat vrijwel
alle artikelen duurder worden, terwijl de
huren steeds op hetzelfde peil blijven.
Ex- ontstond een levendige discussie,
waaruit afgeleid kon worden, dat de le
den er sterk voor voelen de leiding van
eventuele acties aan het H.B. over te
laten. Actie van enkele afdelingen sor
teert geen effect, omdat deze geen vol
doende kennis hebben van de mensen
met wie moet worden gesproken en ook
zelf te weinig bekend zijn om enjge in
druk te maken. Het bleek dat er con
tact is tussen het H.B. en de regering,
hoewel nog niets kan worden medege
deeld over de vooruitzichten betreffende
de huürverhoging. Wel kan men steun
ontvangen bij eventuele uitbreiding van
huizen, doch dit gaat slechts over een
aantal jaren.
Een ander punt is de vraag wie de
kosten moet betalen van het aanbren
gen van closets. Er werden door de le
den verschillende inlichtingen gegeven.
Er is een besluit van de regering dat
in de gemeentelijke huurcommisises le
den van onze afdelingen kunnen worden
opgenomën. De voorzittex- zegt dat al
eens een poging in die richting bij het
gemeentebestuur is gedaan, doch
heeft geen resultaat opgeleverd,
blijkt verschil van mening te bestaan
over de inhoud van de desbetreffende
circulaire, waarom besloten wordt aan
hei H.B. te vragen een nadere uiteen
zetting te geven.
De contributie werd vastgesteld,
waarna de voorzitter in zijn slotwoord
er op wees, dat op de jongste algemene
vergadering in Utrecht gebleken is, dat
tal van afdelingen een bloeiend vereni
gingsleven hebben. Hier komt men
slechts met enkele leden bijeen, wat het
bestuur bevreemdt, want meerdere me
dewerking zou stimulerend werken. Er
is voldoende propagandamateriaal voor
handen. zodat men de niet aangeslote
nen goed op de hoogte kan brengen
waarom het in onze vereniging gaat.
Met dank aan de aanwezigen voor hun
opkomst en medewerking sloot hij daar
op de vergadering.
heeft de jonge Johannes lagex- onderwijs
genoten. Later bezocht hij er de latijnse
school en in 1591, op 15-jarige leeftijd,
werd hij als student ingeschreven aan
de hogeschool te Franeker.
Ook als theologisch student muntte
Johannes Bogerman al spoedig uit.
Vooral zijn kennis van het Hebreeuws
werd geroemd, iets wat hem later te
pas kwam bij de vertaling van het Oude
Testament. De staten van de provincie
kenden de begaafde leerling van
hogeschool dan ook een beurs toe.
toonde zijn dankbaarheid, door de Hoge
Overheid zjjn eerste werk op te dragen.
Het was een verhandeling over „de be-
vrijding van het vaderland en het her
stel van de vrede”. In 1594 nl. werd
Groningen óp de Spanjaarden veroverd
en van dat ogenblik af aan heerste er
vrede in het Noorden. De hele verhan
deling van de 17- of 18-jarige was in
het Latijn geschreven! Trouwens ook in
later tijd stonden velen verbaasd over
zijn grote kennis van het Latijn. Hij
sprak deze taal voor de vuist weg.
Naar Sneek.
reeds overleden was, had alleen twee
dochters.
Een eer.
Dr. Wumkes heeft meermalen gezegd,
dat hij het een eer achtte, dat hjj op de
kansel mocht staan waarop eens deze
Bogerman aan de Snekers het evangelie
bracht. Wij mogen het een eer achten,
zo betoogde de heer Algra, dat ons
lyceum ook zijn naam draagt.
viger was de strijd in Holland en
Utrecht. Daar riep de onderliggende
partij de hulp van Bogerman in. Hij
schreef tegen Hugo de Groot, verga
derde met de Contra-Remonstranten en
werd later door Leeuwarden „uitge
leend” aan Den Haag, waar hij optrad
in de Kloosterkerk. Hij onderhandelde
met buitenlandse godgeleerden, werd
ontvangen door de Engelse gezant en
In 1635 was de arbeid vrijwel gereed,
maar voor Bogerman Leiden verliet, had
hij al weer een benoeming aan de Hoge
school te Franeker ontvangen. Deze
keer gaf Leeuwarden toe. .In 1636 hield
Bogerman zijn eerste oratie als hoog
leraar en werd hij doctor in de thologie.
Zijn krachten waren echtex- verteerd en
reeds het volgende jaar op de 11de sep-
