Friesland
voor
De haan kraaide dol amusant
voor de Vara
Vijf ja ren later
GaastmeerJilm had ook hier
veler bewonder'ng
„in het spier”
de Fryske Akademy
I
p'
f
van
en IJLST
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK, WYMBRITSERADEEL
113e jaargang no. 9
Openbare Leeszaal
Bibliotheek
Wandel-oriënteringstocht
M.A.C. „J. C. Visser”
Donderdag 30 januari 19.j8
H.K.H. prinses Beatrix, die morgen,
vrijdag, 20 jaar wordt
NIEUWE SNEEKER COURANT, SNEEKER COURANT en DRIJFHOUTS NIEUWSBLAD
Verplaatst
-- Het Sneeker Nieuwsblad is een gecombineerde uitgave van
Festival dit jaar te Ijlst
Burgerlijke Stand
Unieke instelling in eigen gewest verdient aller steun
Thomas Magyar solist bij
concert Frysk Orkest
en
Q
'"8'
Redakteur L. KIEZEBRINK
van
De show.
van 15 - 21
Kedaktie adres
Kieinzand 7 1 eleloon 2872.
In het Coulonhüs, de zetel van de Fryske
Akademy, wordt steeds meer werk ver
zet en daarom is het steeds meer te
klein. Met name bijv, een systeem als
dat voor het groot-Fries woordenboek
dat vele tientallen laden met kaarten
omvat en dagelijks groeit men ziet er
op de foto dr. Y. Poortinga mee bezig
vergt veel ruimte en dat is waarempel
niet alles.
Verschijnt
MAANDAGS en DONDERDAGS
Administratie:
Comb. Drijfhout Kiezebrink Co
Kantoor: GJROOTZAND 55
Telefoon 30Ö5 (K 5150)
Advertentieprijs 15 ct per mm
Bij contract (handelsadv.) lager
Abonnementsprijs f 3.per hall
jaar. Franco per post f 3.75 pei
half jaar.
Giro 8 5 0 7 4 8 ten name van
Sneeker Nieuwsblad.
HENNAARDERADEEL,
januari 1958.
Geboren: Bertus, z. v. G. Hogendorp
en T. Palma te Wommels; Aaltje, d. v*
G. Hiddinga en S. Hoekstra te Rien;
Esther Eunice, d. v. J. Looijenga en M.
Rienstra te Lutkewierum.
Overleden: D. Kamstra 73 jr., echtg.
van S. Coens te Wommels.
SNEEKER NIEUWSBLAD
dapest geboren. In 1932 behaalde hij de
Reményi-prijs. Van 1936 af maakte hij
koncerttournees door Hongarije, Italië
België, Nederland en Roemenië. Nadat
hij zich in Nederland had gevestigd als
heel werden vernield, op lege plan sen kwamen nieuwe huizen en
nog gebouwd. Maar de landelijke rust is weergekeerd....
Foto M. C. Meijboom
In het afgelopen jaar telde de lees
zaal 19311 bezoekers, van wie 1556
vrouwen en bedroeg het aantal uitge
leende banden 98316.
Bij min. res. is de assistent dienstge-
leider te Rijs, J. Hogendorp verplaatst
naar Bolsward en aldaar aangewezen
als deurwaarder bij de administratie van
’s Rijks belastingen.
„Als je wilt dat de wereld je tegen
lacht moet je werken...”. Het liedje
dat Rika Hopper in een televlsie-uitzen-
ding reciteerde voor Jan Fabricios, ge
bruikte het hócfdbestourslld van de
Vara, de heer Rengellnk, om de Sneker
Vara-leden aan te moedigen hun af
deling nog groter en sterker te maken.
Het bezoek had nog wel wat groter
kunnen zijn dan de plm. 350 belangstel
lenden die nu in de grote zaal van Ons
Gebouw aanwezig waren, maar deze
hadden allen grote bewondering voor de
filmische prestaties van de jonge dok
ter en de grootste schik in de confe
rences van de enthousiaste en onder
nemende predikant, die met zjjn acties
voor de restauratie van het vriendelijke
kerkje in Gaastmeer wel zeer veel en
zegenrijk werk heeft verricht.
De film munt niet alleen uit in prach
tige natuuropnamen en in het weer
geven van de rustige, gemoedeltjke en
landelijke sfeer in en rondom het pitto-
resque dorpje aan het Heegermeer. Ze
geeft ook een geestig beeld van de be
volking van klein tot groot en van jong
nieuwe zorg is dus: meer instrumenten tot oud, terwijl daarnaast de acties, met
IJLST, 25 jan. Schreven we in ons
vorig bericht hoe het Ulster „Concor
dia” zich weert, na voor een belangrijk
bedrag aan nieuwe instrumenten te heb
ben aangeschaft, het actieve bestuur
gaat niet op de lauweren rusten en is er
in geslaagd dit jaar het festival van de
Federatie van Muziekverenigingen voor
Ijlst te reserveren. De kring omvat de
korpsen uit Sneek, Wymbritseradeel,
Ulst en Bolsward. Hoogstwaarschijnlijk
wordt het festival op twee avonden in
de maand juni gehouden. Wanneer een
vereniging succes heeft, boekt ze ook
ledenwinst. Het dilemma waarin het
corps nu verkeert, is ruime aanwinst
van jonge leden, maar niet voldoende in
strumenten om ze te oefenen De
momenteel wordt ingesteld in de Friese
Wouden, die niet alleen sociologisch
worden bekeken, doch waar om maai
een paar voorbeelden te noemen, ook de
muziek, de flora en fauna, de bodem, de
taal, de volksverhalen, kortom alles, wat
met dit zich snel wijzigende gebied te
maken heeft, wordt onderzocht, zulks
ook weer met hulp va vele vrijwilligers.
Een ander aspect van het werk van
als hoogtepunt „de slag om Amsterdam”
en de werkzaamheden aan de kerk zeer
verdienstelijk, meermalen zelfs op kunst
zinnige wijze, z(jn vastgelegd.
Tijdens de pauzes verkocht een aan
tal vrijwillige medewerksters ruim 300
koeken en veilde ds Bruinsma zelf
als een volleerd omroeper nog plm. 50
bij opbod tegen goede prijzen, zodat hij
over dit belangrijke onderdeel van de
avond niet ontevreden was.
’s Middags was het Gebouw tweemaal
achtereen gevuld met kinderen, totaal
plm. 1300, die al even enthousiast wa
ren over de komische films welke voor
hen vertoond werden en ook veel be
langstelling toonden voor de fragmenten
uit de Gaastmeerfilm.
Onvermeld mag tenslotte niet blijven,
dat ds. Bruinsma zowel aan het begin
als aan het eind van de avond dank
bracht aan de velen die hem bij zijn ac
ties en bij de filmvoorstellingen hebben
geholpen. Bij name noemde hij o.a. de
heer de Rapper van het Huis met de
Notenbalk, die belangloos grammofoon
platen afstond voor de opnamen welke
gemaakt werden op de bancrecorder,
even welwillend beschikbaar gesteld
door de firma Plso te Heeg.
Deze opnamen dienden voornamelijk
voor de muzikale illustratie van de film
eij verder voor de muziek in de pauzes.
leraar aan het Toonkunst Conservatorium
te Rotterdam, ging hij nog naar Dene
marken, Zweden, Duitsland en Indone
sië. Het koncert begint met de Ciaconna
gotica van Dopper. Dopper was van 1908
tot 1931 tweede dirigent van het Con
certgebouworkest, dat toenmaals onder
leiding stond van Willem Mengelberg.
Vanzelfsprekend kreeg hij in deze functie
gelegenheid te over, om met alle gehei
men van een orkest en de eisen, waaraan
een kompositie moet voldoen geheel en
al op de hoogte te komen. Dopper was
dan ook een meester in het instrumente
ren Het programma na de pauze vermeldt
„Ma Mère l’Oye”. Ravel schreef deze
prachtige muziek bij de sprookjes van
Moeder de Gans.
slot speelt het Frysk Orkest l’Ap-
prenti sorcier van Dukas. Genoemde
komponist werd tot het schrijven van
du werk geïnspireerd door een ballade
van Goethe „Der Zauberlehrling”.
Ongetwijfeld een zeer interessant pro
gramma.
In zgn praatje voor de show „Als de
haan kraait” van het gezelschap André
Carrel dinsdagavond in Amicitia, toonde
hij zich overigens wel tevreden over het
werk van de Vara-vrienden. Een getal
van 465.000 leden is bereikt, maar het
moet toch mogelijk zijn de Vara nog
groter, nog sterker te maken, zodat' ze
ónmogelijk meer aangetast kan worden.
De heer Rengelink wilde op deze
feestavond, waarop men de zorgen eens
wil vergeten, toch ook iets zeggen over
de gevaren die dreigen: atoombommen,
raketten enz. Zij Zijn eensdeels een ge
vaar dat men niet voorbij mag zien, an
derdeels kunnen we er een vooruitgang
van de techniek in zien, wat wij ten
kwade, maar misschien ook weer ten
goede kunnen gebruiken. Hoe is in de
laatste honderd jaar de techniek voor
uitgegaan en hoe heeft ook de grote
massa daar van kunnen profiteren. En
nu gaat de techniek dus verder en we
komen tot dingen waar we bang voor
zijn. Hoe gaan we de atoomkracht gebrui
ken? Wij socialisten hebben in deze de
boodschap te brengen: laat het geen be
dreiging zijn voor de volkeren, maar een
materiële en geestelijke vooruitgang be
tekenen. We kunnen deze boodschap,
dank zij de moderne techniek, brengen
in een wijdere kring dan we vroeger
deden in kleine vergaderingen. We kun
nen gebruik maken van radio en tele
visie zodat het socialistische woord in
alle huiskamers kan doordringen een
bewijs te meer van de kracht van de
moderne techniek als hij ten goede ge
bruikt wordt. Laten wij onze eigen so
cialistische omroep goed gebruiken; niet
alleen om ontspanning en kunst te bren
gen, maar ook om onze idealen te ver
kondigen. Wie de Vara sterk wil maken,
moet werken.
Na de speech van de heer Rengelink
kondigde de haan dan het programma
aan van het gezelschap André Carrel,
en we zouden graag kort en bondig wil
len zeggen dat het een dol amusante
avond werd Namen als Roland Wagter
jr„ de Chico's zeggen veel en ook deze
keer hadden ze een groot aandeel in het
succes. Roland Wagter als balletdanse
res was onbetaalbaar. De ster van de
avond was wel Cora Ville, die een liedje
goed kan brengen en, acteertalent heeft
Het schetsje met André Carrel, „Heden
en Verleden” was een aardige originele
vondst en een welkome afwisseling in
het programma, waarin veel plaats was
ingeruimd voor muziek. De pianist Co
van der Heid Wijma was bewonderens-
waardig in het verzoekprogramma en
verder de gehele avond onvermoeibaar,
Simon Sint een sympathieke gitarist,
Jane and John goede accordeonisten.
Alle medewerkenden samen voerden
een programma uit waarmee het tame
lijk grote publiek zich uitstekend amu
seerde.
De voorzitter van de afd. Sneek. de
heer I. Bergsma, deelde nog mee dat de
afdeling al meer dan 1100 leden heeft
en ook in de eerste maand van het nieu
we jaar sterk gegroeid is. Hij dankte de
leden van buiten voor hun komst en
noemde speciaal de afdeling Witmar-
sum, die dit jaar voor het eerst hier een
Vara-avond meemaakte.
De maandagavond door bovengenoem
de club gehouden tippeltocht, waarvan
het plm. 3 km lange traject was uitge
zet door de heren S. Hiemstra en Tj.
Stallinga trok ongeveer 65 deelnemers.
Er moest met een gemiddelde snelheid
van 4 km per uur gelopen worden. De
route was als volgt: Wijde Noorderhor-
ne, Pr. H.Kade, Leeuwarderpijpsteeg,
Alidasteeg, Ged. Pol, Wijde en Nauwe
Burgstraat, Grootzand, Scharnestraat,
Leeuwenburg, Marktstraat, Gr. Kerk
straat, Galigastraat, Leeuwenburg,
Schaapmarktplein, Peperstraat, Markt
straat, Leeuwenburg. Galigastraat, Mar-
tiniplein, Bolwerk, Wijde Noorderhorne,
N. Noorderhorne, Marktstraat, Kleine
Kerkstraat, Pr. H.Kade, Ged. Neltjesha-
ven. waar de finish was. De voorlopige
uitslag luidt als volgt:
Dames: 1. mevr. Geertsma, 12 str.p.;
2. mevr. Wind, 13 str.p.; 3. mevr. Visser,
13 str.p.; 4. mevr. v. d. Zee, 14 str.p.; 5.
mevr. Schuurmans, 15 str.p.
Heren: 1. S. Geertsma, 12 str.p.; 2. R.
Ozinga, 12 str.p.; 3. J. Visser, 13 str.p.;
4. J. van der Zee, 14 str.p.; 5. A. Schuur
mans, 15 str.p.
jaar geleien, na de watersnoodramp, welke ons land In de nacht van 31 ia
nuail op 1 fcbiuati 1253 neeft get.cllen, zag een st.aat in het dorp Oude longe
o, het eiland Gocree Ovcrilakkee eruit zeals de bovenste foto laat zien. De on
derste foto toont hoe het er nu is. Panden, die in 1953 half werden verwoest
zijn hersteld, er zijn nog gaten in de gevelrij op plaatsen waar gebouwen ge
heel werden vernield, op lege plan sen kwamen nieuwe huizen en er wordt
Overal waar dokter v. d. Werf uit
Heeg tot nu toe zijn Gaastmeer-fllm
vertoonde (tn vrijwel alle dorpen van
Wymbritseradeel en in IJIst), waarby
„de koekbakkende dominee” J. W.
Bruinsma, die „de scheuren in zijn kerk
met die koek vulde”, behalve zjjn koe
ken ook vlotte en geestige praatjes ver
kocht, boekte dit tweetal veel succes.
En onze stad, die gisteravond aan de
beurt was en zowat de afsluiting vorm
de van de film-tournee, maakte daarop
geen uitzondering.
BAARDERADEEL, van 1219 janu
ari 1958.
Geboren: Sietske Akke, d. v. A. Hes
linga en T. Sijtsma te Winsum; Inke,
z. v. D. Siesling en A. de Wal te Jor-
werd.
Friesland heeft enkele jaren geleden in de portemonnaie getast om voor het be
houd van het Frysk Orkest een bedrag van meer dan een ton bijeen te bren
gen Nu is Friesland andermaal bezig, om iu een tijd van beperking der be
stedingen opnieuw geld op het kleed te leggen, ditmaal een bedrag van 70.00C
om de Fryske Akademy de nodige armslag te bezorgen. 'Er is een actie ont
ketend, die op 1 april aanstaande beëindigd zal worden en reeds is bijna veer
tigduizend gulden bijeengebracht, dus meer dan de helft van het streefbedrag,
dat nodig is om een uitbreiding van de huisvesting van de Akademy mogelijl.
te maken. Het is eigenlijk helemaal geen wonder, dat Friesland weer offert, ge
zien de unieke positie, die deze instelling in Friesland heeft. Het is evenmin eer
wonder, dat juist een gewest als Friesland deze Akademy kent. Maar het zov
wel een wonder zijn, wanneer dit gewest zo weinig zou offeren, dat het streef
bedrag van ƒ70.000.niet zou worden gehaald.
het Coulonhüs toebehoort, doch die het
gebouw en 10.000,zal schenken. De
rest is bekend, namelijk de actie, die
nomenteel wordt gevoerd en waarin het
n de eerste plaats gaat om die 70.000,
die na alle subsidies en schenkingen
rog overblijven. Want een aanvraag om
len rijkssubisidie van ƒ35.000.is af
gewezen. Daarom bieden de gemeenten
veer tegen elkaar op om het hoogste
gedrag per inwoner bijeen te brengen en
i laarom heeft Jentsje Popma een ge-
I denksteen ontworpen, een zogenaamde
academicus. En iedere week wordt zo’n
steen aan een van de gemeenten toe
gekend. De nijvere commissie (giro
S24566 van de Middenstandsbank te
Leeuwarden), reist steeds weer met zo’n
.oegekende steen door Friesland en zo
-preken de stenen duidelijke taal over
het feit, dat Friesland een unieke actie
onderneemt voor een unieke instelling in
jigen gewest.
Woensdag 5 februari a.s. geeft het
Frysk Orkest een koncert in Amicitia
alhier. De solist van deze avond is Tho
mas Magyar, die het vioolkoncert
Khatchaturian ten gehore brengt.
Thomas Magyar werd in 1913 te Boe
De actie, die momenteel wordt ge
veerd, is vrij bekend, ook buiten Fries
land, waar sommigen menen, dat Fries
land bezig is gelden bijeen te brengen,
waardoor de Akademy kan worden uit
gebreid tot een eigen Friese universiteit,
maar niets is minder waar.
De kwestie van de spreiding van het
hoger onderwijs en de eventuele moge
lijkheden, die hier voor Friesland in
schuilen, is een volslagen afzonderlijke
aangelegenheid, die weliswaar wordt be
studeerd door een vanwege de Akademy
op verzoek van het provinciaal bestuur
Ingestelde commissie, doch de Akademy
zelf heeft nooit de begeerte gehad een
universiteit te worden. Aldus is nog bij
dé installatie van deze commissie mee
gedeeld. De Fryske Akademy mag dan
voor het overige niet alleen Akademy,
maar ook Frysk zijn, doel en streven en
betekenis hiervan blijken bij velen nog
te weinig bekend. Dat mag verbazing
wekken, maar nog dikwijls wordt de
vraag gehoord; „Wat is eigenlijk deze
Akademy?”
Wel, het is van huis uit een unieke
werkgemeensihap, waarin enkele hon
derden medewerkers van alle kerkelijke
en politieke richtingen, van alle rangen
en standen en van iedere graad van ont
wikkeling, samenwerken.
In een folder, door middel waarvan de
Akademy meer donateurs wil werven,
wordt gezegd, dat de Akademy Friesland
wil behoeden voor verval van het cultu
rele peil, door zoveel mogelijk mensen
zelf aan het behoud én de opbouw van
het geestelijk bezit te laten meewerken.
Dat is ook de kern van wat vooral in de
afgelopen jaren bij wat men „het Frie
se streven” noemt, naar voren is geko
men: het behoud van het culturele peil
in een tijd van vervlakking. En dat is
nu juist wellicht, wat Friesland opnieuw
naar de geldbuidel doet grijpen.
Maar de doelstelling dateert van voor
de oorlog, net als trouwens de .Akademy
zelf, want die bestaat dit jaar twintig
jaar.
Ds. Huismans, die het Kristlik Frysk
Selskip stichtte, sprak al over een Frys
ke Akademy van wetenschappen, een
gedachte, die wellicht nog het bestaan
van een eigen Friese universiteit te
Franeker en het na de opheffing in 1813
door toedoen van Napoleon, gestichte
athenaeum, tot directe achtergrond had.
Ook bij figuren als onder meer Pater
Titus Brandsma en dr. J. Botke, in krin
gen van de provinciale onderwijsraad,
leefde die gedachte aan een Akademy.
En toen in 1937 het Fries onderwijs tij
dens de schooluren mogelijk werd, be
sloot men de provinciale subsidies, die
hiervoor tot dusver werden gebruikt,
voor een Akademy te besteden, die dan
ook in 1938 werd geopend als een werk
gemeenschap voor de wetenschap met
betrekking tot Friesland, onverschillig
welk gebied van wetenschap het betrol.
Het unieke van de Fryske Akademj
schuilt met name in het feit, dat ge
leerden en amateurs samenwerken in
veertien werkverbanden op bijvoorbeelc
het terrein van geschiedenis, taal, topo-
nomie, genealogie, archeologie, land-
schap genese, muziek, paedagogiek, so-
ciaal-economie, landbouwkunde enzo
voort. Iets dergelijks is juist in Fries
land mogelijk, omdat dit gewest zovee.
„sneupsrs” kent, die zich op diverse ter
reinen van wetenschap bewegen en
soms een uitzonderlijke bekwaamheid
hebben. Ook in de werkverbanden ver
richten zij door samenwerking met des
kundigen belangrijk werk.
Tot nu toe heeft de Akademy meer
da. 150 publicaties gedaan, van de een
voudige lijst van Friese voornamen tot
het belangrijke werk over de binnen- en
slaperdijken- en een tweedelig handwoor
denboek. Het systeem, waaruit deze
woordenboeken zjjn gevormd, zal ook
worden gebruikt voor de samenstelling
van een groot Fries woordenboek, eer
soort Friese Van Dale dus. Er zijn hier
voor reeds meer dan 200.000 kaarten ei
voorts wordt er een doorsnee-apparaat
opgezet van woorden en uitdrukkingen
uit volksmond en literatuur, dat een
antwoord zal geven op de geschiedenis
en de frequentie van elk woord. Dat ap
paraat zal een miljoen kaarten omvat
ten en typisch voor de Akademy is
weer, dat aan dit alles 35 vrijwilligers
belangloos meewerken, hetgeen de Aka
demy zeker twintig mille per jaar be
spaart. Óverigens hoopt men in 1959
met het schrijven van dit woordenboel
te beginnen. Dit alles ts slechts een on
derdeel van bet werk van de Akadsmy,
want de noordelijke leergangen voor op
leiding voor l.o. en mo.-acten, met een
aantal van bijna vijfhonderd cursisten,
van wie een belangrijk deel in Gronin
gen en Drente, zijn niet minder belang
rijk. Die leergangen bieden menigeer
goede kansen, want wie in Workum ol
Akknim, in Dokkum of waar ook woont
zou zonder deze mcgel' 'iheid wellicht
veel mceilijker zijn acte halen.
De Akademy stelt voorts vele onder
zoeklngen in. Het dialect-geografisci-
onderzoek enkele jaren geleden, is be
kend, doch een meer markant voorheek
is nog het grootscheeps onderzoek, dat
de Akademy is nog het voorbereidende
werk dat gedaan wordt voor de uitgave
van de encyclopaedic voor Friesland, de
eerste van een serie provinciale ency-
clopaedieën, die bij Elsevier zal verschij
nen.
Het is zonder meer duidelijk, dat al
deze werkzaamheden niet alleen veel
geld kosten, maar ook, dat een en ander
ruimte vergt in het Coulonhüs, eens
gebouwd door de bouwmeesters van de
Friese Nassau’s, doch dat nu al sinds
jaren de zetel is van de Akademy en
eigenlijk ook al sinds jaren te klein is.
De uitbreiding door nieuwbouw zal
een bedrag van 135.000 vergen. De
provincie, die de Akademy subsidieert
met 44.000.per jaar, zal hiervoor
35.000,beschikbaar stellen, de ge
meente Leeuwarden 20.000.mede
omdat de nieuwbouw nog meer urgent
is geworden, nu de gemeente een naast
gelegen pand heeft laten afbreken,
I waardoor de zijgevel van de Akademy
i begint te verzakken. En dan is er nog
ie Ottema Kingma Stichting, waaraan
le
-o
1
e
c.
v -
4 -
l...„
8
