Uit de geschiedenis van het
Groendijkster klooster
'"I
I
I
IJLST
van
en
Grote
schoonmaak
BUITENLANDS
OVERZICHT
Officieel Orgaan van de gemeenten SNEEK, WYMBRITSERADEEL
i
Donderdag 6 maart 1958
113e jaargang no. 19
DRIJFHOUTS NIEUWSBLAD-
RedakteurL. KIEZEBRINK
Ministersbijeen komst vóór topconferentie
Bazar Advendo
Zeepost
Burgerlijke Stand
-
1
Jaarvergadering Volièrever.
Sneek
Jongelui pleegden reeks
inbraken
Redaktie-adres s
Kleinzand 7 Telefoon 2872.
Het Sneeker Nieuwsblad is een gecombineerde uitgave van NIEUWE SNEEKER COURANT, SNEEKER COURANT en
Uk.* X' - -
SNEEKER NIEUWSBLAD
l
totleen uit propagandistische overwegin-
Men schrijft ons:
PHILIA.
de
IJLST, maand februari 1858
I
H. H.
T-
Verschijnt
MAANDAGS en DONDERDAGS
Administratie:
Comb. Drijfhout Kiezebrink Co
Kantoor: GROOTZAND 55
Telefoon 3005 <K 5150)
„Ik weet niet waar ik sterven zal”,
Bepeinsde Multatuli;
Advertentieprijs 15 ct per mm
Bij contract (handelsadv.) lager
Abonnementsprijs f 3.— per hall
jaar. Franco per post f 3.75 per
half jaar.
Giro 8 5 0 7 4 8 ten name van
Sneeker Nieuwsblad.
e
t
f
Geboren: Popke Lieuwe, zv Sijbolt
van Scheltinga en Aaltje Vellinga.
Ondertrouwd: Geen.
Gehuwd: Geen.
Overleden: Geen.
Er was dus te Warns een gevecht ge
leverd van meer dan plaatselijke bete
kenis, waarbij de Snekers zich klaarblij
kelijk weinig kloekmoedig hadden ge
dragen en waarbij Louw werd gedood.
Wij vernemen nu ook zijn geslachts.
naam Bonningha hetgeen óns Zijn
geschenk aan het Groendijkster kloos
ter begrijpelijk maakt, waar Ath Bon
ningha ongetwijfeld tot zijn naaste bloed
verwanten behoorde.
Dit laatste blijkt overigens ook uit het
vervolg van de historie. Verdiepen wij
ons hierin derhalve nader:
„Doe worden Gaelama kynden weder
hoechmoedich teghen hoer vianden, men.
nich tyt. Als Snekers aldus scandelic
waren ghevangen, soe wort een soene
ghemaket tusschen Bocka Harinxma ende
Douwe Galama, de andere door Bocke
quyt uutter vanghenscip; ende Jelmar
Ottis styns wort over ghegheven in Dou-
wa Gaelama handen jende Douwa worpt
onder voeten; ende Jelmar Otthen, die
seer ghewondet was, ende ghevangen,
wort gaen laten; ende Jelmar bleef bal-
linc van syn gueden, menich tyt.”
Uit deze, nogal summiere mededelin
gen blijkt dat de strijd geleverd was tus
sen twee partijen, de ene geleid door
Douwe Galama, de andere door Bocke
Harinxma, De inzet van de strijd vorm
de blijkbaar de stins van Jelmar Ottes
te Warns, die door Douwe Galama werd
geslecht terwijl de bezitter in balling-’
schap diende te gaan, na op grond van
een wapenstilstand, met de gevangen
Snekers, in vrijheid te zijn gesteld.
Geheel en al duidelijk is het gebeuren
nog niet de datum klopt niet met de
aantekening in het boek terwijl evenmin
wordt vermeld wat Louwe Broers uit
Loënga in Warns temaken had. Gelukkig
worden wij hieromtrent beter ingelicht
door Worp van Thabor. prior van het
klooster waarin Petrus verblijf hield en
eveneens auteur van een kroniek. Worp
behandelt dezelfde geschiedenis doch wel
zo uitvoerig en bevattelijk als Petrus.
Hierover de volgende maal.
Onder voorzitterschap van de heer D.
Muurling kwamen de vogelvrienden
maandagavond in café-restaurant Leeu
wen in jaarvergadering bijeen. Uit het
jaarverslag van de secretaris bleek, dat
de nog vrij jonge vereniging ook in het
afgelopen jaar weer veel aktiviteit aan
de dag heeft gelegd. Naast aan verschil
lende attracties ter bevordering van het
vergaderingbezoek werd ook de nodige
aandacht besteed aan goede voorlich
ting voor een juiste verzorging van tro
pische zowel als inheemse vogels. De
onlangs gehouden tafelkeuring is een
dermate groot succes geworden, dat be
sloten werd op deze weg voor te gaan en
ook in de toekomst weer dergelijke keu
ringen te organiseren. Als propaganda
naar buiten uit was verder medewerking
verleend aan een pluimvee-show van S.
en O. Uit het financiële overzicht bleek
dat hoewel de rekening sluit er toch
reden is om in de toekomst een wat zui
niger beheer te voeren. Met de accoord-
verklaring der kascommissie werd de
penningmeester décharge verleend voor
z’n accuraat beheer. Door vertrek van
de heer Wardenier werd bij de be
stuursverkiezing in deze vacature de
heer Schuurmans met grote meerderheid
gekozen, terwijl de heer H. Hartkamp,
die periodiek aftrad, z'n herbenoeming
aannam. Gezien de ervaring met enige
ex-leden opgedaan, werd op voorstel van
het bestuur met algem. stemmen het
besluit genomen om op nieuwe leden bal
lotage toe te passen. Door het ongunsti
ge tijdstip, in verband met de broed-
periode, leverde vraag en aanbod zo
goed als geen handel op. Als attractie
liet het bestuur, dat door bemiddeling
van een der leden in ’t bezit is gekomen
van een projectielantaarn, een 25 vogel-
beelden zien, waarvan de namen dienden
te worden genoteerd. Onder degenen
met de meeste goede antwoorden werd
een drietal prijsjes verdeeld. De verga
dering welke behoorlijk was bezocht,
droeg ook nu weer een geanimeerd ka
rakter.
Op 13, 14 en 15 maart a.s. opent de
plaatselijke vereniging ADVENDO de
poorten van haar bazar, welke op het
gebied van spelen en andere attracties
U 3 plezierige en genoegelijke avonden
zal kunnen bezorgen. Een keur van prij
zen staat op de diverse winnaars te
wachten. Prijzen die stuk voor stuk de
moeite van het winnen waard zijn en
zeker een bezoek aan deze bazar tot een
feest maken. Is men vermoeid, geen nood
een allergezelligste theetuin noopt U tot
rusten, terwijl diverse verversingen zijn
te verkrijgen. De verkoopstand biedt al
lerlei koopjes tegen zeer aantrekkelijke
prijzen. Sfeer en gezelligheid zullen ken
merkend zijn voor deze bazar. De bazar
is geopend van 7 tot 11 uur (zaterdags
middags van 2.306 uur), terwijl voor
de kinderen op de zaterdagmiddag spe
ciale prijzen zullen worden berekend.
Een bezoek aan deze bazar is zeer zeker
de moeite waard. De entree bedraagt
f 0.10. Gaarne ontmoeten wij U op ge
noemde data in Aere Perennius.
Al met al lijkt overeenstemming tus
sen Oost en West over belangrijke kwes
ties volgens ’t oordeel van bekende com
mentatoren dan ook maar hoogst twij
felachtig. Zij zien ook gevaren voor de
eenheid van het Westen bij de voorbe
reiding der conferentie omdat er een
vrij sterke nuancering in de meningen
van de Westelijke politici is over de
Russische bedoelingen en in het bijzon
der over het PoolsRussische voorstel
van de atoomvrije zóne. En die vrees
baseren zij niet het minst op het feit
dat ook in W. Duitse kringen de menin
gen daarover sterk blijken te verschil
len. Er zijn zelfs leden van de Chr. Dem.
Unie, de partij van dr Adenauer, die
voor het plan pleiten en ook met de Oost
Duitse regering willen praten, wat de
bondskanselier, die thans op vacantie in
Z. Frankrijk is, absoluut afwijst. Deze
commentatoren waarschuwen het Wes
ten 'er voor niet naar een conferentie te
gaan vóór men het onderling stevig
eens is, anders zal zo’n conferentie
slechts de Russische propaganda dienen.
veldslag geleverd waarbij de ongelukkige
Louw het leven heeft gelaten. De kro
niekschrijver Pieter Jacobs, alias Petrus
van Thabor, de welbekende schuitma-
kerszoon en landmeter ,die in klooster
„Thabor” bij Tirns een kroniek schreef,
vertelt er het volgende van:
„Int iaer ons Heren M.CCCC. ende
XCIIII, omtrent sinte Michiel (deze dag
valt op de 29ste september), doe verlo
ren Snekers den slach toe Warns, teghen
Douwa Gaelama; ende Low Broersz.
Bonningha van Hloyngum wort daer
doet slaghen, mii sommighe ander huys-
luyden ende ruters; ende seer vele van
den Snekers worden daer ghevangen,
seer scandelic voer alle lueden ende
landen.”
Het feit dat de Ver. Staten niet met
Rood China in een topconferentie willen
spreken, zal misschien ten gevolge heb
ben dat op een dergelijke conferentie al
leen Europese zaken zullen worden be
sproken en dat is misschien maar het
wijste ook. want anders zou zij in de
veelheid van problemen verstikken. In
Europa zijn bovendien de verhoudingen
thans min of meer stabiel geworden, el
ders in de wereld zijn ze nog te vloeiend
om binnen afzienbare tijd een concrete
oplossing voor de vele vraagstukken
daar, te vinden. Ook zijn bij de proble
men daar allerlei volken en landen be
trokken, welke ook geraadpleegd zouden
moeten worden. In Europa zjjn de ver
houdingen tussen de beide blokken dus
scherp omlijnd en vanuit deze posities
kunnen de leidende figuren van beide
blokken namens alle aangesloten landen
spreken. Mocht er door deze besprekin
gen dan in Europa iets ten goede in de
verhoudingen der blokken veranderen
dan zal dit stellig van invloed zijn op de
verhoudingen tussen beide groeperingen
iu de gehele wereld. Zelfs als alleen Eu
ropese mogendheden aan de topconfe
rentie zouden deelnemen en alleen Eu
ropese vraagstukken worden behandeld,
zou dat nog niet uitsluiten dat een uit
stapje buiten die sfeer werd gemaakt,
want Rusland wil een wapen-embargo
voor het Midden Oosten bespreken en
een verbod van oorlogspropaganda. Maar
is het mogelijk in Europa tot ontspan
ning te komen? Moskou begint al met
moeilijkheden te maken, door het Wes
ten niet veel tijd te gunnen voor de
voorbereiding der bijeenkomsten. Het
wil in april de ministers- en in juni de
topconferentie; het is ondenkbaar dat
het Westen hiermee acoord zal gaan en
te Londen en Washington is door deze
eis ook de argwaan omtrent de Rus
sische bedoelingen toegenomen en het
vermoeden versterkt dat de Russen al-
Liever geen conferentie, dan één waar
de eenheid van het Westen ontbreekt.
Die eenheid wordt ook op de proef ge
steld door de economische depressie,
welke vooral in de Ver. Staten aanlei
ding geeft tot grote werkloosheid en bij
de politieke partijen zowel daar als in
andere Westelijke landen de wens doet
opkomen te bezuinigen op de hulp welke
andere landen wordt verleend. Ook op
de militaire uitgaven en ook op de
economisch# hulp aan onder-ontwikkel-
de gebieden die vaak dubbel getroffen
worden doordat ook de opbrengst van
hun uitvoerproducten grondstoffen
door prijsdalingen sterk vermindert. In
Amerika komt daarom weer meer het
plan op de voorgrond om door stichting
van een groot fonds, waarin de Weste
lijke landen alle naar draagkracht zou
den moeten bijdragen, een omvangrijke
hulpactie ten bate dezer landen te on
dernemen, en wel in zodanige vorm dat'
ook de binnenlandse industrie van de
hulpverlenende landen door bestellingen
er mee zou zijn gediend.
De rechtbank te Arnhem heeft een
zaak behandeld tegen een groep van
vier jongelieden uit Nijmegen, die ver
dacht werden van ongeveer dertig in
braken. De leider van de groep was
nauwelijks achttien jaar oud. De overige
drie waren zeventien jaar. De knapen
hadden het vooral op scholen gemunt in
Nijmegen, Arnhem en Tiel, waar geld,
sigaretten, sieraden en dergelijke wer
den gestolen, en na hun zoeken ook een
ravage achterbleef, die de schade nog
eens verdubbelde.
De ouders van de jongelui wisten vol
gens hun verklaringen voor de recht
bank van niets. Een van de vaders werd
door de president verweten, dat hij zijn
zoon wel erg had verwend. De jongen
m Jht thuiskomen wanneer hij wilde en
kreeg een bromfiets van bijna duizend
gulden. Hij bleef vaak thuis van zijn
werk. De vader antwoordde hierop: Ik
heb een moeilijke jeugd gehad en wilde
dat m(jn kinderen het beter zouden heb
ben, maar nu zie ik dat deze opvatting
fout is geweest. De officier van justitie
wees erop, dat de tenlastelegging slechts
een fragment is van de gepleegde mis
drijven. Hjj eiste tegen de achttienjarige
bendeleider twee jaar jeugdgevangenis
en tegen de overige drie iedere een jaar
tuchtschool. (N.R.Crt.)
Met de volgende schepen kan zeepost
worden verzonden. De data, waarop de
correspondentie uiterlrjk ter post moet
zijn bezorgd, staan; tussen haakjes, ach
ter de naam van het schip vermeld,
Australië: s.s. Orion (13 mrt); Cana
da: s.s. Beavercove (13 mrt); Chili: via
New York (13 mrt); Ned. Antillen: m.s.
Prins der Nederlanden (11 mrt); Ned.
Nw. Guinea: m.s. Modjokerto (13 mrt);
Nieuw Zeeland: via Engeland (15 mrt);
Unie van Z. Afrika en Z.W. Afrika: m.s.
Pretoria Castle (15 mrt).
Inlichtingen betreffende de verzen*
dingsdata van postpakketten geven de
postkantoren.
De Russen hebben eindelijk en totleen uit propagandistische overwegin-
veler verwondering ingestemd met het gen de topconferentie willen. Moskou wil
voorstel van de grote Westelijke landen ook dat ter conferentie alleen de punten
om een eventuele topconferentie te doen
voorafgaan doof een bijeenkomst der
ministers van buitenlandse zaken van
de mogendheden, welker leiders aan
Zo’n conferentie zouden deelnemen. Zij
hebben zich ook bereid verklaard even
tueel langs diplomatieke weg de inlei
dende besprekingen over zo’n conferentie
te houden. Zoals bekend hadden Ameri
ka en Engeland oorspronkelijk voorge
steld eerst zo’n ministersbijeenkomst te
houden, doch ze waren later wat soepe
ler tegenover Moskou geworden en wil
den er wel mee accoord gaan dat de
voorbereidende besprekingen alleen via
diplomatieke kanalen zouden plaats heb
ben; Frankrijk was minder soepel en
vond een ministersbijeenkomst vooraf
wel degelijk nodig, maar vrijwel op het
zelfde moment dat Moskou een minis
tersconferentie aanvaardde, welke het
aanvankelijk weigerde omdat het daar
te grote invloed van Dulles vreesde, liet
Frankrijk zijn eis dat zo’n ministerscon
ferentie in ieder geval de topconferentie
moest voorafgaan, varen. Men vraagt
zich hier en daar af of Moskou niet juist
om Parijs ter wille te zijn, de ministers
conferentie aanvaardde. Want men
meent ontdekt te hebben dat de Russen
voor een succes op de topconferentie op
Frankrijk rekenen omdat dit zeer onte
vreden is over de Amerikaanse houding
inzake de Algerijnse en Tunesische
kwestie. Dulles zelf heeft trouwens mee
geholpen om de Russen wat toegeven-
der te maken, want onder de druk der
publieke opinie in de Ver. Staten neemt
hjj de laatste weken een veel minder
starre houding ten opzichte der top
conferentie aan dan tevoren. Uit dit al
les blijkt het wederzijdse verlangen om
elkaar tegemoet te komen en de moei
lijkheden uit de weg te ruimen welke
een bijeenkomst van de leiders der grote
mogendheden zouden kunnen belemme
ren. Op zichzelf is dat hoopgevend, maar
men is er met de voorbereiding van de
topconferentie en zelfs van de ministers-
brjeenkomst nog lang niet. Want in de
eerste plaats zal moeten worden uitge
maakt welke landen op deze bijeen
komsten tegenwoordig zullen zijn. De
Russen zullen er waarschijnlijk met hen
zelf graag behalve Amerika, Engeland
en Frankrijk ook Rood China als hun
grote communistische bondgenoot en In
dia als het grootste neutralistische land
bij willen hebben; Amerika zal in ieder
geval Rood China met een veto treffen,
omdat Washington nog altijd aan de
fictie vasthoudt dat Peking niet de wer
kelijke vertegenwoordiger van het Chi
nese volk is, waarom het deze regering
dus ook niet erkent. Maar ook ten deze
heeft Moskou de laatste tijd blijk ge
geven van soepelheid; volgens de Russen
kan de topconferentie breed of minder
breed worden samengesteld en kan zij
wat de agenda betreft desnoods met en
kele lichtere problemen beginnen om de
zwaardere voor het slot te bewaren.
Maar zij waren toch wel zo uitgeslapen
om voor te stellen de topconferentie in
India te houden, waardoor ze, zelfs als
dit land zelf niet ter conferentie zou
worden uitgenodigd, willen trachten het
gezag van dit grote neutralistische land
voor hun karretje te spannen. Zoals be
kend is India het met Moskou eens over
een verbod van het gebruik van atoom
wapens. De Westelijke landen hadden
kennelijk plannen de conferentie in een
der neutrale landen van Europa te hou
den. maar of ze. nu India genoemd is,
dat land voor het hoofd zullen durven
stoten is een vraag.
Van de drie kloosters, welke eenmaal
op Sneker grondgebied bloeiden de
Commanderij der Johannieters, t Kruis
herenklooster en het Bagijnenconvent
was het jongste tevens het minst aanzien
lijke. Hoewel de eigenlijke stichtings
brief verloren ging delen verschillende
16de en 17de eeuwse auteurs ons mede
dat Tjomme Oenes Wiarda en Ath Bon
ningha in het jaar 1462 een kloostertje
stichtten te Sytsingawier, nabij de Domp
aan de Groene Dijk, welk kloostertje be
volkt werd door Tertiarissen, zusters, die
de z.g. Derde Regel van St. Franciscus
volgden .Wegens de kleur van hun ge
waad werden deze Tertiarissen in de
wandeling doorgaans Grauwe Bagijnen
genoemd.
Tjomme Oenes Wiarda behoorde tot de
rijkste en vooraanstaande Friezen van
zijn tijd, zodat hem de eer tebeurt was
gevallen deel uit te maken van het ge
zantschap, in 1470 door Oostergo en
Westergo naar Karei de Stoute afge
vaardigd. Hij bewoonde het vorstelijke
Wiarda-State te Goutum, een der groot
ste stinsen van Friesland, welk monu
ment eerst amper een halve eeuw gele
den. wegens een kinderachtige ruzie,
werd afgebroken.
Ath Bonningha behoorde intussen tot
een niet minder gegoed geslacht en was
afkomstig van Loënga, een plaats, oud
tijds van meer betekenis dan zich thans
vermoeden laat.
Beide echtelieden stonden bekend om
hun vrijgevigheid; zo stelden zij niet al
leen middelen beschikbaar voor het Ba-
gijnenklooster aan de Groenedijk doch
stichtten bovendien ,in het jaar 1472, het
Minderbroederklooster te Leeuwarden
terwijl zij voorts aanzienlijke schenkingen
deden toekomen aan het St. Anthonie-
Gasthuis te Leeuwarden alsmede het
Tertiarissenklooster te Aalsum bij Irn-
sum.
Hoewel men beider namen nogal eens
ontmoet in bescheiden, betrekking heb
bende op overdracht van landerijen aan
de door hen zo rijk bedachte stichtingen
was tot voor enkele ja ren vrijwel niets
naders over het Groendijkster klooster
bekend. Men wist alleen dat Ath Bon
ningha in het jaar 1472 overleed, een jaar
later door haar man gevolgd.
Daarin kwam op gelukkige wijze ver
andering door een onverwachte vondst
van Mr P. Gerbenzon, inmiddels tot bi-
zonder hoogleraar in het oud-Fries aan
de R.U. van Utrecht benoemd. Deze ont
dekte namelijk een merkwaardige aante
kening in een exemplaar van het welbe
kende ..Bienboeck”, zich bevindende in
de Universiteitsbibliotheek te Leiden.
Het betrof hier een Nederlandse verta
ling van het oorspronkelijke, door Tho
mas van Cantimpré in het Latijn geschre
ven werk, door Jacob van Maerlant
overgezet en door P. van Os te Zwolle
in het jaar 1488 gedrukt.
Deze aantekening luidde:
„Item Dit boeck oech Low Broer zoen
Item dit boeck hab iok capet om XX
stuur en Item....”
Met andere woorden uiteraard be
diende men zich in het middeleeuwse
friesland óf van het Latijn óf van de
moedertaal „Dit boek behoort aan
Levensbescherming door bommen
In Zwitserland, waar evenals in alle
bergachtige gebieden het gevaar van
lawines altijd dreigt, heeft sergeant
Franz Scharer een methode uitge
vonden om dit gevaar met behulp van
kleine bommen van speciale makelij
te bedwingen. Men veroorzaakt door
deze bommetjes na het ontruimen
van het betreffende gebied, kleine la
wines en voorkomt hierdoor dat op
een onverwacht moment ongecontro
leerde grote lawines optreden.
De foto links laat zien hoe de ser
geant vanuit een licht vliegtuig een
bommetje laat vallen.
De foto rechts toont het exploderen
van een bom in de sneeuw.
Hij wist geen plaats, geen dag,
geen maand:
In mei? Misschien in juli
Hij Multatuli heeft destijds
Zijn sterven overwogen,
Maar i k hou op dit ogenblik
M’n levenskans voor ogen
„Ik weetniet waar ik wonen zal”
In deze drukke dagen
En door die vraag reeds rijst de vraag
O f ik zoiets mag vragen
Misschien dat ook niet élke man
Die zaak zal overdenken,
Maar juist z’n mankracht in die tijd,
Die barre tijd, zal schenken.
„Ik weet niet waar ik wonen zal”,
Ze staan m’n huis te „keren”,
Te schrobben, poetsen, stofzuigen,
Te boenen en te smeren
„Ik wéét wat ik bederven zal”,
Als ik stond mee-te-bonken;
Oók weet ik wat ik „erven” zal:
Een huis om mee te pronken
Groot nieuws van elders is er eigen
lijk niet. De betrekkingen tussen Frank
rijk en Tunesië blijven nog even gespan
nen en in de bemiddelingspogingen van
Washington en Londen zit weinig schot.
Nu het de Fransen in Noord Afrika zo
weinig voor de wind gaat, wordt in het
moederland de positie van de regering
ook zwakker, men praat weer over een
mogelijke val van het kabinet-Gaillard.
Een lichtpuntje is voor de Franse bui
tenlands politieke positie dat er meer
toenadering met Spanje komt, nu
Madrid in Noord Afrika ook last heeft
met Marokkaanse troepen, bij wier be
strijding Spaanse en Franse legers sa
menwerken. Maar binnenkort komt
Nasser op bezoek bij Franco en men
moet afwachten of de Egyptenaar er
niet in zal slagen de traditioneel goede
SpaansArabische betrekkingen te her
stellen. Nasser was al op bezoek in Syrië
om er als president van de Ver. Ara
bische Rep., de fusie van Egypte en
Syrië, te vieren; in Syrië zelf groeit ove
rigs nu reeds het verzet tegen deze
rep., waarbij het koninkrijk Jemen zich
nu definitief heeft aangesloten. Nasser
uitte scherpe kritiek op de Jordaans
Irakese federatie, welke volgens hem
imperialistische bedoelingen zou hebben
en vuurt de Mohammedaanse oppositie
in Libanon fel aan om haar regering te
dwingen ook tot de V.A.R, toe te treden.
die het zelf op de agenda wil hebben
zullen worden besproken. Dat zijn behal
ve de twee hierboven genoemde, stop
zetting van de proeven met kernwapens,
onvoorwaardelijk verbod van deze wa
pens. een atoomvrije zóne in Midden-
Europa, opheffing van alle militaire
bases in andermans landen; Amerika
wil spreken over de hereniging van
Duitsland, het recht van de satelliet
staten een eigen regeringsstelsel te kie
zen, beperking van het vetorecht in de
Veiligheidsraad en over de „vredelieven
de” exploitatie van het heelal.
Vele commentatoren vestigen er
aandacht op dat het niet alleen om de
oplossing van bepaalde concrete vraag
stukken gaat, welke op zich zelf al
uiterst moeilijk is, maar bovenal om het
in vrede naast elkaar leven van twee
ideologieën. De Russen hebben daarvoor
de laatste jaren steeds gepleit, maar in
hun binnenlandse propaganda steeds te
verstaan gegeven dat zjj dit vreedzaam
naast elkaar leven slechts als een voor
bijgaande periode beschouwen, tenslotte
zou het communisme over heel de we
reld zegevieren. Met deze mogelijkheid
voor ogen moet het Westen óf zijn de-
fensiestelsel volkomen handhaven óf
staan op een volledige wederzijdse ont
wapening onder afdoende contróle. Een
tussenweg is er voor het Westen eigen
lijk niet, afschaffing van kernwapenen
alleen zou voor Rusland militair voor
delig zijn, omdat zijn gewone bewape
ning en mankracht, in Europa vele ma
len sterker is dan die van het Westen,
invoering van een atoomvrije zóne in
Midden Europa zou de verdedigings-
strook van het Westen zo smal maken,
dat ze nauwelijks meer een behoorlijke
basis voor de defensie zou bieden. Dit
wat de besprekingen over de bewape
ning op een eventuele topconferentie be
treft. En dan is er de hereniging van
Duitsland, die volgens de Nato-staats-
liedên en militairen ook alléén aan
vaardbaar is als een volledige ontwape
ning aan beide zijden wordt doorgevoerd,
of als een herenigd Duitsland zich bij bet
Natopact mag aansluiten zodat het
medé als schild voor de rest van West
Europa kan dienen. De Russen hebben
zich steeds wel bevonden bij de status
quo, de bestaande toestand en tot nog
toe hebben ze geen neiging getoond hun
standpunt te veranderen; van vrije ver
kiezingen in de beide delen van Duits
land willen zij niet weten, wel verklaar
den ze dat het vraagstuk der hereniging
misschien gemakkelijker zou kunnen
worden opgelost als het Westen de
atoomvrije zóne in Midden Europa zou
accepteren; een lokaas dat het Westen
noch West-Duitsland alleen thans bereid
is te slikken. President Eisenhower heeft
trouwens nog eens gezegd dat hij niet
alleen een eventuele toestemming der
Russen in de hereniging van Duitsland op
de basis van vrjje verkiezingen als toets
steen voor de goede bedoelingen van
Moskou zou beschouwen maar ook de
Russische houding tegenover de satelliet
staten. Maar het is uitgesloten dat Mos
kou bereid zou zijn deze volken over
hun eigen lot te laten beslissen. De
Russen hebben direct bij het beëindigen
van de oorlog verklaard dat zjj in de
landen welke aan hun Westgrens lagen
regeringen wensten die hun goed gezind
d.w.z. communistisch waren en met hulp
van hun bezettingstroepen in die landen
is hun dat ook gelukt, vorige week her
dachten we nog het feit dat tien jaar
geleden de communistische staatsgreep
in Tsjecho Slowakije plaats had. De
communistische leiders in deze landen
beseffen trouwens van wie zij het moe
ten hebben nu de mogelijkheid van een
topconferentie bestaat en zjj weten dat
van Westelijke zijde zowel het vraag
stuk der Duitse hereniging op basis van
vrije verkiezingen en de vrije keuze der
satellietstaten aan de orde zal komen,
weren zjj zich geducht. In Oost Duits
land hebben zuiveringen plaats gehad en
zijn de leiders zelfs Stalinistischer dan
Moskou en de Hongaarse en Roemeense
communistische leiders kwamen overeen
nauwer samen te gaan en samen te wer
ken bij de handhaving van hun regime;
ze wijzen elke bespreking over de status
van hun landen af als inmenging in bin
nenlandse zaken van hun rijken.
Low de zoon van Broer Dit boek heb
ik voor 20 stuivers gekocht”.
De rest van de aantekening was zelfs
voor prof Gerbenzon niet te ontcijferen
hoe spijtig dit ook mocht heten!
Wij zouden met deze blote mededelin
gen weinig verder zijn gekomen indien
er naderhand niet een tweede aanteke
ning in het boek geschreven was en wel
op het schutblad, in het middel-Neder-
lands gesteld:
„Item dyt boeck heeft ons besproken
Louwe Broers soen Toe Loynghen ende
hi is gheslagen des daghes nae des hei-
lighen cruces verheffinghe int iaer ons
heren dusent vier hondert ende veerent-
neghentich.”
Met andere woorden, deze Louwe
Broers woonde te Loënga en werd in het
jaar 1494 doodgeslagen. De aantekening
gaat echter verder:
„Dyt boeck hoert toe den susteren in
sinte Elysabeths doester opten berch
Olyveten by Sneek in Vrieslant.”
Hieruit volgt derhalve dat Louwe
Broers het boek geschonken had aan een
nabij Sneek gelegen, aan St. Elisabeth
gewijd en „Olijfberg” geheten klooster.
Waarmede moeilijk aen ander kloosted
bedoeld kan zijn dan het Groendijkster
convent te Sytsingawier bij De Domp!
Prof. Gerbenzon heeft intussen meer
dere zekerheid willen bekomen en zich
afgevraagd, bij welke gelegenheid Louw
Broers van Loënga kan zijn gesneuveld.
Inderdaad is er in 1494 op 15 septem
ber, volgens de aantekening een
